Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясаты
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
2. Қазақстандағы әйелдер істері және отбасылық.демографиялық саясат
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
2. Қазақстандағы әйелдер істері және отбасылық.демографиялық саясат
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Әлемдегі әрбір мемлекет өзінің Конституциясына сәйкес сыртқы және ішкі саясатпен айналысатыны белгілі. Өзінің атауы айтып отырғандай, сыртқы саясат шет мемлекеттермен жүргізілетін қарым-қатынас, ал ішкі саясат мемлекеттің тәуелсіздігін нығайтып, жаһандану процессінен қалмай алға қарай даму үшін қажетті тетіктердің бірі. Ал соңғы жылдары ішкі саясаттың бір құрылымы ретінде «гендерлік саясат» деген ұғым көп айтылып жүр.
2000 жылғы қыркүйекте өткен Мыңжылдық саммитiнде әлемнiң көптеген елдерiнiң лидерлepi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын қабылдады, оның сегiз мақсатының бiрi гендерлiк теңдiктi қолдау болып айқындалған.
Бұл мәселеге БҰҰ Бас ассамблеясының "Әйелдер 2000 жылы: әйелдер мен ерлер арасындағы теңдiк, XXI ғасырдағы даму және әлем" атты 23-ші арнайы сессиясы арналды. Осы сессияға қатысушы үкiметтерге әйелдердiң өмiрдiң барлық салалары мен барлық деңгейлерiне тең қол жеткiзуiн және толық ауқымда қатысуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдауды ұсынды.
Осы мақсатта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы» қабылданды. Тұжырымдама Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын, басымдықтары мен мiндеттерiн белгiлейдi.
Гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттары Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген әйелдер мен ерлердiң тең құқығы мен еркiндiгiн белгiлейдi.
Қазақстандағы гендерлiк саясаттың мiндеттерiне әйелдер мен ерлердiң билiк құрылымдарында теңдестiрiлген қатысуына қол жеткiзу, экономикалық тәуелсiздiктiң барлық тең мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету, өз бизнесiн дамыту және қызмет бабында iлгерiлеу, отбасында құқықтар мен мiндеттердi тең жүзеге асыру үшiн жағдайлар жасау, жыныстық белгiсi бойынша зорлықтан еркiн болу жатқызылады.
2000 жылғы қыркүйекте өткен Мыңжылдық саммитiнде әлемнiң көптеген елдерiнiң лидерлepi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын қабылдады, оның сегiз мақсатының бiрi гендерлiк теңдiктi қолдау болып айқындалған.
Бұл мәселеге БҰҰ Бас ассамблеясының "Әйелдер 2000 жылы: әйелдер мен ерлер арасындағы теңдiк, XXI ғасырдағы даму және әлем" атты 23-ші арнайы сессиясы арналды. Осы сессияға қатысушы үкiметтерге әйелдердiң өмiрдiң барлық салалары мен барлық деңгейлерiне тең қол жеткiзуiн және толық ауқымда қатысуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдауды ұсынды.
Осы мақсатта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы» қабылданды. Тұжырымдама Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын, басымдықтары мен мiндеттерiн белгiлейдi.
Гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттары Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген әйелдер мен ерлердiң тең құқығы мен еркiндiгiн белгiлейдi.
Қазақстандағы гендерлiк саясаттың мiндеттерiне әйелдер мен ерлердiң билiк құрылымдарында теңдестiрiлген қатысуына қол жеткiзу, экономикалық тәуелсiздiктiң барлық тең мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету, өз бизнесiн дамыту және қызмет бабында iлгерiлеу, отбасында құқықтар мен мiндеттердi тең жүзеге асыру үшiн жағдайлар жасау, жыныстық белгiсi бойынша зорлықтан еркiн болу жатқызылады.
1. Әбсаттаров Р.Б. «Саясаттану және оның проблемалары: оқу құралы» Алматы, «Тоғанай Т» баспасы, 2007ж
2. Саясаттану. Жамбылов Д. Алматы - Жеті жарғы, 2005ж
3. www.кaz.net, www.nur.kz
2. Саясаттану. Жамбылов Д. Алматы - Жеті жарғы, 2005ж
3. www.кaz.net, www.nur.kz
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
2. Қазақстандағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Әлемдегі әрбір мемлекет өзінің Конституциясына сәйкес сыртқы және ішкі саясатпен айналысатыны белгілі. Өзінің атауы айтып отырғандай, сыртқы саясат шет мемлекеттермен жүргізілетін қарым-қатынас, ал ішкі саясат мемлекеттің тәуелсіздігін нығайтып, жаһандану процессінен қалмай алға қарай даму үшін қажетті тетіктердің бірі. Ал соңғы жылдары ішкі саясаттың бір құрылымы ретінде гендерлік саясат деген ұғым көп айтылып жүр.
2000 жылғы қыркүйекте өткен Мыңжылдық саммитiнде әлемнiң көптеген елдерiнiң лидерлepi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын қабылдады, оның сегiз мақсатының бiрi гендерлiк теңдiктi қолдау болып айқындалған.
Бұл мәселеге БҰҰ Бас ассамблеясының "Әйелдер 2000 жылы: әйелдер мен ерлер арасындағы теңдiк, XXI ғасырдағы даму және әлем" атты 23-ші арнайы сессиясы арналды. Осы сессияға қатысушы үкiметтерге әйелдердiң өмiрдiң барлық салалары мен барлық деңгейлерiне тең қол жеткiзуiн және толық ауқымда қатысуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдауды ұсынды.
Осы мақсатта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы қабылданды. Тұжырымдама Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын, басымдықтары мен мiндеттерiн белгiлейдi.
Гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттары Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген әйелдер мен ерлердiң тең құқығы мен еркiндiгiн белгiлейдi.
Қазақстандағы гендерлiк саясаттың мiндеттерiне әйелдер мен ерлердiң билiк құрылымдарында теңдестiрiлген қатысуына қол жеткiзу, экономикалық тәуелсiздiктiң барлық тең мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету, өз бизнесiн дамыту және қызмет бабында iлгерiлеу, отбасында құқықтар мен мiндеттердi тең жүзеге асыру үшiн жағдайлар жасау, жыныстық белгiсi бойынша зорлықтан еркiн болу жатқызылады.
Сонымен, гендер - дегенміз - бұл ерлер мен әйелдердiң мiнез-құлқын, сондай-ақ олардың арасындағы әлеуметтiк өзара қарым-қатынасты айқындайтын, олардың әлеуметтiк және мәдени нормалары мен рөлдерiнiң жиынтығы. "Gender" сөзi ағылшын тiлiнен аударғанда жыныс (еркек, әйел) дегендi бiлдiредi. Ал, гендерлiк саясат - қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық қызмет.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік жылдары гендерлік саясатты дамытуға үлкен жұмыстар атқарды. 1998 жылы Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия құрылды. Осы комиссияның ұйытқы болуымен 2011 жылдың 5 наурызында Қазақстан әйелдерінің тұңгыш съезі болып өтті. Съезде сөз сөйлеген Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев ер мен елге қиын болған кезеңде әйел-аналар отбасы мен қоғам жүгін қайыспай қатар көтере білгендігін атап өтті. Сондай- ақ Елбасы әйелдердің өмірлік маңызды салаларда жұмыс істейтіндіктеріне назар аударды. Статистикаға жүгінсек, бүгінгі таңда барлық педагогтардың 73 пайызы, дәрігерлер мен медицина қызметкерлерінің 87 пайызы әйелдер болып табылады. Барлық бюджеттік сала қызметкерлерінің 60 пайызы әйелдердің үлесінде. Мемлекеттік басқарудың барлық жүйесі көп жағдайда олардың кәсібилігінің арқасында жұмыс істеп тұр. Тәуелсіздік жылдарында ондаған әйелдер министрлер және мемлекеттік оргнадардың басшылары болып тағайындалды. Жүздеген әйелдер Парламент пен мәслихат депататтары болып сайланды.
Қазақстан Республикасының 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясында мемлекеттік басқару органдар арасындағы әйелдер өкілеттілігін 30 пайызға дейін көтеру міндеті қойылған. 2010 жылы ол көрсеткіш 10 пайыз көлемінде ғана болған.
Сонымен қатар мемлекет басшысы әйелдердің мемлекеттік басқарудың шешім қабылдау деңгейіндегі үлесінің өте аз екендігін тілге тиек етті. Бүгінде Үкімет құрамында 3 министр әйел болса, бірде -бір облыс әкімі жоқ. Облыс әкімдерінің 5 орынбасары және 3 аудан әкімі ғана әйелдер. Осы мәселелерді шеуге Президент Үкіметке, Президент әкімшілігімен, Ұлттық комиссиямен және Нұр Отан партиясымен бірлесе отырып әйелдерді шешімдер қабылдау деңгейіне дейін жылжыту жөнінен 2016 жылға дейінгі кезеңге арналған нақты жоспарлар жасауды тапсырды.
Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
Қазақстанда гендерлік саясатты жүргізу жұмысын Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия үйлестіреді. Оның негізгі міндеті Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы, Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы (бұдан әрі - Стратегия) және Қазақстан қатысушысы болып табылатын отбасы мен гендерлік теңдік мәселелері жөніндегі төмендегі халықаралық келісім-шарттар аясында отбасына, әйелдер мен ерлердің теңдігіне қатысты кешенді мемлекеттік саясатты жүзеге асыру болып табылады, атап айтқанда:
- Әйелдердің жағдайын жақсарту жөніндегі Пекин тұғырнамасы (1995 ж.);
- БҰҰ Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенциясы (1998 ж.);
- Әйелдердің саяси құқықтары туралы конвенция (2000 ж.);
- Тұрмыс құрған әйелдердің азаматтығы туралы конвенциия (2000 ж.);
- ДЕҰ-ның 1951 жылғы № 100 ерлер мен әйелдердің тең құндылықты еңбекке тең сыйақы алуы туралы конвенциясы (2000 ж.);
- Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенциясының Факультативтік хаттамасы (2001 ж.);
- БҰҰ мыңжылдықтар мақсаттары - Ерлер мен әйелдердің теңдігіне қол жеткізу, әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту атты үшінші мақсаты.
Ұлттық комиссия өз құзыры шегінде заңдар мен нормативтік құқықтық актілердің, стратегиялардың, тұжырымдамалардың және мемлекеттік бағдарламалардың жобаларын әзірлеуге бастама көтереді және қатысады, мемлекеттік органдар басшыларын тыңдайды, олардан отбасы және гендерлік теңдік мәселелері жөніндегі заңдарды бұзушылық фактілері бойынша тексеру және қызметтік тергеу жүргізуді талап етеді.
Ұлттық комиссияның жоғары мәртебесі оған алға қойған міндеттерді шешу үшін мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлеріне шығуға, сондай-ақ азаматтық қоғам өкілдерін тартуға мүмкіндік береді.
Ұлттық комиссияның қызметін ақпараттық-талдау және ұйымдық қамтамасыз етуді Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің құрамына кіретін Хатшылық жүзеге асырады.
Ұлттық комиссияның вертикаль құрылымы бар. Жергілікті жерлерде әкімдердің орынбасарлары басқаратын Астана және Алматы қалалары, облыстар әкімдерінің, сондай-ақ аудан және қала әкімдері жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссиялар жұмыс істейді.
Сонымен қатар, барлық мемлекеттік органдарда гендерлік саясатты қалыптастыруға және іске асыруға жауапты адамдар белгіленген.
Мемлекеттік гендерлік саясат Мемлекет Басшысының Жарлығымен бекітілген Стратегияға сәйкес жүзеге асырылуда. Онда Мыңжылдықтың даму мақсаттары мен Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенцияның ережелеріне орай Қазақстанға арналған гендерлік индикаторлар айқындалған.
Үкіметтің қаулысымен бекітілген 45 іс-шараны қамтитын 2006-2008 жылдарға арналған Стратегияны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары орындалды. Келесі ортамерзімдік 2009-2011 жылдарға арналған Іс-шаралар жоспарын іске асыру басталды.
Жоспарда әйелдерді саяси ілгерілету жөніндегі гендерлік бағдарлы семинарлар мен тренингтер өткізу, қызметте ілгерілеу, бала тәрбиелеп отырған ата-аналарға көтермелеу жағдайларын жасауға жұмыс берушілерді ынталандыру мәселелеріндегі гендерлік теңдікке қол жеткізу бойынша ұсыныстар енгізу жөніндегі іс-шаралар, сондай-ақ гендерлік аспектіні ескере отырып, еңбек жағдайын жақсартуға бағытталған және т.б. іс-шаралар ескерілген.
Аталған 2009-2011 жылдарға арналған Іс-шаралар жоспарын іске асыруға республикалық бюджеттен қаражат 30 млн. теңге сомасында Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясат жүргізу және 38,4 млн. теңге сомасында қаражат Гендерлік теңдік пен отбасы жағдайын жақсартуды қамтамасыз ету шараларын жетілдіру жөніндегі қызмет көрсетулер бюджеттік бағдарламалары шеңберінде көзделген.
Гендерлік теңдік стратегиясында әйелдердің шешім қабылдау деңгейіндегі 30%-дық өкілділігіне қол жеткізу міндеті қойылған.
2009 жылғы 8 желтоқсанда Парламент Мәжілісі депутаттарының бастамасымен әзірленген Ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы ҚР Заңы қабылданды. Оны әзірлеуге және ілгерілетуге ЕҚЫҰ, ЮНИФЕМ және БҰҰДБ зор көмек көрсетті.
Сонымен қатар, Стратегияны іске асыру шеңберінде әйелдер көшбасшылығы мектептерінің республикалық желісі құрылып, оған республиканың барлық облыстарынан 69 үкіметтік емес ұйым кірді.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Парламентінде 21 әйел бар, бұл депутаттардың жалпы санының 14%. 4 әйел облыс әкімінің орынбасары, 3 әйел аудан басқарады. Аудан әкімдері орынбасарларының ішінде - 17% әйелдер, ауыл және кент округтері әкімдерінің ішінде - 11%. Биліктің ең жоғары эшелонында - ел үкіметінің құрамында - 2 әйел министр, 1 - агентттік төрайымы, 1 - Премьер-Министр Кеңсесі Басшысының орынбсары, 4 - жауапты хатшы, 5 - вице-министр. Мемлекеттік қызметтегі әйелдердің үлесі 58%, шешім қабылдау деңгейінде - 10,3%.
Гендерлік теңдік стратегиясы сондай-ақ ұлттық заңнама мен барлық жаңадан әзірленетін заң жобаларын гендерлік сараптауды көздейді.
Нормативтік құқықтық актілерге гендерлік сараптама жүргізу жөніндегі басшылық әзірленіп, бекітілді, онда гендерлік сараптаманың принциптері мен негізгі кезеңдері айқындалған, ғылыми сараптама жүргізуді регламенттейтін Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына толықтыру енгізілген. Енді заң жобаларының гендерлік сараптамасы ғылыми сараптама шеңберінде жүргізіледі. Қазіргі таңда нормативтік құқықтық актілерді міндетті гендерлік сараптау туралы заңнамалық норма енгізу мәселесі пысықталуда, сонан соң оны барлық мемлекеттік органдар орындауға міндетті болады.
Стратегияда экономикадағы гендерлік теңдікке қол жеткізуге, әйелдер арасындағы кәсіпкерлікті одан әрі дамытуға, олардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетілігін арттыруға зор көңіл бөлінген.
Қалаған жағдайда экономиканың жоғары ақы төленетін салаларында жұмыс істей алуы үшін қыздар мен әйелдер техникалық мамандықтар бойынша көптеп оқытылатын болады.
Бизнеске әкімшілік ету және басқаруды, бизнес-менеджментті оқыту, өзіне деген сенімділікті тәрбиелеу және кәсіптік құзырын арттыру жөніндегі орталықтар желісін құру жоспарланып отыр.
Әйелдерді экономикалық ілгерілету үшін 2003 жылы Ұлттық комиссия Республикалық шағын кәсіпкерлікті дамыту қорымен Ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Қор 2 млрд. теңгеге (16 млн. АҚШ долларындай) кәсіпкер әйелдердің жобаларын қаржыландырды. Ұлттық комиссияның бастамасымен осы Қор беретін несиелер бойынша сыйақы ставкаларын 12%-дан 9%-ға дейін төмендету мәселесі шешілді.
Шағын несиелендіруші ұйымдар туралы заңға да берілетін несиелерді алу және мөлшерін арттыру процедураларын оңайлату жөніндегі өзгерістер енгізілді. Әйелдерді шағын және орта бизнеске тарту жөніндегі шаралар қабылдау нәтижесінде олар қазір Қазақстанда кәсіпкерлердің 40% құрайды.
Үкіметтің дағдарысқа қарсы бағдарламасына сәйкес 2009 жылы шағын және орта бизнесті қолдауға 120 млрд. теңге бөлінді. Бұл қаражаттың бір бөлігі Мемлекет басшысының 2009 жылғы 5 наурыздағы Қазақстан әйелдерінің V Форумында берген тапсырмасы бойынша әйелдер кәсіпкерлігін қолдауға жіберілді. Даму Кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ Директорлар кеңесі 2009-2015 жылдарға арналған Әйелдер кәсіпкерлігін шағын несиелендіру үшін қаражаттарды ЕДБ-ге шартты орналастыру бағдарламасын әзірлеп, бекітті. 2009 жылы оны іске асыруға 450 млн.теңге бөлінді.
Халыққа гендерлік білім беру жұмысы жүргізілуде. Мектеп оқулықтарына гендерлік сараптама жасалды. Мектеп және мектепке дейінгі білім беру жүйесіне арналған Гендер Кешенді білім беру бағдарламасы әзірленді. Генделік құраушы Қазақстандағы 12 жылдық орта білім беру Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартқа енгізілген.
Гендерлік теңдік стратегиясының жеке бөлімі қоғамдағы зорлық-зомбылықты жоюға арналған.
Қазақстанда бұл бағыттағы жұмысқа көп көңіл бөлінеді. 1999 жылы ел Президентінің бастамасының аудандық буындарға дейінгі ішкі істер құрылымдарында әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау жөніндегі арнайы бөлімшелер құрылды. Қазақстан бұрынғы кеңестік кеңістіктегі мұндай құрылымды құрған жалғыз ел болып табылады.
Олардың негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
2. Қазақстандағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Әлемдегі әрбір мемлекет өзінің Конституциясына сәйкес сыртқы және ішкі саясатпен айналысатыны белгілі. Өзінің атауы айтып отырғандай, сыртқы саясат шет мемлекеттермен жүргізілетін қарым-қатынас, ал ішкі саясат мемлекеттің тәуелсіздігін нығайтып, жаһандану процессінен қалмай алға қарай даму үшін қажетті тетіктердің бірі. Ал соңғы жылдары ішкі саясаттың бір құрылымы ретінде гендерлік саясат деген ұғым көп айтылып жүр.
2000 жылғы қыркүйекте өткен Мыңжылдық саммитiнде әлемнiң көптеген елдерiнiң лидерлepi Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын қабылдады, оның сегiз мақсатының бiрi гендерлiк теңдiктi қолдау болып айқындалған.
Бұл мәселеге БҰҰ Бас ассамблеясының "Әйелдер 2000 жылы: әйелдер мен ерлер арасындағы теңдiк, XXI ғасырдағы даму және әлем" атты 23-ші арнайы сессиясы арналды. Осы сессияға қатысушы үкiметтерге әйелдердiң өмiрдiң барлық салалары мен барлық деңгейлерiне тең қол жеткiзуiн және толық ауқымда қатысуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдауды ұсынды.
Осы мақсатта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасы қабылданды. Тұжырымдама Қазақстандағы гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттарын, басымдықтары мен мiндеттерiн белгiлейдi.
Гендерлiк саясаттың негiзгi қағидаттары Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген әйелдер мен ерлердiң тең құқығы мен еркiндiгiн белгiлейдi.
Қазақстандағы гендерлiк саясаттың мiндеттерiне әйелдер мен ерлердiң билiк құрылымдарында теңдестiрiлген қатысуына қол жеткiзу, экономикалық тәуелсiздiктiң барлық тең мүмкiндiктерiн қамтамасыз ету, өз бизнесiн дамыту және қызмет бабында iлгерiлеу, отбасында құқықтар мен мiндеттердi тең жүзеге асыру үшiн жағдайлар жасау, жыныстық белгiсi бойынша зорлықтан еркiн болу жатқызылады.
Сонымен, гендер - дегенміз - бұл ерлер мен әйелдердiң мiнез-құлқын, сондай-ақ олардың арасындағы әлеуметтiк өзара қарым-қатынасты айқындайтын, олардың әлеуметтiк және мәдени нормалары мен рөлдерiнiң жиынтығы. "Gender" сөзi ағылшын тiлiнен аударғанда жыныс (еркек, әйел) дегендi бiлдiредi. Ал, гендерлiк саясат - қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық қызмет.
Қазақстан Республикасы тәуелсіздік жылдары гендерлік саясатты дамытуға үлкен жұмыстар атқарды. 1998 жылы Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия құрылды. Осы комиссияның ұйытқы болуымен 2011 жылдың 5 наурызында Қазақстан әйелдерінің тұңгыш съезі болып өтті. Съезде сөз сөйлеген Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев ер мен елге қиын болған кезеңде әйел-аналар отбасы мен қоғам жүгін қайыспай қатар көтере білгендігін атап өтті. Сондай- ақ Елбасы әйелдердің өмірлік маңызды салаларда жұмыс істейтіндіктеріне назар аударды. Статистикаға жүгінсек, бүгінгі таңда барлық педагогтардың 73 пайызы, дәрігерлер мен медицина қызметкерлерінің 87 пайызы әйелдер болып табылады. Барлық бюджеттік сала қызметкерлерінің 60 пайызы әйелдердің үлесінде. Мемлекеттік басқарудың барлық жүйесі көп жағдайда олардың кәсібилігінің арқасында жұмыс істеп тұр. Тәуелсіздік жылдарында ондаған әйелдер министрлер және мемлекеттік оргнадардың басшылары болып тағайындалды. Жүздеген әйелдер Парламент пен мәслихат депататтары болып сайланды.
Қазақстан Республикасының 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясында мемлекеттік басқару органдар арасындағы әйелдер өкілеттілігін 30 пайызға дейін көтеру міндеті қойылған. 2010 жылы ол көрсеткіш 10 пайыз көлемінде ғана болған.
Сонымен қатар мемлекет басшысы әйелдердің мемлекеттік басқарудың шешім қабылдау деңгейіндегі үлесінің өте аз екендігін тілге тиек етті. Бүгінде Үкімет құрамында 3 министр әйел болса, бірде -бір облыс әкімі жоқ. Облыс әкімдерінің 5 орынбасары және 3 аудан әкімі ғана әйелдер. Осы мәселелерді шеуге Президент Үкіметке, Президент әкімшілігімен, Ұлттық комиссиямен және Нұр Отан партиясымен бірлесе отырып әйелдерді шешімдер қабылдау деңгейіне дейін жылжыту жөнінен 2016 жылға дейінгі кезеңге арналған нақты жоспарлар жасауды тапсырды.
Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясат
Қазақстанда гендерлік саясатты жүргізу жұмысын Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия үйлестіреді. Оның негізгі міндеті Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы, Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясы (бұдан әрі - Стратегия) және Қазақстан қатысушысы болып табылатын отбасы мен гендерлік теңдік мәселелері жөніндегі төмендегі халықаралық келісім-шарттар аясында отбасына, әйелдер мен ерлердің теңдігіне қатысты кешенді мемлекеттік саясатты жүзеге асыру болып табылады, атап айтқанда:
- Әйелдердің жағдайын жақсарту жөніндегі Пекин тұғырнамасы (1995 ж.);
- БҰҰ Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенциясы (1998 ж.);
- Әйелдердің саяси құқықтары туралы конвенция (2000 ж.);
- Тұрмыс құрған әйелдердің азаматтығы туралы конвенциия (2000 ж.);
- ДЕҰ-ның 1951 жылғы № 100 ерлер мен әйелдердің тең құндылықты еңбекке тең сыйақы алуы туралы конвенциясы (2000 ж.);
- Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенциясының Факультативтік хаттамасы (2001 ж.);
- БҰҰ мыңжылдықтар мақсаттары - Ерлер мен әйелдердің теңдігіне қол жеткізу, әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту атты үшінші мақсаты.
Ұлттық комиссия өз құзыры шегінде заңдар мен нормативтік құқықтық актілердің, стратегиялардың, тұжырымдамалардың және мемлекеттік бағдарламалардың жобаларын әзірлеуге бастама көтереді және қатысады, мемлекеттік органдар басшыларын тыңдайды, олардан отбасы және гендерлік теңдік мәселелері жөніндегі заңдарды бұзушылық фактілері бойынша тексеру және қызметтік тергеу жүргізуді талап етеді.
Ұлттық комиссияның жоғары мәртебесі оған алға қойған міндеттерді шешу үшін мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлеріне шығуға, сондай-ақ азаматтық қоғам өкілдерін тартуға мүмкіндік береді.
Ұлттық комиссияның қызметін ақпараттық-талдау және ұйымдық қамтамасыз етуді Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің құрамына кіретін Хатшылық жүзеге асырады.
Ұлттық комиссияның вертикаль құрылымы бар. Жергілікті жерлерде әкімдердің орынбасарлары басқаратын Астана және Алматы қалалары, облыстар әкімдерінің, сондай-ақ аудан және қала әкімдері жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссиялар жұмыс істейді.
Сонымен қатар, барлық мемлекеттік органдарда гендерлік саясатты қалыптастыруға және іске асыруға жауапты адамдар белгіленген.
Мемлекеттік гендерлік саясат Мемлекет Басшысының Жарлығымен бекітілген Стратегияға сәйкес жүзеге асырылуда. Онда Мыңжылдықтың даму мақсаттары мен Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы конвенцияның ережелеріне орай Қазақстанға арналған гендерлік индикаторлар айқындалған.
Үкіметтің қаулысымен бекітілген 45 іс-шараны қамтитын 2006-2008 жылдарға арналған Стратегияны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары орындалды. Келесі ортамерзімдік 2009-2011 жылдарға арналған Іс-шаралар жоспарын іске асыру басталды.
Жоспарда әйелдерді саяси ілгерілету жөніндегі гендерлік бағдарлы семинарлар мен тренингтер өткізу, қызметте ілгерілеу, бала тәрбиелеп отырған ата-аналарға көтермелеу жағдайларын жасауға жұмыс берушілерді ынталандыру мәселелеріндегі гендерлік теңдікке қол жеткізу бойынша ұсыныстар енгізу жөніндегі іс-шаралар, сондай-ақ гендерлік аспектіні ескере отырып, еңбек жағдайын жақсартуға бағытталған және т.б. іс-шаралар ескерілген.
Аталған 2009-2011 жылдарға арналған Іс-шаралар жоспарын іске асыруға республикалық бюджеттен қаражат 30 млн. теңге сомасында Ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамдық келісім саласындағы мемлекеттік саясат жүргізу және 38,4 млн. теңге сомасында қаражат Гендерлік теңдік пен отбасы жағдайын жақсартуды қамтамасыз ету шараларын жетілдіру жөніндегі қызмет көрсетулер бюджеттік бағдарламалары шеңберінде көзделген.
Гендерлік теңдік стратегиясында әйелдердің шешім қабылдау деңгейіндегі 30%-дық өкілділігіне қол жеткізу міндеті қойылған.
2009 жылғы 8 желтоқсанда Парламент Мәжілісі депутаттарының бастамасымен әзірленген Ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы ҚР Заңы қабылданды. Оны әзірлеуге және ілгерілетуге ЕҚЫҰ, ЮНИФЕМ және БҰҰДБ зор көмек көрсетті.
Сонымен қатар, Стратегияны іске асыру шеңберінде әйелдер көшбасшылығы мектептерінің республикалық желісі құрылып, оған республиканың барлық облыстарынан 69 үкіметтік емес ұйым кірді.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Парламентінде 21 әйел бар, бұл депутаттардың жалпы санының 14%. 4 әйел облыс әкімінің орынбасары, 3 әйел аудан басқарады. Аудан әкімдері орынбасарларының ішінде - 17% әйелдер, ауыл және кент округтері әкімдерінің ішінде - 11%. Биліктің ең жоғары эшелонында - ел үкіметінің құрамында - 2 әйел министр, 1 - агентттік төрайымы, 1 - Премьер-Министр Кеңсесі Басшысының орынбсары, 4 - жауапты хатшы, 5 - вице-министр. Мемлекеттік қызметтегі әйелдердің үлесі 58%, шешім қабылдау деңгейінде - 10,3%.
Гендерлік теңдік стратегиясы сондай-ақ ұлттық заңнама мен барлық жаңадан әзірленетін заң жобаларын гендерлік сараптауды көздейді.
Нормативтік құқықтық актілерге гендерлік сараптама жүргізу жөніндегі басшылық әзірленіп, бекітілді, онда гендерлік сараптаманың принциптері мен негізгі кезеңдері айқындалған, ғылыми сараптама жүргізуді регламенттейтін Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына толықтыру енгізілген. Енді заң жобаларының гендерлік сараптамасы ғылыми сараптама шеңберінде жүргізіледі. Қазіргі таңда нормативтік құқықтық актілерді міндетті гендерлік сараптау туралы заңнамалық норма енгізу мәселесі пысықталуда, сонан соң оны барлық мемлекеттік органдар орындауға міндетті болады.
Стратегияда экономикадағы гендерлік теңдікке қол жеткізуге, әйелдер арасындағы кәсіпкерлікті одан әрі дамытуға, олардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілетілігін арттыруға зор көңіл бөлінген.
Қалаған жағдайда экономиканың жоғары ақы төленетін салаларында жұмыс істей алуы үшін қыздар мен әйелдер техникалық мамандықтар бойынша көптеп оқытылатын болады.
Бизнеске әкімшілік ету және басқаруды, бизнес-менеджментті оқыту, өзіне деген сенімділікті тәрбиелеу және кәсіптік құзырын арттыру жөніндегі орталықтар желісін құру жоспарланып отыр.
Әйелдерді экономикалық ілгерілету үшін 2003 жылы Ұлттық комиссия Республикалық шағын кәсіпкерлікті дамыту қорымен Ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды. Қор 2 млрд. теңгеге (16 млн. АҚШ долларындай) кәсіпкер әйелдердің жобаларын қаржыландырды. Ұлттық комиссияның бастамасымен осы Қор беретін несиелер бойынша сыйақы ставкаларын 12%-дан 9%-ға дейін төмендету мәселесі шешілді.
Шағын несиелендіруші ұйымдар туралы заңға да берілетін несиелерді алу және мөлшерін арттыру процедураларын оңайлату жөніндегі өзгерістер енгізілді. Әйелдерді шағын және орта бизнеске тарту жөніндегі шаралар қабылдау нәтижесінде олар қазір Қазақстанда кәсіпкерлердің 40% құрайды.
Үкіметтің дағдарысқа қарсы бағдарламасына сәйкес 2009 жылы шағын және орта бизнесті қолдауға 120 млрд. теңге бөлінді. Бұл қаражаттың бір бөлігі Мемлекет басшысының 2009 жылғы 5 наурыздағы Қазақстан әйелдерінің V Форумында берген тапсырмасы бойынша әйелдер кәсіпкерлігін қолдауға жіберілді. Даму Кәсіпкерлікті дамыту қоры АҚ Директорлар кеңесі 2009-2015 жылдарға арналған Әйелдер кәсіпкерлігін шағын несиелендіру үшін қаражаттарды ЕДБ-ге шартты орналастыру бағдарламасын әзірлеп, бекітті. 2009 жылы оны іске асыруға 450 млн.теңге бөлінді.
Халыққа гендерлік білім беру жұмысы жүргізілуде. Мектеп оқулықтарына гендерлік сараптама жасалды. Мектеп және мектепке дейінгі білім беру жүйесіне арналған Гендер Кешенді білім беру бағдарламасы әзірленді. Генделік құраушы Қазақстандағы 12 жылдық орта білім беру Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартқа енгізілген.
Гендерлік теңдік стратегиясының жеке бөлімі қоғамдағы зорлық-зомбылықты жоюға арналған.
Қазақстанда бұл бағыттағы жұмысқа көп көңіл бөлінеді. 1999 жылы ел Президентінің бастамасының аудандық буындарға дейінгі ішкі істер құрылымдарында әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау жөніндегі арнайы бөлімшелер құрылды. Қазақстан бұрынғы кеңестік кеңістіктегі мұндай құрылымды құрған жалғыз ел болып табылады.
Олардың негізгі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz