Кісілік ұғымы
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
2.2 Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
ІІІ.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
2.2 Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
ІІІ.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Өмірге жаңа келген нәресте «адам» деп аталғанымен, «тұлға» деген атқа көпке дейін ие бола алмайды. Өйткені, кісі болып, ер жету үшін бала оңы мен солын, өзінің «менін» басқа «мендерден», яғни басқа адамдардан ажырата білуі тиіс. Сондықтан да нәресте, сәби, бөбектерді кісі, тұлға деп айту қиын. Есейіп, ер жетіп, өз бетінше әрекет ете алатын адамды ғана кісі, не тұлға дейміз. Қандай да болмасын бір іспен айналысатын, азды-көпті өмір тәжірибесі, білімі мен дағдысы, икемі, дүниетанымы, сенімі мен талғам-мұраты, бағыт-бағдары бар адамды тұлға деуге болады. Мінез, қабілеті бір сыдырғы қалыптасып үлгерген, өзінің іс-әрекетін тізгіндей білетін, өз бойындағы жаман-жақсы қылықтары үшін жауап бере алатын адамды да кісі, не тұлға дейміз. Тұлғаның түрлері сан алуан. Оның жақсы, озық, ерен, тонжарған түрлерімен қатар жауыз, керітартпа, бұзық, қасқай т.б. толып жатқан өкілдері болады. Мәселен, бүкіл әлемді қан қақсатқан Гитлер адамзатқа жаны қас жауыз тұлға.
Имандылықтың ерекше бір көрінісі халқымыз ерекше қастерлейтін кісілік ұғымы, кісінің аса өнегелі түріне жатады. Төл тілімізде « Он үште отау иесі » ( қыз балалар үшін ), « Он бесте отау иесі » ( ұл балалар үшін ) дейтін аталы сөз бар екені де хақ. Осы жасқа келгенде бал дәурен балалық шақ аяқталады. Бұл - өмір талабынан, ауқымы кең тыныс - тіршіліктен туындайтын құбылыс. Халқымыз кез - келгенді кісі дей атай бермей, оны имандылық пен адамгершіліктің басты белгісі, ес жиып, етек жабу нәтижесінде біртіндеп қалыптасатын адамның азаматгық ар - ожданы, кісілік, кескін-келбеті, адамшылықтың өлшемі деп түсінген.
Имандылықтың ерекше бір көрінісі халқымыз ерекше қастерлейтін кісілік ұғымы, кісінің аса өнегелі түріне жатады. Төл тілімізде « Он үште отау иесі » ( қыз балалар үшін ), « Он бесте отау иесі » ( ұл балалар үшін ) дейтін аталы сөз бар екені де хақ. Осы жасқа келгенде бал дәурен балалық шақ аяқталады. Бұл - өмір талабынан, ауқымы кең тыныс - тіршіліктен туындайтын құбылыс. Халқымыз кез - келгенді кісі дей атай бермей, оны имандылық пен адамгершіліктің басты белгісі, ес жиып, етек жабу нәтижесінде біртіндеп қалыптасатын адамның азаматгық ар - ожданы, кісілік, кескін-келбеті, адамшылықтың өлшемі деп түсінген.
1.Аймауытов Ж. Психология (оқу куралы) Алматы. 1991
2.Мұканов Ж. Жас және педагогикалық психология (лекциялар жинағы) Алматы, 1982.
3.Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы. Ред. бас А.В. Петровский. Алматы: Мектеп, 1987
4. Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы: Қазақ университеті, 1993
5. Жарықбаев. Психология
2.Мұканов Ж. Жас және педагогикалық психология (лекциялар жинағы) Алматы, 1982.
3.Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы. Ред. бас А.В. Петровский. Алматы: Мектеп, 1987
4. Тәжібаев. Жалпы психология. Алматы: Қазақ университеті, 1993
5. Жарықбаев. Психология
ЖОСПАР:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
2.2 Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
ІІІ.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Өмірге жаңа келген нәресте адам деп аталғанымен, тұлға деген атқа
көпке дейін ие бола алмайды. Өйткені, кісі болып, ер жету үшін бала оңы мен
солын, өзінің менін басқа мендерден, яғни басқа адамдардан ажырата
білуі тиіс. Сондықтан да нәресте, сәби, бөбектерді кісі, тұлға деп айту
қиын. Есейіп, ер жетіп, өз бетінше әрекет ете алатын адамды ғана кісі, не
тұлға дейміз. Қандай да болмасын бір іспен айналысатын, азды-көпті өмір
тәжірибесі, білімі мен дағдысы, икемі, дүниетанымы, сенімі мен талғам-
мұраты, бағыт-бағдары бар адамды тұлға деуге болады. Мінез, қабілеті бір
сыдырғы қалыптасып үлгерген, өзінің іс-әрекетін тізгіндей білетін, өз
бойындағы жаман-жақсы қылықтары үшін жауап бере алатын адамды да кісі, не
тұлға дейміз. Тұлғаның түрлері сан алуан. Оның жақсы, озық, ерен, тонжарған
түрлерімен қатар жауыз, керітартпа, бұзық, қасқай т.б. толып жатқан
өкілдері болады. Мәселен, бүкіл әлемді қан қақсатқан Гитлер адамзатқа жаны
қас жауыз тұлға.
Имандылықтың ерекше бір көрінісі халқымыз ерекше қастерлейтін кісілік
ұғымы, кісінің аса өнегелі түріне жатады. Төл тілімізде Он үште отау иесі
( қыз балалар үшін ), Он бесте отау иесі ( ұл балалар үшін ) дейтін
аталы сөз бар екені де хақ. Осы жасқа келгенде бал дәурен балалық шақ
аяқталады. Бұл - өмір талабынан, ауқымы кең тыныс - тіршіліктен
туындайтын құбылыс. Халқымыз кез - келгенді кісі дей атай бермей, оны
имандылық пен адамгершіліктің басты белгісі, ес жиып, етек жабу нәтижесінде
біртіндеп қалыптасатын адамның азаматгық ар - ожданы, кісілік, кескін-
келбеті, адамшылықтың өлшемі деп түсінген.
Кісіліктің түрліше деңгейі болады. Оның жақсы, жаман, көргенді,
көргенсізі, өнегелі, өнегесізі, болады. Кісіліктің басты белглері бірі-ар-
ұятқа кір келтірмеу, намысты аяққа баспау. Қазақта жарлы болсаң да арлы
бол деген сөз осыған орай айтылған. Ар-ұяты бар кісі ғана биязы, ақжарқын,
иманжүзді, ақыл-парасатты келеді.
Халық түсінігінде мінез- құлықтың әр түрлі жағымды жақтары кісілік
ұғымының төңірегінде топтасады. Тұлғаның жеке басынының психологиясын ұғыну
үшін ең алдымен оның әлеуметтік жағдайын, яғни оның қандай қоғамның мүшесі,
қандай таптың өкілі екендігін, нақтылы кәсібін, білімін, іс-тәжірибесін
білуіміз қажет. Жеке тұлғаның өмірінің бағытын көрсететін компоненттер өте
көп. Олардың бастылары: мотивтер мен қажеттер, бейімділік пен қызғутар,
дүниетаным мен сенім, мұрат пен талғам.
Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
Адамдарды зерттейтін ғылымдар ішінде психологияның алатын орны айрықша
және ол — адамтану ғылымдары жүйесіндегі жетекші пән. Психология адамның да
аралық сипаттарын қарастырып, оның кісілік қасиеттері өрістетуді мақсат
етіп қояды.
Табиғаттағы ақыл-ой мен сана иесі — адамның өзінді сипат-белгілері —
оның еңбектену әрекеті нәтижесін материалдық игіліктерді өндіретіндігі
дыбысты сөйлеу тілі арқылы қарым-қатынас жасап, ортада тіршілік ететіндігі.
Осындай бслгілеріне байланысты адам хайуанаттар дүниесінен ерекшеленіп,
эволюциялық дамудың ең жоғары сатысына көтеріледі өзі қоршаған ортаға
белсеңді түрде ықпал етіп, дүние сыры танып білу иесіне (субъектіге)
айналады.
Адам бойындағы даралық қасиеттер оның өзгелерден қарым-қатынасынан
байкалады. Осы тұрғыдан алғанда? жаңа туған нәресте де, ересек адам да,
акыл-есі ауысқан жынды да дара адам (индивид) болып саналады. Осыдай
ерекшеліктерімен катар калыпты дамудан. өмір тәжірибесі мен өзіндік
касиеті, әлеуметтік ортада өз орны бар адам жеке адам деп аталады адамның
азаматтык, кісілік, тұлғалык касиеттері болады.Жеке адамның коғамдық өмірде
тіршілік етіп, өзге адамдармен карым қатынас жасайды. Осыңдай іс-
эрекеттеріне сэйкес жэй адамның түлғалық сипаттары сипаталады, қадір-
қасиеттері калыптасады.
Жеке адамның кісілік қасиеттері мен даралық ереішеліктері оның іс-
әрекеттегі белсенділігінің өрістеуі ықпал етеді. Адамның белсенді қимыл-
әрекеті оның мінез-құлқынан, ниет-тілегі мен бағыт-бағдарынан айқын
байқалады. Ниет-тілектердің мәні адамның тіршілігіне мен әрекет
түрлерінен, әлеуметтік ортада атқаратын қызметі ісінен айқын көрінеді.
Сөйтіп, жеке адамның ішкі дүниесінің сыры, жан сарайы,
психикасының даралық ерекшеліктер сыртқа білініп тұрады. Сыртқы нәрселер
мен тіршілік ететін орта әлеуметтік жағдаймен ыңғайласып адамға
жанама түрде әсер етеді де оның психикасын дамытады. Адамның
тіршілік ортасы үнемі өзгеріп те, өзгетіліпте отырады. Жеке адам
бойындағы салалық ерекшеліктері мен оның дара өзгешелігін білдіретін
касиеттер — темпераменті мен мінезі, психикалық процестерді басынан
кешіруі, сезім күйлері мен іс-қимылы және кабілеті бірдей адамдар жоқ.
Даралық сапалар тарихи қалыптасып, жеке адамның кісілік
қасиеттерін қүрайды. Әрбір "адамдардың мінез-кұлық" ерекшеліктері де
элеуметтік ортада дамып жетіледі.Сондыктан, біз жеке адамды коғам мүшесі
ретінде санап, оның әлеумет өміріне ыкпал етіп отыратынын
белсенділік әрекетін де ескереміз. Мінез бітімі, темперамент
ерекшеліктері, ақыл-ой сапасы, қызығуының басты бағыты әрбір дара адамның
өзіңдік психологиялық тұрақты бейнесін жасайды. Әр түрлі құбылмалы
жағдайларда адамның бір қалыпты бейнесін осындай тұғалық қасиеттері
көрсетеді сондай-ақ, мүндай тұрақты қасиеттер жеке адамның жан дүниесін
құрылымындағы даралық тұлғаны да бейнеленді. Адам бойындағы тұлғалық
қасиеттер қоғамдық тәрбие нәтижесінде өзгеріп те, жаңа сапаларға ие болып
та отырады.
Сенім адамның белгілі бір түсініктеріне сәйкес қажеттіліктерін
қанағаттандыру жүйесі. Өз қажеттілігін орындау жолында адам дүние таиымдық
көзқарасында үғымдары, өмір тәжірибесіне сүйене отырып іс-әрекет жасайды,
табиғат пен қоғам заңдылықтары жөніндегі. Адам өз кажеттілігін, жағдайын
нақты болжамдап, көз алдына елестете алмаса да, көздеген мақсатына жету
үшін күш-куатын жұмсап, талаптанады. Талаптанудың (ұмтылудың) тұрақты түрі
арман. Бүл қалаған нэрсенің бейнесін қиял арқылы жасау эрекеті. Үмтылуға
қүмарлык та жатады. Құмарлық адамның өте зор күшін талап ететін кажеттілтін
орындаудағы ниеті, таным эрекетінде ол үнамды қасиет. Алайда, оның пайдалы
және пайдасыз. (жағымсыз) түрлері де бар. Білім алуға, мамандықты игеруге
деген құмарлық пайдалы. Ал картаға ақша тігіп ойнау, ішімдікке салыну,
қыдыруға құмарлық ұмтылу әрекетіндегі жағымсыз қылықтар
Адамның жеке бағыт-бағдары, арманы, қүмарлығы, әр түрлі мұраттарға
жету жолындағы әрекеті - оның даралық қасиеттеріне тән бсихологиялық
ерекшеліктер. Ондай ерекшеліктер мән-мазмұны мен мақсат-мүддесіне пайдалы
және зиянды сипатта болулары мүмкін. Өйткені, адам - табиғаттағы ең жоғары
сатыдағы ақыл иесі ретінде жан дүниесінің қүрылымы мен психикасы күрделі
субьект.
Жеке адамның бағыт-бағдар түрлерін қарастырғанда өзекті мәселе ретінде
қамтылатын ерекшеліктер : адамның қажеттіліктері мен мұктаждығын
канағаттандыру деңгейі. Сондан қажеттіліктердің бастылары - биологиялық
(тамақты, ауа мен суды, жылылықты) кажетсіну тарихн дамуда калыптасатын
заттық (киім кешек, тұрғын үй т. б.) қажеттіліктерін рухани (ақыл-ойын
дамыту, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, эстетикалық-көркемдік кең
эдептілік) қажеттердің бэрі де еңбек процесімен, әр алуан іс-әрекет
түрлерімен өтеліп отыратыны мәлім.
Адамның өмірі нақты тарихи - әлеуметтік аймақта жүріп жатады. Дүниелік
жағдаяттар өндіру ерекшелігі, тұтыну аймағы элеуметтік қатынастар адамның
тұрмыс салтын анықтап оның түрақты қылық әрекеттерін белгілейді.
Әрқандай жеке адамның өмірлік салтын, жеке құндылық бағыттарына орай
тіршілік жағдайларын өзгертудің қайта құрудың жалпылаған тұрақты тәсілдер
жүйесін түзіп барады. Осындай адамның тұрмыс тіршілік салты оның жалпы өмір
сүру, қоғамдағы өз орның елудің бағдарына айналады. Әлеуметтік кұңды салт-
бағыттан адамның жоғарғы инабатты жасампаздық өмірі, рухани - этикалық,
рухани -эстетикалық дүние танымы туындайды.
Жеке адамдағы барша өмірлік күйзеліс - ауытқулар оның өзіндік "Менің"
танымаудан, обьективті мәнді жеке басының құңды тараптарын сезіне алмаудан
келіп шығады. Жеке адам болмысының ең айқын көрсеткіші оның өз психикалық
жағдайларын басқара алу және әрекет қылықтарын қоғам қалыптастырған
өлшемдерге икемдестіре білу дәрежесі.
Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
Адамды әрекетке бағыттайтын қажетін өтеуге талпындыратын бір түрткі
болады. Бұл түрткіні психологияда мотив деп атайды. Қандай да болмасын
объектінің себебін білмей тұрып адамның бір мақсатқа жетем деген ойын
қалайша тоқтата алатынын және оның мінез-құлқының мән- жайын толық түсіну
қиын болады. Түрлі жағдайлардың әсер етуіне байланысты адам психологиясы әр
түрлі өзгеріске ұшырап отырады. Осыған орай оның түрткілері де, мақсатқа
жету үшін қажетті шаралары да өзгеріске түседі. Түрткінің өзгеруі іс-
әрекеттің бағыт-бағдарына нәтижесіне әсер етеді. Мәселен, қоғамдық мәні
күшті түрткі іс- әрекет нәтижесінде ерекше әсер етеді.
Жеке тұлғаны қандай болмасын әрекетке итермелейтін негізгі қозғаушы
мотив оның түрлі қажеттері, яғни бір нәрсеге мұқтаждануы. Тұлғаның
қажеттері қоғамдық еңбекте, еңбек ету процестерінде қалыптасқан. Сыртқы
ортамен байланыс жасауда адамның өмір сүруі үшін ең алдымен ерекше маңыз
алған.
А.Н.Леонтевтің пікірі бойынша, тұлға - бұл адамның өмірінің
қоғамда туылуының ерекше түрінің психологиялық тұрғыда құрылуы. Әр
түрлі іс-әрекеттің бірлесе бағынуы - онтогенезде тұлғаның қалыптасу негізін
құрайды. Тұлғаның жүйелі қасиет ретінде пайда болуы - индивид басқа
индивидтермен біріккен іс-әрекетінде, ақиқатты өзгертіп соның арқасында
өзінде өзгертіп, тұлға дәрежесіне жетеді. Сонымен қатар тұлға -
белсенділігімен сипатталынады, яғни субъект өз шектеуінен тыс шығу
ынталығымен өз іс-әрекеттерінің саласын кеңейтуімен талап қойған жағдайдың
шегінен тыс әрекет жасаумен сипатталады.
Л.И.Божович теориялық талдаудың негізінде, тұлғаның толық құрылымы
оның бағыттылығымен анықталады,-деген болжам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
2.2 Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
ІІІ.Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Өмірге жаңа келген нәресте адам деп аталғанымен, тұлға деген атқа
көпке дейін ие бола алмайды. Өйткені, кісі болып, ер жету үшін бала оңы мен
солын, өзінің менін басқа мендерден, яғни басқа адамдардан ажырата
білуі тиіс. Сондықтан да нәресте, сәби, бөбектерді кісі, тұлға деп айту
қиын. Есейіп, ер жетіп, өз бетінше әрекет ете алатын адамды ғана кісі, не
тұлға дейміз. Қандай да болмасын бір іспен айналысатын, азды-көпті өмір
тәжірибесі, білімі мен дағдысы, икемі, дүниетанымы, сенімі мен талғам-
мұраты, бағыт-бағдары бар адамды тұлға деуге болады. Мінез, қабілеті бір
сыдырғы қалыптасып үлгерген, өзінің іс-әрекетін тізгіндей білетін, өз
бойындағы жаман-жақсы қылықтары үшін жауап бере алатын адамды да кісі, не
тұлға дейміз. Тұлғаның түрлері сан алуан. Оның жақсы, озық, ерен, тонжарған
түрлерімен қатар жауыз, керітартпа, бұзық, қасқай т.б. толып жатқан
өкілдері болады. Мәселен, бүкіл әлемді қан қақсатқан Гитлер адамзатқа жаны
қас жауыз тұлға.
Имандылықтың ерекше бір көрінісі халқымыз ерекше қастерлейтін кісілік
ұғымы, кісінің аса өнегелі түріне жатады. Төл тілімізде Он үште отау иесі
( қыз балалар үшін ), Он бесте отау иесі ( ұл балалар үшін ) дейтін
аталы сөз бар екені де хақ. Осы жасқа келгенде бал дәурен балалық шақ
аяқталады. Бұл - өмір талабынан, ауқымы кең тыныс - тіршіліктен
туындайтын құбылыс. Халқымыз кез - келгенді кісі дей атай бермей, оны
имандылық пен адамгершіліктің басты белгісі, ес жиып, етек жабу нәтижесінде
біртіндеп қалыптасатын адамның азаматгық ар - ожданы, кісілік, кескін-
келбеті, адамшылықтың өлшемі деп түсінген.
Кісіліктің түрліше деңгейі болады. Оның жақсы, жаман, көргенді,
көргенсізі, өнегелі, өнегесізі, болады. Кісіліктің басты белглері бірі-ар-
ұятқа кір келтірмеу, намысты аяққа баспау. Қазақта жарлы болсаң да арлы
бол деген сөз осыған орай айтылған. Ар-ұяты бар кісі ғана биязы, ақжарқын,
иманжүзді, ақыл-парасатты келеді.
Халық түсінігінде мінез- құлықтың әр түрлі жағымды жақтары кісілік
ұғымының төңірегінде топтасады. Тұлғаның жеке басынының психологиясын ұғыну
үшін ең алдымен оның әлеуметтік жағдайын, яғни оның қандай қоғамның мүшесі,
қандай таптың өкілі екендігін, нақтылы кәсібін, білімін, іс-тәжірибесін
білуіміз қажет. Жеке тұлғаның өмірінің бағытын көрсететін компоненттер өте
көп. Олардың бастылары: мотивтер мен қажеттер, бейімділік пен қызғутар,
дүниетаным мен сенім, мұрат пен талғам.
Кісілік ұғымы оның түрліше деңгейде болуы
Адамдарды зерттейтін ғылымдар ішінде психологияның алатын орны айрықша
және ол — адамтану ғылымдары жүйесіндегі жетекші пән. Психология адамның да
аралық сипаттарын қарастырып, оның кісілік қасиеттері өрістетуді мақсат
етіп қояды.
Табиғаттағы ақыл-ой мен сана иесі — адамның өзінді сипат-белгілері —
оның еңбектену әрекеті нәтижесін материалдық игіліктерді өндіретіндігі
дыбысты сөйлеу тілі арқылы қарым-қатынас жасап, ортада тіршілік ететіндігі.
Осындай бслгілеріне байланысты адам хайуанаттар дүниесінен ерекшеленіп,
эволюциялық дамудың ең жоғары сатысына көтеріледі өзі қоршаған ортаға
белсеңді түрде ықпал етіп, дүние сыры танып білу иесіне (субъектіге)
айналады.
Адам бойындағы даралық қасиеттер оның өзгелерден қарым-қатынасынан
байкалады. Осы тұрғыдан алғанда? жаңа туған нәресте де, ересек адам да,
акыл-есі ауысқан жынды да дара адам (индивид) болып саналады. Осыдай
ерекшеліктерімен катар калыпты дамудан. өмір тәжірибесі мен өзіндік
касиеті, әлеуметтік ортада өз орны бар адам жеке адам деп аталады адамның
азаматтык, кісілік, тұлғалык касиеттері болады.Жеке адамның коғамдық өмірде
тіршілік етіп, өзге адамдармен карым қатынас жасайды. Осыңдай іс-
эрекеттеріне сэйкес жэй адамның түлғалық сипаттары сипаталады, қадір-
қасиеттері калыптасады.
Жеке адамның кісілік қасиеттері мен даралық ереішеліктері оның іс-
әрекеттегі белсенділігінің өрістеуі ықпал етеді. Адамның белсенді қимыл-
әрекеті оның мінез-құлқынан, ниет-тілегі мен бағыт-бағдарынан айқын
байқалады. Ниет-тілектердің мәні адамның тіршілігіне мен әрекет
түрлерінен, әлеуметтік ортада атқаратын қызметі ісінен айқын көрінеді.
Сөйтіп, жеке адамның ішкі дүниесінің сыры, жан сарайы,
психикасының даралық ерекшеліктер сыртқа білініп тұрады. Сыртқы нәрселер
мен тіршілік ететін орта әлеуметтік жағдаймен ыңғайласып адамға
жанама түрде әсер етеді де оның психикасын дамытады. Адамның
тіршілік ортасы үнемі өзгеріп те, өзгетіліпте отырады. Жеке адам
бойындағы салалық ерекшеліктері мен оның дара өзгешелігін білдіретін
касиеттер — темпераменті мен мінезі, психикалық процестерді басынан
кешіруі, сезім күйлері мен іс-қимылы және кабілеті бірдей адамдар жоқ.
Даралық сапалар тарихи қалыптасып, жеке адамның кісілік
қасиеттерін қүрайды. Әрбір "адамдардың мінез-кұлық" ерекшеліктері де
элеуметтік ортада дамып жетіледі.Сондыктан, біз жеке адамды коғам мүшесі
ретінде санап, оның әлеумет өміріне ыкпал етіп отыратынын
белсенділік әрекетін де ескереміз. Мінез бітімі, темперамент
ерекшеліктері, ақыл-ой сапасы, қызығуының басты бағыты әрбір дара адамның
өзіңдік психологиялық тұрақты бейнесін жасайды. Әр түрлі құбылмалы
жағдайларда адамның бір қалыпты бейнесін осындай тұғалық қасиеттері
көрсетеді сондай-ақ, мүндай тұрақты қасиеттер жеке адамның жан дүниесін
құрылымындағы даралық тұлғаны да бейнеленді. Адам бойындағы тұлғалық
қасиеттер қоғамдық тәрбие нәтижесінде өзгеріп те, жаңа сапаларға ие болып
та отырады.
Сенім адамның белгілі бір түсініктеріне сәйкес қажеттіліктерін
қанағаттандыру жүйесі. Өз қажеттілігін орындау жолында адам дүние таиымдық
көзқарасында үғымдары, өмір тәжірибесіне сүйене отырып іс-әрекет жасайды,
табиғат пен қоғам заңдылықтары жөніндегі. Адам өз кажеттілігін, жағдайын
нақты болжамдап, көз алдына елестете алмаса да, көздеген мақсатына жету
үшін күш-куатын жұмсап, талаптанады. Талаптанудың (ұмтылудың) тұрақты түрі
арман. Бүл қалаған нэрсенің бейнесін қиял арқылы жасау эрекеті. Үмтылуға
қүмарлык та жатады. Құмарлық адамның өте зор күшін талап ететін кажеттілтін
орындаудағы ниеті, таным эрекетінде ол үнамды қасиет. Алайда, оның пайдалы
және пайдасыз. (жағымсыз) түрлері де бар. Білім алуға, мамандықты игеруге
деген құмарлық пайдалы. Ал картаға ақша тігіп ойнау, ішімдікке салыну,
қыдыруға құмарлық ұмтылу әрекетіндегі жағымсыз қылықтар
Адамның жеке бағыт-бағдары, арманы, қүмарлығы, әр түрлі мұраттарға
жету жолындағы әрекеті - оның даралық қасиеттеріне тән бсихологиялық
ерекшеліктер. Ондай ерекшеліктер мән-мазмұны мен мақсат-мүддесіне пайдалы
және зиянды сипатта болулары мүмкін. Өйткені, адам - табиғаттағы ең жоғары
сатыдағы ақыл иесі ретінде жан дүниесінің қүрылымы мен психикасы күрделі
субьект.
Жеке адамның бағыт-бағдар түрлерін қарастырғанда өзекті мәселе ретінде
қамтылатын ерекшеліктер : адамның қажеттіліктері мен мұктаждығын
канағаттандыру деңгейі. Сондан қажеттіліктердің бастылары - биологиялық
(тамақты, ауа мен суды, жылылықты) кажетсіну тарихн дамуда калыптасатын
заттық (киім кешек, тұрғын үй т. б.) қажеттіліктерін рухани (ақыл-ойын
дамыту, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, эстетикалық-көркемдік кең
эдептілік) қажеттердің бэрі де еңбек процесімен, әр алуан іс-әрекет
түрлерімен өтеліп отыратыны мәлім.
Адамның өмірі нақты тарихи - әлеуметтік аймақта жүріп жатады. Дүниелік
жағдаяттар өндіру ерекшелігі, тұтыну аймағы элеуметтік қатынастар адамның
тұрмыс салтын анықтап оның түрақты қылық әрекеттерін белгілейді.
Әрқандай жеке адамның өмірлік салтын, жеке құндылық бағыттарына орай
тіршілік жағдайларын өзгертудің қайта құрудың жалпылаған тұрақты тәсілдер
жүйесін түзіп барады. Осындай адамның тұрмыс тіршілік салты оның жалпы өмір
сүру, қоғамдағы өз орның елудің бағдарына айналады. Әлеуметтік кұңды салт-
бағыттан адамның жоғарғы инабатты жасампаздық өмірі, рухани - этикалық,
рухани -эстетикалық дүние танымы туындайды.
Жеке адамдағы барша өмірлік күйзеліс - ауытқулар оның өзіндік "Менің"
танымаудан, обьективті мәнді жеке басының құңды тараптарын сезіне алмаудан
келіп шығады. Жеке адам болмысының ең айқын көрсеткіші оның өз психикалық
жағдайларын басқара алу және әрекет қылықтарын қоғам қалыптастырған
өлшемдерге икемдестіре білу дәрежесі.
Тұлғаның түрткілігі, қасиеті, қызығуы ,сезімі , дүниетанымы.
Адамды әрекетке бағыттайтын қажетін өтеуге талпындыратын бір түрткі
болады. Бұл түрткіні психологияда мотив деп атайды. Қандай да болмасын
объектінің себебін білмей тұрып адамның бір мақсатқа жетем деген ойын
қалайша тоқтата алатынын және оның мінез-құлқының мән- жайын толық түсіну
қиын болады. Түрлі жағдайлардың әсер етуіне байланысты адам психологиясы әр
түрлі өзгеріске ұшырап отырады. Осыған орай оның түрткілері де, мақсатқа
жету үшін қажетті шаралары да өзгеріске түседі. Түрткінің өзгеруі іс-
әрекеттің бағыт-бағдарына нәтижесіне әсер етеді. Мәселен, қоғамдық мәні
күшті түрткі іс- әрекет нәтижесінде ерекше әсер етеді.
Жеке тұлғаны қандай болмасын әрекетке итермелейтін негізгі қозғаушы
мотив оның түрлі қажеттері, яғни бір нәрсеге мұқтаждануы. Тұлғаның
қажеттері қоғамдық еңбекте, еңбек ету процестерінде қалыптасқан. Сыртқы
ортамен байланыс жасауда адамның өмір сүруі үшін ең алдымен ерекше маңыз
алған.
А.Н.Леонтевтің пікірі бойынша, тұлға - бұл адамның өмірінің
қоғамда туылуының ерекше түрінің психологиялық тұрғыда құрылуы. Әр
түрлі іс-әрекеттің бірлесе бағынуы - онтогенезде тұлғаның қалыптасу негізін
құрайды. Тұлғаның жүйелі қасиет ретінде пайда болуы - индивид басқа
индивидтермен біріккен іс-әрекетінде, ақиқатты өзгертіп соның арқасында
өзінде өзгертіп, тұлға дәрежесіне жетеді. Сонымен қатар тұлға -
белсенділігімен сипатталынады, яғни субъект өз шектеуінен тыс шығу
ынталығымен өз іс-әрекеттерінің саласын кеңейтуімен талап қойған жағдайдың
шегінен тыс әрекет жасаумен сипатталады.
Л.И.Божович теориялық талдаудың негізінде, тұлғаның толық құрылымы
оның бағыттылығымен анықталады,-деген болжам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz