1930 ж. Америка құрама штаттарындағы экономикалық дағдарыстың ерекшеліктері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе . . . 3

ІІ Негізгі бөлім

1930ж. Америка Құрама Штаттарындағы экономикалық дағдарыстың ерекшеліктері . . . 4
Франклин делано Рузльттің билікке келуі және жаңа бағыт саясаты . . . 7
Франклин делано Рузльттің сыртқы саясаттағы орны . . . 15

ІІІ Қорытынды . . . 18

Сілтемелер тізімі . . . 19

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 20

Қосымша (фотосуреттер) . . . 21

Тақыртыптың өзектілігі

Франклин Рузльтті зерттеуінде өзекті мәселе ол 1930 жылы АҚШ - тың тарихындағы экономикалық дағдарыс мәселесі қаралып сол жылдардағы әлеуметтік экономикалық жағдайларын мұхиттың арғы жағында тұратын елдің экономикасын өсіруде елеулі үлес қосқан ұлы реформаторлығын ашып көрсету болатын. 1932 жылдан бастап елдің тізгінін ауыр жағдайда ұстап халыққа «жаңа бағыт саясаты» атты идеологиялық саясат елді біршама экономикасын тұрақтап алып шығуға себепші болды.

Жұмыстың тарихнамасы

Қарастырылып отырған мәселе өзекті мәселе екені айта келіп оның барлық аспектілерін жазып шығарып мәселе оның реформаторлық дәрежесін айту керек болатын халыққа еркіндікпен бостандықты ай тып кеткендігін айта отырып оны кім зерттесе де оның басқан қадамы ел қамы үшін екенін сол кездегі газет журнал басылымдар айтып жазып кеткен.

Жұмыстың міндеттемелері мен мақсаты

Жұмысты зерттеу барысында

а. 1930 жылғы саясат ішкі әлеуметтік жағдайы

ә. Ф. Д. Рузвельттің билік басына келуі

б. Ф. Д. Рузвельттің жаңа бағыт саясаты осы зерттеулермен оның жасаған іс шараларын атқаруға болады деген көптеген бағыт бағдарын ашып айт у болатын.

Кіріспе

Франклин Делано Рузвельттің Америка Құрама Штаттарын 1932 жылғы экономикалық дағдарыс кезінде сайлау арқылы келіп билікке оның атымен бірге бағыт саясаты Америка Құрама Штаттарының экономикасын аяққа тұрғызуға өзінің бастапқыда идеялық бағыты еді, соншама 30 пайызын көрсетті. Америка Құрама Штатының экономикасын тізе бүгілген жағдайынан аылып шығуда ерен еңбекті талап етеді. Бірақ бастапқыда бәрі Франклин Делано Рузвельттің демократиялық партиядан екенін ескеріп халыққа теңдік идеясында ұсынған болатын. Бұның яғни Рузвельттің Гувердің аяғын шалыс басуы нәтижесінде елдің экономикасын 80 пайызға құлдыратып тастағанын көруге болады.

Бұл құлдыратуды Франклин Рузвельт аяққа көтеру мүмкін емес жерінен экономиканың тізгінін қолға алуы оның нақтырақайтсақ экономиканы жалпы экономиканы реформалау керек екенін, жақсы түсіндіріді.

Реформалау арқылы бір жетістікпен бір экономикалық тұрақтылыққа жететінін айты. 1932 жылы сайлаудан кейін де Рузвельттің 4 рет қатарынан кейін сайлау да жеңіске жетуі осының ұлғаюы. Тарихшылармен саясаткер, экономистер Франклин Делано Рузвельттің бір ауыздан ұлы саясаткер реформатор есебінде өздеріне ерекше сый құрметпен қарайды деуге болады.

1930 жылы Америка Құрама Штаттарындағы экономикалық дағдарыстың ерекшеліктері

1929 жылы АҚШ - тың 216 пунктінде бағалы қағаздар (акция) сатушы нүктелер өз жұмыстарын да бағаның түсімін көрсетті. 1929 - дан 1932 жылдары 34 - ші қаңтарына дейін 5761 бон өз қаржыларын, 5 млрд. долларынан аңғарылған [1] .

1933 жылдың көктемінде барлық банктер өз қызметін көрсету жұмысын тоқтатты. Бұл экономикалық құлдырау барлық АҚШ - тың экономикалық салаларына әсер етіп атап айтқанда, сауда саттық, ауылшаруашылық т. б. Экономикалық салаларын қамтыды. Экономикалық құлдырау жылдарын 1929 жылы салыстырғанда жөндіріс көлемі 46 пайзға төмендетілген. Дайын өнімнен бұрыш алу 42 пайыз, болат алу 79 пайыз, шойын 76 пайыз, автомобилдьдерді шығару 80 пайызды құрап, экономикалық құлдыраудың тамыры тереңге кетті. АҚШ - тың үкімет басындағылар бұл құлдыраумен күреске өздерінің бар күштерін салып жатты.

Гувердің партиясы экономикаға жан пітіруге 8 млрд. доллар салса, ал құрылысқа 3 млрд. доллар салуды шешті. Бірақ сондада оның экономиканы тірілтігу қауқары тағы жетпеді. Одан сайын баға төмендей түсті.

1933 жылдың басында армия толығымен жұмыссыз қалды. Оның құрамы 17 млн. адамды құрады. Айлық жалақы 60 пайызға дейін төмендетілді. Ең ауыр дағдарысты жұмысшы аристократиясы көрді. Кейіннен барып дәлелденген дерекетерге сүйенсек 1 млн. фермер өз жұмысын тоқтатқан [2] . Ендігі жерде үкімет өз қауқарсыздығын көрсетті, ешқандай экономикаға өңдеу жүйесін жасап шығармады, дәлірек айтсақ экономиканы көтере алмады.

1. 1930 жылдары АҚШ - та экономикалық дағдарыс кезінден болатын. 1932 жылға дейін президенттігін басқарып келген Герберт Губера 1928 жылы Ресупбликалық партия тарапынан сайлауда жеңіп алған болатын. Оны қолдаушылар монополистер болатын. Оның сайыста жеңуіне АҚШ - та күлдендіру саясаты болатын.

Сайлауда 21, 4 млн. дауыс жанай аылып 1929 - 1933 жылдар аралығында президенттіке тұрды. Өзінің саясатында Ресейдің қарсыласы ретінде көрінді. Ол көптеген Европа елдеріне көмек бере отырып өз жақтастарын тапқан болатын. Ал, Гувердің басты ойлайтыны шпиондық ой болатын. Гувер өзі 1928 жылы экономикалық сауда сатты министрлігін басқарып тұрған болатын. Сол кездегі миллиордер милионмен жақсы қарым қатынаста болатын. Пост министрлікті соған берген болатын. Сонан Гувер жақсарту жаңартумен өнеркәсіпті тез дамытумен өнімнің өтпей қалуымен Гувер Америка тарихында экономикалық өрісті өрістеуші емес өшіруші болып қалатынын көрсетті. Сол жылдардың бәрінде 1929 жылы Нью - Йорк биржасында қымбат қағаздар (акция) бағасы тез түсіп кетті. Енді оның нелері банкторттық пен оны тезірек сатып құтылуға кірісті. Сонан барып АҚШ - та зауыт, фабрикалар жабыла бастады. Көтерілістер күшейді, жұмыссыздар саны күн санап өсе бастады. Сонан кейін бар АҚШ экономикасын көтеру мақсаты жұмыс жоспарының ауқымды мәселесі болып қалды. Осылайша АҚШ - та экономикалық кризистер бастаушы Гриберт Гувер болды деуге тура келеді.

Бұл түп тура басалмаста болып көрінетін кризис болатын.

Гувер туралы ақ үш басылымның Вашингтонн газеті «Дейли Ньюс» газетіне жариялауға тиым салған кейбір басылымдар жауапкершіліктерінде тартылды деп жазды. Бірақ оған Гувер өз әлсіздігін масаңдаған түрде қарастырылғанын білдірмеді дейді [3] .

Дегенмен Гуверге бұл жағдайдың таңылуы дұрыс болмады дейді. Себебі, өзі оқымысты адам бола тұра оны жасау мүмкін е мес еді. Ол кез сол кездің өз ахуалына теңелген еді. Монополистер өз орнына жетті деуге боладжы, бірақ оларда қателескендерін білмей де қалды.

Ол кризисті Америка аттап өтуоге болмайтынын жақсы түсінетін. Саясаткерлер пікірі жанға жағыс екенін айту керек болатын. Бірақ АҚШ тарихында Герберт Гувер Американың экономикасы тарихында өшпестей тұрып қалар. Тарихи ідз қалдырды. Ол болмаса оны оны ойлап табу керек болатын. АҚШ экономикасын соған келе южатқаны кезден әкеп саясаткерлері мойындаған болатын.

1932 жылы сайлауда жеңілісіне халық таңдана да қарасты. Бірақ ол бұндай болу керек екендігін ойламады. Ол енді 52 пайыз газет басылымдары қолдағаны таң қаларлық еді. Губер ССР -ді ең жек көруші АҚШ президенті ретінде мол жылдар тарихында қалып, сыртқы саясатында беделінен айырылды. 1932 жылғы сайлауда Гувер СҚШ - ттың алдағы кризистен шығу жоспарын үкіметке ұсынды. Бірақ оған жхалық сенбегендіктен қабылданбады. Солайша сайлаудан беделінен жұрдай болған Гербер Гувер президенттіктен қош айтысты.

Президенттіке демократиялық партия өкілі Франклин Делано Рузвельт жаңа бағыт саясатымен жеңіп шықты.

2. Франклин Делано Рузвельттің билікке келуі және «Жаңа бағыт саясаты»

Франклин Делано Рузвельт билікке келу барысы мен оның басты саяси идеясы 1932 жылғы жеңісіне себепші болған. Жаңа бағыт саясаты болатын.

1932 жылы сайлау болып онда Республикалық партия өкілі Герберт Гувер. Демократиялық партиядан өкілі Делано Рузвельт. Компартиядан У Форстер. Социалистік партиядан Н. Томас өкілдер өз кандидататтығын ұсынған болатын. Солардың ішінде сыртқа сытылып шыға білген. Рузвельт болды. Ол халыққа үндеуінде «жаңа бағыт саясаты» мен және жұмысшыларға жұмыс тауып беретініне, ауылшаруашылығына, өніміне бағаның көтеруіне, фермерге қаржылай көмек беретінін уәде етті.

Солайша АҚШ - тың тархына президент болып сахнаға шықты. Жалпы халықтың 22, 8 милионы дауыс берген. Ал Руверге 15, 7 милион дауыс берген. Осындан - ақ көруге болады.

Франклин Делано Рузвельт 1882 жылы туылып. 1945 жылы қөайтыс болған. Ол өзі ірі кәсіпкер жіне жер иегері Дюпанов пен Астровтың тукыстары, яғни Милерді жермен байланысып тұрған. Гарвард университетін аяқтап және Колумбиялық университеттің құқықтану факультетін бітірген. Жұмысын Қаржы және Комерциялық саясат пен де айналысты. 1913 - 1920 жылдары мұхиттық істер министрлігінде көмекші болды. 1921 жылы қатты сырқат болуына қарамастан саясатпен айналысуын тоқтаптай жалғастыра берді.

1928 жылы Нью - Йорк штатына сайлауда жеңіп шықты. Бұл жерде заң шығарушылықпен де айналысып фермерлерге көп көмектесіп тұрды. Бұның бәрі оның атақ айыройын өсуіне іс - тәжірбиесінің өсуіне соңғысы ол Пердзидентттіктен үміткерлер арасында жеңіп шығуына себеп болды.

Бұл көрсеткіш екі рет емес. Төрт ретте қайталанды. Атап айтсақ 1932, 1936, 1940 және 1944 жылдары АҚШ - тағы аса ірі көреген саясаткер ретінде танылып экономиканы көтеру мақсатында заңдармен бағдарламалық іс жоспарлар жасап үкіметтің жұмыс жасауына экономиканы тіктеуге тырысып келді. Сонымен қоса капиталистер арасында ең құрметтісі болып санатында жүрді. Рузвельт орталықты тіктеген реформасыз жеңіске жетпейтінін, экономикада капиталистік қатынаста тұрақтылық жоқ екенін Рузвельт өте жақсы түсінген. Ол билікке келісімен - ақ 70 ке тарта заң актілілерін шығарған. Ол өндірістік, ауылшаруашылыққа жан беру мақсатындағылар болатын. Мемлекеттің монополияны басқару ісін қолына алған болатын. 1933 жылы Рузвельт заң шығару ісіне қол жеткізген болатын. Онысы НИРА атауына еге болды.

15 ақпан күні 1933 жылдың уақытында Рузвельттің екі апталық билік кезінде шығып сөз сөйлеуінде оған қастандық жасалған болатын. Ақ үйде сөз сөйлеуімен қатар, кейінгі сөз сөйлеу 1 - даған халыққа сөз сөйлеу еді. Бейфронт саябағында болатын, оған бара жатып өз машинасына отырып қол бұлғап көрісіп болып Чикагоның сол кездегі мэрі А. Чермакспен бірге мінбеге шығып онымен бірге әңгімелесіп болған соң, сол уақытта қарсы беттен стол үстіне шығып қару кезенген ер кісі орта бойлы машинаны солай қаратып бағыттады да, бес рет оқ аттырып мэр А. Чермак оққа түсіп жанындағылар өлердей жараланды. Неге екені А. Чермак қатты жараланды бірақ Ф. Д. Рузвельт ешқандай ақаусыз аман қалды. Ол атқан адам 32 жастағы жұмыссыз екен, Нью - Джерси штатының тұрғыны Джузеппе Зангара. Ол өзінің мойындауында Герберт Гуверді атпақшы болғанын, бірақ кейіннен Рузвельтті атпақшы болып қалғаны мойындаған. Оны кейін А. Чермакты өлтірді деген айыппен ату жазасына кесілер электрллі орындықта жазасы өлімге кесілді. Зангараның сонғы сөзі Рузвельтті өлтіруге ойламағанына өкініп бара жатқаны еді деп жазады [4] .

АҚШ - тың саяси аренасында тек қана ол емес, онымен қоса В. Вильсон. Ол әскер флотминистрлігінің орынбасары керек десеңіз демократиялық партияның вице президенттен үміткер де болатын. Бірақ жағдай оған Рузвельтті әкелді.

Уонтер Миьлман айыпталуларын ай тар болсақ стоциализмді ұстанушы. Фашистік істерге қатыстығы. Тоталитарлыққа жақын деуші идеясымен иағы да консерватиль жақ басылымы оны Америкалық өмір салтына қарсы шығып келеді. Бұзушы тағы былай айтады «тәжірибиесіз», «керексіз», «ештең білмейтін», «өзі не қылатынын білмейтін», Уолтер Липман осылайша өз кегін мемлекеттен жатанын айтты. Оны Нью - Йорктегі газет басылымдары басып шығарған болатын.

Ф. Пернинс сөздерін қарайтын болсақ Франклин Рузвельт туралы жазар болсақ, одан екі кітап емес одан да көп кітап жазып шығаруға болады. Өзінің қызметі халықты еңбекпен қамту орнында отыруға Рузвельттің кеңесінде 12 жыл жұмыс істеп бұндай адамды кездестірменгенін айтады. Құлдыраған экономиканы көтеруге жіберген елшілер ретінде қарағандар да болды. Инагурация кезінде шығара «бақытты күндер қайта басталды» деген өлең қолайьлы ол керек десеңіз Радинда қойылды. Халық алдында қандай міндеттер тұрғанын айта келіп бұл ұлы халық деп атағынан тартылуы.

Жаңа бағыт саясаты барысында ірі фермерлерге қаржжылай көмек беруде. 1935 жылы 2 млрд. доллар салса онымен қоса кіші кәсіпкерлікті қолдауға сол ақшадан қарыз беру есебінде экономиканың бір тамырына қан құйғанмен бірьдей еді.

Рузвельттің басты наразы жұмысшылармен капиталистерде болды. Басқада жұмысқа тартуда жол құрылысы көшелер салу бұл жұмыссыздықты жоюға кейіннен басқада көмек болды. Рузвельттің басты жаңа бағыттағы бағыты экономикалық әлсіреген функцияларына қаржы құю болатын. 1935 - 36 жылдары Монголияның сілтеуімен сотта НИРА мен ААА - ның жұмысын тақтатуы туралы сотта қаралып жаңа бағытта тұрақтылығына сай келеді. Жаңа бағыттың кемшілігі бұнда еңбекпен капиталдың біріккен тұрақталығыны сақтай алмады. 1934 жылдары Автомобиль Текстил т. б. өндіріс ошақтары ереуілге шыға бастады. Ең үлкен Сан - Франсискода болды. Көптеген сол жылғы көтеріліске 47 млн. солдат жұмылдырылды. Көтеріліске 7 млн. жұмысшы бұхара халық қатысты. 1935 жылы Вагнер заңы қабылданды, онда жұмысшылардың одан құрып айтуға тиым салды.

1935 жылы тамызда көтерілісте АҚШ - әлеуметтік сақтандыруды және 65 - тен асқан адамдарға пенсия инвалидтерге жәрдем ақы. Ол заң яғни Вангер заңы лұлы еңбекшілер хартиясы деген атқа ие болды.

Жұмысшылардың бірігуіне біріктіруге баса назар ацдарды. Ондағы басты себеп: АҚШ - тың экономикасын көтеруде бірлікпен тірлік керек болатын, ондағы олардың бастысы кәсіпорындарды құрумен оған кедергі келтіре отырып астыртын халықты және жұмысшыларды алдастыру керек болатын.

Ол жылы жылдар осылардың реформалық жұмыстарын 2 - 4 жыл деп бекітіп отыру керек болатын. 1936 жылы АҚШ та тағы сайлау болып үміткерлікке тағы да Демократиялық партия Ф. Д. Рузвельтті үміткерлікке ұсынды. Ал, Республикалық партия шешімін айтумен ақыр аяғы. Канзас штатының губернаторы Лэндонды үміткерлікке ұсынды. Оны Лэндонды қолдаушылар Американ кәсіпкерлері болатын. Комунистік партия фермерлерді өзіндік одағын құрамыз деп отырып, фермерлер арасында іріткі болып сайлауда ең төменгі бдауысқа ие болды. Жеңісті тағы да Демократиялық партия өкілі Франклин Делано Рузвельт 27, 4 млн. халық даусымен жеңіске жеткен болатын. Одан кейінгі көп дауыс жинаған Лэндон 16, 6 млн. дауыспен президенттіктен үмітін үзді. Екінші рет оның сайлауы 1937 жылы дағдарыспен сәйкес келді. 1938 жылы тағы экономикалық дағдарыс тағы үдей түсті. Өндіріс 23 пайызға түсіп кетті. 1937 жылмен салыстырғанда Болат өндіру 50 пайыз, дайын бұрыштар өңдеу 22 пайызға, Автомобиль шығару 52 пайызды құрап бюджетке ауыр салмақ салды. Тағы да жұмыссыздар саны көбейіп, 1938 жылы есеп бойынша 13 млн. аадамды құрады.

Рузвельт монополистердің пікірлеріне құлақ асуды саясаттан бас тартатындығын айтты [5] және жобасы жаңа бағыт саясатынан бас тартатындығы баса айтты. 1938 жылы фашистік ықпалдың күшеюіне байланысты жағдай шиеленісе түсті. Елде фашизмді қолдаушылармен күресте комиссия құрылып халықты бірлікке шақырып жатты.

Сонымен қатар 1939 жылға қарай 700 - ге тарта реакцияшыл топтар пайда болды. 1937 жылдың өзінде көптеген кәсіподақтар ұжымы бой көрсетіп КПП ені үлкен көтеріліс өткізіп өз талаптарын қанағаттанарлық емес жағдайда жауап алды.

Батысты Дженрал Моторс Креспер өздеріндегі кәсіподақтың барын мойындады.

Жұмысшылардың 1936 жылы 4470 мың болса олардың 78 пайызы жеңіске жетті. 1938 жылы жұмысшылар күресті одан әрі жалғастыра түсті. Ондағы мақсаты капиталдың тұрақсыздығына бағаның әр құндылығына комунистік партия фашизмге қарсы барынша болып жұмыла қарсы шығу керектігін үгіт насихатын жалғастырды. Американдық лигша соғысқөа қарсы демократияны жақтап уран салып ұрандатты. Ол лигаға 4 млн. адам қатысты.

Комапартияның мамыр айындағы съезінде керекті жосапрды ұсынды. 1939 жылы компартияның абыройы өсе түсті. Бірақ компартия халықтың және жемократияшыл экономикасының қателік тұстарын түсіп беген еді. Атқа бос қайшы сол беретенідігімен атақ абыройға ие болды. Ф. Д. Рузвельт ішкі саясатта тұрақсыздыққа барынша күш жұмсап экономиканы ары қарай дамытуда көптеген шаралар атқарды. Өткен тарихтарға көзін жүгіртер болсақ мемелкет мүлкін талан - таранжға салу жиілігін айтуға болады. 1934 жылы Ч. Кофлин халықтық кеңес әлеуметтік теңсіздікпен күрес ұжымын құруда жаңа бағыт идеясына қарсы шығуымен көрініп келген. Сол жылдар ішінде 1933 жылы Рузвельттің кеңес өкіметімен жақындасқан саясаты нәтижесінде 2 млрд. - қа жуық сауда саттық болған көрінеді. Сенаторлар өз өмірінде көптеген қиындықтарды бастан кешіріп көптеген жағдайларда нейтралиейттік жағдайды ұстануға мәжбүр болып келген. Ол дегенін үкіметте ел ішінде ауыз біршілік кете кетіп қалғанын көруге болады. АҚШ - тың сол кезде мәжіліссіз заңды шығаруға заңсыз енгізіп жіберу актілер аз кездеседі. АҚШ - тың мемлекеттік қызметмүшесінде бірнеше абдамға сілтеушілік жұмысты нақты атқаруға партиялар өз керегін айтып қосуға мемлекттік аппараттың дұрыс жұмыс жасауына кедергілер жасап келді.

1935 жылы Рузвельт саясатында бейтараптың ел екенін атты соғысушы елдерге қару жарақ т. б. отын беруге болмайды деген заң актілері де шықты. Бұл фашистердің ойына қатты соққы болып тибді. Бірақ ол заң жүзінде қалып қойды. Қарсы елге бір-біріне жасырын тауар беру, қару-жарақ өндірісі жандана түскен болатын. 1937жылы агрессорларға карантин жариалап оған қарама қайшы әрекеттерге барып отырды. ССР, Англия, Франция елдерімен АҚШ Германияға бірге күресетіндігін айта көрсетуде. Бейтараптығы басым және жасырын қару жарақ сату озып тұрды.

Ф. Рузвелтің жаңа бағыт саясатының тарихнамасы ерекше. Оны зерттеушілер А. Шлезингер-кіші, Р. Хофстедттер, Ф. Фридел, Э. Гольдмен, Дж. Бернс, У Лехтенберг өз зеріттеулер АҚШ-тың саясаты бағытсыз кетіп қалған саясат, негізінде жүргенін айтады және олардың характері апологиялық негізде болғанын айтады. №32 президент бола отырып ол АҚШ тарихында ұлы саяси қайраткер ретінде, ұлы реформатор, АҚШ ты дағдарыстан жаңа бағыт саясатымен АҚШ ты алға алып шықты, келешекке бағыт бағдар берді деп барша мемлекет кемшілік тұстарын түзеулер керек екенін көрсетіп кеткен. Ерекше бір және алғаш ССР мен жұмсақ саясат ұстанған АҚШ президенті болып саналды.

Франклин Делано Рузвельтің өмірі туралы. АҚШ тың радио, телевиденялар мен газет беттерінен түспеитін алғашқы 2-3номерлер әдейілеп Рузвельд туралы жазатын еді.

Ең көрнекті интервюі Ақ үйдің жертөлесіндегі бір бөлменің ішінде камени пештің алдында отырып, халыққа қарай сөйлеуі керемет әсер қалдырар еді. Оның әкім мен отырып кофе ішіп отырып халыққа АҚШ тың өмірі, олардың болашаққа деген үмітін қайта жоғалтып ол соңғы шығуында. 1943 жылы жаңа жыл мейрамында И. В. Сталинмен тән У. Черчилмен кездесумен өткен уақыттық жиналысын үш үлкен үштіктің болғанын айты. Сонда ол жаңа бағыт саясаты тек 1933 жылға ғана арналған. Ал ол жоспар соғыста жеңіп шығуын айтты. Сол сөзі кейінгі 1944 жылғы сайлауда жеңіп шығуына тағы бір рет себепкер болды.

8 қараша күні 1944 жылы Франтопя болып жатқан жаңалықтардан кейін Нью-Иорк толмас кезеті Франклин Дилано Рузвельтін төртінші рет сойлауда жеңіп шыққанын айтып 25, 6 млн. дауыс жинағанын 22 млн. -ы. Т. Дьюй-ге жақтасып дауыс беруі айтылды.

Екі аптадан кейін Рузвельт Ялтаға И. В. Сталинмен және У. Черчил мен кездесуге кеткенін айтады. Өмірінде 12 сәуірге дейін 1945 ж. Фашистік Германияның жеңілуіне бірнеше айғағында Франклик Дмако Рузвельттік басына қан құюлуымен өмірден өтті.