Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының рөлі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1 ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІНІҢ РӨЛІ, ОНЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бала тәрбиесіндегі отбасының ролі туралы педагогикалық

еңбектерге тарихи шолу

I. 2 Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеудегі отбасының рөлі

1. 3Бастауыш сыныпта ата - ананың беделін арттырудың педагогикалық шарттары

ОТБАСЫМЕН БАЙЛАНЫС ОРНАТУДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ2. 1Отбасы тәрбиесіндегі негізгі қағидалар2. 2Отбасында балаларды тәрбиелеуде тәрбиенің комплекстілігі2. 3 Зерттеу тақырыбы бойынша жүргізілген эксперимент нәтижесі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазақстан Республикасы Ата Заңының 27-бап, 2-тармағында « Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата-ананың табиғи құқығы, әрі парызы» -деп атап көрсетілген[1] .

Қазақстан - 2030 ұзақ бағдарламасында «жанұяның балалары мен немерелері алдында жауапкершілігін атап көрсетіліп, олар балаларымы мен немерелерін болашақта, олар ата-әжелерінің жасына жеткен кезде қандай күйде көргіміз келеді»- деп, ұрпақ тағдыры мен мемлекет тағдыры қатар қойылған. Олай болса отбасы тәр000биесі де ұзақ мерзімді 2030 бағдарламасына сай іске асырылуы тиісті және кезек күтуге, кейінге қалдыруға болмайтын мемлекет деңгейінде шешімін күтіп тұрған мәселе[2] .

Ақпарат алмасудың әлемдік ауқымда дамуы, қоғамдық мәдениеттің жаңа деңгейге көтерілуі, өмір салтының өзгеуі т. б. отбасы тәрбиесіне оның құрылымы, қарым-қатынасының сипатына әсерін тигізіп отыратыны белгілі. Қоғамның даму бағытының жаңа сипаты кейбір жетістіктерге алып келгенімен отбасы тәрбиесінің мәлім тұстарына нұқсан келтіргені де белгілі. Нақтылап айтсақ, ауылды жерлерде мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің жетіспеуі, осы жастағы балалардың жалпы дайындығына теріс әсер етуде. Мұндай жағдайда ата-ананың педагогикалық сауатын ашу бүгінгі күннің басты проблемаларының бірі екені айқындала түседі.

Отбасы - баланың ең жақын әлеуметтендіру ортасы қатарында өмірдің мақсаты, оның құндылықтары не біліп, өзін қалай ұстау керектігі туралы алғашқы мағлұматтарды беріп, онда айналасындағы басқалармен қарым-қатынас орнатуға іс жүзінде дағдыланады. Сөйтіп, өзінің «кім» және «қандай» екенін, басқалардың «кім» және «қандай» екенін сынап байқап көреді. Отбасында әртүрлі жағдаяттар мен төтенше жағдайларда өзін ұстаудың нормаларын, мінез-құлқын реттеудің өлшемдерін меңгереді. Ата-ананың үгіт-насихаты, түсіндіруі, олардың үлгі-өнегесі, үйдегі ахуал, отбасының психологиялық тынысы арқылы балалардың әдеті, мінез-құлқы, жақсы-жаманды бағалау критерийлері қалыптасуымен бірге қандай қылықтары үшін үшін жазаланатынын, мадақталатынын, әділдік пен адалдық туралы ұғынып түсінеді. Өйткені әкеге бағыну, өзінен үлкен апа, ағаны сыйлау қазақ арасында жоғалмағанымен әлсірей түсті. Ендігі кезде отбасын асыраушы әке ғана емес, ана да оған елеулі үлес қосуы себепті олардың рөлдік қызметі теңеліп, сол себепті жауапкершілік сипаты да өзгермелі күйге түсті. Көп жағдайда әке жауапкершілігі әлсіреп, керісінше, аналар отбасы үшін жауапкершілікті өз мойнына алуда.

Осы заманның тағы бір ерекшелігі - толық емес отбасылар көбейіп, ата, әже, қайын жұрт, нағашы жұрт секілді т. б. туысқандық байланыстар әлсіреді. Сондықтан, олардың бала тәрбиесіне туысқандық сипаттағы жауапкершілігі де төмендеді. Осылардың барлығы отбасындағы қарым-қатынасқа, ондағы бала тәрбиесіне әсерін тигізіп отыр.

Отбасы тәрбиесіне байланысты негізгі ойлар, Сайфи Сараи, Махмуд Қашқари, шығармаларында, хандық дәуірдегі ақын-жыраулар мұраларында, Ш. Уәлиханов, Мұхтар Әуезов, Мағжан Жұмабаев еңбектерінде, Дулат Бабатайұлы, М. Ғабдуллин мұраларынан да елеулі орын алғанымен, әлі толық зерттеле қойған жоқ. Кейінгі кездерде отбасы тәрбиесіне қатысты Х. Арғынбаев, Г. А. Уманов, К. А. Оразбекова, Ж. Қоянбаев, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Қ. Жақыпов, Ж. Байжанова, А. Капенова т. б. еңбектері жарық көрді[3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14] .

Осы және басқа да пайымдауларымыз мынадай қайшылықтардың бетін ашты:

Көріп отырғанымыздай отбасы тәрбиесінің ғылыми-теориялық, тарихи-педагогикалық тәжірибесінің молдығына қарамастан олардың осы уақытқа дейін практикада қолданылмауы арасында; отбасы қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалын арттырудың мүмкіндігі мен оның педагогикалық шарттарының айқындалмауы арасындағы қайшылықтар зерттеу тақырыбын «Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының рөлі» деп таңдауымызға себепші болды.

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының рөлі

Зерттеу нысаны - Отбасында ата-ананың балаға тәрбиелік ықпалы.

Зерттеу пәні -Отбасы тәрбиесі

Зерттеудің ғылыми болжамы - Егер бастауыш сыныпта отбасы мен мектеп бірлікте жұмыс жасаса, бала мен ата-ана, ата-ана мен мұғалім, оқушы мен мұғалім қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалы артып, қазіргі заманғы отбасы тәрбиесіндегі кемшіліктердің алдын алуға болады.

Зерттеу міндеттері:

- Бала тәрбиесіндегі отбасының рөлі туралы педагогикалық

еңбектерге тарихи шолу

- Бастауыш сынып оқушыларын тәрбиелеудегі отбасының рөлін ашу;

- Бастауыш сыныпта ата - ананың беделін арттырудың педагогикалық шарттарын анықтау;

- Отбасы тәрбиесіндегі негізгі қағидаларды, тәрбиенің комплекстілігін талдау;

- Зерттеу тақырыбы бойынша жүргізілген эксперимент нәтижесіне статистикалық өңдеу;

Зерттеу әдістері:педагогикалық, психологиялық, мерзімді басылымдарға теориялық талдау, бақылау, ата-аналар және мұғалімдермен әңгіме, сауалнама; эксперименттік жұмыс; статистикалық талдау .

Зерттеу көздері - Қазақстан Республикасының Конституциясы «Неке және отбасы туралы заң», педагог, психолог, философ, әлеуметтану ғылымындағы отбасы қарым-қатынасына қатысты еңбектер, тәрбие туралы тұжырымдама; оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдар, отбасы тәрбиесі бойынша жекелеген ғалымдардың, ата-аналардың бала тәрбиесі бойынша сауатын ашуға арналған бағдарламалары.

Зерттеу базасы - № Жалпы орта білім беретін мектептің бастауыш сынып оқушылары.

Зерттеу кезеңдері:

Бірінші кезең: 2010-2011- оқу жылында зерттеу тақырыбына байланысты педагогика, психология, әлеуметтану, философия т. б. еңбектер, ата-аналарға арналған оқу-әдістемелік құралдар, бағдарламалар талданып жұмыстың ғылыми аппаратына қатысты ұғымдар анықталды; эксперименттік тәжірибе жоспарланып, материалдар жинақталды.

Екінші кезең: 2011-2012 оқу жылында жинақталған материалдар жүйелі сарапталып, зерттеу мәселелері бойынша ретімен зерттеу кезеңдері іске асырылып, ата-аналарға арналған ұсыныстар әзірленді. Сауалнама нәтижесі өңделіп диплом жұмысына енгізілді.

Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспе бөлімінде таңдап алынған тақырыптың көкейкестілігі дәлелденген және мақсаты, зерттеу міндеттері, зерттеу пәні, зерттеу нысаны, зерттеу көздері, ғылыми болжамы, зерттеу әдістері, зерттеу базасы, анықталған.

«Отбасы тәрбиесінің рөлі, оның ғылыми теориялық негіздері»- деп аталатын бірінші бөлімде бала тәрбиесіндегі ата-анағның рөлі туралы еңбектерге тарихи шолу жасалған. Сонымен қатар оқушыларды тәрбиелеудегі отбасының рөлі, ата-ананың беделін арттырудың педагогикалық шарттары қарастырылған.

«Оқушы отбасымен байланыс орнатудың психологиялық-педагогикалық негіздері»-деп аталатын екінші бөлімде ата-ана тәрбиесіндегі негізгі қағидалар, отбасында балаларды тәрбиелеуде тәрбиенің комплекстілігі, зерттеу тақырыбы бойынша эксперимент нәтижесі берілген.

Қорытынды зерттеу жұмысы қорытындыланып алдағы уақытта бастауыш сынып оқушыларына ата-ананың тәрбиелік ықпалын арттыруға бірнеше ұсыныстар берілген.

.

1. ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІНІҢ РӨЛІ, ОНЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бала тәрбиесіндегі отбасының ролі туралы педагогикалық

еңбектерге тарихи шолу

Аса бағалы педагогикалық мәні бар ежелгі жазба деректерден Шумернама (б. з. д. IV ғ. аяғы - III ғ. басы), Ассирияның заңдары (б. з. д. I ғ. екінші жартысы), Вавилон патшасы Хаммурапидің заңдары (б. з. д. 1792 ж. ), Израилдың патшасы Сүлейменнің өсиеттері (б. з. д. I ғ. басы), Индияның бхагавадгиттерінің есиеттері (б. з. д. I ғ. басы), Ашшурбанапал патшаның қыш кітабы (б. з. д. 612 ж. ), Қабуснама, құрметті Авеста, Құран, Библия, Жамиғат-Тауарих т. б. ) отбасында балаға білім беру заңды түрде талап етіліп, құкықтық негізде бекігенін, мұның езі ежелгі өркениетті қоғамдағы отбасы мен мектептің бірлікте тұлғаны тәрбиелеп, мәдени өрісін жан-жақты дамытуға бағытталған білім беру жүйесінің негізінің қалануына себеп болғандығын көреміз.

Тарихи деректерге сүйенсек, алғашқы оқытудың ошағы - б. з. д. III ғасырдағы Шумер мектебінің іс-тәжірибесінен бастау алады. Ол деректерден отбасы мен мектептің арасында сыйластықтық қарым-катынас қалыптасқанын, мектептің негізгі қалыптасуы жанұяда жатканын, отбасында берілген халықтық білімнің негізі мектепте жалғасқанына көз жеткіземіз.

Мектепте отбасының бір үйдің балалары арасындағы әдептілік, татулық, қамқорлық, оларды өмірге үйрету, т. б. туыстық жақсы дәстүрлері сақталған. Оқу-тәрбие әдістері әкесінің баласына ақьл айтып үйретуінде жатқанын аңғарамыз. Шумер мектебі туралы еңбектер жанұя мен мектептің бірлесе атқарған оқу - тәрбие жұмысы әдістемесінің тууына негіз болғанын айқын аңғаамыз.

И. С. Кон ата-аналардың балаларға ықпал ету керектігін төмендегідей үш түрлі сипатга бейнелейді:

-Балаға ата-ананың ықпалын нығайту. Баланың жақсы жақтарын қолдап, жағымды кылықтары мен істерін қуаттау, оң мінез-құлық үшін көтермелеу, теріс әрекеттерін ескерту, жаман мінез-құлыктары мен іс-әрекеттері үшін орынды әрі әділ сөгіс бере отырып, оны санасына біртіндеп, белгілі бір мінез-құлық нормалардың жүйесін сіңіру. Сөйтіп олар баланың ой елегінен өтіп, іс-әрекет, жүріс-тұрыс ережесіне айналады. Күнделікті өмірде көп рет қайталану барысында ол әдетке, ішкі жан-дүниесінің қажетті құрамдас бөлігі ретінде калыптасады.

Баланың ата-анаға ұқсауға ұмтылуы, оны өздеріне ұқсастыру. Бұл баланың ата-анасына деген сүйіспеншілігі мен беделіне, құрметке негізделеді. Бала әкесі не шешесіне ұқсауды армандайды. Егер ата-ананың баласы сыйлайтын қылығы болмаса, ата-ана беделін таяқтан қорқып қана таныса, оңда ұқсау міңдеті орыңдалмайды, не болмаса әлгі жалған беделінің әсері ойға келмеген нашар салдарымен қорқынышты.

Ата-ана мен бала арасындағы өзара түсіністік. Өз баласының ішкі жан дүниесін, мінез-құлық ерекшеліктерін білу, оларды толғандыратын барлық сұрақтарына елгезектікпен жауап беріп отыру, баланың алдындағы қиыншылықтарға, онымен қоса төтеп беру арқылы ғана оны толыққанды тұлға етіп тәрбиелеуге болады.

Көне дәуірдегі түркі халықтары мәдениетінің аты әлемге әйгілі ақын, философ, қоғам қайраткері Жүсіп Баласағұн. Ол өз еңбектерінде бала тәрбиесіне де баса назар аударып, бұл орайда бала тәрбиесіндегі ата - ананың ролі мен жауапкершілігін атап көрсетеді. «Егер бала тәртіпсіз болса, оған әкесі де кінәлі» деген [3] .

Атақты «Диуани лұғат - ат - түрк» еңбегінің авторы Махмуд Қашқаридің да қазақ топырағында еңбек етуді сүйетін, білімге құштар, өз болашағы үшін күресе білетін ұрпақты тәрбиелеуді насихаттайды. Оның бұл еңбегінде әдеп, тәлім - тәрбие, моральдық ой - пікірлері қомақты орын алады. Сонымен қатар мұнда адам бойындағы кейбір дүниеқорлық, мансапқорлық, опасыздық, қорқақтық сияқты жаман қасиеттер қатты сыналып, ерлік, ізгілік, қонақжайлылық сияқты адамгершілік қасиеттер дәріптеледі[3; 59-65] .

Осы кездерде қалыптасқан Джон Локктың «Мектеп балаларды теріс және келіссіз тәрбиелейтін ұя» деген пікірінде мектептегі тәрбие жұмысының кері әсерін айтып, отбасы тәрбиесін қуаттаған.

«Ж. Ж. Руссо пікірінше, қоғам, мемлекет отбасынан, басталады. Біздің халқымыз «Отан - отбасынан », - деп отбасы тәрбиесініе көп көңіл бөлген.

Еркін тәрбие теориясының негізін салушы Жан - Жак Руссо «Адам тәрбиесі оның өмірге келуімен басталады, сөйлемес бұрын, естімес бұрын, ол тәлім негізін ала бастайды» деген. Ағартушы педагог баланы қадірлей отырып тәрбиелеу, еріктілік, баланың табиғатын білу, баланың өзіндік әрекетін дамыту тәрбиенің негізіне айналуы тиіс екендігін көрсеткен. Жан-Жак Руссо өз шығармаларымен адам баласының ең қымбат болашағы - балаға деген тым ыстық сүйіспеншілігін көрсетті[3; 184] .

Г. И. Песталоцци бала дамуындағы тәрбие жұмыстарының ролін жоғары бағалап, отбасында және мектепте жоспарлы түрде тәрбиені ұйымдастыру қажеттігін атап көрсеткен. Тәрбиенің міндеті - адамның барлық табиғи күштерін, қабілетін дамытуда дұрыс бағыт беруі тиіс, дұрыс бағытталған тәрбие ғана баланың жан-жақты дамуына негіз болады деп көрсетті. Оның көзқарасының құнды жақтары -гуманизм, демократиялық талаптар[3; 187] .

И. Гербарт пікірлерінде тәрбиелеуді басқару, оқыту, адамгершілікке тәрбиелеу арқылы шешуге болады деген. Соның ішінде балаңыз өз әрекетін түсінбейтін кезеңінде оны тәрбиелемей, бағындырып басқару керек деген пікіріне қосыла алмаймыз. Мектепте тәртіп ережесін бұзған оқушылар үшін айып кітабын тәрбиелеу тәсілі ретінде қолданған. Оның бұл көзқарасы бүгінге дейін қалыптасқан ғылыми ой - пікірлерімен қарама - қайшы келеді.

И. Гербарт бала еңбектенсін - деген ұсыныс жасады. Ол балалар қоғамдастығын ұйымдастырып, оны үлкен еңбек ұжымына дейін көтеру қажеттілігін ұсынды. Тәрбие -тәрбиеленушілердің қалыптасуының қайнар көзі, негізі болуын талап етті. Оның бұл пікірі қазіргі педагогикалық ой-пікірлермен сәйкес келеді[3; 192] .

К. А. Гельвеций пікірінше: «Тәрбие, ең бастысы біздің жүрегіміз шашқан жылуын жеткізе білсе, ол қоғамға және жеке тұлғалар үшін пайдалы да, күнделікті әдетпен дағдыға айналар еді. Менің барлық өмірім сол, ол -дәлірек айтсам, ұзақ ғұмырлы тәрбие» - деп тәрбиенің толастамайтын ұзақ процесс екендігіне тоқталды[3; 193] .

А. Дистервек өз шығамаларында «Адам алған тәрбие, өз мақсатына сонда ғана жетеді және біткен болып есептеледі, оның күшін және еркін билеп, өзі әрі қарайғы өмірінде туындатып, жаңартып жинай білсе және оның әдісімен құралын меңгере білсе, осылай айнала ортамае қарым-қатынас жасай білсе, міне тәрбие күші осында деген пікір білдірді[3; 194] .

В. Г. Белинский өз еңбектерінде тәрбиенің адамды қалыптастырудағы рөлін: «Тәрбие аса маңызды, тамаша іс: ол адамның тағдырын шешеді. Жас ұрпақ қазіргі шақтың жемісіне қонақ және де келешектің қожасы» -деп жоғары бағалайды[3; 219] .

В. Г. Белинский «Адамның тағдыры тәрбиемен шешіледі» дегенде бала тәрбиесіне ерекше мән беріп, тәрбиенің арқасында болашақ азамат тағдырының негізгі мәселесі шешілетінін білгірлікпен дөп басып айтқан. Бала тәрбиесі қай кезде де назардан тыс қалып көрген жоқ. Дегенмен, бастауыш сынып жасы тәрбие мәселесіне ерекше көңіл бөлер шақ. Сондықтан осы уақытта жас жеткіншектерге отбасында тәрбиеге көп көңіл бөлудің маңызы зор

К. Д. Ушинский кезінде ересектер назарын мынадай бір нәрсеге аударды: егер жас ағаштың жіп - жіңішке бұтағында торғай отырса, бұтақ өзінің өсу бағытын өзгертеді. Бала да сол сияқты: ол өз жан дүниесінің даму бағытын өзгерте салуы үшін онша көп нәрсе керек емес. Тәрбиеде барлығы да тәрбиешінің жеке басына негізделуі тиіс. Тәрбиешінің тәрбиеленушіге әсерінсіз мінез-құлыққа сіңерліктей шын тәрбие беру мүмкін емес екендігін өз еңбектерінде ашып көрсетті[3; 243] .

Қазір күнде отбасы тәрбиесінде ата - аналар және қалың бұқара арасында психологиялық және педагогикалық білімді насихаттаудың маңызы өте зор. Насихат жұмысы оқыту мен тәрбие міндеттерін шешуде тиімді әсер етеді. Н. К. Крупская өзінің еңбектерінде ата -аналарды педагогикалық минимуммен қаруландырудың қажет екенін бірнеше рет айтқан болатын.

Н. К. Крупская үлкендер тәрбиесін насихаттау, тәрбиенің ұрпақтан ұрпаққа жалғасуы тарихи дамудың негізі -деген қағиданы көтерді, оны тәрбиенің арқауы етті [3; 255] .

А. С. Макаренко көп балалы еңбекқор отбасындағы тәрбие - бала дамуының жағымды ортасы, ондай ортада бала жақсы дамиды дейді. Ол өзінің «Ұстаздық дастан», «Балаларды тәрбиелеу туралы лекцияларында», «Ата-аналар кітабы», «Жазалау және ықпал жасау шаралары», Коллективтегі қатынас, стиль, сыңай еңбектерінде бала тәрбиесі жөніндегі педагогикалық тәжірибесін ортаға салып, ата-аналардың баланы тәрбиелеудегі міндеттерін үнемі есте ұстауын, өз баласының ерекшелігін ескере отырып тәрбиелеуін айрыкша бағалады. Ол «Баланы жас кезінде, әсіресе бес жасқа дейін тәрбиелей білу керек. Оның келешекте қандай адам болуы, ең алдымен бес жасқа дейін дұрыс тәрбие бере алмасаңыз, кейін оны қайта тәрбиелеуге тура келеді. Ал қайта тәрбиелеу - өте қиын іс. Баланы дұрыс тәрбиелесек, қартайғанда өміріміз бақытты болмақ, жаман тәрбиелесек зор қайғыға ұшырап, үлкен бақытсыздыққа тап болғанымыз. Жаман тәрбиеленген бала - басқа адамдар алдында, бүкіл еліміз алдында жасаған үлкен кінәміз» - деп атап көрсеткен. «Семья - өте үлкен және аса жауапты жұмыс, бұл жұмысты ата-аналар басқарады, бұл үшін қоғам алдында, өз бақыты және балалары алдында жауап береді», деді А. С. Макаренко [3; 267. ] .

А. С. Макаренконың педагогикалық идеялары мен отбасы тәрбиесіндегі тамаша құнды тәжірибелерін біздің халқымыз өте жоғары бағалайды. Оның идеялары бүгінгі күнге дейін маңызын жойған жоқ.

В. А. Сухомлинский отбасы тәрбиесінде халықтық педагогиканың үлгісіне сүйенді.

Көрнекті орыс жазушысы М. Е. Салтыков-Шедрин: «Адам баласының басына түсетін барлық бақытсыздықтың ішінде отбасының қайғысынан қатерлісі, ауыры жоқ. Ол көзге көріне бермейді, қайта өзінің қасіретін жұрттан жасыруға тырысады, оның елеусіз қала беретіні де сондықтан. Адамды бірден өлтірмегенімен, тіршілігінің әрбір қас-қағым бөлшегін мысқылдап улап, ақырында өмір сүру қабілетінен айыратын осы бір кішігірім көрінетін наза-наланың, осы бір арылмас азаптың еңсені басатын тауқыметін түсіну үшін адамның өзі оны бастан кешуі керек», - деген.

Орыстың ұлы ағартушысы М. Горкийдың пікірінше: «Жаңа өмірдің негізін қалаған ата-аналардан гөрі олардың балалары әлдеқайда мәдениетті, әлдеқайда белсенді болуға тиіс», - деген екен.

Халық педагогикасы - бұл ұлттық қазына. Қазақ топырағында ағартушылық идеяның туын алғаш көтерген Ш. Уәлиханов озық идеямен нәрленген мұғалімдер жас буындарды қоғамдағы зұлымдық атаулымен күресе алатын, адамгершілігі мол жеке мақсатын халық мүддесіне бағындыра білетін, озат прогресситті көзқарасы бар адам етіп тәрбиелеуді талап етті [16]

Дарынды жазушы тамаша ақын, жалынды публицист, көрнекті қоғам қайраткері, аса талантты ағартушы- педагог Ы. Алтынсарин өзінің саналы өмірін ағартушылық және оқытушылық жолына жұмсаған.

Ыбырай қазақ отбасының жақсы дәстүрін жоғары бағалайды, ата-ананың балаға деген сүйіспеншілігін, мейірімін, ата-анаға баланың борыштылығын «Ананың сүті» атты еңбегінде толық сеніммен баяндайды [17] .

Абай Құнанбаев: «Балаға үш мінез түрлі адамнан жұғады, оның біріншісі ата-анасынан, екінші ұстазынан, үшінші құрбысынан», деген екен. Қай бала болса да құрбысы мен ұстазынан гөрі жанұясында көбірек болатындықтан ата-анасынан үйдегі өнегесі, мәдениеті мен ішкі жан дүниесі балаға көбірек ықпал ететіні белгілі [10]

Жақсы қасиет пен жаман қасиетті бала басқа жақтан алмайды, көбіне ол отбасында көргенін қайталайды. Ата- ана - жанұя жүрегі. Олар өнегелі ісімен, ар тазалығымен бала болашағын қалыптастырады.

Отбасы қарым-қатынасының тәрбиелік ықпалын арттыратын негізгі құралдың бірі-оның мүшелерінің пікір алмасуы. Бұл отбасы мүшелерінің көрген-білгені, басынан өткізген сырымен бөлісуі. Сол арқылы олардың арасында қарым-қатынас орнайды, өйткені, пікір алмасу барысыңда бірін-бірі таниды. Одан туындаған қанағаттану, қуаныш, таңдану сезімдері танымды әсер қалдыруымен құңды. Бала үшін отбасы бір жағынан-тіршіліктегі қорғаны болса, екінші жағынан-тәрбиелік орта. Баланың алғашкы өмірі жағдайындағы отбасы ықпалы басқа жағдайлар мен кейінгі жас кезеңдерінде болатын ықпалдардан басымдау келеді. Зерттеу деректеріне сүйенсек, отбасы - бұл мектеп те, ақпарат көзі де, - қоғамдық ұйымдар да, еңбек ұжымы да, дос-жарандары да және әдеп пен өнер кілті де.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.