Қолөнер

1 Қолөнер
а) Киіз басу
б) Жабағы жүн
в) Күзем жүн
г) Киіз үй
д) Тоқу өнері
е) Ою . өрнек

Ғылым мен білім әлі өркен жая қоймаған қазақ жерінде сонау XVIII – XIX ғасырларда-ақ қол өнері ұлттық дәстүр ала бастаған халқымыздың өнер тарихынан аян. Ашық түсті айшықты текеметтер, қара ала сырмақтар, қызылды – жасыл түскиіздер, алқызыл гүлдері құлпырған түкті кілемдер, қошқармүйіз, самаурынша, құстаңдай, жапырақша өрнекті терме алашалар мен тоқылған сандыққап, асадал, аяққап кесеқап немесе шекпен, шапан сияқты киім –кешектер о баста, сөз жоқ, тұрмыстық қажеттіліктен туған. Айталық , жүннен иірілген жіп – жылу ұстағыштығымен, күннің көзін өткізбейтіндігімен, бояу алғыштығымен жоғары бағаланған. Жүннен тоқылған киім қыртыстанбайды әрі жеңіл келеді. Сондай – ақ киіз үйдің жабдықтары, ішкі әшекейлері түгелдей дерлік жүннен жасалған ғой.
Киіз үйдің ішкі қабырғаларына жылу ұстау үшін іргелі алаша немесе кілем тұтқан. Алкерегенің бастары мен шаңыраққа ою - өрнектер салып, безендіріліп тоқылған түкті басқұр, желбаулар өзіндік сән берген. Жерге киіз, алаша төселген. Күнделікті тұтыну бұйымдары – аяққап, қоржын, дорба, кесеқап, тұтқыш, т. б. Толып жатқан дүниелер қолдан тоқылған.
Ел ішінде әр істің қас шебері болған. Аты шыққан қолөнер шеберлері - кілемшелер және киіз басушылар, текеметке түрлі ою ойыстыратындар өз өнерлерін ұрпақтан ұрпаққа мирас етіп қалдырып отырған. Сөйтіп өнердің осынау бір мәңгі өшпейтін түрі тұрмысымызда күні бүгінге дейін өз орнын алып келеді. Жасыратыны не, жеңіл өнеркәсібіміздің өркендеп дамыған қазіргідей кезеңнің өзінде қол өнерінің туындыларына деген сұраныс аспаса азайған жоқ . Фабрикалық кілем, алаша, синтетикалық төсеніш түрлерін кеңінен қолдана отырып, жұрт киіз, текемет, сырмақ, алашаны да аластаған емес. Жиектелген, көздің жауын алатын әсем де жеңіл сыриақ, оюлы текемет, түскиіз, түкті де тақыр кілемдер, сан өрнекті термелер мен қақпа алашалар әлі күнге тұрмыс сәні.
Қолөнер - халық өмірімен, тұрмысымен бірге жетіліп, біте қайнасқан өміршең өнер. Шеберлердің қолынан шыққан қолөнер туындыларын халықтың өмірінен, тұрмысынан бөліп алып қарау мүмкін емес. Өйткені, бұл заттар ел тұрмысына сән беріп адамдарға рухани ләззәт әкелген. Көз салып, байыптаған адамға қолөнер бұйымдарына салынған түрлі түсті ою - өрнектерден адамзат дүниесінің табиғатпен біте қайнасқан сонау заманнан келе жатқан қарым – қатынасын, бөлінбес бірлігін көруге болады. Қолөнер шеберлері табиғат сұлулығын өнер туындыларына арқау ете білген. Осы туындылардың бет – бедеріне ширатыла түскен ғажайып өрнектер өзгеше бір тілмен ақтарыла сыр шертетіндей. Қолөнер дүние жүзінің әр халқына тән, бұл – халық қазынасы, ғасырлар мұрасы. Соған орай әр елдің, әр халықтың тарихи дамуына, тұрмысына, табиғат ерекшклігі мен эстетикалық талғамына байланысты қолөнер өзіндік ерекшклігімен халық өмірінде өшпес із қалдырып отырған.