КӨНЕ ГРЕК ОЙШЫЛДАРЫНЫҢ ТӘЛІМ – ТӘРБИЕЛІК ОЙ - ПІКІРЛЕРІ

Жоспар
Кіріспе

1 АРИСТОТЕЛЬДІҢ АҚИҚАТТЫЛЫҚ ТӘЛІМІ
2 ДЕМОКРИТ . ДАМУДАҒЫ ТӘРБИЕНІҢ РӨЛІ ТУРАЛЫ
3 ПЛАТОННЫҢ ОҚУ.ТӘРБИЕ ТӘЛІМІ
4 СОКРАТТЫҢ ТАНЫМДЫҚ.САНАНЫ КӨТЕРУ ТУРАЛЫ ОЙЛАРЫ

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ежелгі Рим мемлекетінде құл иеленудің дамуы халықтың үстем тапқа және
қаналушы тапқа бөлінуіне әкеп соқты. Осыған сәйкес мектептер, элементарлық
және одан жоғарырақ, грамматикалық болып екіге бөлінді. Элементарлық
мектерде құлдардан басқа еркін халықтың (плебейлердің) балалары да оқитын
болды. Бұл мектептерде оқуға, жазуға және санауға үйретті. Үстем таптың
өкілдері балаларына алғашқы білім беруді үйде ұйымдастырып, бірден
грамматикалық мектептерге берді. Бұл мектептер жеке адамдар ұйымдастырған,
оқу ақысын төлеуді керек ететін мектептер болды.
Грамматикалық мектептерде латын тілінің грамматикасы, грек тілі,
риторика (әдебиет және тарих мәліметтерін бере отырып, шешендікке баулу)
оқытылды. Кейінірек риторика мектептері пайда болды. Бұл мектептерде өте
жоғары оқу ақысына риторика, философия, заң, грек тілі, математика және
музыка сабақтары оқытылатын болды. Осы мектепті бітірушілер жоғары
мемлекеттік қызметтерді атқаруға қажетті дайындық алды. Ежелгі Рим
педагогтарының ең көрнектісі Марк Фабий Квинтилиан болды (біздің
заманымыздың 42-118 жылдары өмір сүрген.) Ол - Шешендікке тәрбиелеу
туралы деген еңбектің авторы. Квинтилиан өз дәуіріндегі грек, рим
философиясы және педагогикасымен жақсы таныс болды. Өз еңбегінде ол
риторика мектебінде мұғалім болып істеген бай тәжірибесін қорытты.
Квинтилиан балалардың табиғи нышандарын жоғары бағалады. Балалар
мектепте тәрбиеленуі керек, мұғалім әр балаға ерекше көңіл бөлуі қажет деп
есептеді. Мұғалімнің білімді, ұстамды, балаларға үлгі болуы және оларды
жете білуі қажет деп санады.
Квинтилиан балалардың тілін дамытуға ерекше мән берді. Ол үшін ерте
бастан олардың сөйлеуіне көңіл бөлуді талап етті, тілді және музыканы оқыту
баланың дұрыс сөйлеуін дамытады деп санады. Баланың логикалық жүйелі түрде
ойлауын дамыту үшін математиканы оқытуды қажет деп есептеді. Балаларға
берілетін білімнің негізі берік болуын талап етті. Квинтилианның
педагогикалық еңбектері өте жоғары бағаланды.

2. КӨНЕ ГРЕК ОЙШЫЛДАРЫНЫҢ ТӘЛІМ – ТӘРБИЕЛІК
ОЙ - ПІКІРЛЕРІ.
АРИСТОТЕЛЬДІҢ АҚИҚАТТЫЛЫҚ ТӘЛІМІ

Б.з.б. 384-322 жылдар шамасында өмір сүрген. Ежелті грек философы және
ғалымы. Көптеген ғылымдардың, соның ішінде логака ғылымының негізін
қалаушы.
Аристотель өзіне дейінгі философия мен ғылым жетістіктерін қорытып
жүйеге келтіріп, әртүрлі ғылым саласынан көптеген еңбектер жазып қалдырған.
Аристотель еңбектері ұшан-теңіз. Кейбір деректерде төрт жүз, кейбіреуінде
мыңға жеткен. Аристотельдің философиялық көзқарасы "Метафизика", "Жан
туралы", категориялар және "Аналитика" деген шығармаларында жан-жақты
баяндалған. Оның пікірінде этикалық идеялар тек қоғамда ғана іске асырылып
отырады. Платонның адамды сезімнен тыс о дүниеге тәуелді деп санауына қарсы
шықты. Адамға белсенділіктің тән екенін атап көрсетті. Аристотель өз ішінде
адамгершілік пен этиканы адамдардың маңызды сипаттамасы деп таныды. Ол
қоғамдық тәрбие мен отбасы тәрбиесінің өзара байланысты болуын жақтады.
Адамның туғаннан даму және өсу мүмкіндігі болады, ол даму тәрбие арқылы
жүзеге асады - деген тоқтам айтты. Мектепке дейінгі тәрбиеде де ол құнды
маңызды пікірлер айтты.
Аристотель әдебиетті, грамматиканы, тарихты, философияны,
математиканы, геометрияны, музыканы оқытту қажеттілігін тұңғыш дөлелдеп
берген ғалым. Моральдық тәрбиенің тағылымын дәлелдеп берді. Әсіресе ол дене
тәрбиесіне маңыз бере отырып, сурет салу, жазу-сызу, музыканы балаға
жасынан үйретудің рөлін ерекше бағалаған еді. Ол баланың жас ерекшелігін
тұңғыш айтқан ғұлама. Дене тәрбиесі баланың күшіне әсер етуін талап етті.
Аристотель 20 жасында Платон академиясында философиялық білім
алғандықтан, көптеген еңбектерін философиялық концепция жасауға арнады.
Әсіресе өзінің устазы Платонның дуализмін өзгертуге тырысты. Ол Платонның
әлемдік құбылыстардың бірлігі, тұтастығы туралы іліміне өзгерістер енгізді.
Оның ойынша, әлем бір тұтас зат туралы алғанда, ол да зат туралы ойлаумен
бірлессе, тұтасқан өмір сүреді деген тұжырым жасады.
Ол өзінің философиялық концепциясы негізгі тәрбиенің тсориясын жасады.
Ол "Еркін тәрбие" идеясын ұсынды. Ол психологияда дәлелдеген "жанның үш
түрі" негізінде, тәрбиенің үш түрін - дене, мінез, ақыл-ой тәрбиесін
дәлелдеді, оның ғылыми негізін салды. Ол туа пайда болатын бала
ерекшеліктерін тәрбие одан әрі дамытады дей келіп, тәрбиенің теориялық
негізі - адам жанының жоғары психологиялық тұрғыда қалыптасқан негіздері -
деп көрсетті. Ол Афинадағы тәрбиені - тәрбиенің басқа түрін жасайтын
"тәрбие негізі - көзі" деген тұжырым жасады. Аристотель педагогика
тарихында бірінші рет, өзінің философиялық ілімі негізінде баланың жас
кезеңінің ерекшеліктерін белгілеп берді. Ол бала дамуын мынадай кезеңге
бөлді. Бірінші: 1 жас пен 7 жас, екінші: 7 мен 14 жас аралығы (мұны баланың
жыныстық даму жасы деп атады), үшінші: 14 жас пен 21 жас аралығы. Сөйтіп,
Аристотель мектепке дейінгі тәрбиенің негізін қалаған - ойшыл философ,
педагог. Бұл жаста баланың ойын арқылы өсетінін уағыздады. "Ойын" оның
айтуынша, баланың тұңғыш "мектебі" деп атады. Отбасы тәрбиесін бірінші
орынға қойды. Бала 7 жастан мектепке тартылсын - деп тұңғыш педагогикалық
ой айтқан да Аристотель болды. Орыс педагогы Н. К. Крупская 1915 ж. жазған
"Халық ағарту ісі және демократия" атты еңбегіңде Аристотельдің баланың жас
ерекшелігін жасауын және оның 7 жаста мектепке баратынын мақұлдап, "жас
ерекшеліктің педагогикалық жүйесін" мектепке арнап жасағанын атап
көрсеткен.
Аристотельдің мектепке дейінгі тәрбиеде, демек, бала гимнастикамен
айналыссын - деген ойы, жазу мен сызу, оқу мен санау, ән мен күй туралы
пікірлері, осыларды мектепке енгізу туралы тұжырымдары педагогика барысында
тұңғыш пікір болып табылады. Бұл пікірді классик педагог Ушинский К.Д. ХІХ-
ғасырда өзінің "Балалар әлемі" атты еңбегінде басшылыққа алғанын
қанағаттанғаңдық сезіммен жазып кеткен. Сондай-ақ, Аристотель тәрбиені
мемлекетті дамытудың және жетілдірудің құралы - деп түсініп, мектеп
мемлекеттік болуы тиіс - деген қағида айтқан.
Аристотельдің педагогикалық ой-пікірінің ең басты ерекшелігі
'Тәрбиенің тепе-теңдігін" ұсынуы, бүкіл халық бәрі бірдей тәрбие алсын -
деген прогрессивтік ой түйіндеді. Ол өзінің білім беру теориясын афина
тәрбиесінің практикасы негізінде қарастырады. Оған философия-педагогикалық,
психологиялық тұрғыда қарады. Сөйтіп ол педагогика тарихында тұңғыш рет
тәрбиенің табиғаттан туындайтынын дәлелдеді. Дене тәрбиесінің мақсаты,
әдемі тұлғалы, күші мығым адам тәрбиелеу. Тәрбие жүйесінде ол музыкаға
үлкен мән береді. Нравтық тәрбиенің мақсаты бала белсенділігін қоса дамыту,
еркінің ұстамдылығын жетілдіру. Аристотельдің педагогикалық жүйесі жеке
тұлғаны жан-жақты жетілдіру және дамыту. Бұл ойы ежелгі дәуір заманында ең
үздік педагогикалық ой-пікір болып табылады. Оның ерекшелігі оқудың
тендігін тәрбиенің ғасырлық ғұмырын дәлелдеп беруі болды. Демек, ой-пікірі
өзінен кейінгі ғылымның дамуының, оның ісі педагогикалық ой-пікірдің алғаш
пайда болуының, оның жарқын болашағының куәсі болды. Ол дамудың
материалистік және диалектикалық жолын белгілеп берді. Осы көзқарастары
арқылы, ол философия және педагогика тарихының көне дәуірдегі алғашқы
дамуын, үзік ой-пікірдің пайда болуының алғы шартын жасады. Өзінен
кейінгілер Аристотель ілімінің, келісімді де желілі жүйесін әрі қарай
дамытты.

ДЕМОКРИТ - ДАМУДАҒЫ ТӘРБИЕНІҢ РӨЛІ ТУРАЛЫ

Б.з.б. 270 жылдар шамасында өмір сүрген. Ежелгі грек философ
материалисі. Демокрит ғылым іздеу мақсатымен Египет, Вавилон, Иран, Арабия,
Үндістан және Эфиопия елдерін аралайды. Ол философия мәселелерімен қатар
физика, математика, физиология, медицина, музыка теориясы, поэзия т.б.
шұғылдаңды. Диоген Лаэртскийдің айтуынша, Демокрит 70-тен астам шығарма
жазған, 300-ге жуық фрагменті осы заманға дейін сақталған. Ол әлемдегі
барлық заттар атомдар мен бос кеңістіктен құралған деді.
Қозғалыс дүниенің, табиғаттың өзіндік қасиеті, одан басқа сырттан,
әсер етуші ешбір күш жоқ дейді. Дүниедегі құбылыстардың бәрі себепті тарихи
қажеттіліктен туады. Дүние танымының қайнар көзі - сезім, түйсік дел
есептелінгенімен, ақыл-ойды сезімнен жоғары қояды. Адамгершіліктің өзі
осылардан туындайды - дейді. Жеке адамның дамуы "ақылдан" басталады деген
тұжырым жасайды. Әрбір адамның дара дамуы ақылдық нәтижесі деген, оның
ілімінің тағы бір ерекшелігі, сезім мүшелері қабылдаған түйсіктер күңгірт,
көмескі білім берсе, ақыл-ой осы сезім мүшелері қабылдаған түйсіктерді
сараптау арқылы заттар мен құбылыстардың ішкі сырын, мән-жайын, себебін
ашып ақиқатқа жеткізеді дейді. Этиканы өз алдына ғылым саласы деп тұңғыш
таныған Демокрит болды. Адам не нәрсеге нысап тұтып, көңіл-күйі орнықты
болса бақытты болады деп түсіндіреді. Демокрит әлеуметтік қайшылық
адамдардың дөрекі мінезінен туады деп біледі. Сөйтіп, ол бүкіл пікірі
арқылы мінез-құлықтың педагогика-психологиялық негізін салды. Демокриттің
атомистік ілімінің философия ғылымының дамуы тарихында маңызы зор болды.
Демокрит тәрбие жолында табысқа жетудің құралы ата-аналар мен
мұғалімдердің бірлесіп жұмыс істеуінде деп көрсетті. Қандай да қымбатты
үлгілі қомақты зат жасау үшін еңбектің күшімен орындалатынын, адал да
таза, ерлік еңбектің нәтижесі деген тұжырым жасады. Демокрит оның
педагогикалық ойының көтерілген асуы баланы өз еркімен жұмыс істеуге үйрету
екенін делелдеуі, баланы еріксіз зорласа, немесе ұдайы артына түсіп
қадағаласа, ол мезі болып жалығып кетеді, дей келіп, еркін тәрбие беру
жолдары мен шараларын белгілеп береді. Оның педагогикалық ойының асуы мен
көтерілген шыңы бала тәрбиесінің биік асуы тек "тәрбиеде" ол үшін тәрбие
кезегі тағылымының арқауы және шоғырланған түйіні оны тек тәрбие ғана
шешеді - деген тұжырым жасады Демокрит.
Демокрит ақыл-ой тәрбиесін бірінші орынға қойды. Адам алдымен ақылын,
ойлау жүйесін жетілдіру керек, екіншіден, оны іс жүзіне асыруы шарт, сонда
ғана жеке тұлға толысады, айнала ортамен қарым-қатынас жасай алады - дейді.
Демокрит іліміндегі "Бой жеткен жерге ой жетеді" - деген өсиетте, нақыл
педагогиканың тәрбие туралы дамуын, толықтырып түрғандай даналықтың алғы
шарты. Оның айтуынша, тірбие әрбір қоғам мен дәуірдің, белгілі бір кезеңнің
- тыныс, тіршілігі, тұлғасы мен мәдениеті. Осыларды айқындайды және жеке
түлғаның қоғамдағы орнын белгілейді. Ол, сондай-ақ адамның жеке тұлғалық
дамуы айнала ортаны өз болмысымен дұрыс қабылдай білуінде, оны әрі қарай
дамытуында, қолдана білуінде деп көрсетті. Н.К.Крупская 1915 жылы жазған
"Халық ағарту ісі және демократия" атты еңбегінде Демокриттің бұл пікірін
сол бір төңкеріс кезеңіндегі, жаңа құрылып жатқан мектептердегі мұғалім
шеберлігін арттырудың берік құралы"- деген түжырым жасады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.