Теңіз аумағын халықаралық – құқықтық қорғау
Кіріспе
Негізгі бөлім
Қорытынды.
Негізгі бөлім
Қорытынды.
Қазіргі кездегі халықаралық құқықта барлық мемлекеттердің назарын аударған бірнеше мәселелер туындады. Оның ішіндегі ең өзекті және ең көкейкесті – теңіз аумағын қорғау.
Қазіргі кезде барлық мемлекеттер осындай қиындыққа тап болды және оны ұлттық деңгейде шешуге тырысуда. Алайда, қандай мемлекет болмасын, бұл бағытта барлық шараларды қолданғанына қарамастан, ортақ қолданудағы аумақтарды қорғау мәселесін шешпегенше, өзін толық қауіпсіздікте сезіне алмайды. Бірінші кезекте, бұл, әрине, дүниежүзілік мұхит және теңіз аумақтарына - яғни, дүниежүзілік көлік жолы, барлық тірі және минералды ресурстардың қоймасы, сонымен қатар, жердің биосферасының негізгі компонентіне қатысты.
Халықаралық теңіз құқығы халықаралық құқықтың негізгі саласының бірі болып табылады. Сондықтан халықаралық қатынастарды реттейтін қазіргі халықаралық құқықтың көпшілікке танылған қағидалары мен нормалары, сондай-ақ Әлемдік мұхит кеңістіктері мен ресурстарын игеру процесіндегі мемлекеттердің қатынастары мен қызметтері – құқықтық реттеудің негізі болады.
ХХғ. бірінші жартысына дейін халықаралық теңіз құқығы жөнінде мемлекеттердің көпшілік-құқықтық қатынастарын реттеу ережелері негізгі әдеттік-құқықтық және көбінесе теңіз кеңістіктерінің құқықтық мәртебесіне, теңізде жүзу және балық аулаудың нақты тәртібін белгілеудің анықтамаларына шоғырландырылған болатын. Сол уақытта теңізде жүрудің бөлек арнайы мәселелері жөнінде мемлекеттер халықаралық келісімдер жасасты. Бұл жасалғандарға ХVІІІғ. Ресейдің басқа елдермен Ашық теңізде салют болдырмау жөніндегі келісімдері, 1780ж. “Қарулы бейтараптық жөніндегі” Декларация, 1856ж. “Теңіз соғысы жөніндегі” Декларация, 1884 ж. “Су асты телеграф кабельдерін қорғау жөніндегі” Конвенция, 1888ж. “Суэц каналының режимі жөніндегі” Конвенция жатады. Алайда халықаралық әдет-ғұрыптарды барлық мемлекеттер тани білмейді, соның салдарынан осы немесе басқа да халықаралық-құқықтық норма жалпы міндеттеме ретінде бар ма деген мәселеге мемлекеттер арасында жиі дау туып отырған.
Қазіргі кезде барлық мемлекеттер осындай қиындыққа тап болды және оны ұлттық деңгейде шешуге тырысуда. Алайда, қандай мемлекет болмасын, бұл бағытта барлық шараларды қолданғанына қарамастан, ортақ қолданудағы аумақтарды қорғау мәселесін шешпегенше, өзін толық қауіпсіздікте сезіне алмайды. Бірінші кезекте, бұл, әрине, дүниежүзілік мұхит және теңіз аумақтарына - яғни, дүниежүзілік көлік жолы, барлық тірі және минералды ресурстардың қоймасы, сонымен қатар, жердің биосферасының негізгі компонентіне қатысты.
Халықаралық теңіз құқығы халықаралық құқықтың негізгі саласының бірі болып табылады. Сондықтан халықаралық қатынастарды реттейтін қазіргі халықаралық құқықтың көпшілікке танылған қағидалары мен нормалары, сондай-ақ Әлемдік мұхит кеңістіктері мен ресурстарын игеру процесіндегі мемлекеттердің қатынастары мен қызметтері – құқықтық реттеудің негізі болады.
ХХғ. бірінші жартысына дейін халықаралық теңіз құқығы жөнінде мемлекеттердің көпшілік-құқықтық қатынастарын реттеу ережелері негізгі әдеттік-құқықтық және көбінесе теңіз кеңістіктерінің құқықтық мәртебесіне, теңізде жүзу және балық аулаудың нақты тәртібін белгілеудің анықтамаларына шоғырландырылған болатын. Сол уақытта теңізде жүрудің бөлек арнайы мәселелері жөнінде мемлекеттер халықаралық келісімдер жасасты. Бұл жасалғандарға ХVІІІғ. Ресейдің басқа елдермен Ашық теңізде салют болдырмау жөніндегі келісімдері, 1780ж. “Қарулы бейтараптық жөніндегі” Декларация, 1856ж. “Теңіз соғысы жөніндегі” Декларация, 1884 ж. “Су асты телеграф кабельдерін қорғау жөніндегі” Конвенция, 1888ж. “Суэц каналының режимі жөніндегі” Конвенция жатады. Алайда халықаралық әдет-ғұрыптарды барлық мемлекеттер тани білмейді, соның салдарынан осы немесе басқа да халықаралық-құқықтық норма жалпы міндеттеме ретінде бар ма деген мәселеге мемлекеттер арасында жиі дау туып отырған.
Қолжазба құқығында
АЛЬЖАН АНЕЛЬ
Теңіз аумағын халықаралық – құқықтық қорғау
Автореферат
Диссертациялық жұмысқа заң ғылымдарының магистрлік академиялық дәрежесін
алу үшін 6N0302 - халықаралық-құқық мамандығы бойынша
Қазақстан Республикасы
Астана, 2011
Жұмыс Қазақ Гуманитарлық-Заң Университетінің Халықаралық құқық
кафедрасында орындалды
Ғылыми жетекші: з.ғ.к., доцент
Акпарова Разия Нурпеисовна
Ресми оппонент: з.ғ.д., доцент
Орманова Шолпан Шерхановна
Диссертация 2011 жылы ____ ___________ сағат _____ Мемлекеттік
аттестациялық комиссия отырысында Қазақ Гуманитарлық-Заң университетінде
қорғалады: 010000, Астана қаласы, Шоссе Қорғалжын, 8. (____ ауд.)
Автореферат 2011 жылы ____ __________ таратылды.
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазіргі кездегі халықаралық құқықта барлық
мемлекеттердің назарын аударған бірнеше мәселелер туындады. Оның ішіндегі
ең өзекті және ең көкейкесті – теңіз аумағын қорғау.
Қазіргі кезде барлық мемлекеттер осындай қиындыққа тап болды және оны
ұлттық деңгейде шешуге тырысуда. Алайда, қандай мемлекет болмасын, бұл
бағытта барлық шараларды қолданғанына қарамастан, ортақ қолданудағы
аумақтарды қорғау мәселесін шешпегенше, өзін толық қауіпсіздікте сезіне
алмайды. Бірінші кезекте, бұл, әрине, дүниежүзілік мұхит және теңіз
аумақтарына - яғни, дүниежүзілік көлік жолы, барлық тірі және минералды
ресурстардың қоймасы, сонымен қатар, жердің биосферасының негізгі
компонентіне қатысты.
Халықаралық теңіз құқығы халықаралық құқықтың негізгі саласының бірі
болып табылады. Сондықтан халықаралық қатынастарды реттейтін қазіргі
халықаралық құқықтың көпшілікке танылған қағидалары мен нормалары, сондай-
ақ Әлемдік мұхит кеңістіктері мен ресурстарын игеру процесіндегі
мемлекеттердің қатынастары мен қызметтері – құқықтық реттеудің негізі
болады.
ХХғ. бірінші жартысына дейін халықаралық теңіз құқығы жөнінде
мемлекеттердің көпшілік-құқықтық қатынастарын реттеу ережелері негізгі
әдеттік-құқықтық және көбінесе теңіз кеңістіктерінің құқықтық мәртебесіне,
теңізде жүзу және балық аулаудың нақты тәртібін белгілеудің анықтамаларына
шоғырландырылған болатын. Сол уақытта теңізде жүрудің бөлек арнайы
мәселелері жөнінде мемлекеттер халықаралық келісімдер жасасты. Бұл
жасалғандарға ХVІІІғ. Ресейдің басқа елдермен Ашық теңізде салют болдырмау
жөніндегі келісімдері, 1780ж. “Қарулы бейтараптық жөніндегі” Декларация,
1856ж. “Теңіз соғысы жөніндегі” Декларация, 1884 ж. “Су асты телеграф
кабельдерін қорғау жөніндегі” Конвенция, 1888ж. “Суэц каналының режимі
жөніндегі” Конвенция жатады. Алайда халықаралық әдет-ғұрыптарды барлық
мемлекеттер тани білмейді, соның салдарынан осы немесе басқа да халықаралық-
құқықтық норма жалпы міндеттеме ретінде бар ма деген мәселеге мемлекеттер
арасында жиі дау туып отырған.
Сондықтан халықаралық теңіз құқығының әмбебап деңгейдегі нормаларын бір
жүйеге түсіру қажет болды. Әсіресе мұндай қажеттілік ғылыми-техникалық
төңкеріс кезеңінде жетілді, теңіз шаруашылығында жаңа технология пайда
болғанда теңіз ресурстарын және кеңістіктерін жан-жақты және кешенді
игеруге өту үшін дәйекті талаптар құрылды, бұлар Әлемдік мұхитта
мемлекеттер қызметінің жаңа түрлерін қамтыды, яғни ғылыми зерттеулер,
барлау және мұнай мен газды пайдалану мақсатында бұрғылау, іздеулер және
теңіз түбінің пайдалы қазылған терең аудандарын өңдеу, мұхиттық
экспедициялық барлық кәсібі және т.с.с. Барлық осы мәселелер халықаралық
деңгейде егжей-тегжейлі құқықтық тәртіп белгілеуді керек етті.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кезде теңіз аумағын қорғауды
халқаралық-құқытық реттеу осы саладағы халықаралық қатынастарды реттеуге
арналған әдеттегі құқық қағидалары мен нормалары негізінде жүзеге
асырылады.
Қазіргі кезде теңіз аумағын қорғауды реттейтін халықаралық құқық
нормалары мен қағидаларының қалыптасуы мен дамуына Қазақстанда да, сонымен
қатар барлық шетел мемлекеттерінде көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар, теңіз
аумағын қорғау мәселесі мемлекеттік территорияларды қолдану мәселесімен
тығыз байланыстылығына сүйенеді.
Сондай-ақ, теңіз кеме қатынасы халықаралық экономикалық қатынастарды
жүзеге асыруда маңызды рөль атқарады. Соңғы жылдары оның тек қана
экономикалық емес, сонымен қатар, саяси және стратегиялық маңызы зор.
Сондықтан да, мемлекеттер мен халықтар дүниежүзілік мұхит аумағында жүзеге
асырылатын қызметтердің бірі – теңіз кеме қатынасын нақты реттеудің
қажеттілігіне тап болды.
Теңіз аумағын ластанудан қорғау қазіргі кезде әрбір елдің өміріне,
халықаралық қатынастардың барлық жүйесіне елеулі әсер етуде. Қазақстан,
барлық мемлекеттер іспеттес, барлық дүниежүзінің мүддесін қозғайтын
мәселені шешуде шет қала алмайды.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері болып теңіз аумағын халықаралық-
құқықтық қорғаудың негізгі мәселелері мен шешу жолдарын кешенді түрде
зерттеу табылады.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр:
- теңіз аумағын халықаралық-құқықтық қорғаудың құқықтық негізін талдау;
- теңіз аумағын жағадағы сулар мен ерекше экономикалық аймақтарда
кемелердің ластануынан қорғау мәселелерін халықаралық-құқықтық реттеудің
дамуындағы жалпы тенденцияларды анықтау;
- жағадағы мемлекеттердің теңіз аумағын ластанудан қорғауды реттеудегі
құқығының даму тенденциясын көрсету;
- Каспий теңізінің құқытық мәртебесі мәселесін қарастыру, теңіз аумағын
қорғауды құқықтық реттеуді жетілдіру бойынша ұсыныстар қарастыру;
- жағадағы мемлекеттердің теңіз аумағын ластанудан қорғауға қатысты
құқықтарының көлемін анықтау.
Жұмыстың зерттеу объектісі. Теңіз аумағын халықаралық-құқықтық қорғау
барысында пайда болатын қатынастар жұмыстың зерттеу объектісі болып
табылады.
Жұмыстың зерттеу пәні. Теңіз аумағын қорғаудың мәселесін халықаралық-
құқытық деңгейде , сонымен қатар, Каспийдің ерекшеліктеріне сәйкес
қарасытру; теңіз аумағын ішкі, территориалды суларда мен ерекше
экономикалық аумақтарда ластанудан қорғау мақсатында, халықаралық құқықта
көзделген материалдарды талдау. Осы мақсатта жағадағы мемлекеттердің
юрисдикциясы мәселесі, Қазақстан Республикасының теңіз аумағын ластанудан
қорғау, оны алдын-алу және бақылау, әсіресе жағадағы суларда қызмет
атқаратын шетел мемлекеттеріне қолданылатын қорғау шаралары мен олардың
міндеттемелері туралы мәселелер қарастырылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Бұл жағажайдағы мемлекеттердің теңіз
аумағын мұнаймен ластаудан қорғайтын құқытары мен міндеттерін
регламенттейтін халықаралық-құқықтық нормаларды есепке ала отырып, жүйелі
кешенді-аналитикалық зерттеу жұмысы болып саналады. Жұмыстың көптеген
тезистеріне дәлелдеме ретінде әр түрлі нормативті актілердің, көбінесе,
1982 ж. БҰҰ Теңіз құқығы бойынша Конвенциясының ережелері сәйкес
келтіріледі.
Диссертациялық зерттеуде Каспий теңізінің практикасының теориялық
жалпыламасы берілген. Диссертацияда ұлттық заңнама және халықаралық
келісімдер жасау қажеттілігі мәселесі көрсетіледі.
Қорғауға шығарылатын тұжырымдамалар. Теңіз аумағын халықаралық-құқытық
қорғау мәселесін кешенді әдіс-тәсілдермен зерттеудің нәтижесінде қорғауға
мынадай тұжырымдамалар шығарылады:
- Теңіз аумағын және оның ресурстарын пайдалануға байланысты жағадағы
мемлекеттердің құқықтарының дамуын шарттайтын бірнеше экономикалық,
әлеуметтік, саяси және заң сипатындағы алғышарттар бар. Осы алғышарттар
Каспий теңізінің ластануын қадағалауды жүзеге асыру мәселесінде ең басты
факторлардың бірі.
- Каспий теңізіне байланысты заңнамалық актілердің талдау нәтижесінде,
біздің заңнамада олқылықтардың бар екендігін, сонымен қатар, оларды толтыру
үшін Каспий теңізінің мәртебесін анықтайтын заңдар мен ережелер жасау
қажеттілігі бар. Ол осы суларда теңіз қызметін реттеуге, басқа туындайтын
мәселелрді шешуге мүмкіндік береді, экономикалық мүдделердің ескерілуіне,
ұлттық қауіпсіздік мен Каспий теңізінің тұтастығын қамтамасыз етеді.
- Теңіз құқығы саласындағы конвенциялық құжаттардың ережелерін
салыстырмалы талдау, теңіз құқығын қорғау бойынша жаһандық жүйе
қалыптасқанын көрсетеді. Оның шеңберінде теңіз аумағының әр түрлі
аспектілерін құқықтық реттеу жүзеге асырылады, технологиялық дағдарыс
нәтижелерін қолданудың ұлғаюы барысында осындай реттеудің саласы да әрдайым
ұлғайып отырады.
- КСРО ыдырағаннан бері, Каспий теңізінің шекаралас мемлекеттері оның
құқытық мәртебесін анықтауда аса қажеттілікті сезіне отырып, оны жүзеге
асыруда белсенді шаралар қолдана бастауда. Нәтижесінде бірнеше келісімдер
жасалды. Каспийдің құқықтық мәртебесі туралы мәліметтер бұқаралық ақпарат
құралдарында және халықаралық конференцияларда көп болғанына қарамастан,
ғылымда халықаралық-құқықтық аспектілерге қарағанда, көбінесе геосаяси және
геоэкономикалық аспектілері ғана қарасытырылады.
Жұмыстың теоретикалық және практикалық маңызы. Диссертациялық зерттеу
жұмысының негізгі тұжырымдары мен қорытындылары тарих, халықаралық
қатынастар, саясаттану, экономика мамандарына қазіргі халықаралық
қатынастар жүйесін қалыптастыратын үдерістерді сараптауда пайдалы. Мемлекет
өзінің қайтадан қалпына келтіріліп, жаңғыртылмайтын табиғи ресурстарын
елдің дамуында бастапқы тірек ретінде пайдалану үшін, оларды басқаруда
ашық, әділ және білікті басқару жолын ұстануға ұмтылумен бірге, қоғамның
барлық салаларының (экономиканың, әлеуметтік саланың, саяси жағдайының
т.б.) дамуына қолайлы жағдай жасауы тиіс.
Демек, жұмыстың көкейтестілігін айқындаған өмірлік маңызды су
мәселесін аймақтық деңгейде ғана емес оны халықаралық деңгейде қорғау
қажеттілігі ғылыми жұмысты жазуда басты назарда болып, адамзат өмірінде
маңызы ерекше су ресурстарына халықаралық жауапкершілікті арттыру мен
трансшекаралық әсер етуден туындаған залалды дүние жүзі елдері болып өтеу
жан-жақты зерттелді.
Методологиялық және теориялық негізі. Жұмыстың әдістемелік негізі болып
құқық ғылымының жалпы ғылыми және жеке ғылыми әдістерімен тарихи-құқықтық,
салыстырмалы-құқықтық, статистикалық әдістер табылады.
Жұмысты жазуда су ресурстарын қорғау мен пайдалану саласы бойынша
халақаралық құқық ғылымы мен айналысатын төмендегі шетелдік, ресейлік және
қазақстандық құқықтанушы ғалымдардың еңбектері негізге алынды: П.Уотерс,
А.А.Салимгерей, Е.Л.Начаева, Т.Г.Калиниченко, А.А.Мукашева, О.С:Колбасова,
М.Генина, В.А.Ушаков, С.В.Молодцов, А.Сабыров, С.С.Жильцов, И.С.Зонн,
А.А.Аманова, Т.Т.Сарсембекова, А.Е.Кожаков т.б.
Сонымен қатар, жұмысты жазу барысында заңдар және Төлеуғалиев,
Мадиярова, Сарсембаев секілді қазақстандыық авторлардың әдебиеттері, сондай-
ақ шетелдік авторлардың әдебиеттері пайдаланылды. Соның ішінде,
Төлеуғалиевтің әдебиеті көлік құқығы, халықаралық тасымалдау аясындағы
қазақстандық бірден-бір әдебиет ретінде, көптеген мәліметтер береді. Сондай-
ақ, Скаридов, Богуславский, Лунц әдебиеттері аталмыш тақырыпты ашуға
мүмкіндік береді.
Жұмыстың құқықтық – нормативтік негізін Қазақстан Республикасының су
заңнамасы, Біріккен Ұлттар Ұйымында теңіз құқығына арналған 1982 жылғы
Конвенциясы, 1972 жылғы теңіздерді қалдықтармен және басқа материалдармен
ластау жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1973 жылғы теңіздерді ластау
жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1954 жылғы теңіздерді мұнаймен ластау
жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1958 жылғы ашық теңіз және құрлықтық шельф
(қайраң) жөніндегі Конвенция, 1969 жылғы мұнаймен ластауда зиян келтірудегі
азаматтық жауапкершілік жөніндегі Конвенция, РФСР мен Иран арасындағы 1921
жылдың 26 ақпанындағы және СССР мен Иран арсындағы 1940 жылдың 25
наурызындағы келісім-шарттар және т.б. нормативтік-құқықтық құжатар
құрайды.
Зерттеу нәтижелерінің апробациясы. Негізгі жұмыстың нәтижелері Астана
қаласы Қазақ Гуманитарлық-Заң Университетінде 2010 жылдың 27 наурызында
өткен Жастар және Қазақстан Республикасының көпвекторлы саясаты
республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясында; Қарағанды қаласы
Болашақ Университетінде 2010 жылдың 23 сәуірінде өткен Жастар және
қазіргі заманның ғаламдық проблемалары екінші республикалық ғылыми-
тәжірибелік конференцияда талқыланып, басылымдарында жарияланды.
Республиканская научно-практическая конференция молодых ученых
(магистрантов, докторантов PhD и соискателей) Казахстанский путь
развития: 20 лет независимости.
Магистрлық диссертация құрылымы мен көлемі. Диссертация кіріспеден, үш
тараудан, жұмыс бойынша соңғы қорытындыдан, 64 атаулардан тұратын
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Негізгі бөлім
Кіріспеде тақырыптың таңдалу ерекшелігі мен өзектілігі нақтыланып,
жұмыстың нысаны, пәні, мақсат-міндеттері, деректік, методологиялық
негіздері, зерттеу әдістері, ғылыми-танымдық және тәжірибелік маңызы мен
жаңалығы, қолдануға ұсынылатын негізгі тұжырымдары анықталады.
Теңіз аумағын халықаралық құқықтық қорғау бұл теңіз аумағын әртүрлі
көздерден ластанудан қорғау және бақылау, теңіз балық ресурстарын жоюдан
қорғау, теңіз жануарларын қырып-жоюдан қорғау бойынша халықаралық құқық
нормаларының және қағидаларының жиынтығы. Бұл қағидалар мен нормалар теңіз
акваторияларын әр түрлі зақымдардан қорғау бойынша көпжақты және екіжақты
келісімдерде және қоршаған ортаны қорғау бойынша негіздеме құжаттарында
бекітілген. Жоғарыда атап өткендей олардың ішіндегі ең маңыздысы 1982ж.
БҰҰ-ң теңіз құқығы туралы конвенциясы танылады (1994 жылы 16 қарашада
күшіне енді).
Теңіздер мен мұхиттарды қорғау БҰҰ-ң қоршаған орта бойынша
бағдарламасының (ЮНЕП) ең негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. Ол
өзінің назарын көбінесе аймақтық теңіздерді пайдалану және қорғау бойынша
кешенді мәселелерді шешуге бағыттайды. Теңіз жануарларын және теңіз балық
ресурстарын қорғау бағдарламасы ЮНЕП қызметінің ерекше саласы ретінде
бөлінеді. Теңіз аумағын және оның ресурстарын қорғаумен БҰҰ-ң
мамандандырылған мекемелері де айналысады. Оның ішіндегі ең бірінші –
Халықаралық теңіз ұйымы (ИМО). Қазақстан Республикасы ЮНЕСКО-ң теңіз
аумағын қорғау бойынша көптеген бағдарламалар мен келісімдердің және ЮНЕП-ң
мұхиттарға жаһандық мониторинг жүргізу жүйесінің мүшесі.
Тұрғындардың суды тұтыну деңгейінің жоғарлауы, өндіріске және ауыл
шаруашылығына өзен, көлдердің, су қоймаларының, жерасты және өзге де
объектілердің суларын көп көлемде пайдалану гидрологиялық тәртіпке олардың
табиғи жағдайына елеулі ықпал ететіндігін көрсетеді. Әртүрлі сумен
жабдықталатын гидротехникалық құрылыстар табиғи ортаға өз әсерін тигізіп,
ықпал етеді.
Жер асты және жер үсті су объектілерінің суларын пайдаланудың өсуі мен
сол объектілерде қалдық сулардың көбеюін де өсіреді. Нәтижесінде көптеген
кіші және ірі көлдер мұнай өнімдерінің қалдықтарымен және басқа да
заттармен ластану қауыпінде болады. Бұл суды ішу, өндірісте пайдалану
жарамдылығынан және суаттардың өзін-өзі табиғи тазалау қабілеттерін жояды.
Су жер бетіндегі барлық тіршіліктің және экологиялық жүйенің негізгі болып
табылады. Сондықтан әлем елдерінің көшбасшылары 2000 жылғы Саммитте судың
маңыздылығын мойындап, су ресурстарын орынды пайдалану стратегиясын,
қоршаған ортаны қорғайтын, оның тазалығын қамтамасыз ететін шаралардың
жоспарын жасап, қабылдады. Йоханнесбург қаласында өткен дүниежүзілік Саммит
барлық елдерге су ресурстарының тұрақты дамуына интегралдық басқару
қағидасын енгізуге жол ашты. Нью-Йорк қаласында өткен Біріккен Ұлттар
Ұйымының Саммиті табиғи ортаны ХХІ ғасырдағы халықаралық қатынастың маңызды
құндылығы ретінде мойындады. Саммитке қатынасушы елдердің барлығы табиғатты
қорғауды, оны күтуді өз міндеттеріне алып, су ресурстарын тиімсіз
пайдалануды тоқтатып, оларды қоданудың тиімділігіне негізделген жергілікті,
аймақтық және ұлттық деңгейдегі су шаруашылығының жоспарын дайындады.
Көптеген елдерге тиісті су ресурстарына қатысты негізгі проблемалар
Қазақстан Республикасында да сипат алды. ТМД елдерінің арасында Қазақстан
Республикасының сумен қамтамасыз етілуі соңғы орындарда тұр. Сумен
қамтамасыз етілу деңгейді басқа мемлекеттермен салыстырмалы түрде
қарастырсақ Қазақстанда жылына бір адамға шаққанда 6,0 мың,куб.м-ден
келеді. Ал, Ресейде жылына бір адамға 28,5 мың,куб.м-ден келеді. Қазақстан
экономикасындағы су ресурстарының қолданылуында су тапшылығы басымдылығы
байқалады. Белгілі бір мемлекеттерің су ресурстары тапшылығының негізгі
себептері трансшекаралық өзен ағымдарын мөлшерден тыс пайдалану болып
табылады
Халықаралық құқық саласында су ресурстарын қорғау Қазақстан Республикасының
заңшығарушылық нормаларында маңызды орынға ие. Су ресурстарының
жетіспеушілігі, сұраныстың өсуі дүние жүзі елдерінің арасында саяси және
құқықтық негіздегі шарттық қақтығыстарға алып келеді. Оларды алдын алу
үшін құқықтық механизмен халықаралық ынтымақтастықты нығайту қажет. Шекара
тасымалын қорғау және бірлескен басқару жұмыстары бір өзендік бассейінде
орналасқан елдердің экономикалық және саяси көзқарастарына сәйкес келмеуіне
байланысты халықаралық маңызды проблемалардың бірі болып табылады.
Халықаралық су ағымына қатысты құқықтық және экономикалық аспектілер
негізіндегі аймақтық ынтымақтастық ұстанымының бірлесуі бірлескен
бассейіндік комиссиямен комитеттің екі және көпжақты ынтымақтастық
тәжірибесінде халықаралық нормаларға негізделген елдер арасындағы саяси
байланысты қажет ететін ұзақ процесс.
Барлығымызға мәлім теңіздің басты проблемасы оның ластануы болып
табылады. Теңіздің негізгі ластануы мұнай өңдірумен тығыз байланысты. Мұнай
фитобентостың және фитапланктондардың дамуын күшейтеді, оттегінің
өңдірілуін төмендетеді, тұңғиығына қалдықтық үйінділерді жинақтайды.
Ластанған территориялардың көбеюі жылуға, газдың, ылғалдың су жоғарғы
қабатымен атмосферамен алмасуына әсер етеді. Мұнай қабығының елеулі
алаңдарда таралу жылдамдығының өсуі судың бірнеше көлемде төмендеп
бұзылуына алып келеді.
Қорытынды.
Жұмыста өмірлік маңызды негізгі мәселелер қарастырылған. Өйткені су жер
бетіндегі барлық тіршіліктің көзі. Жер бетіндегі тіршілік иелері, яғни
адамзат қауымы суды өз деңгейінде, ысыраптамай дұрыс пайдалануы арқылы
жердің, тіршіліктің болашағын айқындай алады.
Халықаралық құқық әлемде туындағына су проблемаларын шешуде маңызды
роль атқарады. Жыл сайынғы халық санының өсуі, табиғи қорларды өңдіру,
индустрияның дамуы су қорларының маңыздылығын арттырады.
Қазақстан Республикасындағы су қорларын халықаралық-құқықтық қорғау
саласының заңнамаларының басым бағыттары негізінен трансшекаралық су
қорларын пайдалану міселелеріне бағытталған. Су қорларының жетіспеуі және
суға деген сұраныстың өсуі әлем елдерінің арасында саяси және құқықтық
қақтығыстардың туындауына алып келеді. Су қорларын біріге қорғап, оларға
басшылық жасау осы күнге дейін шешімін таппаған халықаралық проблемалардың
бірі. Өйткені әлем елдерінің экономикалық және саяси қызығушылықтарының
барлығы бір су алабында түйіскен, сондықтан да олардың көзқарастары бір
арнада түйісіп үйлеспейді. Екі жақты және көп жақты ынтымақтастық біріккен
су мәселесіне қатысты комиссия мен комитеттің аясында жүргізілгендіктен
халықаралық су мәселесіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АЛЬЖАН АНЕЛЬ
Теңіз аумағын халықаралық – құқықтық қорғау
Автореферат
Диссертациялық жұмысқа заң ғылымдарының магистрлік академиялық дәрежесін
алу үшін 6N0302 - халықаралық-құқық мамандығы бойынша
Қазақстан Республикасы
Астана, 2011
Жұмыс Қазақ Гуманитарлық-Заң Университетінің Халықаралық құқық
кафедрасында орындалды
Ғылыми жетекші: з.ғ.к., доцент
Акпарова Разия Нурпеисовна
Ресми оппонент: з.ғ.д., доцент
Орманова Шолпан Шерхановна
Диссертация 2011 жылы ____ ___________ сағат _____ Мемлекеттік
аттестациялық комиссия отырысында Қазақ Гуманитарлық-Заң университетінде
қорғалады: 010000, Астана қаласы, Шоссе Қорғалжын, 8. (____ ауд.)
Автореферат 2011 жылы ____ __________ таратылды.
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазіргі кездегі халықаралық құқықта барлық
мемлекеттердің назарын аударған бірнеше мәселелер туындады. Оның ішіндегі
ең өзекті және ең көкейкесті – теңіз аумағын қорғау.
Қазіргі кезде барлық мемлекеттер осындай қиындыққа тап болды және оны
ұлттық деңгейде шешуге тырысуда. Алайда, қандай мемлекет болмасын, бұл
бағытта барлық шараларды қолданғанына қарамастан, ортақ қолданудағы
аумақтарды қорғау мәселесін шешпегенше, өзін толық қауіпсіздікте сезіне
алмайды. Бірінші кезекте, бұл, әрине, дүниежүзілік мұхит және теңіз
аумақтарына - яғни, дүниежүзілік көлік жолы, барлық тірі және минералды
ресурстардың қоймасы, сонымен қатар, жердің биосферасының негізгі
компонентіне қатысты.
Халықаралық теңіз құқығы халықаралық құқықтың негізгі саласының бірі
болып табылады. Сондықтан халықаралық қатынастарды реттейтін қазіргі
халықаралық құқықтың көпшілікке танылған қағидалары мен нормалары, сондай-
ақ Әлемдік мұхит кеңістіктері мен ресурстарын игеру процесіндегі
мемлекеттердің қатынастары мен қызметтері – құқықтық реттеудің негізі
болады.
ХХғ. бірінші жартысына дейін халықаралық теңіз құқығы жөнінде
мемлекеттердің көпшілік-құқықтық қатынастарын реттеу ережелері негізгі
әдеттік-құқықтық және көбінесе теңіз кеңістіктерінің құқықтық мәртебесіне,
теңізде жүзу және балық аулаудың нақты тәртібін белгілеудің анықтамаларына
шоғырландырылған болатын. Сол уақытта теңізде жүрудің бөлек арнайы
мәселелері жөнінде мемлекеттер халықаралық келісімдер жасасты. Бұл
жасалғандарға ХVІІІғ. Ресейдің басқа елдермен Ашық теңізде салют болдырмау
жөніндегі келісімдері, 1780ж. “Қарулы бейтараптық жөніндегі” Декларация,
1856ж. “Теңіз соғысы жөніндегі” Декларация, 1884 ж. “Су асты телеграф
кабельдерін қорғау жөніндегі” Конвенция, 1888ж. “Суэц каналының режимі
жөніндегі” Конвенция жатады. Алайда халықаралық әдет-ғұрыптарды барлық
мемлекеттер тани білмейді, соның салдарынан осы немесе басқа да халықаралық-
құқықтық норма жалпы міндеттеме ретінде бар ма деген мәселеге мемлекеттер
арасында жиі дау туып отырған.
Сондықтан халықаралық теңіз құқығының әмбебап деңгейдегі нормаларын бір
жүйеге түсіру қажет болды. Әсіресе мұндай қажеттілік ғылыми-техникалық
төңкеріс кезеңінде жетілді, теңіз шаруашылығында жаңа технология пайда
болғанда теңіз ресурстарын және кеңістіктерін жан-жақты және кешенді
игеруге өту үшін дәйекті талаптар құрылды, бұлар Әлемдік мұхитта
мемлекеттер қызметінің жаңа түрлерін қамтыды, яғни ғылыми зерттеулер,
барлау және мұнай мен газды пайдалану мақсатында бұрғылау, іздеулер және
теңіз түбінің пайдалы қазылған терең аудандарын өңдеу, мұхиттық
экспедициялық барлық кәсібі және т.с.с. Барлық осы мәселелер халықаралық
деңгейде егжей-тегжейлі құқықтық тәртіп белгілеуді керек етті.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кезде теңіз аумағын қорғауды
халқаралық-құқытық реттеу осы саладағы халықаралық қатынастарды реттеуге
арналған әдеттегі құқық қағидалары мен нормалары негізінде жүзеге
асырылады.
Қазіргі кезде теңіз аумағын қорғауды реттейтін халықаралық құқық
нормалары мен қағидаларының қалыптасуы мен дамуына Қазақстанда да, сонымен
қатар барлық шетел мемлекеттерінде көп көңіл бөлінеді. Сонымен қатар, теңіз
аумағын қорғау мәселесі мемлекеттік территорияларды қолдану мәселесімен
тығыз байланыстылығына сүйенеді.
Сондай-ақ, теңіз кеме қатынасы халықаралық экономикалық қатынастарды
жүзеге асыруда маңызды рөль атқарады. Соңғы жылдары оның тек қана
экономикалық емес, сонымен қатар, саяси және стратегиялық маңызы зор.
Сондықтан да, мемлекеттер мен халықтар дүниежүзілік мұхит аумағында жүзеге
асырылатын қызметтердің бірі – теңіз кеме қатынасын нақты реттеудің
қажеттілігіне тап болды.
Теңіз аумағын ластанудан қорғау қазіргі кезде әрбір елдің өміріне,
халықаралық қатынастардың барлық жүйесіне елеулі әсер етуде. Қазақстан,
барлық мемлекеттер іспеттес, барлық дүниежүзінің мүддесін қозғайтын
мәселені шешуде шет қала алмайды.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері болып теңіз аумағын халықаралық-
құқықтық қорғаудың негізгі мәселелері мен шешу жолдарын кешенді түрде
зерттеу табылады.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр:
- теңіз аумағын халықаралық-құқықтық қорғаудың құқықтық негізін талдау;
- теңіз аумағын жағадағы сулар мен ерекше экономикалық аймақтарда
кемелердің ластануынан қорғау мәселелерін халықаралық-құқықтық реттеудің
дамуындағы жалпы тенденцияларды анықтау;
- жағадағы мемлекеттердің теңіз аумағын ластанудан қорғауды реттеудегі
құқығының даму тенденциясын көрсету;
- Каспий теңізінің құқытық мәртебесі мәселесін қарастыру, теңіз аумағын
қорғауды құқықтық реттеуді жетілдіру бойынша ұсыныстар қарастыру;
- жағадағы мемлекеттердің теңіз аумағын ластанудан қорғауға қатысты
құқықтарының көлемін анықтау.
Жұмыстың зерттеу объектісі. Теңіз аумағын халықаралық-құқықтық қорғау
барысында пайда болатын қатынастар жұмыстың зерттеу объектісі болып
табылады.
Жұмыстың зерттеу пәні. Теңіз аумағын қорғаудың мәселесін халықаралық-
құқытық деңгейде , сонымен қатар, Каспийдің ерекшеліктеріне сәйкес
қарасытру; теңіз аумағын ішкі, территориалды суларда мен ерекше
экономикалық аумақтарда ластанудан қорғау мақсатында, халықаралық құқықта
көзделген материалдарды талдау. Осы мақсатта жағадағы мемлекеттердің
юрисдикциясы мәселесі, Қазақстан Республикасының теңіз аумағын ластанудан
қорғау, оны алдын-алу және бақылау, әсіресе жағадағы суларда қызмет
атқаратын шетел мемлекеттеріне қолданылатын қорғау шаралары мен олардың
міндеттемелері туралы мәселелер қарастырылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Бұл жағажайдағы мемлекеттердің теңіз
аумағын мұнаймен ластаудан қорғайтын құқытары мен міндеттерін
регламенттейтін халықаралық-құқықтық нормаларды есепке ала отырып, жүйелі
кешенді-аналитикалық зерттеу жұмысы болып саналады. Жұмыстың көптеген
тезистеріне дәлелдеме ретінде әр түрлі нормативті актілердің, көбінесе,
1982 ж. БҰҰ Теңіз құқығы бойынша Конвенциясының ережелері сәйкес
келтіріледі.
Диссертациялық зерттеуде Каспий теңізінің практикасының теориялық
жалпыламасы берілген. Диссертацияда ұлттық заңнама және халықаралық
келісімдер жасау қажеттілігі мәселесі көрсетіледі.
Қорғауға шығарылатын тұжырымдамалар. Теңіз аумағын халықаралық-құқытық
қорғау мәселесін кешенді әдіс-тәсілдермен зерттеудің нәтижесінде қорғауға
мынадай тұжырымдамалар шығарылады:
- Теңіз аумағын және оның ресурстарын пайдалануға байланысты жағадағы
мемлекеттердің құқықтарының дамуын шарттайтын бірнеше экономикалық,
әлеуметтік, саяси және заң сипатындағы алғышарттар бар. Осы алғышарттар
Каспий теңізінің ластануын қадағалауды жүзеге асыру мәселесінде ең басты
факторлардың бірі.
- Каспий теңізіне байланысты заңнамалық актілердің талдау нәтижесінде,
біздің заңнамада олқылықтардың бар екендігін, сонымен қатар, оларды толтыру
үшін Каспий теңізінің мәртебесін анықтайтын заңдар мен ережелер жасау
қажеттілігі бар. Ол осы суларда теңіз қызметін реттеуге, басқа туындайтын
мәселелрді шешуге мүмкіндік береді, экономикалық мүдделердің ескерілуіне,
ұлттық қауіпсіздік мен Каспий теңізінің тұтастығын қамтамасыз етеді.
- Теңіз құқығы саласындағы конвенциялық құжаттардың ережелерін
салыстырмалы талдау, теңіз құқығын қорғау бойынша жаһандық жүйе
қалыптасқанын көрсетеді. Оның шеңберінде теңіз аумағының әр түрлі
аспектілерін құқықтық реттеу жүзеге асырылады, технологиялық дағдарыс
нәтижелерін қолданудың ұлғаюы барысында осындай реттеудің саласы да әрдайым
ұлғайып отырады.
- КСРО ыдырағаннан бері, Каспий теңізінің шекаралас мемлекеттері оның
құқытық мәртебесін анықтауда аса қажеттілікті сезіне отырып, оны жүзеге
асыруда белсенді шаралар қолдана бастауда. Нәтижесінде бірнеше келісімдер
жасалды. Каспийдің құқықтық мәртебесі туралы мәліметтер бұқаралық ақпарат
құралдарында және халықаралық конференцияларда көп болғанына қарамастан,
ғылымда халықаралық-құқықтық аспектілерге қарағанда, көбінесе геосаяси және
геоэкономикалық аспектілері ғана қарасытырылады.
Жұмыстың теоретикалық және практикалық маңызы. Диссертациялық зерттеу
жұмысының негізгі тұжырымдары мен қорытындылары тарих, халықаралық
қатынастар, саясаттану, экономика мамандарына қазіргі халықаралық
қатынастар жүйесін қалыптастыратын үдерістерді сараптауда пайдалы. Мемлекет
өзінің қайтадан қалпына келтіріліп, жаңғыртылмайтын табиғи ресурстарын
елдің дамуында бастапқы тірек ретінде пайдалану үшін, оларды басқаруда
ашық, әділ және білікті басқару жолын ұстануға ұмтылумен бірге, қоғамның
барлық салаларының (экономиканың, әлеуметтік саланың, саяси жағдайының
т.б.) дамуына қолайлы жағдай жасауы тиіс.
Демек, жұмыстың көкейтестілігін айқындаған өмірлік маңызды су
мәселесін аймақтық деңгейде ғана емес оны халықаралық деңгейде қорғау
қажеттілігі ғылыми жұмысты жазуда басты назарда болып, адамзат өмірінде
маңызы ерекше су ресурстарына халықаралық жауапкершілікті арттыру мен
трансшекаралық әсер етуден туындаған залалды дүние жүзі елдері болып өтеу
жан-жақты зерттелді.
Методологиялық және теориялық негізі. Жұмыстың әдістемелік негізі болып
құқық ғылымының жалпы ғылыми және жеке ғылыми әдістерімен тарихи-құқықтық,
салыстырмалы-құқықтық, статистикалық әдістер табылады.
Жұмысты жазуда су ресурстарын қорғау мен пайдалану саласы бойынша
халақаралық құқық ғылымы мен айналысатын төмендегі шетелдік, ресейлік және
қазақстандық құқықтанушы ғалымдардың еңбектері негізге алынды: П.Уотерс,
А.А.Салимгерей, Е.Л.Начаева, Т.Г.Калиниченко, А.А.Мукашева, О.С:Колбасова,
М.Генина, В.А.Ушаков, С.В.Молодцов, А.Сабыров, С.С.Жильцов, И.С.Зонн,
А.А.Аманова, Т.Т.Сарсембекова, А.Е.Кожаков т.б.
Сонымен қатар, жұмысты жазу барысында заңдар және Төлеуғалиев,
Мадиярова, Сарсембаев секілді қазақстандыық авторлардың әдебиеттері, сондай-
ақ шетелдік авторлардың әдебиеттері пайдаланылды. Соның ішінде,
Төлеуғалиевтің әдебиеті көлік құқығы, халықаралық тасымалдау аясындағы
қазақстандық бірден-бір әдебиет ретінде, көптеген мәліметтер береді. Сондай-
ақ, Скаридов, Богуславский, Лунц әдебиеттері аталмыш тақырыпты ашуға
мүмкіндік береді.
Жұмыстың құқықтық – нормативтік негізін Қазақстан Республикасының су
заңнамасы, Біріккен Ұлттар Ұйымында теңіз құқығына арналған 1982 жылғы
Конвенциясы, 1972 жылғы теңіздерді қалдықтармен және басқа материалдармен
ластау жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1973 жылғы теңіздерді ластау
жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1954 жылғы теңіздерді мұнаймен ластау
жөніндегі ескерту Конвенциясы, 1958 жылғы ашық теңіз және құрлықтық шельф
(қайраң) жөніндегі Конвенция, 1969 жылғы мұнаймен ластауда зиян келтірудегі
азаматтық жауапкершілік жөніндегі Конвенция, РФСР мен Иран арасындағы 1921
жылдың 26 ақпанындағы және СССР мен Иран арсындағы 1940 жылдың 25
наурызындағы келісім-шарттар және т.б. нормативтік-құқықтық құжатар
құрайды.
Зерттеу нәтижелерінің апробациясы. Негізгі жұмыстың нәтижелері Астана
қаласы Қазақ Гуманитарлық-Заң Университетінде 2010 жылдың 27 наурызында
өткен Жастар және Қазақстан Республикасының көпвекторлы саясаты
республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясында; Қарағанды қаласы
Болашақ Университетінде 2010 жылдың 23 сәуірінде өткен Жастар және
қазіргі заманның ғаламдық проблемалары екінші республикалық ғылыми-
тәжірибелік конференцияда талқыланып, басылымдарында жарияланды.
Республиканская научно-практическая конференция молодых ученых
(магистрантов, докторантов PhD и соискателей) Казахстанский путь
развития: 20 лет независимости.
Магистрлық диссертация құрылымы мен көлемі. Диссертация кіріспеден, үш
тараудан, жұмыс бойынша соңғы қорытындыдан, 64 атаулардан тұратын
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Негізгі бөлім
Кіріспеде тақырыптың таңдалу ерекшелігі мен өзектілігі нақтыланып,
жұмыстың нысаны, пәні, мақсат-міндеттері, деректік, методологиялық
негіздері, зерттеу әдістері, ғылыми-танымдық және тәжірибелік маңызы мен
жаңалығы, қолдануға ұсынылатын негізгі тұжырымдары анықталады.
Теңіз аумағын халықаралық құқықтық қорғау бұл теңіз аумағын әртүрлі
көздерден ластанудан қорғау және бақылау, теңіз балық ресурстарын жоюдан
қорғау, теңіз жануарларын қырып-жоюдан қорғау бойынша халықаралық құқық
нормаларының және қағидаларының жиынтығы. Бұл қағидалар мен нормалар теңіз
акваторияларын әр түрлі зақымдардан қорғау бойынша көпжақты және екіжақты
келісімдерде және қоршаған ортаны қорғау бойынша негіздеме құжаттарында
бекітілген. Жоғарыда атап өткендей олардың ішіндегі ең маңыздысы 1982ж.
БҰҰ-ң теңіз құқығы туралы конвенциясы танылады (1994 жылы 16 қарашада
күшіне енді).
Теңіздер мен мұхиттарды қорғау БҰҰ-ң қоршаған орта бойынша
бағдарламасының (ЮНЕП) ең негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. Ол
өзінің назарын көбінесе аймақтық теңіздерді пайдалану және қорғау бойынша
кешенді мәселелерді шешуге бағыттайды. Теңіз жануарларын және теңіз балық
ресурстарын қорғау бағдарламасы ЮНЕП қызметінің ерекше саласы ретінде
бөлінеді. Теңіз аумағын және оның ресурстарын қорғаумен БҰҰ-ң
мамандандырылған мекемелері де айналысады. Оның ішіндегі ең бірінші –
Халықаралық теңіз ұйымы (ИМО). Қазақстан Республикасы ЮНЕСКО-ң теңіз
аумағын қорғау бойынша көптеген бағдарламалар мен келісімдердің және ЮНЕП-ң
мұхиттарға жаһандық мониторинг жүргізу жүйесінің мүшесі.
Тұрғындардың суды тұтыну деңгейінің жоғарлауы, өндіріске және ауыл
шаруашылығына өзен, көлдердің, су қоймаларының, жерасты және өзге де
объектілердің суларын көп көлемде пайдалану гидрологиялық тәртіпке олардың
табиғи жағдайына елеулі ықпал ететіндігін көрсетеді. Әртүрлі сумен
жабдықталатын гидротехникалық құрылыстар табиғи ортаға өз әсерін тигізіп,
ықпал етеді.
Жер асты және жер үсті су объектілерінің суларын пайдаланудың өсуі мен
сол объектілерде қалдық сулардың көбеюін де өсіреді. Нәтижесінде көптеген
кіші және ірі көлдер мұнай өнімдерінің қалдықтарымен және басқа да
заттармен ластану қауыпінде болады. Бұл суды ішу, өндірісте пайдалану
жарамдылығынан және суаттардың өзін-өзі табиғи тазалау қабілеттерін жояды.
Су жер бетіндегі барлық тіршіліктің және экологиялық жүйенің негізгі болып
табылады. Сондықтан әлем елдерінің көшбасшылары 2000 жылғы Саммитте судың
маңыздылығын мойындап, су ресурстарын орынды пайдалану стратегиясын,
қоршаған ортаны қорғайтын, оның тазалығын қамтамасыз ететін шаралардың
жоспарын жасап, қабылдады. Йоханнесбург қаласында өткен дүниежүзілік Саммит
барлық елдерге су ресурстарының тұрақты дамуына интегралдық басқару
қағидасын енгізуге жол ашты. Нью-Йорк қаласында өткен Біріккен Ұлттар
Ұйымының Саммиті табиғи ортаны ХХІ ғасырдағы халықаралық қатынастың маңызды
құндылығы ретінде мойындады. Саммитке қатынасушы елдердің барлығы табиғатты
қорғауды, оны күтуді өз міндеттеріне алып, су ресурстарын тиімсіз
пайдалануды тоқтатып, оларды қоданудың тиімділігіне негізделген жергілікті,
аймақтық және ұлттық деңгейдегі су шаруашылығының жоспарын дайындады.
Көптеген елдерге тиісті су ресурстарына қатысты негізгі проблемалар
Қазақстан Республикасында да сипат алды. ТМД елдерінің арасында Қазақстан
Республикасының сумен қамтамасыз етілуі соңғы орындарда тұр. Сумен
қамтамасыз етілу деңгейді басқа мемлекеттермен салыстырмалы түрде
қарастырсақ Қазақстанда жылына бір адамға шаққанда 6,0 мың,куб.м-ден
келеді. Ал, Ресейде жылына бір адамға 28,5 мың,куб.м-ден келеді. Қазақстан
экономикасындағы су ресурстарының қолданылуында су тапшылығы басымдылығы
байқалады. Белгілі бір мемлекеттерің су ресурстары тапшылығының негізгі
себептері трансшекаралық өзен ағымдарын мөлшерден тыс пайдалану болып
табылады
Халықаралық құқық саласында су ресурстарын қорғау Қазақстан Республикасының
заңшығарушылық нормаларында маңызды орынға ие. Су ресурстарының
жетіспеушілігі, сұраныстың өсуі дүние жүзі елдерінің арасында саяси және
құқықтық негіздегі шарттық қақтығыстарға алып келеді. Оларды алдын алу
үшін құқықтық механизмен халықаралық ынтымақтастықты нығайту қажет. Шекара
тасымалын қорғау және бірлескен басқару жұмыстары бір өзендік бассейінде
орналасқан елдердің экономикалық және саяси көзқарастарына сәйкес келмеуіне
байланысты халықаралық маңызды проблемалардың бірі болып табылады.
Халықаралық су ағымына қатысты құқықтық және экономикалық аспектілер
негізіндегі аймақтық ынтымақтастық ұстанымының бірлесуі бірлескен
бассейіндік комиссиямен комитеттің екі және көпжақты ынтымақтастық
тәжірибесінде халықаралық нормаларға негізделген елдер арасындағы саяси
байланысты қажет ететін ұзақ процесс.
Барлығымызға мәлім теңіздің басты проблемасы оның ластануы болып
табылады. Теңіздің негізгі ластануы мұнай өңдірумен тығыз байланысты. Мұнай
фитобентостың және фитапланктондардың дамуын күшейтеді, оттегінің
өңдірілуін төмендетеді, тұңғиығына қалдықтық үйінділерді жинақтайды.
Ластанған территориялардың көбеюі жылуға, газдың, ылғалдың су жоғарғы
қабатымен атмосферамен алмасуына әсер етеді. Мұнай қабығының елеулі
алаңдарда таралу жылдамдығының өсуі судың бірнеше көлемде төмендеп
бұзылуына алып келеді.
Қорытынды.
Жұмыста өмірлік маңызды негізгі мәселелер қарастырылған. Өйткені су жер
бетіндегі барлық тіршіліктің көзі. Жер бетіндегі тіршілік иелері, яғни
адамзат қауымы суды өз деңгейінде, ысыраптамай дұрыс пайдалануы арқылы
жердің, тіршіліктің болашағын айқындай алады.
Халықаралық құқық әлемде туындағына су проблемаларын шешуде маңызды
роль атқарады. Жыл сайынғы халық санының өсуі, табиғи қорларды өңдіру,
индустрияның дамуы су қорларының маңыздылығын арттырады.
Қазақстан Республикасындағы су қорларын халықаралық-құқықтық қорғау
саласының заңнамаларының басым бағыттары негізінен трансшекаралық су
қорларын пайдалану міселелеріне бағытталған. Су қорларының жетіспеуі және
суға деген сұраныстың өсуі әлем елдерінің арасында саяси және құқықтық
қақтығыстардың туындауына алып келеді. Су қорларын біріге қорғап, оларға
басшылық жасау осы күнге дейін шешімін таппаған халықаралық проблемалардың
бірі. Өйткені әлем елдерінің экономикалық және саяси қызығушылықтарының
барлығы бір су алабында түйіскен, сондықтан да олардың көзқарастары бір
арнада түйісіп үйлеспейді. Екі жақты және көп жақты ынтымақтастық біріккен
су мәселесіне қатысты комиссия мен комитеттің аясында жүргізілгендіктен
халықаралық су мәселесіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz