Еуразиялық ой - Қазақстанның жаһандану үніне қарсылығы ретінде

Бүгінгі күнде ешбір мемлекет, қандай ірі және өз-өзін қамтамасыз ете алатын болса да, жаһандану үніне және қауіптеріне жеке дара өзі төзе алмайтыны айдай анық. Әрине, дұрыс таңдалаған төтеп беру ұлттық стратегиялар бұл процесстердің салдарын кемітүге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Алайда, жаһандану процесстерінің жағымсыз нәтижелеріне тек қана балансталған кірігу саясатымен бірге бірлесіп төтеп беруге болады.
Сондықтанда, жаһанданудың дамуының өзі, оның жаңа үніне сәйкестендірілуді және онымен байланысты қауіпсіздіктерден бірігіп қорғануды, сонымен қатар жаһандануға одан да нәтижелі кіру мақсаттарында өзінің ресурстары мен талпыныстарын біріктіретін әртүрлі нысандардағы, сонымен қатар даму мақсаттары мен деңгейлері жақын мемлекеттердің интеграциялық топтарды құру арқылы қарқынды өтіп жатқан әлемнің аймақтандырылу процесстерімен параллелді өтіп жатқаны себепсіз емес.
Бұл мәселе бойынша, 10 жылдан астам уақыт бұрын Мәскеу мемлекеттік университетінде Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың жариялаған Еуразиялық одақ туралы ойы әлі де өзекті. Айтып кететін бір жайт, негізінде еуразиялық ой, Еуразия континентіндегі үлкен кеңістіктерді мекендеген этностардың өркениетті қатыстылығын түсіндіретін саяси-философиялық ағым ретінде, әлде қашан бұрын пайда болған. Бірақ та, бұл ұғым кейіннен өзінің өркениеттік негізін жоғалтпай саясатта да кең қолданылуын тапты.
Қазіргі кезде, еуразиялылық теориясының мағыналық жағы туралы әр түрлі көз қарастар бар. Мысалға, кейбір ресей саясаткерлері еуразиялылықта бірполярды әлемге қарсы, басшылығында Ресей тұрған жаңа империя құру қажеттілігінің идеологиялық негіздемесін көруде. Басқалары болса, бұл түсінікті этнографияға немесе мәдениетке жатқызып еуразиялықта тек қана гуманитарлық тұрғыдан көруде.
Қазақстан болса, өз кезегінде бұл идеяда жалпы экономикалық және гуманитарлық кеңістікті құрастыра білу мүмкіндігін көріп, жаңаеуразиялыққа әлде қайда прагматикалық көзқараспен қарауда. Бұл жерде «экономикалық еуразиялылық» деп санауға болатын Қазақстанның ерекше амалы туралы айтуға болады.
Осынған орай, жаңаеуразиялықты тек қана саяси-философиялық тұрғыдан емес, сонымен қатар саяси жоспарлаудың құралы ретінде де қарастыру қажет. Мұндай тұрғыдан осы ой геосаяси жоспар ретінде қарастырылуы мүмкін.
Өз уақытында бұл мәселе жөнінде академик А.Сахаров сөз сөйлеген. Ол өзінің 1989 жылғы КСРО-ның бірінші съезіндегі сөзінде Кеңес Одағының орнында «Еура-Азиялық Республикаларының Одағын» құруды ұсынған. А.Сахаровтың жобасы бойынша, жалпы сыртқысаяси және әскери-стратегиялық мақсаттармен ортақ экономикалық, саяси және гуманитарлық кеңістікті сақтай отырып, ұлттық мемлекеттік нысандардың құқықтарын әлде қайда кеңейту көзделген. Бірақ та белгілі және белгісіз себептермен бұл жоба жүзеге аспады.
Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтің 1994 жылы ұсынған Еуразиялық одақты құру ойын геосаяси жоба ретінде санауға болады. Бұл ой – КСРО ыдырағаннан кейін орнында пайда болған Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру КСРО-ның бұрынғы республикаларының интеграциялық нысанының нәтиже бере алмағандығын қарастыра жасалған ұсыным. Нәтижесінде бұрынғы Кеңес Одағы территориясында аймақтық кірігудің жаңа нысандарын іздестіру қажеттілігі туындады.