Көкорайлы көрікті аймақ сақтаған алтын, ертеңі жарқын ырысты елдің тұрағы

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Көкорайлы көрікті аймақ сақтаған салтын, ертеңі жарқын ырысты елдің тұрағы

Қилыбаев Ә.

Байзақ ауданының құрылғанына - 70 жыл

Көктемде Алматы жақтан Таразға жол шексеңіз мерейлі Меркі мен қасиетті Құлан жерінен өтіп, әйгілі Ақыртас жатқан жотадан алдыңызға бір сәт көз салыңыз. Сонда көкорай шалғын, көк майсалы әсем өңірді, соны өрнектей сызыла аққан Талас өзенін көрер едіңіз. Бұл - тағылымды тарихы мен мақтан тұтар шежіресі бар, халықтың мәртебесін өсірген ұл-қыздардың қасиетті ордасы, ырыс пен бақ дарыған өркенді өңірлердің бірі Байзақ ауданының жері. Облыс орталығына іргелес орналасқан ол терістікте Мойынқұм, оңтүстікте Қырғыз Алатауына дейінгі өңірді алып жатса, түстігінде Тараз қаласы мен Жамбыл ауданымен, батыста Талас, солтүстікте Мойынқұм, ал, шығыста Тұрар Рысқұлов аудандарымен шектесіп жатыр.

Әйгілі Қобыланды батырдың Тайбурылының тұяғы тиген кіші Бурыл тауының тасы мен әлемдегі жеті кереметтің біріне тең келетін Ақыртас, ежелгі Таразбен қанаттас Барысхан мен Түймекент қалаларын, Ақжар ауылының маңындағы Жайлаутөбе, Шахан ауылының оңтүстік батысына орын тепкен Охкум қаласы орны мен Байзақ ауылының шығысындағы орта ғасырлық қала орны болған Наурызбасты білетіндер де бүгінде аз шығар. Жаңатұрмыс ауылындағы ортағасырлық қоныс орны саналған Сарытөбе мен Ботамойнақ ауылындағы Расымбет қарауыл мұнарасы, Ақшолақ пен Үшбұлақ стансалары арасына орын тепкен Жерқорған бекініс орны, сондай-ақ, Аймантөбе, Шөлтөбе, Қоңыртөбе, Төрткүл төбелері кәрі тарих шындығын әңгімелей жөнеледі.

Абылай ханның батырларының бірегейі, сенімді серіктерінің бірі болған Мәмбет батыр Күнбасұлы осы өңірдің түлегі. Батырдан батыр туған Байзақ Мәмбетұлы ел бірлігі, тұтастығы жолында қызмет еткен. Мешіт, медіресе салдырып қана қоймай, 60-қа жуық канал қаздырып, жұртын егіншілікке үйреткен. Байзақ батырдың ұлы Ақмолда да қоқан хандығына қарсы азаттық көтерілісі басшыларының бірі болған.

Он бес жасында жоңғар қалмақтарымен шайқасып, «ақ сауытты, алмас қылышты хас батыр» атанған Қосы батыр Сәмбетұлының да кіндік қаны тамған өлке бұл.

Бүгінде батыр бабалардың ұрпақтары қасиетті мекенде заман көшіне ілесе қанат жайып, өсіп-өніп, еңбек етіп, өмір сүруде.

Аудан тарихына үңілсек, 1917 жылғы Қазан төңкерісінен бастап Сырдария округіне қарасты Әулиеата уезінің қарамағында болған ауданның 1928 жылғы 29 қазанда өткен Әулиеата аудандық партия конференциясынан кейін Мирзоян ауданы болып қайта құрылғанын көреміз.

Араға жылдар салып, Оңтүстік Қазақстан облыстық Кеңесінің атқару комитетінің 1938 жылғы 4 ақпандағы арнайы шешімімен Свердлов ауданы сол кездегі Мирзоян ауданынан бөлініп, өз алдына отау тікті. Жаңа аудан құрамына 42 ұжымшар, бір кеңшар, екі МТС кірді.

Сол жылдары еліне кіршіксіз қызмет еткен мемлекетжөне қоғам қайраткерлері Сыдық Абыланов, Намазбай Ақшабаев, ауданда МТС-ті алғаш құрған Жақаш Мамыров сынды озық ойлылар саяси қуғын-сүргін құрбаны болып кетті.

Елі мен жерін емірене сүйіп бар күш-жігерлерін ауданның өркендеуіне жұмсаған азаматтардың есімдерін атай кеткен де жөн секілді. 1937 жылы Бүкілодақтық колхозшылар съезіне делегат болған Ленин атындағы ұжымшардың қызылша бригадирі Берікқара Саурықов, қант қызылшасының әр гектарынан 1410 центнерден өнім алып, әлемдік рекорд жасаған звено жетекшісі Сәмен Өтепбергенов, КСРО Жоғарғы Кеңесінің ең алғашқы сайлауында Одақ каңесіне 24 жасында депутат болған Жақсымбет Өтепбергеновтердің ісі ұрпақтарының мақтанышы.

Күндей күркіреп өткен кешегі Ұлы Отан соғысында қайтпас қайсарлық пен ересен ерлік үлгісін танытқаны үшін Кеңес Одағының Батыры деген ең жоғары атақ берілген Ақәділ Суханбаев есімі де ұрпақ жадында. Ел басына күн туып, ер етігімен қан кешкен жылдары «Кеңес» және «Үштөбе» ұжымшарларында өсірілген 5 мыңнан аса тұлпар жаңа жасақталған атты әскер полкіне берілгенін де бүгінде екінің бірі біле бермес.

Ауданның экономикалық және әлеуметтік мәдени дамуы соғыстан кейінгі бесжылдықтарда басталды. Ауыл шаруашылығындағы жоғары жетістіктері үшін Социалистік Еңбек Ері ең жоғары атағын алған Сындыбала Оңғарбаева, Наужан Дидарбекова, Жәмилә Божбанбаева, Дариға Жантоқова, Рүстем Шөпенов, Нұрмаш Түйтебаева, Шоқан Көкеева, Күнімай Жайлауова, Айтжан Бөгембаев, Қанымқыз Тортаева, Әлімқұл Сейдуалиев, Мінтай Айтжанова, Әлиман Битаева, Керімбай Мырзақұлов, Мәрзия Ибрагимова, Орынкүл Атабекова, Алтынкүл Әлібаева, Патия Шидақова, Гүлминис Шерімбаева, Мұхаметқали Нұрбаев, Александр Львович Нахманович, Ян Чун Сик, Елена Иосифовна Свинковская, Зоя Николаевна Василенко, Василий Алексеевич Гончаров, Кан Хе Сук есімдері аудан шежіресіне алтын әріптермен жазылды.

Істің көзін тауып шаруашылықтарға біліктілікпен басшылық жасаған Жапар Дидарбеков, Кенебай Құрымбаев, Қылышбай Ұшанаев, Александр Львович Нахманович, Мұхаметқали Нұрбаев, Андрей Григориевич Пивоваровтардың және басқалардың өмірі кейінгі ұрпаққа өнеге етерліктей.

Туған жердің тұғырын биіктетіп, мерейін өсірген профессор-ғалымдар Нығметулла Киікбаев, Оразалы Балабеков, Талас Омарбеков, Әскер Есенқұлов, Өмірбек Жүсіпбеков, Кеңесбай Табылдиев, Күмісқали Жаңабаев, Асқар Әбдуалиев, Нұртаза Шөметов, ғалым, өлкетанушы Күзенбай Байбосын, өнер тарландары Қазақ КСР-інің халық әртісі Шәріпбай Сакиев, актер-режиссер Тұңғышбай Жаманқұлов, кинорежиссер Ардақ Әмірқұлов, Мәжіліс депутаты, одан кейін Парламент Сенаты баспасөз қызметінің басшысы болған ақын-драматург Арғынбай Бекбосын, генерал-майорлар Нартай Дүтбаев, Мейірхан Жаманбаев, ақындар Жақсылық Сәтібеков, Қасқырбай Нарбатыр, айтыскер ақын Әзімбек Жанқұлиев, қарымды қаламгерлер Әділ Дүйсенбек, Тұрсынхан Толқынбаев, Олимпиада чемпиондары Болат Жұмаділов, Алмас Мұсабеков, Досан Тамбиевтерді мақтан тұтамыз.

Тәуелсіздігіміздің жемісі Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 20 желтоқсандағы № 2696 Жарлығымен аудан Байзақ ауданы деп аталды.

Күні ертең 70 жылдық мерейтойын атап өткелі отырған батыр бабамыздың есімімен аталатын ауданымыздың экономикалық әлеуеті жылдан-жылға артып, тұрғын халқының әл-ауқаты да жақсарып келеді. Егіншілікпен және мал шаруашылығымен айналысатын ауданымызда мал басын көбейту, өндірілген өнім көлемін арттыру, шаруашылық құрылымдарының бәсекелестік қабілетін көтеру, мал тұқымын асылдандыру, ауыл аумақтарын дамытуға барынша ден қойылған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.