Ұлағат сөздер. Келін болу әдебі

Жоспар
Кіріспе

1 ҰЛАҒАТ СӨЗДЕР
2 Келін болу әдебі.

Әйел алмақшы (үйленбекші) болсаң, оның дүние мүлкін сұрама... Әйелдің табиғаты таза, діні таза болса, күйеуіне (еріне) дос болады. Ұятты, ұстанымды, дүние-мүлікті жақсы сақтайтын болуы ләзім. Бұрынғылар айтқан екен: жақсы атын ерінің һәм өмірінің рахаты болар, -деп. Дос болмаған, үй –жайдың жайын жақсы білсе, бір –біріне тез байланады. Қалыңдық ержеткенде, ақылды болуы, анасының бәйбіше, әкесінің отағасы болғанын көрген һәм білгені болуы ләзім. Егер мұндай тәуір қызды тапсаң, дереу үйлен. Ондай қатынға қысастық, қызғаншақтық жасауға әректтенуші болма. Егер сен қатынды қызбанбасаң, оған айып тақпасан біліп қой, қатының саған ата-анасынан да артық мейірбанды болар және содан асқан дос адам болмас. Егер оны қызғансаң, ол саған дұшпаннан асқан дұшпан болар, онымен салыстырғанда, бейтаныс дұшпан түк болмай қалады. Егер қыз алсаң қанша жақсы көрсеңде күн сайын қасында жатпа, сүйтсең, ол бәрінің әдеті солай еке деп ойлайды және сен орынды себептер болып, үйде қонбаған кездерінде сенсіз сабыр етеді. Егер сен түн сайын қатыныңмен бірге жатуды әдет етсең, ол сен жоқ кезде басқаны арман етеді, оның сабыр қылуы қиын болады.
(«Қабуснамадан»)

1. Әйелдерге қол көтермеңдер.
2. Қызғанғанда орнымен қызған, намыссыз әрі қызғанбайтын еркекті еркек деме.
(«Мың бір хадистен»)

Сүйген қызыңды сыйла, абыройы мен арын, адамгершілік қасиетін аяла. Сені ынтықтырған қыз –ол сенің болашақ жарың, балаларыңның анасы, екінші -өзің.
В.А. Сухомлинский

Қызғаншақтар үнемі дүрбімен қарайды, ол кішкене нәрсені ұлкен нәрсеге, ергежейліледі –алыптарға, жорамалды шындыққа айналдырады.
М.Сервантес

Әйелің –ашынаң емес, өмірлік досың және серігің, демек, біз оны толықсыған келіншек кезінде де, кемпір болғанда да , сүюге о бастан ойланып әдеттене білуіміз керек.
В.Г. Белинский

Қосағыңмен тату бол, өзгермесін ол адам,
Үй тауығын аяла, қырғауыл қумай далада.
М. Қашқари

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҰЛАҒАТ СӨЗДЕР

Әйел алмақшы (үйленбекші) болсаң, оның дүние мүлкін сұрама...
Әйелдің табиғаты таза, діні таза болса, күйеуіне (еріне) дос болады.
Ұятты, ұстанымды, дүние-мүлікті жақсы сақтайтын болуы ләзім.
Бұрынғылар айтқан екен: жақсы атын ерінің һәм өмірінің рахаты болар,
-деп. Дос болмаған, үй –жайдың жайын жақсы білсе, бір –біріне тез
байланады. Қалыңдық ержеткенде, ақылды болуы, анасының бәйбіше,
әкесінің отағасы болғанын көрген һәм білгені болуы ләзім. Егер мұндай
тәуір қызды тапсаң, дереу үйлен. Ондай қатынға қысастық,
қызғаншақтық жасауға әректтенуші болма. Егер сен қатынды қызбанбасаң,
оған айып тақпасан біліп қой, қатының саған ата-анасынан да артық
мейірбанды болар және содан асқан дос адам болмас. Егер оны
қызғансаң, ол саған дұшпаннан асқан дұшпан болар, онымен
салыстырғанда, бейтаныс дұшпан түк болмай қалады. Егер қыз алсаң
қанша жақсы көрсеңде күн сайын қасында жатпа, сүйтсең, ол бәрінің
әдеті солай еке деп ойлайды және сен орынды себептер болып, үйде
қонбаған кездерінде сенсіз сабыр етеді. Егер сен түн сайын
қатыныңмен бірге жатуды әдет етсең, ол сен жоқ кезде басқаны
арман етеді, оның сабыр қылуы қиын болады.
(Қабуснамадан)

1. Әйелдерге қол көтермеңдер.
2. Қызғанғанда орнымен қызған, намыссыз әрі қызғанбайтын еркекті еркек
деме.
(Мың бір хадистен)

Сүйген қызыңды сыйла, абыройы мен арын, адамгершілік қасиетін
аяла. Сені ынтықтырған қыз –ол сенің болашақ жарың, балаларыңның
анасы, екінші -өзің.
В.А. Сухомлинский

Қызғаншақтар үнемі дүрбімен қарайды, ол кішкене нәрсені ұлкен
нәрсеге, ергежейліледі –алыптарға, жорамалды шындыққа айналдырады.
М.Сервантес

Әйелің –ашынаң емес, өмірлік досың және серігің, демек, біз оны
толықсыған келіншек кезінде де, кемпір болғанда да , сүюге о бастан
ойланып әдеттене білуіміз керек.
В.Г. Белинский

Қосағыңмен тату бол, өзгермесін ол адам,
Үй тауығын аяла, қырғауыл қумай далада.
М. Қашқари
Келін болу әдебі.

Әрбір қыз бала бой жетіп, әке –шешесінің аясында бұлғақтаған
дәуренін қалдырып, басқа бір елге келін боп түсіп, келіншек
атанады. Өз шаңырағын көтеріп, үй мен шаруаға иелік етіп, түтін
түтетеді, ана болып өмірге перзент әкеледі. Жар құшып, ана болу –қыз
баланың мақтанышы әрі бақыты. Бұған, әсіресе, әке –шешесі қуанады.
Алайда оған дейін қыз баланың сол күнге дайындық ретінде өз үйінде
жүріп үйренетін өнегелері мен өтейтін міндеттері аз болмайды.
Солардың бәрі қосыла келе, келін болу әдебін құрайды. Соған
мойынсынып, ынта қойып үйрену, даярлану –көргенділіктің белгісі. Қыз
бала оң жақта отырғанда –ақ, келін болып түскенде, атқаратын ауыр
да, ардақты міндеттері, аттап өтуге болмайтын әдеп –инабаттылық
талаптары жайында жақсы хабардар болуға тиіс. Әсіресе қыз анасы,
апа –женгелері үй шаруасына икемділік, ісмерлік,жүрыс –тұрыс сапайылығы
мен ширақтығы, әсемдігі, жинақтылық пен тазалық, өз бойын күтумен
ашық қабақтылық, күйеуіне ілтипаттылықпен қамқорлық, барған жерінің
үлкендеріне ізеттілік, құрбыларымен татулық, силастық, кішілеріне
ағалық мейір –ықылас тәрізді келін инабаттылығының нәзік иірімдері
туралы әрі айтып, әрі үйретіп, жүрегіне үялатуға қүш салулары қажет.
Ол үшін қыз баланың бойына кішкентайынан сыпайылық, мейірбандық,
адалдық сезімталдық, еңбекқорлық сияқты қасиеттер дарыған болуға
тиіс. Қыз бала өзіне өмірлік жолдас, жар таңдауға ерекше
жауапкершілікпен, сақтық, үстамдылықпен қарауы, оның маңызын санамен
аңғарып, жүрекпен түсінген болуы керек. Бұл істе жеңіл ойлылық,
ұшқалақтыққа, орынсыз тәуекелге жол беру -өте қауіпті. Өмір гүлінің
жапырағына құрт түсіп не үсіп бір шалған соң, қайта құлпырып,
қалпына келу жоқ, оған көз жасы да, басқа да көмектеспейді.
Қалыңдық үшін де болашақ күйеуінің мінез –құлқы, әдет –дағдылары,
ой өрісімен мәдениеті, білімі мен инабаттылық болмысы, талабы мен
талғамы, денсаулығы, жақсы, жаман әдеттері (темекі, ішімдік есіркіге
зауқы), ала бөтен қылықтары т.б. алдын ала білу өте маңызды.
Келінге қатысты халықтық дәстүрден, туыстық атаулардан, олардың
өзара және өзіне арақатынасынан жақсы хабардар бола отырып, сүйген
жігіттің отбасы жайында түсінігі жеткілікті болуы тиіс.
Екі жасқа бас қосса,
Бірін бірі ойлайды.
Екі жаман бас қосса,
Отбасына симайды.
деген нақты үйленусияқты өмірлік мәнді әрі нәзік мәселеге
үлкен ұстамдылық пен жауапкерлік қажет екенін көрсетті. Ол үшін қыздың бой
жетуі, яғни жан-жақты жетіліп, белгілі дәрежеде өмір тәжірибесіне ие
болғаны жөн. Әйел жолы - жіңішке, Қызға қырық үйден тыю, - деген сияқты
халықтық тәлімгерлік талаптарының мәнін түсініп қана қоймай, бой жете келе,
одан өзіне қатысты тиісті қорытынды шығара білуі, іс-қимыл, жүрыс-тұрыс
дағдысын басшылыққа алуы керек.
Келешекте сүйікті жар, сүйкімді келінге қажет қасиеттерді оң жақта
жүргенде-ақ, зердеге түйіп, ол үшін ауылға, айналасына жағып, жақсы атағы
шықан, әдепті, инабатты саналатын жеңгелерге, әпкелерге жақын жүрып, сыр
алысып, үлгі-өнеге үйренуінің мәні ерекше. Қызға қырық үйден тыю, -
демекті, әр үйден: біреуінен қазан-ошақ ұстауды, бірінен жүк жинап, үй
реттеуді, бірінен ас-су әзірлеу, біреуінен отбасының жағымды қарым-
қатынастарын, біреуінен отбасының жағымды қарым-қатынастарын, біреуінен
қора-қопсы жинақылығын, т.б. үйрену де бұрынғыдан келе жатқан тәлім жолы.
Қыз бала той-томалақ, көп адам жиналған орындарда көзге түседі,
сыналады. Ондайда өзінің ұстамдылығымен, жарқын жүзді сыпайылығымен,
жинақы, ширақ жүріс-тұрмысымен, жарасты әзілге шеберлігімен көзге түсіп,
Пәлен деген қызды-ай, шіркін!, Түгеншенің қызының тәлімдісі, зерегі-
ай!, Шешесінен аумай қалған: үстінде кіршік жоқ, бармағы майысып, он
саусағыанан өнер тамады, әуезінің өзі қандай әдім, сөзі қандай дәмді! -
деп тамсандырады. Ал мұндай жақсы атақтың қыз бошағы үшін маңызы зор.
Мұхаммед пайғамбарымыздың хадистерінде: Ұяттылық пен әдептілік әрқашан
қайырлы істерге бастайды, - делінге. Ұят-әдеп жоралғыларын белден басып
өте беретін, отырғандағ тұрғанда, өзінің әйелдік жаратылысын ескермейтін,
қызға, келінге өте жарасатын қымсыну, тартыну, қызарту, имену деген ойына
кіріп-шықпайтын қыз өзіне ғана емес, ата-ана, бауыр-туғандарына сөз
келтіріп, дерге қаратады. Сондықтан қыз ибасы, қыз әдебі дегенге жеңіл-
желпі қарауға мүлде болмайды. Олай болмаса, пайғамбарымыз: Кемінде екі қыз
перзент бағып, тәрбиелеп, бой жеткізушімен бейішке бірге барамын, - дер ме
еді?
Қыздың, демек, болашақ келіннің қолынан іс келуі – міндетті жағдай.
Салақ әйелдің үйінен сабақты ине табылмайды, Олақ әйел - оймақшыл,
Жібекті түте білмеген жүн етеді, Салақтан олақ жаман, ана көрген тон
пішер, Қыз еркем – кестесіме көркем, т.б. мақалдар соны білдіреді.
Киімтіге білу, дәмді тамақ пісіре білу, түйме қадап, жыртықты торлай білу,
түйме қадап, жыртықты торлай білу, онсыз отбасының тіршілігі толық қанды
бола алмайтын басқа да осы сипаттас істер: келген жері үшін – келіннің,
күйеуі үшін – әйелінің қадірін асырады. Бұларды ұсақ-түйекке санаған адам
қатты қателеседі. Өтйені отбасылық өмірдің сәнін кіргізіп, жылуын, қызығын
молайтатын, мән-мәнісін арттыратын, ері мен әйелінің бір-біріне
ризашылығын, сүйспеншілігін нығайтатын – нақ осылар. Мұның тағы бір аса
маңызды жағы, мүмкін, ең маңызды жағы шығар, келешекте өзінің де ұл-қызын
іске, өнерге үйрете алатын, өзі үлгі-өнеге көрсете алатын болуы.
Қыздарын тұрмыс құруға әзірлеуге, қай халық болсын, зор мән берген.
Мұны қызының барған жердегі өмірі жақсы болуының, бақытты болуының кепілі
деп білген. Әрқайсысының тарихи, мәдени, тұрмыс, салт-дәстүр, наным
ерекшеліктеріне байланысты қоятын талаптар жүйесі де алуан түрлі. Бірақ
бәріне ортақ мақсат-қыздарының барған жеріне тастай батып, судай сіңіп
кету, бақытты болуы, ерімен сүйіспеншілікке тату-тәтті ғұмыр кешіп,
өмірге перзент әкелуі. Сонау V ғасырда жазылған Кама Сутра немесе Ежелгі
дәуірден бастап қазіргі кезге дейінгі махаббат пен сүйіспеншілік қатынастар
өнері деген кітапта сол кездің өзінде қыздар күйеуге шықпай тұрып, өнер
мен білімнің 64 түрін меңгеру керектігі туралы айтылған. Солардың бірталайы
бүгінгі күн үшін де мәнін жойған жоқ. Атап айтқанда: ән сала білу, саз
аспаптарында ойнай алу, сауатты болу және сурет сала білу, гүлдесте,
гүшеңбер, гүлтізбелер жасай білу, сахналық рөлдерде ойнай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.