Жаңа үлгідегі Корей поэзиясының дамуы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Әлем әдебиетіне өз үлесін қосып келе жатқан өзіндік көркем стилімен әуені бар ұлы мұра ретінде саналатын корей поэзиясы бүкіл адамзатқа өз жемісін беруде. Корей халқының басынан өткен қайғы қасіреті көп. Жапонияның езгісінде көп жылдар бойы қасірет шегіп келген корей халқының мұңы, қайғы қасіреті таудан асады. Осы халықтың мұңын, қайғысын, көз жасын корей ақындарының өлеңдерінен байқауымызға болады. Корей халқына тән «хан» сезімін, яғни жан күйзелісін корей ақындарының өлеңдерін оқып сезінуге болады. Корей әдебиетіндегі жаңа заман поэзиясы екі кезеңге бөлінген. 1910 жылдан бастап жаңа уақыт поэзиясы және 1945 жылдан кейінгі кезең жаңаша уақыт поэзиясы болып бөлінген. Жаңа уақыт кезеңінде корей әдебиетіне батыс европа әдебиетінің символизм, натурализм, гуманизм, романтизм сияқты ағымдары еніп, корей ақындарының жаңа формада, жаңа стильде жазылған өлеңдерінің жарыққа шығуына септігін тигізген. 1920 жылдардан бастап газет, журналдарда француз символист ақындарының өлеңдері жарияланып корей ақындарын елең еткізген. Осыдан кейін корей поэзиясының жаңа уақытында бұрынғы үш шумақтық өлең «сиджо», үлкен поэма түріндегі поэтикалық жанр «каса» формаларына бағынбайтын жаңа үлгідегі өлеңдер дүниеге келді [8, 2] . Бірақ корей поэзиясында өзінің дәстүрлі бояуымен ерекшеленетін және корей халқының ұлттық әндерінің әуені сіңген корей халқының бүкіл болмысын Ким Со Вольмен Хан Ён Ун поэзиясынан көруге болады. Ким Со Вольмен Хан Ён Ун корей халқының аяулы ақындары. Корей поэзиясының қос шынары деп айтуға болады. Ким Со Воль поэзиясы әдеби көркем сөзге бай, нағыз романтика десе де болады. Жалпы, оның бүкіл болмысын, оның көз жасын, қайғысы мен мұңын мәңгіге халық жүрегінің түкпірінен орын алған асыл қазынасы өшпес өлеңдерінен көруге болады. Ким Со Воль өлеңдерін халық өлеңі не болмаса дәстүрлі өлеңдер деп атаған. Қазірдің өзінде Ким Со Воль ақындай көп оқырманы бар ақын жоқ дейді. Неліктен Ким Со Воль ақынның өлеңдері көп оқылады деген сұраққа төрт дәлел бар. Алдымен, корей халқына тән «хан» сезімін бейнелеген, екінші, қызға тән нәзік дауыспен танылған лирикалық өлеңінің ерекшелігі, ұлттық әндердің ырғағымен ұлттық стильдегі өлеңді жазған және де ұлттық сананы қалыптастыруы болып табылады. Ким Со Воль өлеңдері халық әндерінің ырғағына негізделіп жазылғаны рас. Сондықтан халық Ким Со Вольді халық әндерінің ақыны деп атайды. Ким Со Воль өлеңін талқылай келе, біз еске алмай кететін тұсымыз халқына арналған махаббатымен ұлттық санасына қатысты мәселе. Ким Со Воль тек біз ойлайтын шынайы махаббатты жырлаған жоқ, еліне деген сүйіспеншілік тұрғысындағы махаббатты жырлаған. Өзінің апатияға түскендегі сезімімен «хан» сезімін шын көңілмен әндетіп, өз оқырмандарын баурап алатын иронист болған [9, 27] . Ол екпінді, тегеурінді күшпен келетін қарсылық танытатын өлең жазбаса да, халықтың шынайы өмірін әндеткен ақын ретінде танылуының себебі мынада. Ким Со Воль «халықтың ақыны» деп аталуының өзінде халық ақыны мен ұлт ақыны деген екі түрлі мағынаны қамтиды. Ким Со Вольдің өлеңдері шынайы өмірді нақты түрде дәлелдеп, жапон отаршылдығы кезінде корей ұлтының басына төнген қасірет пен қайғыны жырлап, қараңғы ғасырда өмір сүрген корейліктердің жүрегіне демеу болды деген тұрғыда халық өлеңдері деп айтуға болады. Әдебиетші, ғалым әрі ақын О Сэ Ённың айтуынша, 20 жылдардың атақты ақындары Хан Ён Ун, Ли Санг Хва және Джу Ё Хан ғашығына деген махаббатын шын көңілмен әндеткен ақындар болып табылады. Дегенмен, ғалымның айтуынша, бұл ақындар өз жерін жоғалтқан соң, зұлым қара заманды махаббат жыры ретінде жазған дейді. Осылайша, ғалымның пікірінше, Ким Со Воль өлеңдерінде оның махаббаты жырланғанымен, ақынның жыр әлеміне үңілсек, астарлы мағынаны қамтитынын байқауымызға болады дейді. [9, 33] . Лирикалы, ырғақты, шексіз махаббат пен сағынышқа толы Ким Со Воль поэзиясын айдын көлге теңесек, әсем табиғатты негізге ала отырып халық тағдырын, мұңын шебер бейнелеген ұлы ақын Хан Ён Ун поэзиясын асыл жақұт тасқа теңеуге болады. Корей поэзиясының әлем әдебиетіне қосқан үлесі орасан зор. Өзінің ұлттық дәстүрінен қол үзбей, өз халқының мұңымен мұңдаса білген, халқының қайғысын жүрегімен сезіне отырып халыққа демеу, күш-қуат сыйлаған халық ақындары Ким Со Вольмен Хан Ён Ун еңбегі орасан зор. Корей поэзиясында өзінің тегеурінді күшімен, философиялық ойларға бай және де ұлы табиғат арқылы өмір шындығын, корей халқының басына туған алып қасіретті, адамның ішкі жан күйзелісін шебер бейнелеген ақын- Хан Ён Ун. Оның поэзиясының құдіреттілігін, қуаттылығын тек корей халқы ғана емес, бүкіл әлем мойындаған. Манхэ (Хан Ён Ун) өлеңіндегі «сүйіктісі» әрдайым үнсіз тұратын «сүйіктісін» білдіреді. Корей поэзиясында парадоксты керемет бейнелеп көрсеткен ақындардың бірі Хан Ён Ун. Корей халқы көп қасірет шеккендіктен 1910 жылдан бастап 1945 жылдан кейін де корей ақындары елдің ауыр тағдырына налынып өлең жазған. Мысалға, Ю Чи Хван, Юн Донг Джу, Ким Су Ён сияқты корей поэзиясының атақты ақындары өзінің мұңын, жан күйзелісін, халық қайғысын өз өлеңдерінде аса шеберлікпен бейнелеген. Ю Чи Хван өмір азабына шыдай алмай, үлкен апатияға түсіп жартас болам деп жар салады. Ю Чи Хванның «Жартас» атты өлеңінен өмір шындығын, зұлым заманды, ерге тән мінезді көруге болады. Ю Чи Хван көп ақындар ұқсап әр затты негізге алып жазған. Адамзат, қоғам, табиғат, қала мен өркениет жайлы жазған. Осыған қарамастан оның өлеңдерінде адамзаттың әңгімесі жатыр. Ю Чи Хван табиғатты негізге ала отырып адамзат жайлы жазған. Қоғам не қала өркениеті жалпы адамзаттың көмегімен қалыптасқан. Осы тұрғыдан табиғатпен белгілі бір зат Ю Чи Хван үшін адамзаттың әңгімесін жеткізу үшін арналған құрал. Ю Чи Хван өз өлеңінде өзі ғұмыр бойы зерттеумен өткен дүниенің мән-мағынасы жалпы үшке бөлінеді. Махаббатпен тіршілік және қоғам. Оның поэтикалық тұрғыдағы басты объектісі махаббатпен тіршіліктен басталып қоғамға дейін ұласатын, ортасында тағы да тіршілікке негізделген құбылысты көрсетеді. Оның қоғам жайлы өлеңдерін алатын болсақ, бір ерекшелігі буддизм дінінің қоғамдық тұрғыдағы биігіне байланысты оның ерекше қызығушылығы бар. Ю Чи Хван христиан дінін сынап төстейтін көп мақалалар жазған. Өлеңіне келетін болсақ, бірнеше туындысында қоғамдық негізге сай келмейтін шіркеудің бұрыс жақтарын өткір тілмен жазалаған тұстары да бар. «Галлелуя» атты таңдаулы туындысы осы тұрғыда буддизмнің қоғамдық рөлін айқындайтын шығарманың бірі. Ю Чи Хванның қоғам туралы өлеңдерінде гуманизм идеясы жатыр. Ол тек үкіметпен басқару күшті сынап, қоғамның әділетсіздігін айыптадық десек те, бұл ерекше идеологиямен қоғам жүйесін қорғау, сол үшін күресу болған жоқ, тек адамзат адам ретінде өмір сүретін қоғам, барша халық әдемі өмір сүретін қоғамды қалыптастыру оның басты тілегі болды. Қиын заманда ғұмыр кешкен Ю Чи Хван үшін өмір деген түкке тұрғысыз, сенуге тұрмайтын жалған және де адамды мән-мағынасыз, шегі жоқ тіршіліктің иесі деп санайды. Юн Донг Джу өмірдің мәнін түсінуде өзінің өмірдегі атқару қажет ісін баяндап, өмір шындығын ізденумен болған. Жалпы Юн Донг Джу поэзиясы өзін-өзі тану, өмірді тереңірек тану болып табылады. Және де 60 жылдарда кең танылған белгілі ақынның бірі Ким Су Ён. Ким Су Ён лирикасындағы табиғат иелерінің бірі жанды зат шөп корей халқының ауыр замандардағы жағдайын суреттеген. Ким Су Ённың «Шөп» атты өлеңінде жапон елінің үстемдігінде, ауыр хәлде болған корей халқының мықтылығы бейнеленген. Корей халқының мықтылығын «Желден де тез жатады. Желге қарағанда тез жылап, желге қарағанда тез тұрады. » делінген өлең шумақтарынан байқауға болады. Корей халқы басынан қиын кезеңдерді өткерген. Соның бірі 1940 жылдар. Қаратүнек кезеңі. Қаратүнек кезеңі деп аталатын бұл уақыт корей халқының тіліне, әдебиетіне, мәдениетіне, ұлттық намысына нұқсан келтірген. Жапондардың корей халқының әдебиетіне, ұлттық намысына кір келтіруі газет, журналдардың көзін жойып, тек жапон тілінде сөйлеуге мәжбүрлегенінен көруге болады. Мектептермен жоғарғы оқу орындарында сабақты корей тілінде өткізуге тыйым салынған. Ақын, жазушылардың қолына қалам ұстатқызбай, халқы үшін өз жанын қияр зиялы қауымды «ұлт жауы» деп танып, абақтыға қамаған. Сол қаратүнек кезеңіндегі ұлтының тәуелсіздігін аңсаған, бостандықты аңсаған ақындар антижапондық стильдегі өлеңдер жазып халық жүрегіне демеу берген. Олар корей халқының сүйікті ақындары Юн Донг Джу мен Ю Чи Хван. Бұл еңбектің мақсаты- әдемі, көркем корей поэзиясының жаңа заман кезеңіндегі ұлы ақындардың шығармашылығымен етене таныстыру болып табылады.

1 1920 ЖЫЛДАН БАСТАП ЖАҢА ҮЛГІДЕГІ КОРЕЙ ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ДАМУЫ

1. 2 Корей халқының ұлы халық ақыны Ким Со Воль

шығармашылығы жайында

Корей поэзиясындағы жаңа уақыт кезеңінің даму жолдары әдеби ағымдар, формалар мен көркем суреттеудің жаңа тәсілдерінің пайда болуымен ерекшеленеді. Корей поэзиясының жаңа уақыт кезеңінің ерекшелігі философиялық үлгідегі шығармалар жазылған. Яғни, өмір, адамның өмірдегі рөлі жайлы терең толғаныстармен ерекшеленеді. Авторлар өзінің күйзелісін, өмірге деген көзқарасын, сан-алуан сезімдерін бейнелейтін шығармалармен таныстырған. Корей ғалымдарының зерттеулеріне сүйенсек, «кындэ» термині- «жаңа уақыт» дегенді білдіріп, «хёндэ» термині - «жаңаша уақыт» немесе «қазіргі уақыт» деп аталынады. «Көне заманнан бастап біздің уақытымызға дейінгі Корей тарихы» деректеріне сүйенсек, Кореядағы жаңа уақыттың басы - XVII ғасырдың ортасы, ал жаңаша уақыттың басы 1917 жылғы Октябрь революциясы кезеңіне жатады. Бұл тарихи тұрғыда тек Корея мемлекетіне ғана емес, алдыңғы қатарлы Батыс елдерінен өзінің экономикалық дамуы жағынан артта қалған Қытай, Жапония елдеріне де қатысты. Батыс елдерінің мәдени тұрғыда өсіп, өркендеуіне септігін тигізіп қана қоймай, жаңа өркениеттің есігін ашқан XVIII ғасырдағы Ұлы Француз революциясы Шығыс елдерінің саналы, көркемдік тұрғыда дамуына зор ықпалын тигізді. Кейбір тілтанушылардың ойынша, «кындэ мунхак» яғни жаңа уақыт әдебиетін - 1945 жылға дейінгі XX ғасыр әдебиеті деп қарастырып, «хёндэ мунхак» -жаңаша уақыт әдебиетін 1945 жылдан кейінгі әдебиетті қарастыру керек деп санайды. Дегенмен әлемдік батыс-европалық және орыс әдебиетімен тығыз байланыста дамыған корей әдебиетін XIX-XX ғасырдан бастап 1945 жылға дейін «кындэ мунхак»- жаңа уақыт әдебиеті деп қарастыру заңды ма деген сұрақ туындайды. Корей әдебиеті 1920 жылдан бастап формасы, шығармашылық әдісі мен проблематикасы жағынан жаңа уақыт әдебиетінің көрінісі болып табылады. Өзінің пайда болу кезінен бастап жаңа уақыт әдебиеті кезеңінде «синчеси» деп аталынатын жаңа формадағы өлеңдер пайда болды. Ерте кездегі өлеңге қатысты тұрақты ырғақты қолданбай, жаңа формадағы прозаға жақын өлеңдер пайда болды. Бұл поэзиядағы ең үлкен жетістік. Осы уақытта Европа әдебиетінде еркін түрде жазылатын өлең «велибр» деп аталатын әдіс кең түрде дамыса, жапон поэзиясында формасы жоқ жапондық дәстүрлі өлең құрылымына ұқсамайтын өлеңдер пайда болды [8, 3] . Осы процестер корей поэзиясына әсер етпей тұра алған жоқ. Поэтикалық шығармалардың мазмұны Кореяның Жапония қол астындағы жағдайын бейнелейтін идеалистік түрде болған. Корей ақындары өз өлеңдерінде ұлттық сананы, ұлтжандылықты бейнелеп көрсеткісі келген. Бірақ Жапонияның қанауында болған сол қиын-қыстау заманда корей ақындарының еліне деген махаббаты жайында, ұлтжандылық жайында, ұлттық сананы ояту мақсатында жазылған өлеңдер көбіне тыйым салынған кезең болған. Алғаш рет «синчеси» стилінде жаңа формадағы өлең түрін жаңғыртқан, сиджо стилінде өлең жазған тарихшы Чхве Нам Сон болған. Ол 1908 жылы «Жасөспірім» журналында жарияланған «Өзеннен балаға» атты өлеңімен танымал болған. Сол кезеңде жаңа үлгідегі прозалық және де еркін түрде жазылатын өлеңдердің корей әдебиеті тарихында пайда болуы таңғаларлық жағдай болған. 1918 жылы еркін түрде жазылатын өлеңнің жаңаша түрі «велибр» қалыптаса бастайды. «Батыс әдебиетімен өнері жайлы жаңалықтар» атты журналда алғаш рет француз символист ақындарының шығармалары корей ақыны Ким Октың аударуымен жарияланған болатын. Оның ішіндегі ең танымал өлең «Көктем қайтып бара жатыр» атты өлеңі еді. Дәстүрлі корей поэзиясының стандартты қалыптағы жүйесін ұстанбай, корей ақындары көбіне өлеңнің ішкі құрылымдық мазмұнымен өлең ырғағына аса назар аударды. Корей поэзиясының «жаңа уақыт» кезеңінің тарихында лирикалық шығармалардың алғашқы авторлары Ким Ок, Ли Гель, Хван Согу және Джу Ё Хан болған. Осы аталған ақындар корей поэзиясында проза түріндегі поэманың кең құлаш жаюына зор үлес қосқан. Жаңа үлгідегі өлең жүйесімен метафора, теңеулер сияқты жаңа көркемдік мәнерлі құралдарды қолдану арқылы корей поэзиясының одан әрі өркендеуіне жол ашты [2, 98] . «Чанчжо» журналында Чжу Ё Ханның «Оттың ойыны» атты символикалық мәнердегі, еркін түрде жазылған жаңа үлгідегі өлеңі жарияланды. 1919-1920 жылдар «іздену кезеңі» деп аталынады. Осы уақыттың әлеуметтік-саяси жағдайы қоғамның барлық мүшелерінің моральдық тұрғыда күйзелгенімен байқалады. 1919 жылдың 1 наурызында жеңіліс тапқан тәуелсіздік үшін болған қозғалыстан соң халықтың саясаттан көңілі қалады. Дегенменде әдебиет Кореяның жапон отаршылдығы кезінде де даму үстінде болған. Мәселен, 1919-1924 жылдар аралығында көптеген газет, журналдар шығарылды. Оның ішінде 1919 жылы әдебиетпен өнер жайлы «Чанчжо» журналы, 1920 жылы жалпы нигилизм айқын бейнеленген символизм ағымындағы поэзиялар жарияланған «Чжанмичон» журналы, 1923 жылы романтизм бағытындағы эмоционалдық негіздегі поэзиямен реалистік идеялар өрнектелген прозалар жарияланған «Пекчжо» журналы, 1924 жылы «Чанчжо» журналының ізін басушы «Ёндэ» журналы, ұлтшылдықты насихаттайтын «Чжосонмундан» атты журналдар шығарылды [2, 109] . Ресейдегі Октябрь революциясы Кореяда социалистік идеялардың кең таралуына зор ықпал тигізіп, 1922 жылы Кореяда пролетарлық жазушылардың «Искра» атты бірлескен ұйымы құрылды. Бұл жаңа бағыттағы мектепті таныстырған ұйым болды. 1925 жылы Кореяның коммунистік партиясы құрылған уақытта корей пролетарлық жазушылардың ассоциациясы KAPF құрылған болатын. Оның негізін салған Пак Ён Хи, Ким Киджин, Ли Иксан, Ким Бокчин, Хан Соря және тағы да басқа кісілер құрған. Пролетарлық жазушылар әдебиеттің басты қазынасы деп оның идеялық мазмұны деп санаған. Сонымен қатар, корей халқын бостандыққа үгіттеген. Олардың ішінде Ли Санг Хва да болатын [8, 21] . Ли Санг Хва корей халқының жапон отаршылдығы кезіндегі қайғылы жағдайы туралы сыр шертті. 1926 жылы жарияланған «Тартып алынған далаға да көктем келе ме екен» атты өлеңі отаршылдық кезінде жазылған антижапондық өлеңдердің ішіндегі ең үздігі болып табылады.

Тартып алынған далаға да көктем келе ме екен?

Қазір басқа біреудің жері-тартып алынған далаға да көктем келе ме екен?

Мен өне бойыма күн шуағын алып

Көк аспан, жасыл дала бірігіп тұрған жерге қарай

Айрық сияқты күріш даласының арасындағы жолмен түсімде жүріп келе жатқандаймын.

Үн қатпай тұрған аспан, дала!

Мен жалғыз өзім ғана келгенім жоқ сияқты.

Сен ерттің бе, кім шақырды? жауап беріп тіл қатшы.

Жел менің құлағыма сыбдырлап

Бір ізің де қалмасын деп киімінің етегін желбіретіп

Бозторғай дуалдан асып ханшайым ұқсап бұлттың артында қуанышты боп күліп тұр.

Алғыс айтуға тұрарлықтай көп өскен арпа, бидайлар

Түн ортасында сағат он екіден асқанда жауған мейірімді жаңбырмен

Сен қалың шашыңды жуған екенсің ғой, басыма дейін жеңілдеп тұр.

Жалғыз болсам да, қиын бола тұра барайын.

Құрғақ күріш даласын құшағына алып ағып жатқан мейірімді арық суы

Нәрестені жұбататын әнді айтып өзі жалғыз би билеп тұр.

Көбелек, қарлығаштар ақымақ болмаңдар.

Гүл өсетін далаға да сәлем беру керек қой.

Дәнмен себілген астықты, арамшөбі жұлынған оларды көргім келіп тұр.

Менің қолыма орақты ұстатқызшы

Сүтке толы көкіректей жұмсақ осы топырақты

Сыйрағым шаршағанша басып көріп тер ағызғым келіп тұр.

Өзен жағасына шыққан баладай

Бос уақытты да білмей соңы жоқ жабылатын менің жаным

Нені іздейсің, қайда барасың?

Мен өне бойымда жасыл шөптің иісі сіңіп тұр.

Жасыл күлкі, жасыл қайғы бірлесіп қосылған бойда

Аяғым ақсап бір күн бойы жүріп келе жатырмын. Көктем рухы маған берілгендей.

Бірақ қазір-даламды тартып алып көктемімді де тартып алатын болды ғой.

Бұл өлең Жапон отаршылдығы кезіндегі корей халқы көрген азап, халық қасіретінен туындаған. Ақын еңсесін түсірмей болашақтан үміт күтетіндігі «Жел», «Бозторғай», «Арпа даласы», «Арық суы», «Көбелек, қарлығаш» сияқты табиғаттың тіршілік иесі өмір сүріп жатқанын көркем, әдемі сөзбен бейнелеп көрсетуінен байқауға болады. Ақынның өз жеріне деген махаббатын, оның туған жеріне деген сағынышын сезінуге болады. Ақынның тілегі өз елінің тәуелсіздігінің орындалуы болған. 1920 жылдары корей әдебиетінің жаңа түрде қалыптасып дамуы байқалады. Батыста пайда болған романтизм, натурализм, символизм, эстетизм сияқты ағымдар корей әдебиетіне де еніп, зор ықпал жасаған. Осы кезеңде сентименталды романтизм өрнектері байқалып, реализм де бірте-бірте ене бастайды [8, 11] . 1920 жылдардың бастапқы кезеңінде сентименталды көңіл-күйдегі өлең, жырлар болса, екінші жартысында жайма шуақты, қуаныш сыйлайтын өлеңдерден құралған. Дәстүрлі өлеңдердің жақтаушылары Ким Ок, Ли Санг Хва, Ким Со Воль, Хонг Са Ёнг сияқты басқа да көптеген ақындар тек дәстүрлі ұлттық мәдениетті жаңғыртуда өз үлестерін қосқан [3, 45] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.