Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлар

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізімі

2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктер

3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Қызыл кітап- сирек кездесетін түрлердің санының қазіргі жай- күйін көрсететін құжат.

Қазақстанның Қызыл кітабында сирек және жойылып бара жатқан түрлердің тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің және өсімдіктердік 303 түрінің қазіргі таралуы, санының жай- күйі, биологиясы туралы мәліметтер келтірілген.

Қызыл кітапқа ресми енгізілген өсімдіктердің 16 түрі Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығының аумағында тіркелген. Алайда Алтай ботаника бағының ғылыми қызметкері б. ғ. к. Ю. А. Котуховтың жұмысының нәтижесінде сирек, осалдау және жойылып бара жатқан түр мәртебесіндегі тағы да 50 түр анықталды.

Адамдар мыңдаған жылдар бойы өсімдіктер мен жануарлар дүниесін пайдаланып келді және де өзінің жан- жақты тіршілігінде жануарлар мен өсімдіктердің пайдалы қорын қолданып ғана қойған жоқ, сонымен бірге табиғатты өзгерту арқылы көптеген түрлердің өмір сүру жағдайларына әсер етті. Табиғатқа антропогенді ықпал етудің әсерінен жер бетінде өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің жойылу процесі басталды.

Ғылыми- техникалық прогресс адамдардың қолына табиғат әлеміне әсер ететін күшті құралдар берді. Бұл құралдар қаншалықты пайдалы болса, соншалықты зиянды. Адамдар көбінесе кейде түсінбей, кейде салақтықтан табиғатты қалпына келтіру үшін ұзақ уақыт қажет болатынын ойламастан, оған қалай болса солай қарайды. Сыңсыған орманның орнындағы жанған түбірлер, су шайып өткен тау беткейлеріндегі жыртылған жерлер, ағаш ағызу кезінде ластанған өзендер. Осының бәрі сирек кездесетін көптеген бағалы аңдар мен өсімдіктердің құруына әкеп соғады.

Табиғатта пайда болған әрбір түр өзінші бірегей және ешқашан қайталанбайды, сондықтан да оның жойылуы- орны қайта толмайтын нәрсе. Және де бұл жоғалту қауымдастықтың бүтінділігі мен табиғаттағы жалпы тепе- теңдіктің бұзылуына әкеп соғады. Сондықтан да қазіргі кезде табиғатты қорғау мәселесі дүниежүзілік мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе бүкіл әлемде маңызды мемлекеттік мәселе ретінде қаралады.

Шығыс Қазақстан облысындағы Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізімі

«Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың түрлері мен түршелерінің тізбесін бекіту туралы»

Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1995 жылғы

21 тамыздағы № 1152 Қаулысы

СҮТҚОРЕКТІЛЕР

1. Жоңғар сальпинготусы:

1. Жоңғар сальпинготусы

7. Тас сусары:

7. Тас сусары

1. Жоңғар сальпинготусы:

2. Жалман

7. Тас сусары:

8. Шұбар күзен

1. Жоңғар сальпинготусы:

3. Роборовский атжалманы

7. Тас сусары:

9. Түркістан сілеусіні

1. Жоңғар сальпинготусы:

4. Сары алақоржын

7. Тас сусары:

10. Қазақстан арқары

1. Жоңғар сальпинготусы:

5. Қызыл қасқыр

7. Тас сусары:

11. Алтай арқары

1. Жоңғар сальпинготусы:

6. Сабаншы

7. Тас сусары:

ҚҰСТАР

1. Қызғылт бірқазан:

1. Қызғылт бірқазан

18. Жекдуадақ:

18. Жекдуадақ

35. Жұртшы: 35. Жұртшы

1. Қызғылт бірқазан:

2. Бұйра бірқазан

18. Жекдуадақ:

19. Тарғақ

35. Жұртшы: 36. Ақсұңқар

1. Қызғылт бірқазан:

3. Жалбағай, қалбағай

18. Жекдуадақ:

20. Кіші шалшықшы құс

35. Жұртшы: 37. Ителгі

1. Қызғылт бірқазан:

4. Қара дегелек

18. Жекдуадақ:

21. Сүйір тұмсықты шалшықшы құс

35. Жұртшы: 38. Лашын

1. Қызғылт бірқазан:

5. Қоқиқаз

18. Жекдуадақ:

22. Қарабас өгіз шағала

35. Жұртшы: 39. Тұрымтай

1. Қызғылт бірқазан:

6. Сұңқылдақ аққу

18. Жекдуадақ:

23. Қарамойнақ шағала

35. Жұртшы:

40. Үкі

1. Қызғылт бірқазан:

7. Кіші аққу

18. Жекдуадақ:

24. Қарабауыр бұлдырық

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

8. Қутұмсық қаз

18. Жекдуадақ:

25. Ұбақ, қолаңтөс

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

9. Қызыл жемсаулы қарашақа

18. Жекдуадақ:

26. Балықшы тұйғын

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

10. Қара тұрпан

18. Жекдуадақ:

27. Жыланшы қыран, бүркіт

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

11. Дөңтұмсық тұрпан

18. Жекдуадақ:

28. Бақалтақ қыран

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

12. Ақбас үйрек

18. Жекдуадақ:

29. Дала қыраны

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

13. Алтай ұлары

18. Жекдуадақ:

30. Қарақұс

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

14. Ақ тырна

18. Жекдуадақ:

31. Бүркіт

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

15. Ақбас тырна

18. Жекдуадақ:

32. Ақиық субүркіт

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

16. Дуадақ

18. Жекдуадақ:

33. Аққұйрық субүркіт

35. Жұртшы:

1. Қызғылт бірқазан:

17. Безгелдек

18. Жекдуадақ:

34. Сақалтай, қозықұмай

35. Жұртшы:

БАУЫРЫМЕН ЖОРҒАЛАУШЫЛАР

1. Шұбар батбат кесіртке:

1. Шұбар батбат кесіртке

4. Шұбар кесіртке:

4. Шұбар кесіртке

1. Шұбар батбат кесіртке:

2. Зайсан батбат кесірткесі

4. Шұбар кесіртке:

5. Жолақты әбжылан

1. Шұбар батбат кесіртке:

3. Үлкен көз кесіртке

4. Шұбар кесіртке:

ҚОС МЕКЕНДІЛЕР

1. Даната құрбақасы

БАЛЫҚТАР

1. Таймен 2. Сылан

Шығыс Қазақстан облысының Қазақстанның Қызыл кітабына

енгізілген сирек кездесетін, бағалы, жергілікті және

құрып кету бар өсімдік түрлерінің тізімі

(Қазақ ССР-дің Қызыл кітабы, Алматы, 1981ж. )

Верещагин сазшөбі - сирек, жергілікті түр

2. Қыртысты жуа - сирек, аз жергілікті түр, құрып кету қаупі бар

Ұсақ торлы жуа - сирек түр
Көп тамырлы жуа - сирек түр
Ақшыл секпілгүл - сирек, жергілікті түр
Ала күлтелі қызғалдақ - сирек түр
Сібір қандығы, жауқарын - сирек, таралу аймағы азайып бара жатқан түр
Людвиг құртқашашы - сирек, аз жергілікті түр
Ірі гүлді шолпанкебіс - сирек, таралу аймағы азайып бара жатқан түр
Нағыз шолпанкебіс - сирек, таралу аймағы азайып бара жатқан түр
Секпіл шолпанкебіс - сирек, таралу аймағы азайып бара жатқан түр
Телпек сүйсін- саны азайып бара жатқан сирек түр
Алтай рауғашы - таралу аймағы азайып бара жатқан сирек түр
Ақ тұңғиық, аққугүл - сирек түр
Дала шұғылығы, сәлдегүл - таралу аймағы азайып бара жатқан жергілікті түр
Сауыр тегеурінгүлі - сирек, аз жергілікті түр
Көктем жанаргүлі- сирек түр
Алтай гимноспермиумы - көп жерлерде азайып бара жатқан сирек түр
Қар дәуаяғы - сирек түр, көне түр
Сабақсыз ашықжеміс - сирек, жергілікті түр
Жебе жапырақты ергеш - өте сирек, жергілікті көне түр
Қызғылт семізот, алтын тамыр - саны қатты азайып бара жатқан бағалы түр
Алтай суық шөбі - саны азайып бара жатқан сирек түр
Сиверс алмасы - саны қатты азайып бара жатқан түр
Павлов итмұрыны - сирек, жергілікті түр
Ледебур бадамы - сирек, жергілікті түр
Ховен майқарағаны- сирек, жергілікті, көне түр
Ақ түкті таспа - Зайсан ойпатының жергілікті түрі
Тәтті жапырақты таспа - сирек, көне түр
Жіңішке сабақты таспа - сирек, жергілікті түр
Инелі кекек - өте сирек, жергілікті түр
Шыбықша тиынтағы- өте сирек түр
Ледебур қоянбұршағы - сирек, жергілікті түр
Алтай қасқыржидегі- сирек, жергілікті, көне түр
Тарбағатай таушешегі - сирек, жергілікті түр
Су жаңғақ - сирек, таралу аймағы азайып бара жатқан көне түр
Еуропа орманоты - сирек, көне түр
Қылтанды дәлен- өте сирек, көне түр
Желбезекше ледебуриелла - сирек, жергілікті түр
Мейр шоқгүлі - саны аз сирек түр
Саз қазанақ - сирек түр
Кәдімгі аюжидек, аюбүлдірген - сирек түр
Ұсақ жемісті мүкжидек - сирек түр
Тарбағатай кемпіршөбі - сирек, аз таралған жергілікті түр
Резниченко кермегі - сирек, көне, жергілікті түр
Попов дембеті - сирек, жергілікті түр
Тарбагатай дембеті- өте сирек, аз жергілікті түр
Кірпі қаратұқым - сирек, аз жергілікті түр
Тарбағатай қандыгүлі- сирек, аз жергілікті түр
Резниченко рияны - сирек, аз жергілікті түр
Дауыр бақаауызы- сирек түр
Келлер кесте жусаны- сирек, аз жергілікті түр, көне түр
Зайсан лаксасы - сирек, аз жергілікті түр
Сафлор тәрізді аюдәрі (марал тамыры) - саны қатты азайып бара жатқан түр
Таңдамалы сушырмауық - өте сирек түр
Тамыр сүйгіш полипорус - сирек түр
Кладина, бұғы мүгі- қынаның сирек түрі

2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктер

Жауынтамыр - айлауық тұқымдасына жататын өсімдік түрі. Қазақстанның таулы, шатқалдарда, далалы аймақтары мен құмды жерлерде өсетін 6 - түрі бар. Бұл өсімдіктің биіктігі 60 см. Жапырағы тік орналасқан. Гүлі ақ - сары түсті. Мамыр, маусым айларында гүлдейді. Гүлдің түрі жылдан жылға азайып бара жатыр.

Недзвецкий алмасы - раушангүл тұқымдасының алма туысына жатады. Қаратауда, Талас тауында кездеседі. Биіктігі 5 - 8 см. Бұтағы тармақтамыр өскен, ағаш діні қоңыр немесе қызғылт. Мамыр, маусым айларында өркендеп, шілдеде жемісін береді. Жемісі негізінен шырын тәрізді дәмді.

Ойраш - қоңыргүлінің тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік. Қазақстанның батысында орташа биік тау белдеулері мен жартастарда өсетін тек қана 1 - түрі өседі. Осы өсімдіктің жалпы биіктігі 1 м. дейін жетеді. Жапырақтары жұмыртқа тәрізді. Негізінен маусым, шілде - айларында өседі. Өсімдік түрі қарқынмен жойылуда.

Кестежусан - күрделі гүлдер қатары тұқымдасына жатады. Бұл өсімдік көпжылдық өсімдік болып табылады. Оның биіктігі 3 - 100 см. дейін жетеді. Сабағы негізінен тік болады. Гүлдерінің шеті ақ, қызғылт. Ал гүлдерінің күлтелері сары түсті. Маусым, қыркүйек айларында гүлдейді. Ол жылдан жылға азаюда.

Көкнәр - көкнәр тұқымдасына жататын өсімдік түрі. Бір не көпжылдық шөп өсімдік. Қазақстанда далалы, шөлейт, таулы аудандарда 11 - түрі өседі. Осы өсімдіктің маңызды дәрілік сорты Қазақстанның оңтүстігі мен солтүстігінде өседі. Биіктігі 20 -90 см. Сабағы жіңішке болып келеді. Гүлдерінің түсі ақ, сары. Гүл сабағы ұзын. Шілдеде, тамызда гүлдейді.

Орамжапырақ тұқымдасы - крестгүлділердің тұқымдасына жатады. Бір, екі және көп жылдық шөптес жартылай бұта өсімдіктер. Дүние жүзінде тараған 350 туысы, 1 мыңдай түрі белгілі. Қазақстанда 298 түрі бар. Жапырақтары кезектесе орналасқан. Гүлі ақ, қызғылт, сар, көк түсті боладв. Гүлшоғыры сыпыртқы тәрізді. Наурыз, тамыз айларында гүлдейді. Орамжапырақ тұқымдасына (капуста, шалқан т. б. жатады) . Орамжапырақ тұқымдасының жойылы қаупі төніп тұрғанына байланысты 15 - түрі (Қызыл кітапқа енген) .

Рауғаш - таран тұқымдасына жататын көп жылдық шөп өсімдік. Қазақстанда Ақтөбе, Қостанай, Қызылорда, Павлодар облыстары мен Алтайдың далалы, шалғынды жерлерінде өсетін 10 - түрі бар. Биіктігі 1. 5 м - дей. Тамыры жуан жапырақтары өте ірі болады. Гүлі ақсары, қызғылт, қызыл. Сәуірден маусымға дейін гүлдейді, шілдеде жемісін береді. Суыққа төзімді өсімдік. Тамыры медицинада, былғары жасауда пайдаланады. Өте сирек кездесетіндіктен Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

Түркістан примуласы - примула тұқымдасына жататын өсімдік. Қазақстанда Балқаш, Алакөл, Жетісуда түрлері кездеседі. Қырғыз Алатауларын, Бат. Тянь - Шаньда биік тау басындағы мұздықтардың маңайында, жартастарда, ормандарда өсетін 12 - түрі бар. Бұлардың биіктігі 15 - 30 см. Жапырақтары қоңырау тәрізді. Гүлі қызыл, күлгін, сары т. б. Ерте көктемде гүлджейді. Бұл гүлдер әдемі болғандықтан әсемдік үшін өсіріледі. Оның жапырағы витаминге бай.

3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар.

Барыс - мысық тұқымдасына жататын жыртқыш аң. Дене тұрқы 125 - 135 см, биіктігі - 60 см, құйрығы 90 -100 см, салмағы 30 - 40 кг-дай. Түсі көксұр, теңбіл шұбар, сақина тәрізді, дөңгелек қара дақтары бар. Жүні ұзын, әрі қалың. Қазақстан мен Орта - Азияның биік тауларында (2000 м - ден астам) кездеседі. Барыс таудың орманды белдеуіне дейін төменге түседі. Барыс тұяқты жануарларды, әсіресе, арқарды, тау текені, тау ешкілерін, еліктерді, ал құстардан ұлар мен кекіліктерді ұстап жейді. Аулауға тыйым салынғаннан кейін Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген (1996) жылы.

Павлин - тауықтәрізділер отрядының қырғауылдар тұқымдасына жататын құс. 2 түрі бар: кәдімгі және көкқанатты. Бұлар Үндістан түбегі мен Шри - Ланка, Суматра аралдарында қалың бұталар арасын мекендейді. Қоразының дене тұрқы 110 - 125 см, салм. 5 кг-дай болады. Әдемі құйрығының ұзындығы 120 - 130 см. Көбіне жерде жүреді, жақсы жүгіреді, қауіп төнгенде ағаш басына шығып кетеді. Жәндіктер мен олардың дернәсілдерін, құрттар, моллюскалармен қоректенеді. Ұясын жерді шұңқырлап, оған құрғақ шөп пен жапырақ төсеп жасайды.

Бегемот - жұптұяқтылар отрядына күйіс қайырмайтындар тұқымдасына жатады. Бегемоттар тек тропиктік Африкада кездеседі. Олар 2 - туысқа бөлінген: 1) Гиппопотам және 2) Ергежейлі бегемоттар.

1) Оның дене тұрқы 4-4. 5 м-дей, құйрығының ұзын. 35-50 см, салм. 2. 6-3. 2т (кейде 4. 5 м) . Тіршілігін суда өткізеді: түсі қызғылт болады. 40-50ж өмір сүреді.

2) Ергежейлі бегемоттың дене тұрқы 1, 70-1, 85 см құйрығының ұзындығы 70-80 см, салм. 250-275кг, 35 жылдай өмір сүреді.

Бесбармақты ергежейлі қосаяқ:

Кеміргіштер отрядының қосаяқтар тұқымына жататын кішкентай аң. Қазақстанның Солт. Балқаш өңірінде кездеседі. Ұсақ қиыршық тастарда, шөлдерде мекендейді. Дене тұрқы 5. 7-6. 5 см, салм. 15-17 г. Артқы аяғы бесбармақты, құлағы түтік тәрізді, құйрығы денесінен 2-есе ұзын. Табанында сүйелі - мүйіздік бар. Ін қазып тіршілік етеді. Қорегін түнде аулайды. Өсімдік, жапырақ, тұқыммен қоректенеді. Мамыр - Маусымда ұрғашысы 2-4 қосаяқ табады. «Қызыл кітапқа» енгізілген (1996)

Орақтұмсық -татрәңтәрізділер отрядына, қаралы балшықтылар тұқымдасына жататын құс. Қазақстанда Солт. және Батыс Тянь-Шаньнің биік таулы беткейлерінде кездеседі. Дене тұрқы 41 см, салм. 300 г-дай, қанаттың ұзындығы 22-25 см. Арқасы және жемсауы сұрғылт келеді, кеудесінде қара жолағы бар. Орақ тәрізді имек тұмсығы мен аяқтары қызыл түсті. Ұсақ тастар арасына шұңқырлап ұя салады. 3-4 жұмыртқаны мекиені мен қоразы кезектесіп басады. Негізінен ұсақ балықтармен және әр түрлі омыртқасыздармен қоректенеді. Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.