Қазіргі кезеңдегі Қазақ-Қытай қарым-қатынастары

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТІ

ТАРИХ-ЭКОНОМИКА ФАКУЛЬТЕТІ

ЖАЛПЫ ТАРИХ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

ТАҚЫРЫБЫ: Қазіргі кезеңдегі Қазақ-Қытай қарым-қатынастары

Ғылыми жетекші : аға оқытушы Дауылбаева С. Б.

Орындаған : 050114-тарих мамандығының

5жылдық 5 курс студенті

Ниязбекова Камшат

Диплом жұмысын қорғауға жіберілді:

Кафедра шешімі:

«» «» 2009ж.

Хаттама №

Кафедра меңгерушісі, т. ғ. к., доцент: Қожакеева Л. Т

Алматы, 2009

Мазмұны

Кіріспе.

Тақырыптың өзектілігі, тарихнамасы

1-тарау. ХХ ғасырдың 90-шы жылдарындағы

Қазақстан - Қытай қарым-қатынастары

1. 1. Саяси-экономикалық қарым-қатынастар

1. 2. Шанхай ынтымақтастық ұйымы

2-тарау. Қазақстан - Қытай мәдени және рухани

қарым-қатынастар

2. 1. Қытайда Қазақстантану ғылымының дамуы

2. 2. Мәдени-рухани байланыстар

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Халықаралық қарым-қатынастың жаңа құрылымының қалыптасуы және жаңа экономикалық жүйенің дамуы кезеңінде Қазақстанның дүниежүзінде алар орны мен қандай беделге ие боларын ұғыну біз үшін аса маңызды деп білемін. Осы тұста әлемдік аренадағы Қазақстан мемлекетінің орнын анықтайтын басты факторлардың бірі - көршілес Қытай Халық Республикасымен қарым-қатынасы болмақ.

Күні бүгін Қытай әлемдік саясаттың көшбасшысы болуға талаптанып отырғандығы әмбеге аян. Біріншіден, Қытай дүниежүзінде халқының саны ең көп ел, оған қосымша жер бетінде шашыраған қытай диаспорасының айтарлықтай ықпалы; екіншіден, соңғы жылдарда Қытай мемлекетінің қуатты экономикалық және әскери потенциалға ие болуы.

Қытайтанушы мамандардың айытуынша, Қытай басшылары қазіргі үкімет басында отырған коммунистік идеологияны жақтайтын догматикалық көзқарастағы жасы егде тартқан лидерлер саясат сахнасына кеткеннен кейін социалистік насихаттың орнына, мемлекеттік идеология ретінде, елдің көнеден келе жатқан дәстүрлі қазынасы - конфуций ілімін ендіруді көздейтін көрінеді. Асылы, Кеңес Одағының ыдырауымен коммунистік идеологияның күйреуі қытай басшыларына да үлкен сабақ болса керек. Қазіргі коммунистік Қытай үшін мұндай тәжірибенің қандай қауіпті екенін билік басындағылар жақсы түсінеді. Сондықтан Қытай жаңа идеологиялық жүйеге көшудің неғұрлым жеңіл әрі еркін тәсілдерін іздестіруде.

Алматыға ресми делегацияның құрамында келген Қытай журналисімен өткен жеке әңгімеде осы тұжырым расталды. Ол Конфуций ілімі, әсіресе, зиялы қауымның арасында үлкен қолдау тауып отырғандығын атап етті.

Менің пікірімше, социалистік құндылықтарды дәстүрлі қытай қазыналарына алмастыру (конфуцилік қазыналар: бабалар жолына табыну, үлкенге сый-құрмет көрсету, реттілік пен тәртіп, еңбек мәдениеті т. б. ) қытай қауымының өрісін өсіріп, өрісін кеңейтіп, қоғамның тек ішкі саяси өмірін өзгертіп қоймай, сонымен бірге жанындағы көршілерімен стратегиялық серіктестерін де үлкен ықыласпен өзіне көңіл аудартатын болады. Сонда, болашақта, Ұлы Азия аймағында ұлы мемлекеттің бірегейі Қытай елі болмағанда кім болады деп ой түйесің.

Ресей болса, тек өзінің ішкі саяси проблемаларының шешім іздеумен бас сауғалап кетті. Ал Ресей дипломатиясы күні бүгін тек Батысқа ғана бет бұрып отыр. Ақиқатын айтсақ, батысшыл Ресей Орталық Азия аймағында және Солтүстік Шығыс Азияда барлық позицияларын жоғалтып, ұлы держава болу мүмкіндігінен айырылды. Қазақстан «қытай қауіпімен» бетпе-бет қалды. Осы аймақта Ресейдің де стратегиялық мақсаттары көзделетінін ескеріп, Қазақстан Ресейдің әскери-саяси қолдауын дұрыс пайдалана отырып, сауда-экономикалық, әскери-саяси қарым-қатынас саласында икемді әрі көрегенді саясатты өз бетінше жүргізе беруді қолға алып отыр.

Ал енді осы мәселеге Америка Құрама Штаттарының көзқарасы қандай? АҚШ Орталық Азия республикаларындағы демократиялық бетбұрыспен экономикалық реформаларға қолдау көрсетудісылтау ете отырып, ХХІ ғасырда атышулы америка мүддесін коммунистік Қытайға ендіру үшін қуатты стратегиялық плацдарм жасауды ойластыруда. Оның түпкі мақсаты не? Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы ыдырағаннан кейін Қытай тек Азияда ғана емес, дүниежүзінде шынайы күш иесі, үлкен беделге ие ұлы державаға айналғандығын АҚШ басшылары жақсы сезінеді. «Қытай - ұйықтап жатқан алып дию. Оны оятпау керек. Ол оянса, ғаламды шайқалтып жіберуі мүмкін», - деп кезінде император Наполеон айтқан екен. Қалайда Америка мүддесі Азияда әсіресе, Қазақстан үшін Қытаймен арадағы байланыстары реттеуші салихалы күш болар деген үміт бар. Осы аймақтағы америка саясатының белсенділігі дұрыс бағалануы тиіс. Өйткені АҚШ Қытайды мойындай отырып, оны өзімен-өзі оқшау қалдырмай, нарыққа беталысын, экономикалық еркіндікке талпынуына қолдау көрсетуге бейімділік танытатын болады. Мұндай ашық саясаттың жүргізілуі қытай жеріне саяси демократияны әкелу деп бағалап отыр.

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан мен Қытай қарым-қатынас мәселесін көтергенде ауқымы кең әрі терең зерттеуді қажет ететін проблемалар бар екенін айту керек. Бірыңғай геосаяси кеңестік ретінде қалыптасқан Кеңес Социалистік Республикалар Одағының ыдырауы, аймақтағы геосаяси өзгерістер мен ТМД елдеріндегі әлеуметтік саяси процестердің құбылмалылығы қытай қоғамын да мазасыздандырып келеді. Мұндағы басты назар аударатын мәселе: осындай ахуалды Шыңжаң-Ұйғыр Автономиялы районындағы сепаратистік тенденциялардың шұғыл күшеюінде болып отыр. Қазақстан да Қытай жағы да Орталық Азияда әртүрлі пиғылды көздейтін саяси күштердің ықпалымен осы аймақтағы қалыпты жағдайжың бұзылуының алдын алуға бір кісідей атсалысуы қажет. Соңғы кездері Қытай территориясындағы Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық районында «Шығыс Түркістан» атты тәуелсіз мемлекет құруды мақсат еткен қоғамдық қозғалыстардың белсенділігі артып келеді. Қоғамдық ұйымының негізгі мақсаты-Шыңжаңды «қытай басқыншыларының» бұғауынан азат ету.

Осындай мақсатты көздеген Шыңжаңдағы және басқа шетелдердегі шартылай астыртын қоғамдық ұйымдар - Шығыс Түркістанға этникалық қытайлықтарды жаппай қоныстандыру саясатына, «Лобнор» полигонында ядролық сынақтарды тоқтату және Қытай Халық Республикасында бала тууды ешктеу саясатына наразылық білдіреді. Алматыда өткен бір жиында қоғамдық қозғалыстардың алдына қойған мақсаты - Қазақстан мен Қытайдың кейбір аудандарынан «Шығыс Түркістан» атты ұйғыр мемлекетін құру екендігін жасырған жоқ. «Ұйғырстанды азат ету» ұйымы бүгінгі таңда «Шығыс Түркістан» қозғалысымен бірігіп алды. Осы ұйым өздерімен идеялас Түркия мен Қытайдағы саяси күштермен тығыз байланыс орнатып отырғандығы белгілі болды.

Қазақстанмен шектесіп жатқани Шыңжаң өлкесі Қытайдағы экономикалық даму деңгейі артта қалған аудандардың қатарынан саналады. Осында тұратын халықтың көп бөлігі ауыл шаруашылығы өндірісі саласында еңбек етеді. Қытай басшыларының саясаты: жергілікті халық тек малшаруашылығымен айналысып, Шыңжаңда тұратын өзге ұлттар өсіп-өркендемесін, дамымай кенже қалсын, қарсы шықпайтын болсы; міне, түпкі мақсат осы.

Әрине, Шыңжаң-Ұйғыр Автономиялық районында тұратын халықтың мұңы мен мұқтажын, мақсаты мен арманын адами тұрғыдан дұрыс түсіну керек. Бірақ мұндай өте күрделі, әрі жауапті мәселеге аса байыппен қарап, оны беталды шиеленістіруге жол берілмеуі қажет. Барлық мәселе мемлекет аралық деңгейде келіссөздер арқылы шешілуі тиіс.

Қазақстан басшылығы мүмкіндігінше қазақстанда тұратын ұйғыр халқының ұлттық проблемаларын анықтауға және оларды кезек күттірмей шешуге бағыт алған шараларды қолға алатын болады. Ол ұйғыр мектептерін ашу, оқытушы кадрларды даярлау, ұйғыр театр мен мәдени орталықтарының жұмысына ден қою, т. б.

Ал Қазақстанда тұратын ұйғыр халқының әлеуметтік-мәлени деңгейі өскен сайын Орталық Азияны мекенгдейтін күллі ұйғыр этносының саяси белсенділігінің күшейетіндігі сөзсіз.

Сондықтан келешекте ұйғыр проблемасы және оның шешілу мәселесі бір емес, бірнеше рет күн тәртібіне қойылуы мүмкін. «Ұйғыр сепаратизмі» болса, Қазақстанда әлеуметтік-экономикалық ахуал жақсарған тұста Қазақстан мен Қытай қарым-қатынасын қалыпты арнадан шығаруға талпынатындығын тіпті шиеленісті тереңдетіп жіберуін жоққа шығара алмаймыз.

Өз дәуірінде Конфуций: «Бір кездері дүние жүзін еш қарусыз тек қытайлықтар билейтін болады» деп өсиет қалдырған екен. Қазіргі кезде Қазақстанға ауып келген қытай азаматтарынының саны, олардың тұрып жатқаны туралы нақты мәлімет, сірә бар ма екен? Ал сол ауып келіп жатқандардың ағынын тоқтатуға мемлекет тарапынан қандай шара қолдануға болады?

Қытайда әрине, тұрмыс ауыр: халық өте көп, елдің әл-ауқаты төмен, өңдейтін жер жетіспейді, тіршіліктің бәсекесі жеке адамның күн көрісіне мүмкіндік бермейді. Олар үшін Қазақстан нағыз байлық пен табыстың көзі. Не шаруа істесе де, шынайы еңбекқорлықтың арқасында аз ғана уақыттың ішінде Қазақстан жерінде белшеден байлыққа кенеліп, дәулетті дәурен кешуге болады. Қазақ жеріндегі қытай мафиясы туралы әңгіме өз алдына бір төбе. Сондықтан біз үшін аса қауіпті болып отырған қытай эмиграциясының Қазақстанда етек алуына үзілді-кесілді тосқауыл қойылуы тиіс.

Ал енді оқиғалардың біл жолымен өрбу мүмкіндіктерін қарастырайық. Екі мемлекеттің қарым-қатынасына тоқталғанда басымдылықты тек қана Қытай жағы танытуы мүмкін бе? Болжап көрелік. ХХІ ғасырдың екінші жартысында Қытай экономикасы шикізат тапшылығынан үлкен дағдарысқа ұшырауы мүмкін делік. Мұндай жағдайда Қытай мемлекетінің өндірісі дамымай қалған халқының саны аз територриялардың шикізат ресурстарына қалайда ие болуға деген талпынысы күшеюі мүмкін. Ондай аймақтарға ең алдымен Қазақстан, Сібір және Қиыр Шығыс т. б. жердер жатады. Қытай мемлекетінің көршілеріне экономикалық және саяси ықпалы артып, осы аймақта басымдылық тек Қытай жағына көшетін болады. Қытай Халық Республикасынын Қазақстанға кез келген тәсілмен басып кіруге деген белсенділігі күшейеді. Егер оқиғалар жиелісі дәл біз болжаған тәсілмен өрбитін болса, өзінің еліне симай жатқан жұмыс күшін алғашқыда мүмкіндігінше шекара бойында тізілетін еркін экономикалық аймақтардың өнеркәсіп орындарын игеруге және одан әрі ел ішіне тереңірек кіруге жұмылдыратын болады. Қытайдағы демографиялық ахуал - тек Қытай проблемасы емес, сонымен бірге, шекаралас жатқан барлық көршілерін қауіптендіретін аса күрделі мәселе. Қазақстанда да келешекте Қытай жағынан болатын экономикалық интервенцияға жол бермеу және оның алдын алу проблемасы күн тәртібінен түспеуі тиіс. Сондықтан тақырып өзекті болып саналады.

Диплом жұмысының мақсаты. Экономикалық проблемалар негізінде територриялық талап қоюшылық, соның салдарынан Қазақстан - Қытай жанжалы туу мүмкін бе? Мұнда, ең бастысы, ондай жанжалдың болуын алдын алу және барлық мәселелер тек дипломатиялық жолымен келіссөздер арқылы шешілуі керек. Жаман айтпай жақсы жоқ. Кез келген жағдайда Ресей мұндай жанжалдың болуына жол бермеу үшін өзінің де мемелекеттік мүддесін ойлай отырып, барлық шараларды іске асыруға ниет білдіргені жөн. Әйтеуір оның арты жалпы ұлттық, тіптен дүниежүзілік апатқа соқтыруы мүмкін деп ойлаймыз.

Шығыстан төнер қауіптің алдын алу және оны тежеу мақсатында Қазақстан Ресеймен стратегиялық одақ құра отырып, міндетті түрде жаңа әскери доктринасын айқындауы тиіс.

1989 жылы кеңес-қытай қарым-қатынасы қалыпты деңгейге түсіп, біршама дұрысталғаны мәлім. Алайда, Пекин басшылығы бұрыңғы Кеңес одағында қалыптасып отырған ахуалды назарға алып, Қытай Халық Республикасының ТМД-ның жаңа егемен Азия елдерімен ұлттық мүдделері кейбір тұстарда сай келмеуі мүмкіндігін жоққа шығармайтындығын атап өтті. Қытай басшылығы әлі күнге дейін Қазақстан мен Қырғызстанның жекелеген шекара учаскелеріне територриялық талап қоюына бас тартпай отыр.

Осындай таластың нәтижесі және әртүрлі даулы мәселелердің толығымен шешілмеуі ахуалды шиеленістіріп жіберуі, тіптен шекара бойында қақтығыстардың болу мүмкіндігі бізге тарихтан белгілі (Даман аралындағы және Семей облысы Жалаңаш көл маңында болған қиян-кескі қақтығысы) .

Сонымен жоғарыда айтылған болжамды дәйектемелерден Қазақстан - Қытай байланыстары төңірегінде біраз проблемалардың бар екендігін көреміз.

Бұл өткен күннің немесе болашақтың емес, дәл бүгінгі күнің проблемасы, Ресей баспасөзінің мәліметтеріне суйенсек, Қытайдың бұқаралық ақпарат құралдары бүгінгі таңда Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан және Ресеймен арадағы шекара мәселесіне үлкен мән беріп, дау тудырып отырған көрінеді. Ал Қазақстанның кейбір шекаралар аудандарымен облыстары (тіптен Алматының өзі) Қытайша аталып, Қытай карталарында ежелден Қытай жері етіп көрсетілетіні сонау Мао дәуірінен келе жатқан дәстүр екені белгілі. Жанжалдың шығуы тек Қытай жағынан оның қасақана жасаған іс-әрекеттерінен болуы ғана мүмкін. Өйткені, таяуда мемлекетаралық деңгейде өткен келісімдер өз нәтижесін берді. Бірталай (шекара, келіп-кету кеден) мәселелер реттелді.

Егер жанжал бола қалған жағдайда, әрине, құдай оның бетін әрі қылсын, немесе оны әлдеқандай жасанды әрекеттермен қолдан тудырған шақта осы аймақта АҚШ-пен Жапония секілді қуатты мемлекеттер әскери қақтығыстың болуын қалайды, себебі: қақтығыстың нәтижесі күш жинап алған Қытай қабырғасы әлі қатаймаған жас мемлекет Қазақстанның және оның әскери одақтасы Ресейдің түпкілікті әлсіреуін мақсат тұтып, бейтараптық позиция ұстанатын болады. Мұны әлемдік саясаттың тәжірибесі әлденеше рет дәлелдеп берген.

Қазақстан мемлекетінің ең басты мақсаты - шиеленістің тууына еш жол бермеу. Қазақстан үшін Қытаймен арадағы қарым-қатынасы сыртқы саясат саласында және геосаяси өлшемдер жүйесінде де өте маңызды, әрі ең бастысы, қашанда күн тәртібінен түспейтін ауқымды мәселе болу керек. Қазақстан мемлекеті міндетті түрде Қытай Халық Республикасымен байсалды да байыпты саясат орнату мақсатында барлық бастамалар мен нақты шараларды тікелей өз мойнына алуы керек. Ал Шығыстағы Шын империясын шете бағаламау немесе оны мойындамау - тарихтың кешірмес қателігі болатына кәміл.

Сондықтан тақырыпты Қазақстан мен Қытай мемлекетінің қарым-қатынасы тақырыбын зерттеу диплом жұмысының басты мақсаты болып табылады.

Тақырыптың тарихнамасы. Қазіргі кезеңдегі Қазақстан мен Қытай арасындағы саяси, экономикалық, мәдени қатынастар сонау Геродот тарихында баяндалғандай ежелгі қазақ жеріндегі тайпалар мен қытай халықтары арасындағы байланыстардан бастау алады.

Рас, кезінде болған оқиға бұрмаланбайды сол қалпында қағазға түсе қалады деуге де болмайды. Пекинде «Ұлттар баспасы» арқылы жарық көрген Қытай тарихнамаларындағы қазаққа қатысты деректер атты кітапта қазіргі және бұрыңғы қытай тарихшылары қалай бұлтақтасада Ұлы Қорғанды кешегі сақ, ғұн, үйсін, қаңлы, алан, қыпшақ т. б. бұрыңғы қазақ ұлтың құрайтын рулардан қорыққаннан салғанын жасыра алмайды. [1] Осыдан біз Қазақ-Қытай қарым-қатынастарының тарихы тереңде жатқандығын аңғарамыз және тарихи шындықты көре аламыз.

Қазіргі Қазақстан мен Қытай қарым-қатынастары туралы еңбектер Қазақстан Президенті Назарбаевтан бастау алады. [2]

Қазақстан-Қытай Халық Республикасымен ұзақ мерзімді, тұрақты, тату-көршілік достық өзара ынтымақтастық қатынастар жөнінде және Шанхай ынтымақтастық ұйымы туралы тарих ғылымдарының докторы, профессор Сәпиулла Абдулпаттаев көптеген еңбектер жазды. [3]

Қытайдың тарихы, Қытай-Қазақстан қарым-қатынастары жөнінде тарих ғылымдарының доқторы Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің профессоры Н. Мұхаметқанұлы құнды деректер жазды. Атап айтқанда «Қытайдың Батыс бөлікті игеру стратегиясы және оның Қазақстан-Қытай қатынасына әсері» атты еңбекте Шыңжаң мәселесін көтереді. [4]

Қазақстан Президентінің көрші Қытай мемлекетіне сапары көрші елмен экономикалық және саяси қатынастар жасау жөніндегі бағыт бағдар жөнінде Б. Құланбай жазады. [5]

Қазақстантану ғылымының Қытайдағы бағыттар жөнінде және Қытайдағы қазақтар жөнінде Қытайдың Шыңжаң өлкесінде туылған қазір Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университетінде «Шығыстану» кафедрасының меңгерушісі, филология ғылымдарының кандидаты, доцент Д. Мәсімхан өте құнды еңбектер жазуда. [6]

Қазақстан-Қытай қарым-қатынастары жөнінде Қ. Тоқаевтың Қытай мемлекетіне сапар жөнінде екі елдің арасындағы саяси-экономикалық және мәдени қатынастары жөнінде Г. Муханова жазды. [7]

Қазақстан мен Қытай арасындағы қарым-қатынастардың ертекте басталғандығын дәлелдеп Қанжығалы Бөгенбайдың Қытайға елшілік сапары жөнінде тарих ғылымдарының кандидаты Ә. Жәнісов жазды. [8]

Қытай Халық Республикасының Төрағасы Ху Цзиньтао туралы өмірдеректік статьяны Е. Зәңгіров жазды. [9]

Күлтегін ескерткішіндегі қытайша мәтіннің зерттелуі туралы тарих ғылымдарының кандидаты Т. Зәкенұлы жазды. [10]

Қытайдағы қазақтардың шежіресі жайлы тарих ғылымдарының кандидаты Ә. Дәулетқанұлы жазды. [11]

Қазақстан мен Қытай мемлекеттер арасындағы мұнай өндіру оны Қытайға жеткізу туралы Қ. Ахасұлы жазды. [12]

Сондай-ақ Шығыс Түркістандағы қазақтардың өмірі, тарихы жайлы Т. Тыныбайын жазды. [13]

Қытайда жазылған тарихи деректемелерді жинап ана тілімізге аударып мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасының бас редакциясының алқасы Қазақстан тарихы туралы қытай дерекнемелері 5 томдық еңбекті жарыққа шығарды. Бұл еңбектің бірінші томында Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері, саяхатнамалар, тарихи географиялық еңбектерге шолу жасалды, екінші томында Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері тарихи мәдени жәдігерлер, үшінші томында әулеттік тарихи жылнамалар Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері, төртінші томында Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері әулеттік тарихи жылнамалар екінші бөлімі, бесінші томында Қазақстан тарихы туралы қытай деректемелері Цин патшалық дәуірінің мұрағат құжаттары баспадан шықты. [14]

Қытайдағы қазақ мектептердің жабылуы жайлы, қазақ мектептерінің қытай мектептеріне айналып жатқандығы жөнінде, қазақ тілі бір пән ретінде ғана жүретіндігі жайлы, 15-20 жылдың ішінде қытайдағы қазақ ұлты жойылып жас ұрпақ қытайланатыны жөнінде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Мұхтар Шаханов жазды. [15]

Шанхай ынтымақтастық ұйымының халықаралық қауымдастыққа есігі ашық ұйым екендігін дәлелдеп Г. Жұмабекқызы жазды. [16]

Диплом жұмысы жазу барысында мерзімді басылымдар Егеменді Қазақстан, Түркістан, Қазақ әдебиеті, Ана Тілі, Қазақ тарихы т. б. басылымдардан материалдар алынды.

Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

1-тарау. ХХ ғасырдың 90-шы жылдарындағы

Қазақстан - Қытай қарым-қатынастары

Саяси-экономикалық қарым-қатынастар

Кеңес Одағының ыдырауы ХХ ғасырдың соңғы мезгіліндегі ең ірі уақиғаның бірі болып, жалпы халықаралық саяси жағдайдың өзгеруіне алып келді. Бұрыңғы Кеңес Одағының үлкен шаңырағынан бөлініп жаңа отау көтерген елдердің бірнешеуі Қытай Халық Республикасымен көршілес. Соның ішінде Қытай үшін ең маңызды болып отырғаны көрші қазақ елі. Стратегиялық тұрғыда аса маңызды Еуразия құрлығында жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы, дүниенің екі шектілігі тәртібінің бұзылуы ондаған жылдар бойы қалыптасқан халықаралық қатынастар жүйесіне түпкілікті бетбұрыс алып келді. Қытай Халық Республикасындағы саяси процестердің дамуы олардың ғаламдық және аймақтық саясатқа тигізер әсері халықаралық қатынастар саласындағы маңызды болып табылады.

ХХ ғасырдың соңғы он жылында дүние жүзінде коммунистік идея күйреп жатқан кезінде, Қытай жарты ғасыр бойы табынып келген идеологиясының сыртқы формасын күрт өзгертіп, стратегиялық мақсатын сақтап калды. Мемлекеттік идеология мен әлемдік экономиканың даму тенденциясына басымдық беріп, нарықтық атрибуттардың жаңа бір формасын ойлап тапты. Қытай Халық Республикасы өзінің геосаяси орналасуы және үлкен экономикалық әлеуетіне байланысты Қазақстанның маңызды әріптесі болып табылады. Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялаған кезден бастап осынау ірі көршілес елмен, яғни Қытаймен ынтымақтастығын өз сыртқы саясатының басым бағыттарының бірі деп қарастырады. Саясаткерлер ХХ ғасырды Қытай ғасыры деп атап, оның ұлы держава ретінде шарықтау биігіне жететінін сараптауда.

Қытай дүние жүзіндегі аса ірі, экономикалық әлеуетті жылдан жылға артып келе жатқан елдердің бірі болып саналады. Әрі ол БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесіне мүше. Сол себепті Қытаймен әлемнің көптеген мемлекеттері ынтымақтастық орнатуға ынталы. Бұл тәуелсіздік алған Қазақстанғада қатысты. Өйткені Қытай Қазақстанның ежелгі көршісі. Осы тұрғыдан келгенде біздің еліміздің ұстанған саясаты қай жағынан алсақ та, достық, ынтымақтастық, көршілік, тату-тәтті саясат болуға тиісті. [16]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.