Әркім өз бақытының ұстасы немесе өмір заңдары
1 ӨМІР ЗАҢЫ
2 ӨМІРДІҢ ҚЫЗЫҚТЫЛЫҒЫ ЗАҢЫ
3 ӘЛЕМДІ ӨЗГЕРТУ ЗАҢЫ
4 АБАЙДЫ ОҚУ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
2 ӨМІРДІҢ ҚЫЗЫҚТЫЛЫҒЫ ЗАҢЫ
3 ӘЛЕМДІ ӨЗГЕРТУ ЗАҢЫ
4 АБАЙДЫ ОҚУ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Барлық адам бақытты және өзіне сенімді болғысы келеді. Өз өмірінің бірқалыпты өтуін, қызмет пен жұмыста табысқа жетуді мақсат тұтады. Адам өз өмірінде ертең не күтіп тұратынын болжай алмайды. Сондықтан ол барлық нәрсеге дайын болуы керек. Не нәрсені де көтеруге ықыласты болуы тиіс. Ал ол үшін оған білім керек, жәй ғана білім емес - рухани білім.
«Әркім өз бақытының ұстасы» деген сөз бекер емес. Тағдырға мойын сұнбай, онымен саналы тұрде күресу керек, оның алдын-алу қажет.
Перғауын Хеопсқа әулиелер оның династиясының құлайтынын айтады. Оған келесі басшы кім болатыны да айтылады. Әйтсе де ол Тағдырға қарсы шығып, өз дегеніне жетеді. Оның жарқын өмірі Нобель сыйлығының лауреаты Нагиб Махфуздың «Хеопстың данышпандығы» атты кітабында бейнеленген.
АҚШ әскери-әуе күштерінің капитаны Эдвард Кіші-А.Мерфи авиаконструктор бюросының инженер-зерттеушісі ретінде сынақшы-ұшқыштар экипировкасы құрамына кіретін қондырғы ойлап тапты. Бұл қондырғы, яғни пайда болған қысымды өлшейтін 16 датчиктен тұратын транслятор болатын. Алайда, сынақ барысында транслятор жұмыс істемей қалды. Бұның барлығы Мерфидің атына үлкен кір келтірді. Сондықтан ол бұл оқиғаның себебін өзі зерттеуге кірісті. Оның ойына келген алғашқы пікір мынау болды: «Бұл құрылғы екі түрлі жолмен жалғануы мүмкін. Біріншісі – дұрыс жолмен, екіншісі – дұрыс емес жолмен, яғни 90 градус ауытқумен». Оның ойы дәл болды! Сөйтіп, ол «егер бір нәрсені дұрыс жасамау мүмкіндігі болса, онда оны техник дәл солай жасайды» деген қорытындыға келіп, жәй ғана дауысын шығарып айтып қалды. Осы сөзді естіп тұрған жобаның жетекшісі Э.Джордж «Мерфи Заңы» деген осы шығар?» деп әзілдеді.
Кейінірек осы қондырғы іске қосылған кезде, полковник Мерфи журналистер алдындағы брифингте ұшақтардың ұшуының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде қол жеткен табыстары «Мерфи заңдарын» бағындырудың нәтижесі екенін мақтанышпен хабарлады. Бұның барлығы жәй ғана өмір болатын. Оның ішінде «жазылмаған заңдар» жатқанын Мерфи іштей ғана білген еді.
«Әркім өз бақытының ұстасы» деген сөз бекер емес. Тағдырға мойын сұнбай, онымен саналы тұрде күресу керек, оның алдын-алу қажет.
Перғауын Хеопсқа әулиелер оның династиясының құлайтынын айтады. Оған келесі басшы кім болатыны да айтылады. Әйтсе де ол Тағдырға қарсы шығып, өз дегеніне жетеді. Оның жарқын өмірі Нобель сыйлығының лауреаты Нагиб Махфуздың «Хеопстың данышпандығы» атты кітабында бейнеленген.
АҚШ әскери-әуе күштерінің капитаны Эдвард Кіші-А.Мерфи авиаконструктор бюросының инженер-зерттеушісі ретінде сынақшы-ұшқыштар экипировкасы құрамына кіретін қондырғы ойлап тапты. Бұл қондырғы, яғни пайда болған қысымды өлшейтін 16 датчиктен тұратын транслятор болатын. Алайда, сынақ барысында транслятор жұмыс істемей қалды. Бұның барлығы Мерфидің атына үлкен кір келтірді. Сондықтан ол бұл оқиғаның себебін өзі зерттеуге кірісті. Оның ойына келген алғашқы пікір мынау болды: «Бұл құрылғы екі түрлі жолмен жалғануы мүмкін. Біріншісі – дұрыс жолмен, екіншісі – дұрыс емес жолмен, яғни 90 градус ауытқумен». Оның ойы дәл болды! Сөйтіп, ол «егер бір нәрсені дұрыс жасамау мүмкіндігі болса, онда оны техник дәл солай жасайды» деген қорытындыға келіп, жәй ғана дауысын шығарып айтып қалды. Осы сөзді естіп тұрған жобаның жетекшісі Э.Джордж «Мерфи Заңы» деген осы шығар?» деп әзілдеді.
Кейінірек осы қондырғы іске қосылған кезде, полковник Мерфи журналистер алдындағы брифингте ұшақтардың ұшуының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде қол жеткен табыстары «Мерфи заңдарын» бағындырудың нәтижесі екенін мақтанышпен хабарлады. Бұның барлығы жәй ғана өмір болатын. Оның ішінде «жазылмаған заңдар» жатқанын Мерфи іштей ғана білген еді.
Ертай Жиенбайұлы
ӘРКІМ ӨЗ БАҚЫТЫНЫҢ ҰСТАСЫ НЕМЕСЕ ӨМІР ЗАҢДАРЫ
Кейде мен өзіме өзім:
Біздің халқымызға не қажет осы?
деген сұрақ қоямын.
Н.Ә.Назарбаев
Барлық адам бақытты және өзіне сенімді болғысы келеді. Өз өмірінің
бірқалыпты өтуін, қызмет пен жұмыста табысқа жетуді мақсат тұтады. Адам өз
өмірінде ертең не күтіп тұратынын болжай алмайды. Сондықтан ол барлық
нәрсеге дайын болуы керек. Не нәрсені де көтеруге ықыласты болуы тиіс. Ал
ол үшін оған білім керек, жәй ғана білім емес - рухани білім.
Әркім өз бақытының ұстасы деген сөз бекер емес. Тағдырға мойын
сұнбай, онымен саналы тұрде күресу керек, оның алдын-алу қажет.
Перғауын Хеопсқа әулиелер оның династиясының құлайтынын айтады. Оған
келесі басшы кім болатыны да айтылады. Әйтсе де ол Тағдырға қарсы шығып, өз
дегеніне жетеді. Оның жарқын өмірі Нобель сыйлығының лауреаты Нагиб
Махфуздың Хеопстың данышпандығы атты кітабында бейнеленген.
АҚШ әскери-әуе күштерінің капитаны Эдвард Кіші-А.Мерфи авиаконструктор
бюросының инженер-зерттеушісі ретінде сынақшы-ұшқыштар экипировкасы
құрамына кіретін қондырғы ойлап тапты. Бұл қондырғы, яғни пайда болған
қысымды өлшейтін 16 датчиктен тұратын транслятор болатын. Алайда, сынақ
барысында транслятор жұмыс істемей қалды. Бұның барлығы Мерфидің атына
үлкен кір келтірді. Сондықтан ол бұл оқиғаның себебін өзі зерттеуге
кірісті. Оның ойына келген алғашқы пікір мынау болды: Бұл құрылғы екі
түрлі жолмен жалғануы мүмкін. Біріншісі – дұрыс жолмен, екіншісі – дұрыс
емес жолмен, яғни 90 градус ауытқумен. Оның ойы дәл болды! Сөйтіп, ол
егер бір нәрсені дұрыс жасамау мүмкіндігі болса, онда оны техник дәл солай
жасайды деген қорытындыға келіп, жәй ғана дауысын шығарып айтып қалды. Осы
сөзді естіп тұрған жобаның жетекшісі Э.Джордж Мерфи Заңы деген осы
шығар? деп әзілдеді.
Кейінірек осы қондырғы іске қосылған кезде, полковник Мерфи журналистер
алдындағы брифингте ұшақтардың ұшуының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде қол
жеткен табыстары Мерфи заңдарын бағындырудың нәтижесі екенін мақтанышпен
хабарлады. Бұның барлығы жәй ғана өмір болатын. Оның ішінде жазылмаған
заңдар жатқанын Мерфи іштей ғана білген еді.
Бақытқа молынан кенелген өмір жоқ, тек бақытты күндер ғана бар деген
болатын Андре Терье. Құдай заңы деген ұғым бұрыннан бар. Мерфи заңдары
деген ұғым қалыптасты. Қазір Грейс заңдары деген түсінік бар. Біз де, Мен
де Өмірде барлық адамда кездесетін Ортақ Заңдардың бар екенін бағамдадық.
Нәтижесінде осы кішкене жинақ дүниеге келді.
Заңдарды екіге бөлемін: әдет және жалпы заңдар. Әдет заңдарын әрбір
халық өзі үшін белгілейді, оның өзі жазылған және жазылмаған болып
бөлінеді. Қалғанын Жалпы заңдар деп айтар ем, - деді Аристотель Реторика
атты кітабында.
Ешкім де жас кезінде, ой жүйесімен (пәлсафамен) шұғылдануын
тоқтатпасын деген Эпикурдың тұжырымына көпшілігіміз мән бермейтініміз рас.
Мен кіммін өзім? Не тындырдым? Нені көрдім, нені естідім, нені
бақыладым. Соның бәрін жинадым, іске жараттым. Менің шығармаларым жеке-жеке
мыңдаған адамдардан: надандардан да, даналардан да, ақымақтардан да қорек
алған. Жастық есею, қартаю кезеңдерінің бәрі маған өз ойын, өз қабілетін,
өз үмітін, өзіндік өмір сүру мәнерін сыйлаған. Мен өзгелер сеуіп, еккен
егінді жиі-жиі орып, өнім алғанмын, ендеше, менің еңбегім – көпшіліктің
күнкөріс еңбегіне саяды деген Гетенің сөзіне ешкім шәбә келтіре алмас.
Өмір дегеніміз - ой деген қанатты сөз Вольтердің ұраны болды. Өмір
дегеніміз - шайқасу деген қанатты сөз Сенеканың Хаттарында кездесті.
Өмірдегі жақсы-жаманның түпкі негізін адамның өзінің ішкі дүниесінен,
өз табиғатынан іздеу деген бір идеямен басым қатып жүрген кез болатын деп
еді жазушы Төлен Әбдікұлы.
Өмір сүруді адамдар бір-бірінен үйренеді. Біреу оқып үйренеді, біреу
көріп үйренеді. Біреу тоқып үйренеді. Тоқығандар оны қағаз бетіне түсіреді.
Нәтижесінде қалай өмір сүруге болады? деген сұрақтың жауабы астыртын
беріліп, көпшілікке жетіп жаталды.
Осы тұрғыда Жамал Байжанова апамыздың Ұлыма ұлағат (Алматы, Қайнар,
1987) деген кітабында ата-анаға ұлағат болар азаматтық және әлеуметтік
мәселелер бойынша салиқалы пайдалы кеңестер берілген.
Сапар Байжановтың Ұлыма хат (Алматы, Жалын, 1984) деген кітабында
өмірде өз бақытыңды қалай табуға болады, жақсы адамға тән қасиетте өз
сырларын ұл мен қызға хат жолдау арқылы білдіреді.
Кабуснаманың авторы Кайхаус Каспий теңізінің оңтүстік жағалауында
мекендейтін Гилан ру-тайпасының ұсақ феодал семьясында дүниеге келген (1021-
1022 жылдар шамасында). Ол 63 жасында Кабуснаманы өзінің ұлы Гиланшахқа
арнап 1082-1083 жылдары жазған болатын. Өз насихаттарын, өмірден алынған
мысалдармен, қызғылықты әңгімелермен, тұрмыстық суреттермен, мақал-мәтел,
қанатты сөздермен толықтырып, оған ой-тұжырымдарын қоса айтып, тыңдаушыны
әсерлендіре білген. Бұл кітап 1992 жылы Балауса баспасынын қазақ тілінде
жарық көрді.
Филип Дормер Стэнхоф Честерфилдтің Письма к сыну атты кітабы 1978
жылы Мәскеудегі Наука баспасынан басылып шықты. Граф Честерфильд өзінің
некесіз туған ұлын хаттар арқылы тәрбиелеп, Өмірдің қыры мен сырын,
Жазылған және Жазылмаған Заңдарын ұғындыруды мақсат етті.
Ұрпақ тәрбиесіне бағышталған А.П.Чеховтың, данышпан ағартушылар
С.Макаренко мен Сухомлинскийдің кітаптары нағыз Өмір Заңдарын не екенінің
мәнін ұрпаққа ашу болатын.
Адам мен адамгершілік, ар мен ұят, ерлік пен ездік, жомарттық пен
сараңдық, тәкаппарлық пен кішіпейілдік, айып пен күнә, қуаныш пен қайғы,
күштілік пен әлсіздік, жақсылық пен жамандық, әділдік пен зұлымдық, шындық
пен өтірік, адалдық пен арамдық, баршылық пен жоқшылық, бақыт пен
баянсыздық, байлық пен кедейлік, ақыл мен ой – бұның барлығы барлық Адамның
өмірінде кездесетін қаиеттер болып табылады. Біз осы сөздердің астарын
толық түсіне аламыз ба?!
Өз басым көп нәрсенің мағынасын елуден асқан кезде ғана түсінген
секілдімін. Жер ортасынан асқан адамның бір сәтке пендешілікті ысырып
қойып: Не бітірдім?, Арманым не еді?, Қателескен кезім болды ма?, -
деп ойлауы заңды, - деген болатын жазушы Серік Байхонов.
Өмір сүруге септігін тигізер ақпаратты адам тек қана кітаптан алады.
Кез келген адам күніне 50 бет кітап оқығанның өзінде, орташа жетпіс жыл
өмір сүрген адам өз өмірінде үш-ақ мың кітап оқып үлгереді екен.
Егер адам өз өмірінде ешқандай кітап оқымаса, онда ол бәр-бір бір
кітапты тауысады. Бұл оның - Өзінің Өмірі.
Ұлы адамдардың өмір туралы айтқандарын оқи отырып, өмірдің кілтін
табуға ұмтыласың, іздеңесің, табасың, табасың да ерекше сенімге ие боласың.
Бұл Сенім Сенің биік рухани тұлғаңның бастауы болмақ.
Сөйтіп, өз Сенімің мен Нанымыңды Өмірдің Заңдылығы деп ұғып... алға,
асуларға жылжи бересің... Олар мыналар:
ӨМІР ЗАҢЫ
Ұлы данышпан К.Маркс Өмір дегеніміз - күрес десе, ақиық ақын
М.Мақатаев Өмір - өзен деді, ал өмірде ерте кеткен жас ақын А.Жолдыбаев
Өмір - орман деген болатын. Үшеуінікі де дұрыс. Өмір біреу үшін күрес,
келесі біреу үшін - Өзен, ал үшінші біреу үшін – Орман.
Табиғат бізбен үш тілде сөйлеседі: ол бізді қолымыздан алып: Күрес,
ұмтыл! дейді. Ол бізге өз жүрегіңнің дүрсілі естілетіндей жақындап келіп:
Таңырка, қастерле! дейді. Ол бізге сыбырлап қана: Ізде, зертте! дейді
және біз мұны түсінеміз. Табиғаттың осы үш дауысы біздің тірлігіміздің үш
бірлігіне - денемізге, жүрегіміз бен ақылымызға арналған (Дж. Томпсон).
Өмір – теңіз,
Онда жүзем демеңіз,
Ізгіліктен жасалмаса кемеңіз!
ӨМІР – КҮРЕС ЗАҢЫ
Өмір дегеніміз күрес. Ол жеңістер мен жеңілістерден тұрады.
Жеңістер мен жеңілістен тұратын,
Өмір - күрес, жеткізе ме мұратын.
Жеңілдім, жеңбедім деп ренжімегін,
Қатысу да бір жеңіс, жан болсаң егер ұғатын!
МҰҚАҒАЛИ МАҚАТАЕВТЫҢ ӨМІР ТУРАЛЫ ЗАҢЫ
Өкінбе, өкпелеме, бүгініңе,
Өмір,өмір!
Болмайды түңілуге,
Мәңгіге сені жазбаған сүрінуге,
Қайта тұрып, хақың бар жүгіруге.
ӨМІРДІҢ ҚЫЗЫҚТЫЛЫҒЫ ЗАҢЫ
Несібесін біреуден күтетін, оны молықтырудың басқа жолын іздегісі
келмейтін адам ешуақытта өзін өзі қамтамасыз ете алмайды. Өз бақытың - өз
қолыңда. Сондықтан ешкім, ешуақытта жаныңды ауыртпағандай сүйе біл,
еркіндікті бағала, ешкім көрмей тұрғандай болып би билеп, ән салуды үйрен,
жер беті толы жұмақ секілді сезініп өмір сүр. Сол себепті, мыналарды
ұмытпа:
Егер адамзат баласының бәрін жүз адамдық бір ауылда тұрады деп
есептесек, онда салыстырмалы түрде алғанда ол ауылда 57 азиялық, 21
европалық, 14 америкалық, 8 африкалық адам тұрады. Олардың 52-і әйелдер, 48-
і ерлер. 30-ы - ақ нәсілді. Бір адамның ғана жоғары білімі бар.
6 америкалық әлемдегі байлықтың 59 пайызын иеленген.
Егер адам ұйқысынан аман-есен оянса, онда ол сол түні өліп кеткен
1 млн адамнан бақыттырақ. Егер адам ешқашан соғыс көрмесе, жалғыздық
азабын тартпаса, түрмеде отырмаса, аштыққа ұшырамаса, озбырлық көрмесе,
онда ол жер бетіндегі 500 млн адамнан бақыттырақ.
Денсаулығы мықты адам 3 миллиард адамнан бақытты.
Егер адамның үйі болса, дүние-мүлкі және киімдері болса, онда ол адам
жер бетіндегі адамдардың 75 пайызынан байырақ.
Егер адамның банкте шоты, қалтасында ақшасы, артында аз да болса қоры
болса, онда ол әлемдегі қамтамасыз етілген 8 пайыз адамның бірі.
Осы сөздердің бәрін түсіне алған адам әлемдегі 2 миллиард адамнан
бақытты (Дүние, №1, 2002 жыл).
ӨМІРДІҢ ҮЛГІЛІ ЕМЕСТІГІ ЗАҢЫ
Дүниеде бәрі ойдағыдай емес, өйткені адамдарды әлі де залымдық
басқаруда.
ӨМІРГЕ ОҢ КӨЗҒАРАСПЕН ҚАРАУ ЗАҢЫ
Аурухана бөлмесінде үш адам жатқан екен. Ауруханаға бірінші болып
түскен адам тереэенің касына жатқызылып, екінші болып түскен - ортаға, ал
кейінгі түскен адам есіктің жанына жатқызылыпты. Ортада жатқан кісі
оптимист болғаны үшін үнемі бөлмедегі басқа науқастардың көңіл-күйін
көтергісі келіп, кызықты әңгімелер айтып жатады екен. Бір күні терезе
жанында жататын науқас кайтыс болады. Оның орнына оптимист кісі жатқызылып,
ортаға үшінші науқас көшіріледі. Тереэенің жанында орналасқан оптимист
наукас енді терезеден көргендерін жаныңдағыларға айтатын болады. Жол
үстіндегі бақшаны, үлкен шынар ағаштарды, жұмысқа асығып кетіп бара жатқан
адамдарды, кұстардың сайрап, бүлдіршіндердің ойьндары мен жоталарда
отырғызылған әсем гүлдердің жайнап тұрғандарын көркем егіп әңгімелейді.
Төсек тартып жатқан басқа науқастар оның әңгімелерін тыңдап, оларды көз
алдына елестете бастайды. Көп ұзамай оптимист науқастың арқасында бөлмедегі
барлық науқастардың көңіл-күйі көтеріліп, өздерінің ауыр сырқаттарын
ұмытып, уақыттары қызықгы өтіп жатты. Әңгімелерді қызыға тыңдайтын, ортаға
көшірілген науқас көреалмаушылық пиғылмен сол терезенің жанына жату үшін
жанталаса айла-шарғылар ойластыра бастайды. Оптимистің инсульт қаупі барын
білетін ол, түнде бар күшін салып, дәрі тұрған үстелді төңкеріп тастайды.
Ертеңіне оптимист наукас қайтыс болады. Оның орнына ортада жатқан
көреалмаушы науқас көшіріледі. Ол болса терезеден опитимист науқас
әңгімелеген барлық заттарды көруге асығуда. Мүмкіндік түскен бір сәтте
терезеден сыртқа көз тастаған ол, терезенің арғы жағында қап-қара дуалдан
басқа ешнәрсенің жоқ екенін көрген еді (Қазақстан-Заман газеті, №14,
03.04.2008 жыл, дайындаған Г.Бақытжан ).
БӘРІ ДЕ ӨТПЕЛІ ЕКЕНДІГІ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Ертеде бір бай болыпты. Бай болғанын қайтесіз, өмірі уайым мен қайғыға
толы болыпты. Бір күні бай көпті көрген бір ақсақалды алдырьш: Аксақал,
маған кеңесің керек, осы сарайымды көп нәрсеге жыным ұстайды, ашуымды
келтіреді. Осыншама байлығым бола тұра бір рет болса да қуанып,
шаттанбаппын. Ашуым келген кезде кінасыз адамдарға ұрсып аламын, бірақ
артынан өкінемін. Осыдан қалай құтылуға болады? дейді. Байды тыңдап
отырған ақсақал қолындағы жүзігін шешіп, байға береді. Осы жүзікті тағып
ал, қатты ашуланған кезде осыған қарасаң, дереу тәубеңе келесің - дейді.
Ал жүзікте Бәрі де өтпелі - деп жазылған болатын. Уақыт өте келе байдың
өмірі түэеле бастайды. Бірақ 6ір күні қатты ашуланған бай жүзікке
қарағанның өзіңде де сабыр сақтай алмай қалады. Саусағынан жүзікті жұлып
алып, лақтырмақшы болған кезде, оның ішкі жағынан бір жазуға көзі түседі,
оқып қараса, Бұл да өтпелі деп жазылған екен (Қазақстан-Заман газеті,
№14, 03.04.2008 жыл, дайындаған Г.Бақытжан ).
БІРІ КЕМ ДҮНИЕ ЗАҢЫ
Дүниеде барлық нәрсенің бірі кем болады. Тіршіліктің жалғасуының да
мәні тіріден өлінің бірі кем болғандықтан.
Қасиетті Қаратаудың бойында Қарабай деген байдың 99 жирен қасқа тұлпары
бар екен. Байекең сол сәйгүліктерді 100-ге жеткізсем деп армандайды екен.
Құдайдың құдіреті биелері қайтып жирен қасқа құлын тумай қойыпты. Күндердің
бірінде байдың ауылына ел кезген, жирен қасқа мінген бір дуана келе қалады.
Бай жігіттерін жұмсап дуананың атын тартып алады. Ал дуана жай адам емес,
Қызыр шалған әулие кісі екен. Сорақылыққа шыдамай, байды қарғап кетіпті.
Бай мал-дәулетінен айырылып, қайтып мал құтаймапты. Бірі кем дүние деген
осы. Біреу-ақ жетпеген (Ш.Мұртазамен болған интервьюден, Нұр Астана
газеті, қазан, 2007 жыл).
ӘЛЕМДІ ӨЗГЕРТУ ЗАҢЫ
Әлемді өзгерту үшін - өзіңді өзгертуің қажет.
Бір пенде әлемді өзгерткісі келді. Бірақ әлем үлкен, өзі кішкентай
болды. Сөйтіп ол өзі тұрып жатқан қаланы өзгерткісі келді. Қала да үлкен,
ал өзі кішкентай. Өз жанұясын өзгерткісі келді. Жанұясы да үлкен болып
шықты. Сөйтіп ол мынадай қорытындға келді: кішкентай адам әлемді өзгерту
үшін ол тек қана өзін өзгертуі қажет.
ЗАҢНЫҢ ҚҰДІРЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Заңға деген адалдық, Отанға және өз халқына деген адалдықтан
жоғарырақ.
Американ Конгресі ғимаратының алдындағы кірер ауыздың жоғарғы жағында
осы сөздер жазылған: Верность закону выше, чем верность родине и своему
народу.
ЗАҢНЫҢ ПАЙДАСЫ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Барлық заң азаматтардың құқықтары мен мүддесін қорғау үшін шығарылады.
Алайда заңның пайдасы ол күшіне енгеннен кейін 1-2 жылда ғана көрінеді.
Содан кейін оның игілікті екенін көпшілік түсінеді дағы, басқа жұртқа оның
пайдасы бола бермейді.
ӨЗІН-ӨЗІ САҚТАУ ЗАҢЫ
Өзін-өзі сақтау - өмірдің бірінші заңы. Сондықтан бай да, кедей де өз
өмірі үшін, өз денсаулығы үшін күрес жүргізеді (Поль Брегг).
АБАЙДЫ ОҚУ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Абай мұрасы - қазақтың ең қасиетті қазынасы. Абай өзінің туған
халқымен мәңгі бақи бірге жасайды, ғасырлар бойы қалың елін, қазағын жаңа
биіктерге, асқар асуларға шақыра береді деген болатын Елбасы
Н.Ә.Назарбаев.
Жүргемінің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла,
Соқтықпалы, сокпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!
Абай болашақ ұрпаққа сөзін осылай арнады. Бұл өткеннің құлазыған
ғасырларынан өзіне бейтаныс, басқа, бірақ жарқын болашаққа сенімді жол
салған ақынның айтқан сөзі еді. Сондықтан кез келген шақта Абайды оқу
керек, Абайдан өмірдің барлық сұрақтарына жауап табылатындығы да қазақи
өмірдің заңына айналғандай.
О ДҮНИЕДЕГІЛЕРДІҢ ӘҢГІМЕСІ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Рахым-әділдік жолын қуғандар кімдер, айтыңызшы өтінем?
Әділ – байлығы жоқтар мен баюға үміті жоқтар - әділдік жолын қуғандар
(Ғұламалар ғибраттары, Алматы, Қайнар баспасы, 1994 жыл).
ӨСЕК ЗАҢЫ
Адамдар мен адамдардың ара қатынасын құртып жүрген ең үлкен әрекет.
Өсекті айтады, айтып барады, оны тыңдайды. Сондықтан оның өмірі ұзақ.
Өсектің шығу тегі мынадай:
Өсек кімнің баласы?
Өсек Әзәзілдің жалғыз баласы.
Өсектің балалары бар ма?
Ұрыс-Керіс деген екі баласы, Келіспеушілік, Түсініспеушілік деген екі
немересі және Қызғаныш деген күйеуден қайтып келген қызы, Уайым, Қайғы,
Қасірет деген қыз алыспайтын ағайындары және бар.
ӨТІРІК ЗАҢЫ
Ежелгі гректердің бір рет өтірік айтқан адамға сенім жоқ дегені заңға
айналып кеткендей...
ТЫҒЫРЫҚ ЗАҢЫ
Тығырықтан шығу мүмкіндігі жоқ жағдай болмайды.
ҚҰПИЯЛЫЛЫҚ ЗАҢЫ
Құпия – құпия болу үшін, оны бір-ақ адам ғана білуі тиіс. Екі адам
білген құпияның құпиялылығы басқаша. Барлық жасырын сыр түбі белгілі
болады.
ҚАЖЕТ КЕЗДЕ ҚАЖЕТТІ ЖЕРДЕН ТАБЫЛУ ЗАҢЫ
Өмірде қажет кезде қажетті жерден табылу не қажет емес кезде қажет емес
жерден табылу шешуші роль атқарады. Біріншісі - жақсылыққа бастаса,
екіншісі жамандыққа сүйрейді.
ҚАЙТАЛАНУ КЕЗДЕЙСОҚТЫҒЫ ЗАҢЫ
Өмірде көп нәрсе қайталанады. Біреудің жүріп өткен жолын келесі біреу
қайталайды. Және бұл үшінші біреудің өмірінде тағы да қайталанады және дәл
сондай жағдаймен.
ӘДІЛЕТСІЗДІК ЗАҢЫ
Көпшілік дауыс әділдіктің шешімі бола алмайды. Егер сендер дауыс беру
арқылы бәрін шешуге болады деп ойласаңдар, онда Афинының бар иттері атқа
айналсын деп дауыс беріп көріңдер (Сократ).
ӨЛІМНІҢ ҚҰДІРЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Өлімнің хақ екенін жұрттың бәрі біледі. Бірақ қашан өлетінін білмеген
соң ол туралы ештеңе ойлай бермейді деген болатын Аристотель.
ПИРАМИДАЛЫҚ СХЕМА ЗАҢЫ
Адам баласы жасаған барлық ұйым, ұжым, мейлі, ол қарақшылық топ
болсын, мейлі, қарапайым бала оқытатын мектеп болсын, арысы биліктің
жоғарғы формасы – мемлекетке дейін пирамида принципі бойынша деңгейлерге
бөлініп, көп сатылы болып жасалады. Оның бәріне негіз болатын – табаны,
табаны болған соң, одан өріліп көтерілетін деңгейлері, ақыры ең биігінде
төмендегілерге сүйенген ұшар басы болады. Ал пирамидалық схема осы
конструкцияның бөлшектерінің өзара қатынасын анықтаумен сипатталады.
Ағылшын докторы Карл Дин Блек пирамидалық конструкция мен схеманы
мемлекетті мысалға келтіре отырып былайша түсіндіреді: Кез келген көп
деңгейлі құрылым күшті төменнен алады. Біздің үкіметіміз де билік пен
міндеттерін жоғарыдан табанына қарай үлеседі. Әйтсе де, қарапайым адамдар,
яғни, сіз бен біз оған тірек болып, құлатпай ұстаймыз. Бірақ бір кілтипан
бар. Бұл пирамидада құндылықтар алуға тиіс екі бағыт бар: бірі төмен,
екіншісі жоғары қарай. Төменнен біздің салығымыз, т.б. құндылықтарымыз
жоғарыласа, жоғарыдан әлеуметтік көмек т.б. бағдарламалар бойынша
құндылықтар төмен ағады. Егер жоғарыдағы құндылықтар төмен ағуды қойса,
төменнен де дауыс беру тоқталады, ақша жоғары ағуды доғарады. Сөйтеді де,
бұл жүйе апатқа ұшырайды.
Пирамидалық схеманың заңсыз жағы да бар. Келіссек те, келіспесек те
өмір осы схемамен өтуде, өтеді де.
САЛЫСТЫРМАЛЫЛЫҚ ДӘЛДІГІ ЗАҢЫ
Біздің мекемеміз осы саладағы ірі мекемелердің алғашқы төрттігіне
кіреді деген баға сол ... жалғасы
ӘРКІМ ӨЗ БАҚЫТЫНЫҢ ҰСТАСЫ НЕМЕСЕ ӨМІР ЗАҢДАРЫ
Кейде мен өзіме өзім:
Біздің халқымызға не қажет осы?
деген сұрақ қоямын.
Н.Ә.Назарбаев
Барлық адам бақытты және өзіне сенімді болғысы келеді. Өз өмірінің
бірқалыпты өтуін, қызмет пен жұмыста табысқа жетуді мақсат тұтады. Адам өз
өмірінде ертең не күтіп тұратынын болжай алмайды. Сондықтан ол барлық
нәрсеге дайын болуы керек. Не нәрсені де көтеруге ықыласты болуы тиіс. Ал
ол үшін оған білім керек, жәй ғана білім емес - рухани білім.
Әркім өз бақытының ұстасы деген сөз бекер емес. Тағдырға мойын
сұнбай, онымен саналы тұрде күресу керек, оның алдын-алу қажет.
Перғауын Хеопсқа әулиелер оның династиясының құлайтынын айтады. Оған
келесі басшы кім болатыны да айтылады. Әйтсе де ол Тағдырға қарсы шығып, өз
дегеніне жетеді. Оның жарқын өмірі Нобель сыйлығының лауреаты Нагиб
Махфуздың Хеопстың данышпандығы атты кітабында бейнеленген.
АҚШ әскери-әуе күштерінің капитаны Эдвард Кіші-А.Мерфи авиаконструктор
бюросының инженер-зерттеушісі ретінде сынақшы-ұшқыштар экипировкасы
құрамына кіретін қондырғы ойлап тапты. Бұл қондырғы, яғни пайда болған
қысымды өлшейтін 16 датчиктен тұратын транслятор болатын. Алайда, сынақ
барысында транслятор жұмыс істемей қалды. Бұның барлығы Мерфидің атына
үлкен кір келтірді. Сондықтан ол бұл оқиғаның себебін өзі зерттеуге
кірісті. Оның ойына келген алғашқы пікір мынау болды: Бұл құрылғы екі
түрлі жолмен жалғануы мүмкін. Біріншісі – дұрыс жолмен, екіншісі – дұрыс
емес жолмен, яғни 90 градус ауытқумен. Оның ойы дәл болды! Сөйтіп, ол
егер бір нәрсені дұрыс жасамау мүмкіндігі болса, онда оны техник дәл солай
жасайды деген қорытындыға келіп, жәй ғана дауысын шығарып айтып қалды. Осы
сөзді естіп тұрған жобаның жетекшісі Э.Джордж Мерфи Заңы деген осы
шығар? деп әзілдеді.
Кейінірек осы қондырғы іске қосылған кезде, полковник Мерфи журналистер
алдындағы брифингте ұшақтардың ұшуының қауіпсіздігін қамтамасыз етуде қол
жеткен табыстары Мерфи заңдарын бағындырудың нәтижесі екенін мақтанышпен
хабарлады. Бұның барлығы жәй ғана өмір болатын. Оның ішінде жазылмаған
заңдар жатқанын Мерфи іштей ғана білген еді.
Бақытқа молынан кенелген өмір жоқ, тек бақытты күндер ғана бар деген
болатын Андре Терье. Құдай заңы деген ұғым бұрыннан бар. Мерфи заңдары
деген ұғым қалыптасты. Қазір Грейс заңдары деген түсінік бар. Біз де, Мен
де Өмірде барлық адамда кездесетін Ортақ Заңдардың бар екенін бағамдадық.
Нәтижесінде осы кішкене жинақ дүниеге келді.
Заңдарды екіге бөлемін: әдет және жалпы заңдар. Әдет заңдарын әрбір
халық өзі үшін белгілейді, оның өзі жазылған және жазылмаған болып
бөлінеді. Қалғанын Жалпы заңдар деп айтар ем, - деді Аристотель Реторика
атты кітабында.
Ешкім де жас кезінде, ой жүйесімен (пәлсафамен) шұғылдануын
тоқтатпасын деген Эпикурдың тұжырымына көпшілігіміз мән бермейтініміз рас.
Мен кіммін өзім? Не тындырдым? Нені көрдім, нені естідім, нені
бақыладым. Соның бәрін жинадым, іске жараттым. Менің шығармаларым жеке-жеке
мыңдаған адамдардан: надандардан да, даналардан да, ақымақтардан да қорек
алған. Жастық есею, қартаю кезеңдерінің бәрі маған өз ойын, өз қабілетін,
өз үмітін, өзіндік өмір сүру мәнерін сыйлаған. Мен өзгелер сеуіп, еккен
егінді жиі-жиі орып, өнім алғанмын, ендеше, менің еңбегім – көпшіліктің
күнкөріс еңбегіне саяды деген Гетенің сөзіне ешкім шәбә келтіре алмас.
Өмір дегеніміз - ой деген қанатты сөз Вольтердің ұраны болды. Өмір
дегеніміз - шайқасу деген қанатты сөз Сенеканың Хаттарында кездесті.
Өмірдегі жақсы-жаманның түпкі негізін адамның өзінің ішкі дүниесінен,
өз табиғатынан іздеу деген бір идеямен басым қатып жүрген кез болатын деп
еді жазушы Төлен Әбдікұлы.
Өмір сүруді адамдар бір-бірінен үйренеді. Біреу оқып үйренеді, біреу
көріп үйренеді. Біреу тоқып үйренеді. Тоқығандар оны қағаз бетіне түсіреді.
Нәтижесінде қалай өмір сүруге болады? деген сұрақтың жауабы астыртын
беріліп, көпшілікке жетіп жаталды.
Осы тұрғыда Жамал Байжанова апамыздың Ұлыма ұлағат (Алматы, Қайнар,
1987) деген кітабында ата-анаға ұлағат болар азаматтық және әлеуметтік
мәселелер бойынша салиқалы пайдалы кеңестер берілген.
Сапар Байжановтың Ұлыма хат (Алматы, Жалын, 1984) деген кітабында
өмірде өз бақытыңды қалай табуға болады, жақсы адамға тән қасиетте өз
сырларын ұл мен қызға хат жолдау арқылы білдіреді.
Кабуснаманың авторы Кайхаус Каспий теңізінің оңтүстік жағалауында
мекендейтін Гилан ру-тайпасының ұсақ феодал семьясында дүниеге келген (1021-
1022 жылдар шамасында). Ол 63 жасында Кабуснаманы өзінің ұлы Гиланшахқа
арнап 1082-1083 жылдары жазған болатын. Өз насихаттарын, өмірден алынған
мысалдармен, қызғылықты әңгімелермен, тұрмыстық суреттермен, мақал-мәтел,
қанатты сөздермен толықтырып, оған ой-тұжырымдарын қоса айтып, тыңдаушыны
әсерлендіре білген. Бұл кітап 1992 жылы Балауса баспасынын қазақ тілінде
жарық көрді.
Филип Дормер Стэнхоф Честерфилдтің Письма к сыну атты кітабы 1978
жылы Мәскеудегі Наука баспасынан басылып шықты. Граф Честерфильд өзінің
некесіз туған ұлын хаттар арқылы тәрбиелеп, Өмірдің қыры мен сырын,
Жазылған және Жазылмаған Заңдарын ұғындыруды мақсат етті.
Ұрпақ тәрбиесіне бағышталған А.П.Чеховтың, данышпан ағартушылар
С.Макаренко мен Сухомлинскийдің кітаптары нағыз Өмір Заңдарын не екенінің
мәнін ұрпаққа ашу болатын.
Адам мен адамгершілік, ар мен ұят, ерлік пен ездік, жомарттық пен
сараңдық, тәкаппарлық пен кішіпейілдік, айып пен күнә, қуаныш пен қайғы,
күштілік пен әлсіздік, жақсылық пен жамандық, әділдік пен зұлымдық, шындық
пен өтірік, адалдық пен арамдық, баршылық пен жоқшылық, бақыт пен
баянсыздық, байлық пен кедейлік, ақыл мен ой – бұның барлығы барлық Адамның
өмірінде кездесетін қаиеттер болып табылады. Біз осы сөздердің астарын
толық түсіне аламыз ба?!
Өз басым көп нәрсенің мағынасын елуден асқан кезде ғана түсінген
секілдімін. Жер ортасынан асқан адамның бір сәтке пендешілікті ысырып
қойып: Не бітірдім?, Арманым не еді?, Қателескен кезім болды ма?, -
деп ойлауы заңды, - деген болатын жазушы Серік Байхонов.
Өмір сүруге септігін тигізер ақпаратты адам тек қана кітаптан алады.
Кез келген адам күніне 50 бет кітап оқығанның өзінде, орташа жетпіс жыл
өмір сүрген адам өз өмірінде үш-ақ мың кітап оқып үлгереді екен.
Егер адам өз өмірінде ешқандай кітап оқымаса, онда ол бәр-бір бір
кітапты тауысады. Бұл оның - Өзінің Өмірі.
Ұлы адамдардың өмір туралы айтқандарын оқи отырып, өмірдің кілтін
табуға ұмтыласың, іздеңесің, табасың, табасың да ерекше сенімге ие боласың.
Бұл Сенім Сенің биік рухани тұлғаңның бастауы болмақ.
Сөйтіп, өз Сенімің мен Нанымыңды Өмірдің Заңдылығы деп ұғып... алға,
асуларға жылжи бересің... Олар мыналар:
ӨМІР ЗАҢЫ
Ұлы данышпан К.Маркс Өмір дегеніміз - күрес десе, ақиық ақын
М.Мақатаев Өмір - өзен деді, ал өмірде ерте кеткен жас ақын А.Жолдыбаев
Өмір - орман деген болатын. Үшеуінікі де дұрыс. Өмір біреу үшін күрес,
келесі біреу үшін - Өзен, ал үшінші біреу үшін – Орман.
Табиғат бізбен үш тілде сөйлеседі: ол бізді қолымыздан алып: Күрес,
ұмтыл! дейді. Ол бізге өз жүрегіңнің дүрсілі естілетіндей жақындап келіп:
Таңырка, қастерле! дейді. Ол бізге сыбырлап қана: Ізде, зертте! дейді
және біз мұны түсінеміз. Табиғаттың осы үш дауысы біздің тірлігіміздің үш
бірлігіне - денемізге, жүрегіміз бен ақылымызға арналған (Дж. Томпсон).
Өмір – теңіз,
Онда жүзем демеңіз,
Ізгіліктен жасалмаса кемеңіз!
ӨМІР – КҮРЕС ЗАҢЫ
Өмір дегеніміз күрес. Ол жеңістер мен жеңілістерден тұрады.
Жеңістер мен жеңілістен тұратын,
Өмір - күрес, жеткізе ме мұратын.
Жеңілдім, жеңбедім деп ренжімегін,
Қатысу да бір жеңіс, жан болсаң егер ұғатын!
МҰҚАҒАЛИ МАҚАТАЕВТЫҢ ӨМІР ТУРАЛЫ ЗАҢЫ
Өкінбе, өкпелеме, бүгініңе,
Өмір,өмір!
Болмайды түңілуге,
Мәңгіге сені жазбаған сүрінуге,
Қайта тұрып, хақың бар жүгіруге.
ӨМІРДІҢ ҚЫЗЫҚТЫЛЫҒЫ ЗАҢЫ
Несібесін біреуден күтетін, оны молықтырудың басқа жолын іздегісі
келмейтін адам ешуақытта өзін өзі қамтамасыз ете алмайды. Өз бақытың - өз
қолыңда. Сондықтан ешкім, ешуақытта жаныңды ауыртпағандай сүйе біл,
еркіндікті бағала, ешкім көрмей тұрғандай болып би билеп, ән салуды үйрен,
жер беті толы жұмақ секілді сезініп өмір сүр. Сол себепті, мыналарды
ұмытпа:
Егер адамзат баласының бәрін жүз адамдық бір ауылда тұрады деп
есептесек, онда салыстырмалы түрде алғанда ол ауылда 57 азиялық, 21
европалық, 14 америкалық, 8 африкалық адам тұрады. Олардың 52-і әйелдер, 48-
і ерлер. 30-ы - ақ нәсілді. Бір адамның ғана жоғары білімі бар.
6 америкалық әлемдегі байлықтың 59 пайызын иеленген.
Егер адам ұйқысынан аман-есен оянса, онда ол сол түні өліп кеткен
1 млн адамнан бақыттырақ. Егер адам ешқашан соғыс көрмесе, жалғыздық
азабын тартпаса, түрмеде отырмаса, аштыққа ұшырамаса, озбырлық көрмесе,
онда ол жер бетіндегі 500 млн адамнан бақыттырақ.
Денсаулығы мықты адам 3 миллиард адамнан бақытты.
Егер адамның үйі болса, дүние-мүлкі және киімдері болса, онда ол адам
жер бетіндегі адамдардың 75 пайызынан байырақ.
Егер адамның банкте шоты, қалтасында ақшасы, артында аз да болса қоры
болса, онда ол әлемдегі қамтамасыз етілген 8 пайыз адамның бірі.
Осы сөздердің бәрін түсіне алған адам әлемдегі 2 миллиард адамнан
бақытты (Дүние, №1, 2002 жыл).
ӨМІРДІҢ ҮЛГІЛІ ЕМЕСТІГІ ЗАҢЫ
Дүниеде бәрі ойдағыдай емес, өйткені адамдарды әлі де залымдық
басқаруда.
ӨМІРГЕ ОҢ КӨЗҒАРАСПЕН ҚАРАУ ЗАҢЫ
Аурухана бөлмесінде үш адам жатқан екен. Ауруханаға бірінші болып
түскен адам тереэенің касына жатқызылып, екінші болып түскен - ортаға, ал
кейінгі түскен адам есіктің жанына жатқызылыпты. Ортада жатқан кісі
оптимист болғаны үшін үнемі бөлмедегі басқа науқастардың көңіл-күйін
көтергісі келіп, кызықты әңгімелер айтып жатады екен. Бір күні терезе
жанында жататын науқас кайтыс болады. Оның орнына оптимист кісі жатқызылып,
ортаға үшінші науқас көшіріледі. Тереэенің жанында орналасқан оптимист
наукас енді терезеден көргендерін жаныңдағыларға айтатын болады. Жол
үстіндегі бақшаны, үлкен шынар ағаштарды, жұмысқа асығып кетіп бара жатқан
адамдарды, кұстардың сайрап, бүлдіршіндердің ойьндары мен жоталарда
отырғызылған әсем гүлдердің жайнап тұрғандарын көркем егіп әңгімелейді.
Төсек тартып жатқан басқа науқастар оның әңгімелерін тыңдап, оларды көз
алдына елестете бастайды. Көп ұзамай оптимист науқастың арқасында бөлмедегі
барлық науқастардың көңіл-күйі көтеріліп, өздерінің ауыр сырқаттарын
ұмытып, уақыттары қызықгы өтіп жатты. Әңгімелерді қызыға тыңдайтын, ортаға
көшірілген науқас көреалмаушылық пиғылмен сол терезенің жанына жату үшін
жанталаса айла-шарғылар ойластыра бастайды. Оптимистің инсульт қаупі барын
білетін ол, түнде бар күшін салып, дәрі тұрған үстелді төңкеріп тастайды.
Ертеңіне оптимист наукас қайтыс болады. Оның орнына ортада жатқан
көреалмаушы науқас көшіріледі. Ол болса терезеден опитимист науқас
әңгімелеген барлық заттарды көруге асығуда. Мүмкіндік түскен бір сәтте
терезеден сыртқа көз тастаған ол, терезенің арғы жағында қап-қара дуалдан
басқа ешнәрсенің жоқ екенін көрген еді (Қазақстан-Заман газеті, №14,
03.04.2008 жыл, дайындаған Г.Бақытжан ).
БӘРІ ДЕ ӨТПЕЛІ ЕКЕНДІГІ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Ертеде бір бай болыпты. Бай болғанын қайтесіз, өмірі уайым мен қайғыға
толы болыпты. Бір күні бай көпті көрген бір ақсақалды алдырьш: Аксақал,
маған кеңесің керек, осы сарайымды көп нәрсеге жыным ұстайды, ашуымды
келтіреді. Осыншама байлығым бола тұра бір рет болса да қуанып,
шаттанбаппын. Ашуым келген кезде кінасыз адамдарға ұрсып аламын, бірақ
артынан өкінемін. Осыдан қалай құтылуға болады? дейді. Байды тыңдап
отырған ақсақал қолындағы жүзігін шешіп, байға береді. Осы жүзікті тағып
ал, қатты ашуланған кезде осыған қарасаң, дереу тәубеңе келесің - дейді.
Ал жүзікте Бәрі де өтпелі - деп жазылған болатын. Уақыт өте келе байдың
өмірі түэеле бастайды. Бірақ 6ір күні қатты ашуланған бай жүзікке
қарағанның өзіңде де сабыр сақтай алмай қалады. Саусағынан жүзікті жұлып
алып, лақтырмақшы болған кезде, оның ішкі жағынан бір жазуға көзі түседі,
оқып қараса, Бұл да өтпелі деп жазылған екен (Қазақстан-Заман газеті,
№14, 03.04.2008 жыл, дайындаған Г.Бақытжан ).
БІРІ КЕМ ДҮНИЕ ЗАҢЫ
Дүниеде барлық нәрсенің бірі кем болады. Тіршіліктің жалғасуының да
мәні тіріден өлінің бірі кем болғандықтан.
Қасиетті Қаратаудың бойында Қарабай деген байдың 99 жирен қасқа тұлпары
бар екен. Байекең сол сәйгүліктерді 100-ге жеткізсем деп армандайды екен.
Құдайдың құдіреті биелері қайтып жирен қасқа құлын тумай қойыпты. Күндердің
бірінде байдың ауылына ел кезген, жирен қасқа мінген бір дуана келе қалады.
Бай жігіттерін жұмсап дуананың атын тартып алады. Ал дуана жай адам емес,
Қызыр шалған әулие кісі екен. Сорақылыққа шыдамай, байды қарғап кетіпті.
Бай мал-дәулетінен айырылып, қайтып мал құтаймапты. Бірі кем дүние деген
осы. Біреу-ақ жетпеген (Ш.Мұртазамен болған интервьюден, Нұр Астана
газеті, қазан, 2007 жыл).
ӘЛЕМДІ ӨЗГЕРТУ ЗАҢЫ
Әлемді өзгерту үшін - өзіңді өзгертуің қажет.
Бір пенде әлемді өзгерткісі келді. Бірақ әлем үлкен, өзі кішкентай
болды. Сөйтіп ол өзі тұрып жатқан қаланы өзгерткісі келді. Қала да үлкен,
ал өзі кішкентай. Өз жанұясын өзгерткісі келді. Жанұясы да үлкен болып
шықты. Сөйтіп ол мынадай қорытындға келді: кішкентай адам әлемді өзгерту
үшін ол тек қана өзін өзгертуі қажет.
ЗАҢНЫҢ ҚҰДІРЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Заңға деген адалдық, Отанға және өз халқына деген адалдықтан
жоғарырақ.
Американ Конгресі ғимаратының алдындағы кірер ауыздың жоғарғы жағында
осы сөздер жазылған: Верность закону выше, чем верность родине и своему
народу.
ЗАҢНЫҢ ПАЙДАСЫ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Барлық заң азаматтардың құқықтары мен мүддесін қорғау үшін шығарылады.
Алайда заңның пайдасы ол күшіне енгеннен кейін 1-2 жылда ғана көрінеді.
Содан кейін оның игілікті екенін көпшілік түсінеді дағы, басқа жұртқа оның
пайдасы бола бермейді.
ӨЗІН-ӨЗІ САҚТАУ ЗАҢЫ
Өзін-өзі сақтау - өмірдің бірінші заңы. Сондықтан бай да, кедей де өз
өмірі үшін, өз денсаулығы үшін күрес жүргізеді (Поль Брегг).
АБАЙДЫ ОҚУ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Абай мұрасы - қазақтың ең қасиетті қазынасы. Абай өзінің туған
халқымен мәңгі бақи бірге жасайды, ғасырлар бойы қалың елін, қазағын жаңа
биіктерге, асқар асуларға шақыра береді деген болатын Елбасы
Н.Ә.Назарбаев.
Жүргемінің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла,
Соқтықпалы, сокпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!
Абай болашақ ұрпаққа сөзін осылай арнады. Бұл өткеннің құлазыған
ғасырларынан өзіне бейтаныс, басқа, бірақ жарқын болашаққа сенімді жол
салған ақынның айтқан сөзі еді. Сондықтан кез келген шақта Абайды оқу
керек, Абайдан өмірдің барлық сұрақтарына жауап табылатындығы да қазақи
өмірдің заңына айналғандай.
О ДҮНИЕДЕГІЛЕРДІҢ ӘҢГІМЕСІ ТУРАЛЫ ЗАҢ
Рахым-әділдік жолын қуғандар кімдер, айтыңызшы өтінем?
Әділ – байлығы жоқтар мен баюға үміті жоқтар - әділдік жолын қуғандар
(Ғұламалар ғибраттары, Алматы, Қайнар баспасы, 1994 жыл).
ӨСЕК ЗАҢЫ
Адамдар мен адамдардың ара қатынасын құртып жүрген ең үлкен әрекет.
Өсекті айтады, айтып барады, оны тыңдайды. Сондықтан оның өмірі ұзақ.
Өсектің шығу тегі мынадай:
Өсек кімнің баласы?
Өсек Әзәзілдің жалғыз баласы.
Өсектің балалары бар ма?
Ұрыс-Керіс деген екі баласы, Келіспеушілік, Түсініспеушілік деген екі
немересі және Қызғаныш деген күйеуден қайтып келген қызы, Уайым, Қайғы,
Қасірет деген қыз алыспайтын ағайындары және бар.
ӨТІРІК ЗАҢЫ
Ежелгі гректердің бір рет өтірік айтқан адамға сенім жоқ дегені заңға
айналып кеткендей...
ТЫҒЫРЫҚ ЗАҢЫ
Тығырықтан шығу мүмкіндігі жоқ жағдай болмайды.
ҚҰПИЯЛЫЛЫҚ ЗАҢЫ
Құпия – құпия болу үшін, оны бір-ақ адам ғана білуі тиіс. Екі адам
білген құпияның құпиялылығы басқаша. Барлық жасырын сыр түбі белгілі
болады.
ҚАЖЕТ КЕЗДЕ ҚАЖЕТТІ ЖЕРДЕН ТАБЫЛУ ЗАҢЫ
Өмірде қажет кезде қажетті жерден табылу не қажет емес кезде қажет емес
жерден табылу шешуші роль атқарады. Біріншісі - жақсылыққа бастаса,
екіншісі жамандыққа сүйрейді.
ҚАЙТАЛАНУ КЕЗДЕЙСОҚТЫҒЫ ЗАҢЫ
Өмірде көп нәрсе қайталанады. Біреудің жүріп өткен жолын келесі біреу
қайталайды. Және бұл үшінші біреудің өмірінде тағы да қайталанады және дәл
сондай жағдаймен.
ӘДІЛЕТСІЗДІК ЗАҢЫ
Көпшілік дауыс әділдіктің шешімі бола алмайды. Егер сендер дауыс беру
арқылы бәрін шешуге болады деп ойласаңдар, онда Афинының бар иттері атқа
айналсын деп дауыс беріп көріңдер (Сократ).
ӨЛІМНІҢ ҚҰДІРЕТТІЛІГІ ЗАҢЫ
Өлімнің хақ екенін жұрттың бәрі біледі. Бірақ қашан өлетінін білмеген
соң ол туралы ештеңе ойлай бермейді деген болатын Аристотель.
ПИРАМИДАЛЫҚ СХЕМА ЗАҢЫ
Адам баласы жасаған барлық ұйым, ұжым, мейлі, ол қарақшылық топ
болсын, мейлі, қарапайым бала оқытатын мектеп болсын, арысы биліктің
жоғарғы формасы – мемлекетке дейін пирамида принципі бойынша деңгейлерге
бөлініп, көп сатылы болып жасалады. Оның бәріне негіз болатын – табаны,
табаны болған соң, одан өріліп көтерілетін деңгейлері, ақыры ең биігінде
төмендегілерге сүйенген ұшар басы болады. Ал пирамидалық схема осы
конструкцияның бөлшектерінің өзара қатынасын анықтаумен сипатталады.
Ағылшын докторы Карл Дин Блек пирамидалық конструкция мен схеманы
мемлекетті мысалға келтіре отырып былайша түсіндіреді: Кез келген көп
деңгейлі құрылым күшті төменнен алады. Біздің үкіметіміз де билік пен
міндеттерін жоғарыдан табанына қарай үлеседі. Әйтсе де, қарапайым адамдар,
яғни, сіз бен біз оған тірек болып, құлатпай ұстаймыз. Бірақ бір кілтипан
бар. Бұл пирамидада құндылықтар алуға тиіс екі бағыт бар: бірі төмен,
екіншісі жоғары қарай. Төменнен біздің салығымыз, т.б. құндылықтарымыз
жоғарыласа, жоғарыдан әлеуметтік көмек т.б. бағдарламалар бойынша
құндылықтар төмен ағады. Егер жоғарыдағы құндылықтар төмен ағуды қойса,
төменнен де дауыс беру тоқталады, ақша жоғары ағуды доғарады. Сөйтеді де,
бұл жүйе апатқа ұшырайды.
Пирамидалық схеманың заңсыз жағы да бар. Келіссек те, келіспесек те
өмір осы схемамен өтуде, өтеді де.
САЛЫСТЫРМАЛЫЛЫҚ ДӘЛДІГІ ЗАҢЫ
Біздің мекемеміз осы саладағы ірі мекемелердің алғашқы төрттігіне
кіреді деген баға сол ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz