Сұлтанбек Қожанұлы мемлекет және қоғам қайраткері

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылымминистрлігі

Қазақ-Араб Университеті

«Қазақстан тарихы және География» кафедрасы

БІТІРУ-БІЛІКТІЛІК ЖҰМЫСЫ.

Тақырыбы: Сұлтанбек Қожанұлы мемлекет және

қоғам қайраткері

Тарих-философия факультетінің 25-11 тобының студенті

Аманов Ш. А.

Ғылыми жетекші:

т. ғ. к., профессор

Жанысбеков Ә. Ж.

Шымкент 2005 ж.

Мазмұны

Кіріспе . . . 03

1. Тарау. С. Қожановтың өмір жолы . . . 08

1. 1. Сұлтанбек Қожановтың балалық шағы . . . 08

1. 2. С. Қожановтың шығармашылығы . . . 22

2. Тарау. Сұлтанбек Қожанов мемлекет және қоғам қайраткері . . . 26

2. 1. С. Қожанов жауапты қызметтерде . . . 26

2. 2. Мәскеуде «Қожановшылдық» қайдан туды? . . . 40

2. 3. С. Қожановқа тағылған жалған жала . . . 43

Қорытынды . . . 45

Қолданылған әдебиеттер . . . 48

Кіріспе

Бұдан жарты ғасыр бұрын ілеріде заңсыз жапа шеккендер есімі халыққа қайтарылып, қайта құрудың әділетті аясында тиісті қадір - құрметке бөленіп жатқан қазіргі шақта оқырман назарын сондай ықыласқа лайық мына тұлғаға аударуды парызым санап бітіру жұмысымның тақырыбы етіп алдым.

Бітіру жұмысымның көкейтестілігі 1937 жылғы Сталиндік зұлматтың құрбаны, жазықсыз жазаланған көрнекті мемлекет қайраткері, публицист С. Қожановтың өмірбаяны, қоғамдық қызметі, еліне сіңірген еңбегі.

Менің бітіру жұмысым кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан тұрады.

Бітіру жұмысымды С. Қожановтың сол кездегі кеңес өкіметінің көсемі В. И. Ленинмен және 1937жылғы Сталиндік зұлматтың құрбаны, жазықсыз жазаланған көрнекті мемлекет қайраткері, публицист Сұлтанбек Қожанұлының (1894-1938) өмір баяны, қоғамдық қызметі, еліне сіңірген еңбегі баян етілді. Оның В. И. Ленинмен кездесуі, В. В. Куйбышевпен, С. М. Кировпен, И. В. Сталинмен жүздесіп, әріптес болуы, сондай-ақ халқымыздың аяулы ұлдары Т. Рысқұлұлы, Н. Төреқұлұлы, М. Жұмабайұлы, тағы басқалармен қоян-қолтық араласа еңбек етуі баяндалды.

Бітіру жұмысымның негізгі мақсаты мен міндеттері мемлекет және қоғам қайраткері С. Қожановты хлқымызғ паш ету.

Ақталғанына отыз жылдан асқанымен, не Қазақ Совет Энциклопедиясынан, не басқа анықтамалықтардан С. Қожанов туралы ешқандай өмірбаяндық дерк таба алмайсыз. Таңқаларлық жәйт. Өйткені ол ревалюция тудырған айшықты тұлғалар қатарындғы қйраткер. Ендеше оның сонша ұмыт қалдырылуы қалай? Абайлап қарасақ, мәселе оның Қакзақстан партия ұйымы тарихындғы 20жылдардың алғашқы жартысынд қылаң беріп, белсенділер тақпыртымен дабырайған «шылдық-шілдіктердің» бірімен таңбаланғнында екен.

«Тұтқындалғанға дейін (1937 жылғы 16 июль) Советтік бақылау комиссиясының Өзбекістан бойынша өкілінің орынбасары болып істеген Сұлтанбек Қожанұлы Қожановты айыптау жөніндегі істі СССР жоғарғы сотының әскери коллегиясы 1957 жылдың 5 июльінде қайта қарады, - делінген онда. - Әскери коллегияның Сұлтанбек Қожанұлы Қожановқа қатысты 1938 жылғы 8 февральдағы үкімі жаңадан ашылған жағдайларға байланысты қайтып алынып, қылмыс құрамы болмағандықтан іс тоқтатылды. Сұлтанбек Қожанов қайтыс болған соң ақталды.

Қазіргі Шымкент облысы, Созақ ауданындағы Ақсүмбе деген жерде 1894 жылы туған Сұлтанбектің қысқа ғана балалық шағы сол Қаратау баурайында, шаруасы жартымсыз, сіңірі шыққан кедей малшы болған әкесі Қожан Қоңқанұлының қолында өседі. Көп балалы қойшы Қожанның ұлдарының үлкені Сұлтанбек екен. Патша үкіметі өзінің отардағы ісіне септесер болашақ қолшоқпарларын тәрбиелеу мқсаты мен орыс-тузем мектептерін ашып, оқытатын балаларды әр болыстан жинауға кіріскенде, ауқаттылар «тұқымын шоқындырып алудан» қорғаншақтағандықтан, жеребе «бір қора ұл-қызы бар кедей - кепшек Қожанның бақташы болып жүрген еті тірі, пысық жеткіншегі - Сұлтанбегіне түседі. Осындай жағдаймен он бір жасар баланың тұрмыс салтына өзгеріс енеді - әкесі оны Түркістанға әкеліп, танысының үйіне орналастырады. Мұнда ол бір ауыз орысша сөз білместен орыс-түзем мектебінің партасына отырады әрі күнкөріс талабына орай етікшінің жәрдемшісі ретінде жұмыс істей бастайды.

Зирек бала орысшаға тез түсініп, төрт кластық бастауыш орыс-түзем мектебін ойдағыдай аяқтайды да үш кластық қалалық училищені бітірген соң, білім қуып Ташкентке келеді. Ізденімпаз жас өспірім Сұлтанбек сондағы мұғалімдер семинариясына түсуге талпынады, ол Түркістан уезінің түземдіктері үшін төрт орын бөлінгені Алдын ала біліп алғантын. Алайда тым жүдеу киінген жарлы баланы бұл оқу орны маңайлатқысы да келмейді. Тек өзінің ұстазы, Түркістан қазақтары арасында Ұзын сақал атанып кеткен орыс тілінің мұғалімі Иван Михайлович Яковлевтің араласуымен ғана кокурс бойынша қабылдау емтиханын тапсыруға рұқсат алады. Сынақтардан мүдірмей өтеді. Семинарияда оқыған жылдарында Сұлтанбек жалпы білімін көтеру мен қатар қоғамдық озық ой пікірлері мен таныса бастайды, мұғалімдердің астыртын ұйымдарының жүргізген жұмыстарына қатысады. Өзі оқып жүрген мұғалімдер семинариясында 1915жылы «Кеңес» атты жасырын үйірме ұйымдастырады. Оқуды 1916 жылы мақтау грамотасымен тамамдайдыда Әндіжан өзіндегі орыс-түзем мектебінің мұғалімі болып тағайындалады. Онд бір жыл істейді, сосын туған жеріне оралып, ауыл метептернде бала оқытуға кіріседі. Қожановтың белсенді саяси жұмысқа саясижұмысқа біржола ден қоюын февраль ревалюциясы мүмкін етті. Ол Ташкентке барып, мұғалімдер институтында тыңдаушы бола жүре, буырқанған саясат жолдарынан өз бағытын адастырмас дұрыс жолды табуға тырыстырды ал ол кездегі жағдай нүрделі болатын. Патша тақтан құлаған сәтте туындаған саяси мүмкіндіктерді ең алдымен ұлттық буржуазия мен оған іркес-тіркес жүрген интилегенция тобы пайдаланып қалуға ұмтылды бұл топ өлкенің Европа капиталымен тығыз байланысқан түрде капиталистік жолмен дамуын қолдайтын олар уақытша өкіметтің Түркістандағы сенімді тірегіне айналды. Тағы бір шапшаң ұйымдасқан топ - мешіт үстемдігін орнатуға тырысқан мұсылман дін басылары еді. Олардың «Улема» атты ұйымы өлкені шариғат негізінде басқару үшін уақытша үкіметтің алдына федероация болу талабын қойды. Буржуазиялық ұлт интелегенциясын «орыстарға беріліп, шариғатты мойындамағандығы» мешіттен аллыстатады. Ал еңбекші бұхара негізінен осы екі топтың соңынан шұбыратындай сыңайда-тын, сондықтан да оларды ревалюцияшыл өз ұйымдарына біріктірудің, сөйтіп орыс пролетариятына жақындастырудың маңызы зор болды. Бұл орайда жергілікті халық арасынан шыққан ревалюцианерлердің кең көлемде үгіт насихат, ұйымдастыру жұмыстарын жүргізгені белгілі. Сұлтанбек те батыл түрде сол жолды ұстанды. Жоғары да аталған «костры» журналының мағұлыматына қарағанда - Қожанов «февраль ревалюциясы күндерінен бастап киргиз газетінің редакторлары газет улемистермен, олардың ұйымы ресми жойылған сәтке дейін, күшейе түскен күрес жүргізді.

Түркістан халықтары еңбекші бұхарасының тілегі ревалюцияшыл пролетарият қозғалысы мен үндесіп жтқанын сол кездегі кейбір басшы қайраткерлер ұлы октябрь жеңісінен кеінде түсіне қоймады. Мәселен 1917 жылғы 19 ноябрьде Ташкентте өткен советтердің үшінші съезінде комфранция мынадай декларация қабылдады: «Қазірг уақытта өлкенің жоғары ревалюциялық өкіметіне мұсылмандарды енгізу тиімсіз болып табылады, өйткені солдат жұмысшы және рестиян советі өкіметіне түземдік халықтың көз - қарасында ешқандай айқындық жоқ, әрі түземдік халықтың көз-қарасында ешқандай айқынды өлкелік өкімет органдарында өкілділігі болуын франция құп аларлықтай, таптық пролетр ұйывдары жоқ». Езілген халықтардың күллі ревалюцияшыл элементтерін баурап алып, басқаруға тиіс пролетар партиясының өкілдері трапынан жергілікті халыққа мұндай сенімсіздік көрсетілуі ортақ іске көп залалын тигізді. Оның басты себептерінің бірі - әсерлер ықпалының сол тұста зор болғандығында жатыр еді. Ескі отаршылдық көзқрастан арыла алмаған ондай қайраткерлер жергілікті халықтың аштыққа ұрынуы да көз жұмып қарады. Сол шақта теріс пиғылдары мен жанаямас күреске түскен Тұрар Рысқұловтың қатарында Сұлтанбек Қожановта болды. Тұрар өлкедегі аштыққа қарсы күрес комиссиясын басқарып Сұлтанбек 1918 жылдың көктемінде омиссия тапсырысымен Түркістан уезіне аттанды. Мұнда ол жергілікті капиталистер мен байлардан азық-түлік, киіз үй жинап, Созақ, Түркістан, Жаңақорған, тағы басқа елді мекендерде ашыққан адамдарды тамақтандыратын пунктер ашуды ұйымдастырды.

1-Тарау. С. Қожановтың өмір жолы

С. Қожановтың балалық шағы.

Ақсүмбе - жер аты. Әйгілі Қаратаудың қарасүйер тұсы. Осы өлкенің жер жағдайымен жете таныс кісі болмаса, Ақсүмбені екінің бірі біле беруі екіталай.

Қарт Қаратаудың қойнауында туып, балалық, жастық шағымыз сонда өтсе де атағы жер жарған Ақсүмбе трихына, Ақсүмбе шежіресіне пәлендей зейін қойып, зердеге түймегеімізге кейінірек өкнгеніміз бар. Шындыққа жүгінер болсақ, бұл Қаратаудың қай қойнауы шежіре емес дейсіз. Не көп - атау көп. Не көп - тарихи орын көп. Келіншектау, Талдысу, Ынтымақ, Ботасоқты, Наридірген, Тастүскен, Тоқтамыс, Қатынқамал, Сопасыздың сазы . . . Осылайша кете береді, кете береді. Ал, осы атаулардың әрқайсысына зейін сала қарап, тарихына үңілсеңіз - тұнған сыр. Тыңдаңыз да жаза беріңіз. Тек тыңдайтын құлақ керек.

Бір жылдары қазақтың белгілі ақыны Асқар тоқмағанбетов осы Қаратаудың кең құшағындағы ең бір шұрайлы жерде демалғаны бар. Табиғатына тарихы, тарихына табиғаты сай тау қойнауында жатып ерекше әсерленген арқалы ақын Асекең жанындағы суырып салма ақын, бертінде республикамыздың халық ақыны болған Манап Көкеновке бұрылып былай деп сауал қойыпты:

Ақын ең Қаратауда туып өскен,

Сағымын арман етіп қуып өскен.

Қиялдың көк дауылын қамшы қылып

Бұрқанып төбесіне бұлт көшкен.

Ақын ең жас та болсаң көрген көпті,

Тауың бар «Қарны жарық», «Ботасоқты».

Отырмын соның жайын сұрағалы,

Қалай сол ел аузында аңыз болыпты.

Сонда ауыз екі сөзге дес бермеген Манап ағамыз дереу жауабын бере қойған екен:

Бұл таудың аңызы да, жыры да көп,

Тылсымды, терең жатқан сыры да көп.

Барлығын баяндасақ бастан - аяқ

Таусылмас шығар шыңы, құзы да көп.

Жолбарыс таудың ішін еткен мекен,

Бір нардың ботасын мрет еткен екен.

«Ботасоқты» деп елде аңыз қалып,

Аталып бұл тау сонан кеткен екен.

Жаралы бота қашып, арып - ашып,

Жығылғанда тас тілген қарнын жарып.

Жазықсыз жас ботаны есіркеп ел,

Содан бастап атаған «Қарны жарық».

Жер тарихи, ел тарихы жайлы ой толғаған ол екеуінің айтысы Қаратаудың қатпар - қатпар жыр жолына түсірген асыл қазына болып қалды.

Айтыс А. Тоқмағанбетовтың де, М. Көкеновтың де кезекті жыр жинақтарында жарияланды. Мұнда көптеген тарихи атаулар жыр кестесіне түсірілсе де, не себептен еені белгісіз, Ақсүмбе туралы сөз айтылмапты. Ақсүмбе жайлы білетініміз мынау тектес аңыз әңгіме ғана: Ақсүмбе - кісі аты деседі. Ертеде осы ймақта атағы жер жарған, елінің қамын ойлаған Ақсүмбе есімді батыр болған дейді. Ақсүмбе батыр қайратымен де, айбынымен де, ақыл - парасатымен де, көзге түсе біліпті. Ол жерінің де, елінің де қорғаны болыпты. Ауылының айбаты болыпты. Сонысына тәнті болған халқы осы аймаққа Ақсүмбе деген ат беріпті . . .

Ал, расына келсек, Ақсүмбе жайлы аңыз көп. Әңгіме де жетерлік. Дегенде тегін кісі болмағандығы айқын. Болмаса ел жүрегінен берік орын теуіп қалу екінің бірінің пешенесіне жазылған ба . . .

Ал, енді біреулер Ақсүмбе кісінің аты емес, сол атағы жер жарған жаужүрек батырдың астына мінген сенімді серігі - тұлпардың аты екен деседі. Кім біледі, ода рас шығар.

Ия, сөзді ілгері сабақталық.

Осы Ақсүмбе аталатын кішкене ауылдың түтіні түтеп, оты жанғалы бері де не ықылым заман өтпеді дейсіз. Ақсүмбе Ақсүмбе болғалы талай бұлақ ағып - ағып, сарқылды. Талай - талай есіл ерлер еңіреп жүріп көз жұмды. Татих доңғалағы тоқтаған ба.

Ауыл - сол ауыл.

Төбесінен төне қараған көне Қаратау - сол Қаратау. Тек ұрпақтар алмасуда. Адамдар жаңаруда.

Ақсүмбені ежелден мекен еткен халық қоңыраттарды. Қоңырат руының божбан атасы, оның ішінде - жәукімдер еді. Сол жәукім атаның ұрпақтары қай кезде де билікке таласпаған, кісіге қиянат жасауды білмеген, момын ел - ді. Момын елдің де бір басшысы болады ғой.

20 ғасырдың бас кезінде Ақсүмбенің датқасы - Сапарбай Мырзабайұлы еді. Сапарбай - көзі ашық, көкірегі ояу азамат. Датқа деген атқа масайрамайда қалмайтын. Кей - кейде ауылды азан - қазан етіп, елдің берекесін алып, Түркістанның қала бегінің барлығын жария ететін. Түркістанның қала бегі - Бектұрсын мүледе ат ізін салмайтын. Алда - жалда келе қалса, оның қошеметі зор болатын.

Сол Сапарбай датқа бір күні түйеден түскендей етіп, жарлық қылды.

- уа, халайық, мен сендерге Бектұрсын бегіміздің жарлығын жеткізгелі тұрмын. Біздің Ақсүмбеден биылғы жылы Түркістанға екі бала оқуға бару керек. Жібермесек, айып төлейміз, - деді.

Ел үрпейісіп - үрпейісіп, үрейленіп қалды. Бұған дейін оқу білім дегеніміз ой тұрмақ, түсіне кірп шықпайтын, өзінің бұйығы тірлігіне разы аыуыл адамдарына мына жарлық тікенектей қадалғаны.

- Ау, неге үндемейсіңдер? Айтсаңдаршы, кімді жібереміз . . . - Сапарбай дікектеп тұр.

Бір тұстан ауыл ақсақалы Қоңқаң бой көрсеткен.

-Е, қарағам . . . - деді ол кісі даусын кеней сөйлеп. - Сенің әкең Мырзабайды білуші едік. Мырзабай бүкіл әулеттің қамын жеп, ешкімге есемізді жібермеген еді. Сен болсаң ақсақалдарға ақыл сала сөйлеп, кеңесе отырып келісімге келу орнына жан алқымға аласың келіп. Осының орынсыздау ғой . . .

Көптің ортасынан біреу күңк етті. « Көп сөйлеп, көсемсей бергенше, балаларыңның басы бар, біреуін жібермей ме оқуға» дегенін құлағы шалып қалды.

Е, несі бар - деді Қоңқаң ақсақал жұлып алғандай. - Айтсам, ел бірлігін, ағайын татулығын сөз қылдым. Марқұм Мырзакеңнің ризалық сөзін айттым. Бала шағаның басы бар екені рас. Берсек береміз де. Мына тұрған Түркістанға оқуға жіберу сұмдықтың үлкені ме екен . . .

Сол күні Қоңқаң шалдың немересі, ескіше хат танып қалған зерек ұл - Сұлтанбек оқуға баратын екеудің бірі болып жазылды.

Сұлтанбек ол екзде небәрі 11-12 жастағы бала болатын. Кішкентай ғана Ақсүмбе ауылынан басқа жаққа ұзап шыға қоймапты. Алыс - алыстағы үлкен қалаларды былай қойғанның өзінде мынау тұрған Түркістанға да бір рет барып қайтуды тағдыр маңдайға жазбапты. Әйтеуір сырттай атына қанық. Түркістанды атақты Қожа Ахмет Яссауи күмбезі бар екенін біледі. Ол жайлы ауылдың Ақсақал қарасақалдары әр бас қосуда әңгіме қылысатын.

- Шіркін, біздің Ахмет Ясауи күмбезіне не жетсін. Меккеде - Мұхаммед, Түркістанда - Қожа Ахмет деп неге айтады дейсіз. Мекке - Мәдениеге қолы жетпегендер Ахмет Ясауиге келіп жығылсада қажы болып қайтады, - деп ауыз ашарларда, той - томалақтарда бастары біріккен шал-шауқандар құж-құж әңгіме шертетін.

Мұның бәрі жас Сұлтанбектің кеудесінде сайрап тұр.

«Әттең» деп арман ететін сондайда. Түркістанға барып, Ясауи күмбезін көріп қайтар ма еді. Үлен адамдар сықылды мінажат қылсам, мен де қажы болып қайтар ма еді, қайтер ем . . .

Осындай балаң ойын бір жолы атсы Қоңқаққа айтқанды, ана кісі мырс етіп күліп жібергені бар.

- Неге күлесіз, мен шын айтып тұрсам . . . - деп Сұлтанбек бұртыйа қалған.

Атасы айтты:

- Қарағым, сен әлі кішкентайсың. Қажы болу үшін әуелі пірге жығылу керек, бес уақытылы намазды жібермеу қаза керек.

Сұлтанбек әңгімеге одан бетер ынтаға түскен.

- Ал, сонда пірге жығылу деген не? Ол көзге көрінбейтін адам ба?

- Жо-қ - деді Қоңқаң пір деген өзіміз секлді кісілер ғой. Айталық осы аймақта аты шыққан тәуір молдалар, ишандар, қажылар болса, соның бәрі бір құдайға құлшылық еткен кісі өзіне пір етеді. Соған пірге жығылады. Соның алдында бұдан былайғы жерде боқтық сөз айтпасқа, өтірік сөйлемеске, ұрлық жасамасқа, кісіге қианат жасамасқа ант етеді. Ал, егер кейінгі уақытта, сол айтқнын орындамай, шартты бұзса, пірі оны құдай алдына күнаһар пенде деп жазуға мүдделі.

- Ә-ә, - деді Сұлтанбек енді түсінгендей ыңғай танытып. Сонан соң кенет жұлып алғандай:

-Ата, сіздің піріңіз бар ма? Деген.

- Е, балам, ол ойда бар іс. Күні кешеге дейін тірлік дедік, бала-шаға дедік. Анау дедік, мынау дедік. Бірде артық бірде кем сөйлеп жаттық. Енді о дүниені де ойлайтын уақыт жетті. Бұл жұмыр басты пенденің бір жаратушы алдында күнәсіз жетерлік қой. Қайдам, кешірсе жақсы . . . - деп әлденені ойлап, маңдайын тайанды.

Қай кезде де сезім тал, зергек бала атасын біртүрлі аяп кеткен. Соданда оның көңілін аулағысы келіп:

Ата, сіз әлі-ақ қажы боласыз, әлі көп жыл өмір сүресіз, - деді. Қоңқақ сол кезде басын көтеріп немересін емірене иіскеді.

Бала көңіл осыған мәз болды.

Сұлтанбек атасын кішкене күнінен жақсы көріп өсті. Ол қыстың ұзақ кештерінде барлық немерелерін жанына жинап алып, қызық-қызық ертегілер, хиссалар айтатын. Оның біреуінен екіншісі қызық. Дала үскірік аяз сіреп тұрған кезде атасының күпісіне оранып отырып, маздап жанған ошақтың түбінде қоңыр көлеңкеде ертегі тыңдаған қандай ғанибет. Аңыз - хиссалар бала көңілін қияларға алып ұшатын. Арманға берілетін. Ертегідегі батырлар секілді күні ертең елінің, жернің қамқоры, жанашыры болсам деп қиял кемесінде тербелетін.

Осы атасы Қоңқаң болмаса мұнда бала көңілін аулайтын да адам жоқ екен. Өз әкесі Қожанбайдың қойын бағады. Таңала көбеннен қара кешке дейін үй бетін көрмейді шешесі де жұмыс басты. Тамақ әзірлейді. Кір жуады. Киіз басады. Әйтеуір таусылмайтын шаруа.

Бала күнінде шешесінің жанына барып отыратын. Сондайда ойлайтын: «Бұл недеген көп кір? Тамақты неге мұнша көп пісіреді? Осындай жұмыстан босап, қашан демалады екен? . . . » Ішінен шешесін аяитын. Бірақ қолынан не келеді.

- Апа, шаршадыңыз ғой. Қалғанын ертең-ақ бітірмейсіз бе? - деген жолы.

Сонда шешесі жіпсіген маңдайын білегімен ысып жіберіп:

- Е, балақаным бұл бүгіннің шаруасы, ертеңнің өз жұмысы бар, - деп жауап қайырған.

- Сонда демалуға болмайды ма? Ауырып қалсаңыз қайтесіз? . . .

- Қайдан демалайын сендерді асырау үшін тамақ керек емес пе. Жұмыс істемесек, кім бізге ас береді. Кімнен қос алақанымызды жайып қайыр сұраймыз қа бай бізге қайырым етеді дейсің.

Сосын үндемеген.

Ішінен тісін қайраған. Осыдан өскен соң көп дүние тауып, атасын да, әкесін де, шешесін де «Ауыр жұмыстан біржолата босатамын» деп арман қылған.

Бала қөңіл нені арман қылмайды. Оның орындалатыны бар, орындалмайтыны бар.

Бірақ Сұлтанбек кішкентайынан бір бет болатын. Бір нәросені ойға алса болды, қашан соны бітіргенше тыным көрмей, әбегерге түсетін еді. Оның сол мінезін байқаған атасы да:

-Әй, осы Сұлтанымның темірі қатты түбі бір жерден шығар дейтін. Темірі қатты деген сөз Сұлтанбекке қатты ұнайтын темірі қатты дегенді болашақ батыр болады деп топшылайтын. Алайда, өз бойынан баяғының батырларына тән ерекшеліктерді байқаған емес. Рас, қатарларының арасында әлсіз де көрінбейді. Анау - мынаусымен белдесе кетсе оңайлықпен әл бермейтін. Өзі қатарларының біразы Сұлтанбектен сескенетін де. Бертін келе қара күштің заманын өткенін, мықты болу үшін ақыл-парасат, білім керек екенін өзі де түсіне бастаған.

Күні кеше екі баланың бірі болып Түркістанға оқуға баратын болдым дегенде Сұлтанбектің пәлендей қинала қоймағаны содан еді. «Оқысам оқиын, Ақсүмбеде жүре берсем, көптің бірі болып қала беремін бе. Ер жеткен соң, байдың малын баққызар. Одан басқа не болушы еді. Біздің кішкене Ақсүмбеден оқыған кісілер шығуы керек қой» деп жеке қалғанда өзінен өзі күбірлеп қоятын.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.