Аграрлық секторда кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігі (Моңғолия Республикасының Баян-Өлгий аймағының мысалында)

1 КІРІСПЕ
2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ
3 ҚОРЫТЫНДЫ
ДИССЕРТАЦИЯ ТАҚЫРЫБЫ БОЙЫНША ЖАРИЯЛАНҒАН ЖҰМЫСТАР ТІЗІМІ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарықтық экономикаға өту терең құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен тікелей байланысты. Реформа тұрғысынан тұрғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы әлеуметтік жағдайының көтерілуін, елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолға қойылады. Тұрғындарды жоғары дәрежеде азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізаттармен қамтамасыз ететін агроөнеркәсіп кешенінің негізгі саласы – ауыл шаруашылық өндірісі әлі де болса дағдарыстан толық шыға қойған жоқ.
Экономиканың негізгі саласы – ауыл шаруашылығына маманданған Моңғолия Республикасының бұл саладағы өндіріс көлемі жылдан жылға азайып, оның себебінен, өңдеу өнеркәсібінде өңделетін ауыл шаруашылығы шикізаттары да кеміп, бұлардың өндірістік қуаттылығы толық пайдаланылмай тиімділігі төмендеп отыр. Сондықтан агроөнеркәсіп кешеніндегі келеңсіз мәселелерді шешудің бірден-бір жолы ауыл шаруашылығын нарық талаптарына сай қалыптастыру және оны жан-жақты жетілдіру арқылы бар мүмкіндіктерді пайдаланып тиімділікті жоғарылату.
Тиімділігі жоғары агроөнеркәсіп кешенін құру экономикалық тұрақтылықты, тұтынушылардың қажеттілігін толыққанды қамтамасыз етіп қана қоймай, олардың материалдық әл-ауқатын әрі қарай көтерудің негізгі алғышарты болып табылады.
Аграрлық саладағы кәсіпкерлік қызмет – аграрлы-экономикалы Моңғолия Республикасы үшін халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайының жақсаруына әрекет ететін қажетті буын. Республиканың Баян-Өлгий аймағындағы аграрлық салада жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық реформалардың мәні меншіктің алуан түріне негізделген шаруашылықтарды нарық жағдайында жүргізудегі жаңа жолдарын құру болып табылады. Бірақ мемлекет тарапынан бөлінген қаржылық қолдаудың азаюы, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өнімдеріне қойылған бағаның теңсіздігі және нарық инфрақұрылымының нашарлауы, өзара төлемдердің орындалмауы, бағаның өсуі, шетелден сапасыз азық-түлік өнімдерінің ағылып келуі, жергілікті кәсіпкерлердің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі тағы басқалар өз кезегінде аграрлық саладағы кәсіпкерлік қызметке теріс ықпалын тигізіп отыр.
Ауыл шаруашылығындағы экономиканың қалыптасуы, агрокәсіпкерлік құрылымдарды қалыптастырып дамыту аз уақыт ішінде өзінің нәтижелерін беретіні, нарықтық жағдайға сай құрылған агроқұрылымдар өндірістік тиімділікті арттыру барысында құлдырап кеткен ауыл шаруашылығының экономикасын жақсаруына, аграрлық саладағы кәсіпкерлік жүйесіндегі шағын және орта бизнестік субъектілердің ұлғая бастағаны мысал бола алады. Ауылдық жерді дамыту тек қана ауыл шаруашылығын дамытуды емес, одан әлдеқайда кең ұғымды, яғни ауылдық қауымдастықты қамтитын бүкіл қатынастар кешенінің дамуын көздейді. Ауылдың тұрмыс жағдайын жақсарту олардың мықты өндірістік және әлеуметтік сала мен қоршаған ортадағы жетістіктерін жақсарту арқылы мүмкін болады. Бұл фермерлік және тағы басқа да агрошаруашылықтардың өнімділігі мен дамуын көтеруді білдіреді. Сондықтан аграрлық кәсіпкерліктің тиімді дамуы олардың тек ауыл шаруашылық бағытында ғана болмай, сондай-ақ тұрмыстық қызмет көрсетуді, халықтың кәсіпшілік бұйымдарын өндіруді, сауықтыру-профильді формасында қызмет көрсетуді, ұлттық дәстүрлерді насихаттау бағытында қызмет етуді және тағы басқа түрлерін қалыптастыру – олардың өрістеуіне мүмкіндік береді. Дамушы елдерде нарыққа негізделген дамуға қарай елеулі өзгеріс орын алып, оған жеке меншік сектор мен азаматтық қауым барған сайын көп тартыла бастады. Ал ауыл шаруашылығы саласы біршама технологиялық жетістіктерге қол жеткізіп, ақпараттың таралуы шапшаңдай түсті. Ауыл шаруашылығы экономикалық дамудың негізгі катализаторы болып отырған кезде ауылды дамыту мәселесі әлдеқайда кешенді көзқарасты қажет етеді.

1 Қазақстандағы жекешелендіру үрдістерінің іс-тәжірибелік маңызы //«Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту проблемалары: экономика, технология, қаржы және менеджмент» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, - Семей: Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті, - 5-7 желтоқсан 2001. – Б. 369-372. – 0,25 б.т.
2 Аграрлық секторда жұмыссыздықпен күресудегі шағын кәсіпкерліктің рөлі //«Қазіргі кезеңдегі тұлғаның үйлесімді дамуына қатысты өзекті мәселелері» атты С.Сейфуллин атындағы ҚазМАТУ-дың 50 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары, - Астана, 2007. – Б. 213-217. – 0,31 б.т.
3 Аграрлық саладағы кәсіпкерліктің қалыптасуының ерекшеліктері (МХР-ң Баян-Өлгий аймағының мысалында) //«Қазақстан Республикасының АӨК жаһандану шартындағы тұрақты дамуы: тәжірибе және алғышарттары» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары, - Семей, 2007. – Б. 69-73. – 0,31 б.т.
4 Әлеуметтік мәселелерді шешудегі шағын кәсіпкерліктің рөлі //«Әлемдік қоғамдастықтың интеграциясы және жаһандануы контексінде Қазақстан Республикасының инновациялық саясатының құқықтық аспектілері» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, - Семей. 22-23 мамыр 2007. – Б. 129-133. – 0,31 б.т.
5 МХР-ң Баян-Өлгий аймағының ауыл шаруашылығы саласындағы шағын кәсіпкерліктің дамуы //«Ізденістер, нәтижелер» ҚазҰАУ Хабаршысы, 2007. -№3. – Б. 278-281. – 0,3 б.т.
6 Аграрлық сектордағы кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеу мәселелері //Шәкәрім атындағы СМУ Хабаршысы, 2007. -№3. – Б. 129-132. – 0,25 б.т.
7 Агроөнеркәсіп кешенінің интеграциялану бағыттары //«Жастардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы зиялылығы мен психологиялық дайындығын жетілдіру мәселелері» атты республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, - Семей. 24 қазан 2007. – Б. 148-150. – 0,2 б.т.
8 Кәсіпкерліктің дамуының шетел тәжірибелері //Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы, 2007. -№5. – Б. 100-102. – 0,37 б.т.
9 Шағын кәсіпкерліктің дамуын бағалау критерийлері (Моңғолия Республикасының Баян-Өлгий аймағының мысалында) //«Қазіргі жағдайдағы экономикалық білім беру: мәселелері мен болашақтары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, ІІ бөлім – Семей: ҚазҚЭИ, 2007. – Б. 192-196. – 0,31 б.т.
10 Моңғолия мен Қазақстанның сауда-экономикалық қатынастарын дамыту жолдары //«Қазақ диаспорасы: кешегісі, бүгіні, ертеңі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары, - Семей: Семей мемлекеттік педагогикалық институты, 16 қараша 2007. – Б. 42-44. – 0,2 б.т.
11 Ауыл шаруашылығы өндірісін басқарудың шетел тәжірибелері //Т.Рысқұлов атындағы ҚазЭУ Хабаршысы, 2007. -№6. – Б. 108-113. – 0,75 б.т.
12 Основные направления эффективной организации управления малым бизнесом //Современный научный вестник, - Белгород. 2007. -№13 (21). – С. 71-74. – 0,5 п.л.