Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің теориялық аспектілері
МАЗМҰНЫ
КlРlСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің теориялық аспектілері
1.1.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен мақсаты..4
1.2.Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері ... ... ... ..9
1.3.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ..12
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізуді ұйымдастыру
2.1. Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.3. Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
3. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарына талдау
3.1. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарын талдау ... ... ... ... ... ..40
3.2. Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылаудың мәселелері мен жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
Қорытындылар мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
КlРlСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің теориялық аспектілері
1.1.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен мақсаты..4
1.2.Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері ... ... ... ..9
1.3.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк тәжiрибесi ... ... ... ..12
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізуді ұйымдастыру
2.1. Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.3. Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
3. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарына талдау
3.1. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарын талдау ... ... ... ... ... ..40
3.2. Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылаудың мәселелері мен жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 43
Қорытындылар мен ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
КlРlСПЕ
Қазақстан Республикасының жас кеден қызметi аяғынан бекем тұрып, өз алдында тұрған мiндеттердi ойдағыдай орындауда. Бұл ретте кеден органдары өзiнiң қызметiн ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдаған жолдауында баяндалған “ Қазақстан даму стратегиясы-2030” ұзақ мерзiмдi бағдарламасына сүйене отырып жұзеге асырады. Кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын тасымалдау тәртiбi оларға мәлiмдеген кеден режимiне, сондай-ақ кедендiк рәсiмдеуi мен кеден бақылау процедурасы Кеден Кодексiне сәйкес анықталады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған тауарларды ҚР-ың кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге асырылатын iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-түсiру операцияларын жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру операцияларын жұзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша сақтау орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу орындарында болуына жол берiледi.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден заңдылығын сақтау және халықаралық келiсiмдер мен одан туындайтын халыєаралық мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз ету мақсатында елдiң кеден органдары қолданатын жиынтығы.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден органдарының лауазымды тұлғаларымен келесi нысанда жүзеге асады:
- кедендiк бақылауға қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi тексеру;
- тауарлар мен транспорттық құралдарды кедендiк тексеру;
- жеке тексеру;
- республика кеден шекарасы арқылы өтетiн заттарды есепке алу;
- жеке және лауазымды тұлғаларды ауызша сұрау;
- есептiлiк және құжаттылық жүйесiн тексеру;
- кедендiк бақылауға жатқызылатын заттар орналасатын уақытша сақтау қоймасы, кеден қоймасы, бажсыз сауда дүкенi және өзге жерлердiң аумақтары мен бөлiмдерiн тексеру;
- кеден баждары мен өзге төлемдердi жинау.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден органында жүргiзiлуi мүмкiн.
Кедендiк ресiмдеу бойынша кедендiк операциялар кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң кедендiк ресiмдеу жөнiндегi әрекеттердi жасауға уәкiлеттi тиiстi бөлiмшелерi олар орналасқан орындарда және ҚР-ның нормативтiк құқықтық кесiмдерiмен белгiленген өзге де орындарда жүзеге асырылады.
Кедендiк бақылау кезеңдерiнiң бiрiнде ҚР-ның кеден заңнамасын бұзушылық анықталған жағдайда, лауазымды адам кеден органының мамандандырылған бөлiмшесiне мұндай жолсыздықтар туралы ақпарат бередi.
Қазақстан Республикасының жас кеден қызметi аяғынан бекем тұрып, өз алдында тұрған мiндеттердi ойдағыдай орындауда. Бұл ретте кеден органдары өзiнiң қызметiн ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдаған жолдауында баяндалған “ Қазақстан даму стратегиясы-2030” ұзақ мерзiмдi бағдарламасына сүйене отырып жұзеге асырады. Кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлiк құралдарын тасымалдау тәртiбi оларға мәлiмдеген кеден режимiне, сондай-ақ кедендiк рәсiмдеуi мен кеден бақылау процедурасы Кеден Кодексiне сәйкес анықталады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған тауарларды ҚР-ың кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге асырылатын iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-түсiру операцияларын жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру операцияларын жұзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша сақтау орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу орындарында болуына жол берiледi.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден заңдылығын сақтау және халықаралық келiсiмдер мен одан туындайтын халыєаралық мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз ету мақсатында елдiң кеден органдары қолданатын жиынтығы.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден органдарының лауазымды тұлғаларымен келесi нысанда жүзеге асады:
- кедендiк бақылауға қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi тексеру;
- тауарлар мен транспорттық құралдарды кедендiк тексеру;
- жеке тексеру;
- республика кеден шекарасы арқылы өтетiн заттарды есепке алу;
- жеке және лауазымды тұлғаларды ауызша сұрау;
- есептiлiк және құжаттылық жүйесiн тексеру;
- кедендiк бақылауға жатқызылатын заттар орналасатын уақытша сақтау қоймасы, кеден қоймасы, бажсыз сауда дүкенi және өзге жерлердiң аумақтары мен бөлiмдерiн тексеру;
- кеден баждары мен өзге төлемдердi жинау.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден органында жүргiзiлуi мүмкiн.
Кедендiк ресiмдеу бойынша кедендiк операциялар кеден iсi мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң кедендiк ресiмдеу жөнiндегi әрекеттердi жасауға уәкiлеттi тиiстi бөлiмшелерi олар орналасқан орындарда және ҚР-ның нормативтiк құқықтық кесiмдерiмен белгiленген өзге де орындарда жүзеге асырылады.
Кедендiк бақылау кезеңдерiнiң бiрiнде ҚР-ның кеден заңнамасын бұзушылық анықталған жағдайда, лауазымды адам кеден органының мамандандырылған бөлiмшесiне мұндай жолсыздықтар туралы ақпарат бередi.
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi
1. Лауазымды адамдардың Қазақстан Республикасының кеден органдарында қызмет өткеруi туралы ереженi бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 2002 жылғы 12 тамыз N1238.
2. Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк кеден комитетiнiң құрылымы туралы Қазаєстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 1997 жылғы 5 мамырдағы N786.
3. Аль-Пари,. Мониторнг внешнеэкономической коньюнктуры. 2001N1/2
4. Әлiбеков С. Қазақстанның кеден құқығы, Оқу құралы Алматы Аркайм—2002ж
5. Әлибеков.С.Т. Таможенное право и его место в таможенном деле Таможенное дело в Р.К.—Алматы издательство “Әдiлет Пресс” 1998г
6. Әлибеков С,Т, Таможенное органы // Таможенное дело в Р.К. Алматы--Әдiлет Пресс 1998г
7. Драганов А.Основы таможенного дело 1999 Москва
8. Диденко А. Таможенное право РК. 2001 Алматы.
9. Ершов А.Д. Международные таможенные отношения. 2000. Алматы
10. Кеден iсiн ұйымдастыру және басқару. Д.М. Мадиярова, А.Е. Қалдыбаева, µ.А. Текенов., С.О Есiмбаева.
/оқу құралы/. Алматы -2000
11. Структура электронных копий грузов таможенной декларации и таможенной стоймости //Бюллетень народно прововых Актов. Р.К. 1999г
12. Серiкбаев Т.К. Кеденнiң келешегi бұгiннен (Астана кеденнiң бастығы Серiкбаевпен сұхбат.) Заман Қазахстан 1999 жыл мамыр.
13. Дербiсов.Е Кеден қызметi мемлекеттiң экономикалық мүддесiн яфєорғауға бағытталған; Ә, Әбдiрәш. // Егемен Қазаєстан-1996ж 13 Наурыз.
14. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—1997ж 26 наурыз
15. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—1997ж 8 Қараша.
16. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс ұлғайып ел қазысы толыға тұседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-1997ж 14Қараша”)
17. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—2005ж 26 наурыз
18. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—2005ж 8 Қараша.
19. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс ұлғайып ел қазысы толыға тұседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-2002ж 14Қараша”)
20. Тоєтамов. Р.Р. Кеден келелi iстер, жоғары көрсеткiштер. Қаржы—Қаражат 1999ж,4
21. Сәтiмбеков. Қ. Кеден тәртiбi бұзылмауы тиiс //Заң және заман—1998ж ғ2.
22. Кеден сөздiгi (желтосан басы: 1998ж N1санында// Қазаєстан Заңдары 1998 ғ2. 75).
23. Қуменбаев. Д. Тұсiм туралы кеден жүйесiнiң қызметi // Қаржы—қаражат 1999ж ғ8-9 44б
24. Нұрахметов.Б. Қ.Р. Кеден iсi—сұраєтар мен жауаптар. Алматы. Жетi жарғы 2000жыл
25. Қ.Р. Кеден iсi туралы—О томоженной деле в Р.К.—Алматы Жетi жарғы 1999г.
26. Кеден—сыртқы экономикалық байланыс барометрi (кеден туралы)//Жас алаш—2002ж.
27. Тiлемесов.Н. Ел келбетi кеденнен көрiнедi. //Егемен Қазақстан –2001ж 28 Қараша.
28. Н. Исингарин. Казахстан и Содружества. Алматы 1999.
29. Мегаполис. Бермуды стали основным торговым портнерам Казахстана. 2003 март Ахас Тажутов.
30. Ершов А.Д. Основы управения и организции в таможенном деле. Учебное пособие. Санк-Петербург 1999г.
31. Мадиярова Д.М. Кеден iсiн Ұйымдастыру және басқару Алматы 2000 жыл.
32. Саясат. Отандыє кәсiпорындарды дамытуда иновацияның қосатын үлесi. 2001 N2
33. Шаликбаев С.К. Реформирование экономики. Москва Дружба Народов –2001
34. Шаликбаев С.К. Стратегия регулирование экономики. Москва Дружба Народов –2001.
1. Лауазымды адамдардың Қазақстан Республикасының кеден органдарында қызмет өткеруi туралы ереженi бекiту туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 2002 жылғы 12 тамыз N1238.
2. Қазақстан Республикасы Мемлекеттiк кеден комитетiнiң құрылымы туралы Қазаєстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 1997 жылғы 5 мамырдағы N786.
3. Аль-Пари,. Мониторнг внешнеэкономической коньюнктуры. 2001N1/2
4. Әлiбеков С. Қазақстанның кеден құқығы, Оқу құралы Алматы Аркайм—2002ж
5. Әлибеков.С.Т. Таможенное право и его место в таможенном деле Таможенное дело в Р.К.—Алматы издательство “Әдiлет Пресс” 1998г
6. Әлибеков С,Т, Таможенное органы // Таможенное дело в Р.К. Алматы--Әдiлет Пресс 1998г
7. Драганов А.Основы таможенного дело 1999 Москва
8. Диденко А. Таможенное право РК. 2001 Алматы.
9. Ершов А.Д. Международные таможенные отношения. 2000. Алматы
10. Кеден iсiн ұйымдастыру және басқару. Д.М. Мадиярова, А.Е. Қалдыбаева, µ.А. Текенов., С.О Есiмбаева.
/оқу құралы/. Алматы -2000
11. Структура электронных копий грузов таможенной декларации и таможенной стоймости //Бюллетень народно прововых Актов. Р.К. 1999г
12. Серiкбаев Т.К. Кеденнiң келешегi бұгiннен (Астана кеденнiң бастығы Серiкбаевпен сұхбат.) Заман Қазахстан 1999 жыл мамыр.
13. Дербiсов.Е Кеден қызметi мемлекеттiң экономикалық мүддесiн яфєорғауға бағытталған; Ә, Әбдiрәш. // Егемен Қазаєстан-1996ж 13 Наурыз.
14. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—1997ж 26 наурыз
15. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—1997ж 8 Қараша.
16. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс ұлғайып ел қазысы толыға тұседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-1997ж 14Қараша”)
17. Наушабай Д. Ел экономикасын көтеру жолында кеден тәртiбi қатая түспеу Заң газетi—2005ж 26 наурыз
18. Мемлекеттiк бажды есептеу және төлеу туралы тәртiбi туралы нұсқаулық. Заң газетi—2005ж 8 Қараша.
19. Кеден iсiнде кедергi немесе алыс берiс ұлғайып ел қазысы толыға тұседi. Жолмергенқызы. Н. Кеден келешегi (Атакент “Кеден туралы//Егемен Қазақстан-2002ж 14Қараша”)
20. Тоєтамов. Р.Р. Кеден келелi iстер, жоғары көрсеткiштер. Қаржы—Қаражат 1999ж,4
21. Сәтiмбеков. Қ. Кеден тәртiбi бұзылмауы тиiс //Заң және заман—1998ж ғ2.
22. Кеден сөздiгi (желтосан басы: 1998ж N1санында// Қазаєстан Заңдары 1998 ғ2. 75).
23. Қуменбаев. Д. Тұсiм туралы кеден жүйесiнiң қызметi // Қаржы—қаражат 1999ж ғ8-9 44б
24. Нұрахметов.Б. Қ.Р. Кеден iсi—сұраєтар мен жауаптар. Алматы. Жетi жарғы 2000жыл
25. Қ.Р. Кеден iсi туралы—О томоженной деле в Р.К.—Алматы Жетi жарғы 1999г.
26. Кеден—сыртқы экономикалық байланыс барометрi (кеден туралы)//Жас алаш—2002ж.
27. Тiлемесов.Н. Ел келбетi кеденнен көрiнедi. //Егемен Қазақстан –2001ж 28 Қараша.
28. Н. Исингарин. Казахстан и Содружества. Алматы 1999.
29. Мегаполис. Бермуды стали основным торговым портнерам Казахстана. 2003 март Ахас Тажутов.
30. Ершов А.Д. Основы управения и организции в таможенном деле. Учебное пособие. Санк-Петербург 1999г.
31. Мадиярова Д.М. Кеден iсiн Ұйымдастыру және басқару Алматы 2000 жыл.
32. Саясат. Отандыє кәсiпорындарды дамытуда иновацияның қосатын үлесi. 2001 N2
33. Шаликбаев С.К. Реформирование экономики. Москва Дружба Народов –2001
34. Шаликбаев С.К. Стратегия регулирование экономики. Москва Дружба Народов –2001.
МАЗМҰНЫ
КlРlСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің
теориялық аспектілері
1.1.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен
мақсаты..4
1.2.Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі
принциптері ... ... ... ..9
1.3.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк
тәжiрибесi ... ... ... ..12
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен
бақылау жүргізуді ұйымдастыру
1. Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...16
2.2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық
құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.3. Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің
кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарына талдау
3.1. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің
кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарын
талдау ... ... ... ... ... ..40
3.2. Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылаудың мәселелері мен жетілдіру
жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
Қорытындылар мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
КlРlСПЕ
Қазақстан Республикасының жас кеден қызметi аяғынан бекем тұрып,
өз алдында тұрған мiндеттердi ойдағыдай орындауда. Бұл ретте кеден
органдары өзiнiң қызметiн ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдаған
жолдауында баяндалған “ Қазақстан даму стратегиясы-2030” ұзақ мерзiмдi
бағдарламасына сүйене отырып жұзеге асырады. Кеден шекарасы арқылы
тауарлар мен көлiк құралдарын тасымалдау тәртiбi оларға мәлiмдеген
кеден режимiне, сондай-ақ кедендiк рәсiмдеуi мен кеден бақылау
процедурасы Кеден Кодексiне сәйкес анықталады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған
тауарларды ҚР-ың кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге
асырылатын iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау
пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кедендiк
шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу
кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-түсiру операцияларын
жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда
тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру
операцияларын жұзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша
сақтау орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу
орындарында болуына жол берiледi.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден заңдылығын сақтау және халықаралық келiсiмдер
мен одан туындайтын халыєаралық мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз ету
мақсатында елдiң кеден органдары қолданатын жиынтығы.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден органдарының лауазымды тұлғаларымен келесi
нысанда жүзеге асады:
- кедендiк бақылауға қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi тексеру;
- тауарлар мен транспорттық құралдарды кедендiк тексеру;
- жеке тексеру;
- республика кеден шекарасы арқылы өтетiн заттарды есепке алу;
- жеке және лауазымды тұлғаларды ауызша сұрау;
- есептiлiк және құжаттылық жүйесiн тексеру;
- кедендiк бақылауға жатқызылатын заттар орналасатын уақытша сақтау
қоймасы, кеден қоймасы, бажсыз сауда дүкенi және өзге жерлердiң
аумақтары мен бөлiмдерiн тексеру;
- кеден баждары мен өзге төлемдердi жинау.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн
қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы
тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден
органында жүргiзiлуi мүмкiн.
Кедендiк ресiмдеу бойынша кедендiк операциялар кеден iсi мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң кедендiк ресiмдеу
жөнiндегi әрекеттердi жасауға уәкiлеттi тиiстi бөлiмшелерi олар
орналасқан орындарда және ҚР-ның нормативтiк құқықтық кесiмдерiмен
белгiленген өзге де орындарда жүзеге асырылады.
Кедендiк бақылау кезеңдерiнiң бiрiнде ҚР-ның кеден заңнамасын бұзушылық
анықталған жағдайда, лауазымды адам кеден органының мамандандырылған
бөлiмшесiне мұндай жолсыздықтар туралы ақпарат бередi.
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің
теориялық аспектілері
1. Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен
мақсаты
Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарын кедендiк ресiмдеу жөнiндегi нұсқаулықты бекiту туралы
ҚР-ның Кедендiк бақылау агенттiгi төрағасының 2003 жылғы 3 қыркүйектегi N
416 бұйрығы ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар мен көлiк
құралдарын кедендiк ресiмдеу жөнiндегi нұсқаулық кеден органдары
лауазымды адамдарының ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарын кедендiк ресiмдеудi жүргiзу кезiндегi iс-әрекеттерiнiң
жүйелiлiгiн айқындайды. ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн
тауарлар мен көлiк құралдары ҚР-ның Кеден кодексiне, кеден iсi жөнiндегi
басқа да нормативтiк құқықтық келсiмдерде, сондай-ақ нұсқаулықта көзделген
тәртiппен кедендiк ресiмдеуге жатады.
Кедендiк рәсiмдеудi жүргiзу кезiнде заңдарда белгiленген тұлғалар
кеден органдарына кедендiк мақсаттар үшiн қажеттi құжаттар мен
мәлiметтердi беруге мiндеттi болып табылады және кеден органдары орындалуын
бақылауын кеден органдарына жүктелген ҚР заңдары талаптарының сақталуын
қамтамасыз ету үшiн қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi талап етуге құқылы
және кедендiк мақсаттар үшiн қажеттi құжаттардың тiзбесi және оларды беру
мерзiмi заңдарда белгiленедi. Кеден органдарының кедендiк рәсiмдеу кезiнде
құжаттарда кеден органдарын шешiмдерiн қабылдауға әсер ететiн негiзгi
деректердi өзгертпейтiн қате басылған жазбалар, техникалық немесе
грамматикалық қателер болуы себептi құжаттарды қабылдаудан бас тартуға
құқығы жоқ, сонымен қатар кеден органдарына кедендiк мақсаттар үшiн
қажеттi құжаттар электронды тұрде берiлуi мұмкiн. Бұл құжаттарды беру мен
сақтау шарттарын кеден iсi мәселелерiн жөнiндегi уәкiлеттi орган
айқындайды.
Кедендiк рәсiмдер- кеден органдары мен iсi кеден саласындағы
тұлғалардың кедендiк бақылауындағы тауарлар мен көлiк құралдарына қатысты
жасайтын iс -әрекеттердiң жиынтығы.
Кедендiк режим- кедендiк аумағында не одан тыс жерлерде өткiзу,
пайдалану мақсаттарына қарай тауарлар мен көлiк құралдарын ҚР-ның кедендiк
аумағы арқылы өткiзу кезiндегi олардың кеден iсi саласындағы мәртебесiн
айқындайтын, заңдарда белгiленген нормалардың жиынтығы.
Кедендiк алымдар-кеден органдары тауарлар мен көлiк құралдарын кедендiк
рәсiмдеу кедендiк алып жүру үшiн кеден органдары бекiтетiн қоймалдарды
саєтау үшiн алатын кедендiк төлем түрлерi.
Кеден- кедендiк шаралардың жүруi үшiн арнайы белгiленген және тиiсiнше
жабдықталған орын.
Кедендiк ресiмдеу кезеңдерiнде техникалық сипаты бар қателер
(қателiктер, грамматикалық және лексикалық қателер және т.б.) анықталған
жағдайда, бөлiмшенiң оларды тапқан лауазымды адамы оларды санамалай отырып
iлеспе жазба жасайды. Кедендiк ресiмдеудiң келесi кезеңдерiнде анықталған
техникалық сипаттағы қателер де осы iлеспе жазбаға енгiзiледi. Осы
жазбаның негiзiнде декларанттың бөлiмшенiң лауазымды адамының қатысуымен
оларды өзiнiң қолымен және мөрiмен растай отырып бұл қателердi түзетуге
құқығы бар. Тиiстi өзгерiстердi бөлiмшенiң лауазымды адамы ЖКД-ның ЭК-сiне
енгiзедi. Барлық өзге жағдайларда ҚР-ның кеден iсi жөнiндегi заңнамасында
белгiленген шаралар қолданылады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған тауарларды
ҚР-ның кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге асырылатын
iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде
алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кендiк ресiмдеу
кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-тұсiру операцияларын
жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда
тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру
операцияларын жүзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша сақтау
орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу орындарында болуына
жол берiледi. Бұл тауарларды сақтаудың жалпы мерзiмi тауарларды
уақытша сақтаудың кеден Кодексiнде белгiленген мерзiмiнен аспауы
керек. Бұл ретте тауарлар жоғалған не олар кеден органдарының
рұқсатынсыз басқа тұлғаларға берiлген жағдайда, аталған тұлғалар
кедендiк төлемдердi және салықтарды төлеу бойынша жауапты болады.
Кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүргiзудiң тетiктерi:
• сыртқы экономикалық айналымды жеделдетуге септiгiн тигiзетiн жағдайларды
жасауды;
• тауарлар мен көлiк құралдарының кеден шекарасы арқылы өтуiнiң рұқсат
етушiлiк тәртiбiн сақтауды;
• контрабандаға, кеден ережелерiн және салық заңдарын бұзушылықтарға қарсы
күресуге , сондай-ақ шекара арқылы есiрткi заттарының, қарудың, оқє-
дәрiнiң, жарылғыш заттардың, көркем өнер туындыларының, халықтың тарихи
және археологиялық игiлiктерiнiң заңсыз айналымының жолын кесудi;
• кедендiк баждарды, салықтар мен өзге де кедендiк төлемдердi уақытылы және
толық төлеудi;
• Қазақстанның сыртқы саудасының кедендiк статистикасын және арнаулы кеден
статистикасын жүргiзудi және кеден органдарының құзiретiнiң шегiнде
валюталық бақылауды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге мiндеттi.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн
қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы
тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден
органында жүргiзiлуi мүмкiн. Кедендiк бақылаудағы тауарларды кеден
кодексiнде көзделген нормаларды сақтай отырып тасымалдау болып
табылады. Кедендiк тасымалдаушының тауарларды өткiзушi тұлғамен
қатынастары шартпен реттеледi. Қызметiн кедендiк тасымалдаушы ретiнде
жүзеге асыру үшiн Қазақстандық тұлға мынадай бiлiктiлiк талаптарына
сәйкес келуге:
-тауарларды тасымалдауға арнап тиiстi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
белгіленген тәртiппен берген лицензиясы болуға;
-кеден Кодексiнде көзделген тәртiппен тиiстi қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген он мың еселенген айлық
есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сомаға кедендiк төлемдер және салықтар
төлеудi қамтамасыз етуге;
-кеден кодексiнде белгiленген талаптарға сәйкес жабдықталған көлiк
құралдары болуға;
-кедендiк бақылаудағы тасымалданатын тауарлардың есебiн жүргiзудi және олар
бойынша есептiлiктi қамтамасыз етуге тиiс.
Тауарлар мен көлiк құралдарын iшкi кедендiк транзит рәсiмiне сәйкес
өткiзуге мынадай шарттар сақталған жағдайда:
-тауарларды ҚР-ның кедендiк аумағына әкелуге немесе ҚР-ның кедендiк
аумағынан әкетуге тыйым салынбаған;
-жеткiзудi бақылау құжаты кеден кодексiнiң бабына сәйкес ресiмделген;
-кеден кодексiнiң бабының тармағына сәйкес тауарлар мен көлiк құралдарын
жеткiзудi қамтамасыз ету шараларының бiрi сақталған жағдайда жол берiледi.
lшкi кедендiк транзиттiң рәсiмiне сәйкес тауарлар мен көлiк құралдарын
жеткiзудi қамтамасыз ету шараларына:
-тауарларды алушының осы баптың 6-тармағына сәйкес жеткiзiп беру жөнiндегi
кепiлдiк мiндеттемесiн табыс етуi;
- кез келген кеден органында кедендiк төлемдердiң және салықтардың
төленуiн қамтамасыз ету;
- тауарларды кедендiк тасымалдаушының өткiзуi;
- тауарларды кедендiк алып жүру жатады.
Тауарларды жеткiзудi бақылау құжатын ресiмдеудi жүргiзу үшiн
жөнелтушi кеден органына тауарға iлеспе құжаттарды табыс етедi. Табыс
етiлген құжаттарды жеткiзудi бақылау құжатының тiркеу нөмiрiн
көрсете отырып, жөнелтушi кеден органының лауазымды адамы куәландырады.
Тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжаты–Қазақстан Республикасының
кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар туралы мәлiметтердi
қамтитын, кеден органдарының тауарлардың межелi кеден органына дейiн
жеткiзiлуiн баєылауды жүзеге асыруы үшiн қажеттi құжат. Тауарлардың
жеткiзiлуiн баєылау құжаты бiр немесе бiрнеше тауарға iлеспе
құжаттармен тасымалданатын тауарлардың әрбiр легiне ресiмделедi.
Тауарларды топтасып тасымалдау кезiнде жеткiзудi бақылау құжаты әрбiр
жүк жөнелтушi мен жүк алушыға жеке-жеке ресiмделедi. Тауарлардың
жеткiзiлуiн бақылау құжатын декларант, ал декларант болмаған кезде
кеден органының лауазымды адамы толтырады. Тауарлардың жеткiзiлуiн
бақылау құжаты нысанын және толтыру тәртiбiн кеден iсi мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлейтiн қатаң есептiлiк құжаты болып
табылады. ҚР бекiткен халықаралық шарттарды көзделген жағдайларда
тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжаты ретiнде осындай шарттармен
белгiленген құжаттар пайдаланылады.
Кедендiк бақылаудағы тауарлар мен көлiк құралдары iшкi кедендiк
транзит ресiмiне сәйкес Қ Р-ның кедендiк аумағы бойынша кедендiк
төлемдер және салықтар төлеудiң қамтамасыз етiлгенiн растайтын құжатты
пайдаланып өткiзiлуi мүмкiн.
1.2. Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері
Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері :
-заңдылық;
-заң алдындағы қорғалу мен теңдiк құқығын қамтамасыз ету сыртқы
экономикалық және кеден iсi саласындағы өзгеде қызметке қатысушылардың
құқықтарын құрметтеу мен сақтау;
-жариялылық принциптерiнде құрылады.
Кеден органдарының мiндеттерi:
-кеден саясатын әзiрлеуге және iске асыруға қатысу;
-өз құзыретi шегiнде егемендiк пен экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз
ету;
-кеден iсi саласында контрабанда мен қылмыстарға, Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларға қатысты кеден
ережелерiн және салық заңдарын бұзушылыққа қарсы күрес;
-ҚР әуе жайларында халықаралық азаматтық авиация қызметiне заңсыз
араласуға жол бермеу;
-ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар мен көлiк құралдарына
қатысты заңдарда белгiленген тарифтiк және тарифтiк емес шараларының
сақталуын қамтамасыз ету;
-сыртқы экономикалық және кеден iсi саласындағы өзге де қызметке
қатысушылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау;
-ҚР-ның заңдарына сәйкес кеден iсi саласындағы құқық бұзушылыққа қарсы
күресу және кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүзеге асыру және
жетiлдiру, сондай-ақ ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тауар айналымын
жеделдетуге жәрдемдесетiн жағдайлар жасау;
-өз құзыретi шегiнде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
-сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенклатурасын жүргiзу;
-ҚР-ның халықаралық мiндеттемелерiнiң орындалуын қамтамасыз ету және ҚР-
ның кеден iсi саласындағы халықаралық шарттарын әзiрлеуге қатысу;
-шет мемлекеттердiң кеден және өзге де құзыреттi органдар мен,
халықаралық ұйымдармен кеден iсi мәселелерi бойынша ынтымақтастықты
жүзеге асыру;
Кеден органы бос көлiк құралының ҚР-ның аумағына келу мерзiмiн көлiк
құралының мұмкiндiктерiн, белгiленген бағытты негiзге ала отырып,
белгiлейдi, бiрақ бiр айдың iшiнде екi мың километр есебiмен белгiленетiн
шектi мерзiмнен аспайтын етiп белгiейдi. Шетелдiк бос автокөлiк құралының
әкелу куәлiгiн тiркеу бегiленген нысан бойынша журналға тiркеу арқылы
жүргiзiледi.
Көрсетiлген құжаттарды баратын кеден органының лауазымды адамы растайды
және тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжатына (ТЖҚ) қоса берiледi.
Тауарға iлеспе құжаттар (оның iшiнде шот-фактуралар немесе шот проформалар)
кедендiк бiрдейлендiру құралдары болып табылады.
Салынған немесе қолданылған бiрдейлендiру құралдары мәлiметтерi ТЖҚ
көрсетiледi.
Пломбалар кедендiк бақылаудаға тауарларды тасымалдау кезiнде қоданылады.
Пломбылау құрылғылары мен қондырғыларына:
- сөмкелерге және қапшықтарға, үлгiлерi және сынамалары бар ыдыстарға,
кедендiк бекiтпелерге, почта сәлемдемелерiне, техникалық жабдықтардың
бекiтпелерiне салу үшiн, сондай-ақ қоймалар мен қызметтiк үй –жайларды
сүргiлеу үшiн пайдаланылатын бақылаулық қорғасын (не оның қорытпасы)
пломбалар және жеке нөмерi бар, қажет болған жағдайда –логотивтi не басқа
да ерекшелейтiн белгiлерi бар бұранда кескiштi пломба салғыштар жатады.
Бұранда кескiштiң диаметiрi 10 мм тең болуы тиiс.
Бiрдейлендiрушi белгiлер- тауарлар мен құжаттарды оларды кедендiк
бақылау мен тасымалдау кезегiндегi бiрдейлендiру құралдары болып табылады.
Тауарларды тасымалдау кезiнде пайдаланылатын бiрдейлендiру белгiлерi
өздiгiнен жапсырылатын негiзiнен жарық шағылыстырушы қабаты бар материалдан
дайындалады, ҚР орталық кеден органдарының атауы сөздерiнiң қысқартылуы
жолымен құрастырылған, кедендік бақылаумен жазбалармен ҚР-ның Кедендiк
бақылау агенттiгi эмблемасының бейнесi көрсетiледi және оны тасымалдаушы
кеден органы тауарды бiрдейлендiру тексерiсiнен кейiн жүк органдарына
жапсырады.
Кедендiк ресiмдеудiң кез келген кезеңiнде тексерудi жүзеге асыратын
лауазымды адам кедендiк декларацияның сыртқы жағына тексерудiң нәтижелерi,
тексеру аяқталған уақыт туралы белгiнi қоймған, қолымен және жеке нөмiрлiк
мөрiнiң мөртаңбасымен бекiтпеген жағдайда, ЖКД тексерудi аяқтау мақсатында
тиiстi белгiлердi қою үшiн кедендiк ресiмдеу кезеңдерiнiң бiрiнде бақылауды
жүзеге асырған жауапты адамға қайтарылады.
Бақылаудың қажеттiлiгi туралы шешiм кедендiк ресiмдеудiң алдыңғы
кезеңдерiнде қабылдануы мүмкiн. Бұл жағдайда тиiстi лауазымды адам ЖКД-ның
сыртқы жағына мұндай шешiмнiң қысқаша негiздемесiн көрсете отырып, бұл
туралы тексерiске тапсырма беретiн, шығару үшiн жауапты лауазымды адамды
хабардар етедi.
Кедендiк рәсiмдеу мақсатында принциптер сынамалар мен үлгiлердi iрiктеу,
тауарлар мен көлiк құралдарын шығару туралы не оларды шығарудың мүмкiн
еместiгi туралы шешiм қабылдау жолымен кедендiк ресiмдеудi аяқтау болып
табылады. Кедендiк ресiмдеу алымдарының төленген сомасы қайтарылмайды.
Кедендiк ресiмдеу алымдарының сомасы банк мекемелерi арқылы кеден
органдарының депозиттiк шоттарына аударылады немесе кеден органдарының
кассасына нақты төленедi.
Кедендiк ресiмдеудiң кез келген сатысында тексерудi жүзеге асыратын
лауазымды адамда тауардың сипаттамасына, оның сапалық көрсеткiштерiне
қатысты күдiк туындаған кезде, сондай-ақ халықтың өмiрi мен денсаулығына
қатер, қоршаған табиғи ортаға қауiп төнген жағдайда, лауазымды адам тиiстi
бөлiмшенiң бастығына не оның орнындағы адамға кедендiк сараптама жүргiзу
қвжеттiлiгi туралы ауызша нысанда баяндайды немесе жазбаша дәлелдi ұсыныс
жасай алады.
3. Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк тәжiрибесi
Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізуде әлемде Қазақстан
Республикасы Кедендiк Бақылау агенттiгi, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен
тығыз байланысты.
Шетелдiк мемлекеттердiң құзiреттi органдармен ақпараттар алмасуын ретке
келтiру үшiн жалған ақша белгiлерiнiң табылу фактiлерi туралы хабарламаның
форматы пайдаланылады. Ол Қазақстан Республикасының аумағында тиiстi
мәлiметтердi телетайп арқылы ұсыну үшiн қолданылады. Шетелдiк
мемекеттердiң қолдан жасалған ақша бегiлерi табылған кезде, сондай-ақ
қылмыстар ашылғаннан кейiн iшкi iстер органдары және өзге де құзiреттi
органдар үш тәулiк iшiнде Интерполдың ҚР ұлттық Орталық бюросына табылған
әрбiр жалған банкнот бойынша 88-1F есепке алу тiркеу нысанын жiбередi.
Алынған материалдардың негiзiнде Интерполдың ҚР-ғы ұлттық Орталық бюросы
Бас хатшылыққа ақпарат дайындайды және жiбередi, онда әрбiр қолдан жасалған
ақшаға үш бөлiктен тұратын индекс берiледi: ел валютасы, бегi бiр
контингент елдерiнiң тобы, бiр ғана ел валютасының нақты қолдан жасалған
түрiнiң Интерпол картотекасында тiркелген реттiк нөмiрi. Шет
мемлекеттердегi Интеродає ұлттық Орталық Бюросынан қажеттi ақпараттар
алуға:
- басқа мемлекеттерден әкелiнген көлiк құралдарын сатып алу, иелену және
пайдалану құқығын беретiн техникалық құжаттамалардың қолдан
жасалынғандығын анықтау;
- шетел өндiрiсiнен шыққан автокөлiк агрегаттарындағы, тораптарындағы,
сондай-ақ сәйкестендiру нөмiрлерiндегi зауыт жасаған белгiлердiң қолдан
жасалынғандығын анықтау;
- ҚР азаматтары шет мемлекеттерден сатып алынған автокөлiк нөмiрлерiнiң,
тораптары мен агрегаттарының кеден құжаттарындағы, техникалық құралды
тiркеу туралы куәлiктердегi, сатып алу-сату шарттарындағы және өзге де
құжаттарындағы жазбалармен сәйкес келмеуiнiң анықталуы;
- шет мемлекеттердегi автокөлiктердiң ұрлануы туралы ҚР iшкi –iстер
органдарының жедел єызметтерi алған мәлiметтерi бойынша тексерудiң терiс
нәтижесi негiз болып табылады.
Құжаттарды ресiмдеу тәртiбi ҚР lшкi iстер министрлiгiнiң 2000 жылғы
24 қарашадағы N631 бұйрығымен бекiтiлген Интерпол арналары арқылы
iздестiрiлудегi көлiк құралдары табылған кезде ҚР lшкi iстер органдарының
қызметтерiмен бөлiмшелерiнiң жұмысын ұйымдастыру жөнiндегi нұсқаулыққа
сәйкес жүзеге асырылады.
Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметi “Zol”, яғни көне
грек тiлiндегi “teloneion”- төлем төлеу сөзiнен келiп шыққан. Еуропа және
Германияда болып жатқан кейiнгi өзгерiстер кезiнде Германия Федеративтi
Республикасының кеден қызметi жаңа талаптарға сай өзгерiстерге ұшыраған.
Бұрындары Еуропалық Одаєєа мүше мемлекеттер шекарасында жасалатын тауарлар
мен жолаушыларға баєылау қысєартылған және тек таңдамалы түрде ғана жедел
баєылау жүргiзiледi. Бұл өзгерiстер Еуропаның бiрiгуi мақсатында жасалып
жатєан шаралар. Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметiнiң
ерекше өзгерiстерге ұшырауы 1990 жылдан басталды. Өйткенi осы тұстан
бастап герман мемлекетiнiң бiрiгуiне байланысты кеден қызметiнiң
ыңғайлануы кезек алады. Қазiргi таңда Германия Федеративтi Республикасының
кеден қызметi ЕуроОдақтың сыртқы кеден шекарасын қорғай отырып,
қауымдастықтың бүкiл мүдделерiн қорғайды.
Федералды үкiмет кеден iсi аясында ЕуроОдақтың Ұлттық кеден
қызметтерiмен келiсiлген кеден қызметiн ұйымдастыру және оның жүзеге асу
әдiстерiн пайдалануға ықылас танытып отырады. Оның ұстанатын негiзгi
ұстанымы барлық үшiншi мемлекеттермен шекаралас ЕуроОдақтың кеден
бекеттерiнде, кеден бақылауы мен кеден процедураларының тиiмдi әдiстерiн
єолдану болып табылады. Бұл, өз кезегiнде түрлi алаяқтық әрекеттерге жол
бермеудiң кепiлi болады.
Қазiргi таңда Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметi
саласында 40 мыңға жуық адам қызмет етедi. Олар түрлi денгейлердегi 600
бөлiмдерiнде әртүрлi қызметтердi жүзеге асырады. Германия Федеративтi
Республикасының кеден қызметi үш сатыға бөлiнген схема түрiнде өзiнiң
негiзгi єызметiн жүеге асырады. Оның ең жоғарғы федералды инстанциясына
Федералды қаржы министрлiгi жатады. Федералды қаржы министрлiгi кеден
қызметiне басшылық жасаушы негiзгi орталық орган болып табылады. Федералды
қаржы минстрлiгiнде кеден төлемдерi мен акциздерiне жауап беретiн арнайы
салалық департамент бар, ол әдетте Департамент III аталады.
Орта денгейдегi ведомстваларға саны 21 құралатын бас қаржы дирекциясы
жатады. Олардың құрамында кеден төлемдерi мен акциздерiне жауапты
департамент бар және өзiнен төмен тұрған кеден қызметтерiне бақылау жүзеге
асырады.
Арнайы қызметтердi орындау мақсатында федералды мекеме құрылған, ол
Федералды және қаржы министрлiгi мен бас қаржы дирекциялары арасында
орналасқан. Мұндай арнайы мекемелерге мысалы: Кëльн қаласында орналасқан
Кеден-қылмыстық мекемесi мен Оффенбах қаласында орналасқан спирттiк
монополия жөнiндегi Федералды басқармалар жатады.
Кеден қызметiнiң жергiлiктi жерлердегi өз қызметi 99 бас кедендер
арқылы жүзеге асырылады. Оларда 412 кедендер мен 54 кеден комиссариаты
бекiтiлген. Бұлар бүкiл кеден қызметiмен байланысты қызметтердi асырып
қана қоймайды, сонымен қатар үшiншi мемлекеттермен тауар айналымына бақылау
жасап, акциздердi жинаумен айналысады. Жергiлiктi кеден бөлiмшелерiне
жедел-iздестiру кедендерi де жатады. Олардың негiзгi қызметi кеден
ережелерiн бұзушылық күрес жүргiзiп, олардың алдын алу.
Кеден төлемдерi мен салықтарын алу және басқа да қызметтермен бас
қаржы дирекциясы, бас кедендер, кедендер, жедел бақылау топтары,
кәсiпорындарда тексерудi жүзеге асыратын бөлiмшелер жүзеге асырады.
Бас қаржы дирекцияларының кеден төлемдерi акциздерiне жауапты
департаменттерi кеден iсiн ұйымдастыру саласында орталықтандыру мен кеден
қызметi қызметкерлерi мен бюджетiн қалыптастыру сияқты жұмыстарын
айналысады. Сонымен қатар, бас қаржы дирекциялар кеден техникалық
лабораториялары мен дайындау базаларына жауапты болады.
Бас кедендердi қызметкерлердiң 80 процентке жуық қызметкерлерi жұмыс
iстейдi. Олардың негiзгi қызметтерiне мыналар кiредi: үшiншi
мемлекеттерден немесе керiсiнше тауарлар мен тұлғалардың енуiмен шығуына
кедендiк ресiмдеулердi жасау, осылармен байланысты кеден төлемдерi мен
акциздердi алу, кеден iсiнде адам құқықтарын, табиғатпен экономика
қауiпсiздiгiн қорғау. Бас кедендер жоғрғы орган болғандықтан, кедендiк
ресiмдеумен қатар, кеден ережелерiмен күрес жұргiзу қызметтерiн жүзеге
асырады. Осы себептi олар арыздарды қарастыру, рұқсаттар мен лицензиялар
беру сияқты қызметтердi де атқарады. Бас кеден құрамына қылмыстық және
әкiмшiлiк құқық бұзушылықтармен күрес жүргiзу, кәсiпорындарда сыртқы
тексеру жүргiзу, заңсыз қызметтер атқарумен және жедел бақылау топтары
бөлiмшелерi кiредi. Кедендер тауарлардың енуi мен шығарылуына бақылау
жасайды және кеден төлемдерiн орнатып оларды жинайды. Жедел бақылау топтары
кеден қызметi заңы негiзiнде тауарлардың айналымына бақылау жасайды, яғни
соның iшiнде тиым салынған тауарлардың айналымына (мысалы: есiрткi
заттары, қару-жарақ, радиоактивтi заттар, фауна және флора түрлерiн қорғау
сияқты). Олар тұлғаларды және көлiк құралдарын ұстауға, багаждарды, көлiк
құралдарын және жүктердi тексеруге құқылы. Кедендiк ресiмдеу мен жедел-
iздестiру қызметтерiн ақпараттандыруда Гармония, Альбатрос және Атлас
(1995 жылдан бастап) ақпараттық жүйелерi қолданылады.
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен
бақылау жүргізуді ұйымдастыру
2.1 Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
ҚР территориясында валюталық операцияларды жүзеге асыру тәртіптері мен
принциптері, валюталық операция жүргізетін субъектілер құқықтары мен
міндеттері, валюталық заң бұзушылық үшін жауапкершілікті ҚР “Валюталық
реттеу туралы” заңы анықтайды.
ҚР мемлекеттік валюталық реттеу еліміздің төлем балансын күшейтуді
қамтамасыз ету мақсатында валюталық операцияларды жүргізеді, ұлттық
валютаны тұрақтандыру, ішкі валюталық рынокты дамыту және сонымен қатар
оның ҚР валютасымен есептесу, шетелдік валютаны алу, ҚР банктеріндегі
резидент және резидент емес бақылау тұлғалардың есебін жүргізу, тәртібінің
аудару және валюталық құндылықтарды жөнелту құқығы, сондай-ақ ҚР және одан
тыс аумақтарда резиденттердің шетел валютасына есеп ашу құқығы және
резидент емес тұлғалардың ҚР аумағында шетелдік валюта мен ҚР валютасына
есеп ашу құқығы өкілетті мемлекеттік органдардың (валюталық реттеу
органдары) қызметіне жатады.
ҚР валюталық операцияларды жүргізудің негізгі принциптері, валютаны
реттеу және валюталық бақылау органдарының өкілеттілігі менфункциялары,
жеке және заңды тұлғалардың валюталық құндылықтарды иелену, пайдалану және
жұмсауға қатысты құқықтары мен міндеттері, сонымен қатар валюта
заңдылықтарын бұзғаны үшін жауапкершілік Валютаны реттеу туралы ҚР
Заңымен белгіленді.
Заңмен төмендегілер белгіленген:
1. ҚР Ұлттық банк нормативті – құқықтық актілерімен, сонымен
қатар салықтық және кедендік заңдарында қарастырылған
жағдайдан басқа резиденттер арасындағы операциялар бойынша
барлық төлемдер мен аударулар тек ҚР валютасымен жүргізіледі.
2. Резиденттер мен резиденттер емес тұлғалардың ҚР шетелдік
валютаны сатып алу сатуы және айырбасталуы өкілетті банктер
менбанк операцияларының жекелеген түрлерін жүргізетін ұйымдар
сондай-ақ ҚР ұлттық белгілеген тәртіптер бойынша олардың
айырбастау пунктері арқылы жүргізіледі
3. Өкілетті банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін
жүргізетін ұйымдар, сонымен қатар олардың айырбас пунктерінен
бөлек шетелдік валютаны сатып алу, сату және айырбастауға
тыйым салынады.
4. Валюталық операциялар жөніндегі ҚР ҰБ нормативтік құқықтың
актілеріне сәйкес резиденттер мен резидент емес тұлғалар
арасындағы операциялар бойынша төлем өзара келісімге сай кез-
келген валютада жүргізіледі.
5. ҚР-нан экспортқа жіберілген тауарлар мен көрсетіоген қызмет
үшін түскен валюталық түсім резидентердің есеп шотына ҚР
банктерінде кедергісіз қабылданады.
6. Валюталық құндылықтарды, нақты ұлттық валюталарды және ұлттық
валютадағы төлем құралдарын әкелу және әкету ҚР Ұлттық банкі
орнатқан тәртіппен жүзеге асырылады.
7. Номиналды құны ұлттық валютада берілген бағалы қағаздарды
әкелу және әкету ҚР Ұлттық банк шешеімімен бағалы қағаздарды
тіркеу және айналу және шығарылу аумағында реттеуші қатынас,
мемлекеттік орган анықтайтын тәртіпке жүзеге асырылады.
8. Валюталық құндылықтарды әкелу мен әкету кедендік рәсімдеу
кеден заңдылығына сәйкес жүзеге асырылады.
ҚР валюталық бақылау органы болып,ҚР заңдылығына сәйкес валюталық
реттеуді жүзеге асыруға құқылы мемлекеттік органдар болып табылады.ҚР-да
валюталық реттеудің негізгі органдарына ҚР заңдылығына сәйкес валюталық
реттеу функцияларын жүзеге асыратын ҚР Ұлттық банкі жатады. ҚР Үкіметі және
басқа да ҚР заңдылығына сәйкес өзінің міндеттілі шегінде валюталық реттеуді
жүзеге асырады.
Валюталық бақылаудың агенттеріне банктік операциялардың кейбір түрлерін
жүзеге асыратын өкілетті ұйымдар мен өкілетті банктер жатады. Валюталық
бақылау аумағына кеден органдарының міндеттері ҚР кеден ісі туралы
Заңындағы 220 бабымен анықталады.
Орталық кеден органы валюталық бақылау аумағында ҚР кеден органдары
міндеттілігі шегінде валюталық бақылауды жүзеге асыру кезінде кеден
органдарының басқа да міндеттері мен қызметтерін анықтайды.
Тауарларды экспорттау кезінде валюталық бақылау валюталық түсімнен
түсетін ақшаның: шетел влютасындағы немесе ҚР влютасындағы ақша
құралдарының өз ауқаттылығын және толықтылығын қамтамассыз ету мақсатында
жүзеге асырылады.
Валюталық бақылаудың негізгі бағыттары:
- жүргізіліп жатқан экспорттық валюталық операциялардың қазіргі
заңдылыққа сәйкесетінін анықтау және қажетті жағдайда сәйкес тірекеу
куәлігі мен лицензиялардың бар болуы;
- төлемдердің төленгенін дәлдігін тексеру;
-экспорттық валюталық операцилар бойынша есеп обьективтілігін және
толықтылығын тексеру;
Қазіргі іс әрекеттегі заңдылыққа сәйкес отандық экспортерлермен әр бір
сырттқы экономикалық қызмет келісімдері бойынша резидент шотын жүргізетін,
соңынан экспорттан түсім түсіретін бір банкпен қол қойылған, бір паспорты
рәсімделеді.
Түсетін валюталық түсім экспортердің шотына шетел банкісіне,
келісімшартта белгіленген уақытта есепке алынуына рұқсат етіледі, егер ҚР
Ұлттық банкі лицензиясына сәйкес болған жағдайда.
Егер келісім – шартта белгіленген күннен және ҚР территориясында
тауарларды кедендік рәсімдеуден кейін 120 күннен асып кеткен жағдайда
уақытылы түсім түспеген жағдайда, экспортер ҚР Ұлттық банкісінің нормативті-
құқықтық актісіне сәйкес лицензиялау жүргізуге міндетті.
Тауарлардың экспортымен байланысты валюталық операцияларды жүргізу
бойынша құжаттарды кедендік рәсімдеу кезінде қажетті құжаттар:
- келісім-шарт паспорты (кп);
-келісім паспортының электронды көшірмесі;
-экспорт бойынша досье;
-экспорт бойынша іс.
Келісім паспорты үш экземплярда толтырылады. Кеден органына
экспортермен келісім паспортымен қоса, негізінде келісім паспорты
құрастырылған келісім-шарттың өзі және электронды көшірмесі ұсыналады
.Келісім паспортының бір экземпляры кеден органының өкілетті тұлғасымен
қол қойылған экспортердің өзіне қайтарылып беріледі.
Екінші экземпляр кеден органымен экспорт бойынша досье ашу үшін негіз
болады. Үшінші экземпляр кеден органдарымен банкі жіберіледі,экспорт
бойынша іс ашуға негіз болып табылады. Өкілетті банк келісім паспортын
қабылдап және тексеріп болғаннан кейін, кеден органына валюталық бақылауға
келісім паспортын қабылдау туралы банк растайтын хабар жібереді.
Кеден органы банктен шоттың ашылғаны туралы хабарды алғаннан кейін, осы
келісім паспорты бойынша тауарларға кедендік рәсімдеу жүргізуге құқылы.
ҚР әкелінетін тауарларды валюталық бақылаудың мақсаты ҚР тыс жерлерде
влюта ағылуын тоқтату және сыртқы экономикалық келісім бойынша импорт
мақсатында тенге және шетел валютасында құралдарды қолдануды заңға
сәйкестігін қамтамасыз ету.
Валюталық бақылаудың негізгі бағыттары:
- жүргізіліп жатқан импорттық валюталық операциялардың қазіргі заңға
сәйкестігін анықтау және қажетті жағдайда сәйкес тіркеу куәлігі мен
лицензияның бар болуы;
- төлемдердің төленгенін тексеру;
- импорттық валюталық операциялар бойынша есептің обьективтілігін және
толықтылығын тексеру;
ҚР –на импортталатын тауарларды валюталық бақылаудың функциялары ҚР
кеден органдарына және өкілетті банкке жүктеледі.
Егер өнім жетпей қалған жағдайда және келісім шартта белгіленген
уақытта аударылған ақша түспей қалған жағдайда , импортер ҚР тауарларды
әкелу үшін барлық шараларды қолдануға міндетті.
Заңды тұлға- резиденттер және резидент еместер арасында шетел
валютасында операциялар бойынша төлемдер қолма-қолсыз тәртіп бойынша жүзеге
асырылады.Импортер болып табылмайтын, импорталатын тауарға төлемді үшінші
тұлғаға жүргізу импортер мен үшінші тұлға – төлеуші арасында келісім болған
жағдайда рұқсат етіледі.
Әр бір сыртқы экономикалық келісімгебір банкпен қол қойылған, импорт
бойынша төлем жүргізлетін, резидент шотын жүргізетін бір келісім паспорты
рәсімделеді.
2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық құралдар
ТМД елдерінің тәуелсіздік алуы және өз алдына сыртқы экономикалық
қызмет субьектісі ретінде әлемдік рынокқа шығуы Қазақстан Республикасында
кедендік бақылау механизмін құру қажеттілігі пайда болды.
Сыртқы экономикалық байланыстардыңинтенсивті дамуы, оған
қатысушылардың және коммерциялық құрылымдар санының көбеюі, рыноктық
экономиканың қалыптасу жағдайында кедендҚк саясаттың өзгеруі, кеңейтілген
тауар номенклатураларының экспорт пен импорт мүмкіншіліктерін кеңейту кеден
қызметтерінен жоғары өнімділік қамтамасыз етуді, кеден шекарасы арқылы
өтетін жүктерді транспорттық құралдарды, тұлғалардың заттарын кедендік
бақылау тиімділігін талап етеді.
Оперативті кеден қызметкерлерінің күнделікті қадағалау жұмыстарында
анықтау элементтерінің бірі бұл олармен кедендік бақылау мәдениеті мен
сапасын, деркезділігін қамтамасыз ету мүмкін емес. Бақылаудың жоғары
нәтижелігі, әр бір кедендік бақылау учаскісінде, қол жүгі және жолаушылар
жүгі, транспорттық экипаж, орта немесе ірігабаритті өткізілетін жүк,
халықаралық пошталық жіберілемдірді бақылау, транспорттық құралдардың
барлық түрлерінің халықаралық қытынастарын бақылау болсын, техникалық
құралдардыкешенді бақылау кезінде болады.
Мемлекеттік шекара арқылы өткізілетін әр бір обьектілерді кедендік
бақылау үшін кедендік бақылау ұйымдарының технологиялық сызбаларына сәйкес,
КБТҚ спецификалық түрлері қолдануы тиіс. КБТҚ оперативті-техникалық
мүмкіншіліктерін, қазіргі әдістерін және оларды қолдану тәсілдерін, олармен
жұмыс істеуде тәжірибелік дағдыларын жақсы білу осылардың барлығы белгілі
бір дәрежеде кедендік бақылаудың жоғары кәсіби деңгейін қамтамасыз етеді.
Сонымен, кедендңк бақылаудың техникалық құралдары (КБТҚ)-
мемлекеттңк шекара арқылы өткізілетін объектілердің барлық түрлерін,
олардың ішінен әкелуге не әкетуге тыйым салынған немесе декларация
мазмұнына сай келмейтін заттар, материалдарды анықтау мақсатында оперативті
кедендік бақылау процесін жүргізу кезінде кеден қызметкерлерімен
қолданылатын арнайы техникалық құралдар кешені.
Кедендік құжаттардың түп нұсқалығын тексеру кеден органдарына
ұсынылған құжаттар түрлерінің немесе бастапқы мазмұнының өзгеруі анықталған
факті затқа экспресс зерттеу жүргізуді талап етеді. Тауарлық емес айналымда
кедендік бақылауға жататын құжаттар:кедендік декларация, министрліктер,
ұйымдар, ведомстволар, банктер рұқсат берген әр түрлі құжаттар (мысалы,
қаруларды әкелуге не әкетуге рұқсат беру, радиотехникалық бұйымдарға,
валюталық және мәдени құндылықтарды шығару рұқсат беру), жекелеген жүктерге
жолдама құжаттар, автокөлік сатып алуға рұқсат құжаттар және т.б.
Тауарлық айналым кезінде кедендік бақылауға жататын құжаттар: жүктің
кедендік декларациясы, кәсіпорындарды мемлекеттік тіркеуге енгізу туралы
куәлік, уставтық және құрылтайлық құжаттар, келісімдер банктік құжаттар,
жүктерді кедендік рәсімдеуге сенімхат және басқа да әр түрлі құжаттардың
формасы бойынша, түрлері бойынша, рәсімделуіне байланысты мәтіндеріне,
қолдарына, мөрлеріне байланысты.
Көптеген құжаттарды зерттеу саласында көп тәжірибесі бар, құқық
қорғау органдарының қалыптасқан тексеру келесідей сызбадан тұрады.
Ең алдымен, жекелеп зерттеуге және талдауға ұсынылған кеден шекарасы
арқылы өткізілетін құжаттар объектілерінің құжаттарының орнатылған формаға
сәйкес келуіне көңіл аудару қажет, талап етілетін реквизиттердің бар немесе
жоқ болуы: штамп, мөр, қолдың қоюлуы, күндердің және т.б. нармативті акті
және тәртіптерге құжаттардың үлгісі, түрлеріне сәйкес бланкілердің,
штамптардың, сонымен бірге лауазымды тұлғалардың қойлған қолдарының түп
нұсқасының оттискісі болуы қажет. Тәртіп бойынша бұл тексеру визуалды түрде
іске асырылады.
Келесі этап криминалистикаға бағытталған кедендік бақылаудың
техникалық құралдарын қолдану арқылы іске асырылатын құжаттардың сыртқы
белгілерін зерттеу болып табылады.
Мемлекеттік шекера арқылы өткізілетін объектілерге мыналар жатады:
қол жүгі, жолаушылардың багаждары, жүктердің барлық түрлері, халықаралық
пошталық жіберілімдер, транспорттық құралдардың халықаралық қатынасы.
Анықтамадан көріп тұғандай, КБТҚ – кеден қызметкерлерінің оперативті
жұмысшының елдің мемлекеттік және экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету
үшін қолданылатын ең қажетті “қаруы”
Жобаның мақсаты: КБТҚ бойынша максималды-қаныққан ақпараттардың қайнар
көздерін құру; бұл бағытта барлығына қолайлы ақпараттық базаны дамыту
мақсатында, барлық қызығушы тұлғаларды КБТҚ қызметі біріктіру; КБТҚ ғылыми
қызметін қолдау және дамытуды ұйымдастыру үшін инвистицияларды тарту.
Кедендік құжаттардың жасанды тәсілдерін кең тарағалғаны, бұл
құжаттардың мазмұнының түп нұсқалығына мынадай жолдарымен өзгерту енгізу:
тазартып өшіру, қосып жазу, құжаттардың кейбір беттерін ауыстыру және өңдеу
(сызба 1).
Тазалап өшіру- мәтінді немесе оның бір бөлігін өшіргішпен өшіру
арқылы,ұстараның жүзімен,пышақпен немесе басқада өткір заттармен қыру
арқылы механикалық жою.
Тазалап өшіру нәтижесінде парақтың жоғарғы бетінің бүтінділігі
бүлінеді -“сәуле” арқылы көру кезінде және жарықты қиғашынан түсіру арқылы
қадағалау кезінде талшықтардың көтеріліп тұрғаны байқалады. Егерде қағаз
бетінде типографиалық сызықпен қорғау сеткаларының сызықтары болса онда
олар қағаздың жоғарғы қабатымен бастапқы мәтіннің жіңішке сызықтары
жойылады.
Бұл белгілер микроскоп немесе лупа арқылы тез анықталады.
Қосып жазу- бастапқыда жазылған құжаттардың мәнін және мағынасын
бұрмалайтын жазбаша белгілердің штрихтарын немесе жаңа
әріптер,сандар,сөздер және олардың байланыстарын немесе мәтінгежаңа
жазбалар енгізу арқылы құжаттардың бастапқы мазмұнын өзгертудің түрі.
Сурет 1- Құжаттардың түпнұқалығын өзгерту жолдары және олардың
ерекшеліктері
Қосып жазу әдетте хаттың құралымен материалына сәйкес түсті қолдану
арқылы құжаттардың мәтіннен бос жерінде жүргізіледі:
Қосып жазуда сипаттайтын негізгі белгілер:
• жаңа жазу мен бастапқы штрихтар түстерінің айырмашылығы;
• ескі мәтінде жаңа жазуларды орналастыру айырмашылығы;
• әріптер, сөздер,қатарлар арасындағы аралықтың ұлғайуы немесе қосылуы;
• жөнсіз қысқартулар;
жаңа немесе бастапқы мәтіндердің инфрақызыл және ультрафиолетті сәулелерді
жұту айырмашылығы;
Өңдеу-бұл химиялық реактивтер қышқылдар, сілтілер және
тотықтырғыштар арқылы штрихтар бояуларын түссіздендіру арқылы химиялық
жолмен бастапқы мәтінді және онәң бөліктерін жою тәсілдері.
Өңдейтін заттар әсерінен қағаздың сол жерлері сынғыш,осал,кедір-
бұдырлау қағаздың жоғары бетінде майда жарықтар пайда болады,қағаздың сол
бөлігіндегі түсі өзгереді-сарғаяды немесе қоңыр түс пайда болады.Көптеген
шарик ручкаларының пасталары және тушь химиялық реактивтер әсеріне
бейімделмеген,сондықтан оларды өңдеу мүмкін емес.
Құжаттардың бөлімдерін ауыстыру,бірнеше парақтан тұратын құжаттарда
жүргізіледі. Парақтарды ауыстырудың белгілеріне,беттердің номерлеріндегі
айырмашылық,беттердің бұлғануы,қағаз сорттары, түстер жатады.
Құжаттың маңызды реквизиті болып оған құқықтық күш беретін қойылған
күш болып табылады.Оныжалған қойған кезде бірнеше кезекте жалған қойған
қолды үлгі-қолға барынша ұқсастығын көрсетуге тырысады. Бұл тұлғаның қолына
ұқсастыру немесе нағыз қойылған қолды дәл жасауға жету үшін арналған
техникалық құралдар көмегі арқылы жүзеге асады.
Қылмыстық тәжірбиеде қолды жалған жасауда негізгі түрлері төмендегідей
бөлінеді.
• Қолды алдын ала қаламмен сызып алып соңынан пастамен тущпен немесе сия
бастыру арқылы
• Қолды көшірме қағаз арқылы көшіру
• Қағаз қойылған қолдың бояуын жалған құжатқа жоғары көшіру қабілетіне ие
заттар арқылы көшіру;
• Фотомеханикалық электрографикалық
Қойылған қол сияқты құжаттардың негізгі реквизиті болып
табылатын,мөрдің және штамптың іздерін жасанды ету келесідей негізгі
тәсілдерімен жүзеге асады:
• Қағазға салынғанклише арқылы
• Құжаттардың түп нұсқасын қайта көшіру;
• Қолдан жасалған рельефті клейше арқылы;
• Типографикалық шрифті теру жолмен жасалынған клейше арқылы;
• Компьютерлік техника арқылы;
Қорыта келе, кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдануды талап
ететін кеден қызметкерлерінің оперативті міндеті, кеден қызметкерлерінің
оперативті қызметінде КБТҚ орнымен рольмен түсіну үшін негіз болып
табылады.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының жобасы жеті бөлімнен
тұрады:кедендік құжаттардың оперативті диагностиканың техникалық құралдары
және кедендік бақылау обьектілері құрамының классификатциясы,кедендік
бақылау обьектілер инспекцисының техникалық құралдары, кедендік іздестіру
мен тексерудің техникалық құралдары,кедендік бақылау обьектілерінің
кедекдік рәсімдеу құралдары, кедендік бақылау аумағында оперативті
жағдайларда бақылаудың техникалық құралдары,аудио-видео ақпараттарды
тасымалдаушының бақылаудың техникалық құралдары.
Бірінші бөлімінде. КЕдендік құжаттардың түп нұсқасые тексеру мысалдары
келтірілген,атап айтқанда тексеру сызбасы мен заты,құжаттың бастапқы
мазмұнынан өзгеру фактісін анықтау,мөрмен штамп ізінің жасандылығын
анықтау,сонымен қатар,кедендік құжаттардың түпнұсқалығын жасанды екендігін
тексеретін техникалық құралдары, бақылау группалары,микроскоп, ультра
сәулелер,құжаттарды тексеретін стол үсті құралдары.
Жоба мазмұнынасүйене отырып айтуға,айтуға болады,отандық кедендік
заттарды шынында ешқандай қолдан жасаудан- өзгерту,қосу жазу,өшіру тағы
басқа арнайы қорғанысы жоқ,ал шетелдік кедендік орындары бұған ерекше мән
беріп қарапайым,бірақ арнайы құралдарсыз қиын анықталатын қорғаныс
әдістеріне қоланылады.
Екінші бөлімінде тексеретін ренгендік техника қарастырылған, соның
ішінде тексергіш ренгендік техника классификациясы, бақылаудың ренгендік
әдістерінің физикалық негізі және түсінігі, кеден органдарында қолданылатын
тексергіш ренгендік техникасы, сонымен қатар, инспекциялы-тексергіш
кешендер, стратегиялықажет шикізат өнімдерінің кейбір түрлерінің көлемін
дистанциялық бақылаудың техникалық құралдары.
Үшінші бөлімінде жасырын және құпия салынымдарды анықтау және іздеу
мақсатында кедендік бақылау объектілерінің қиын жерлерін локациялық және
оптика-механикалық зерттеу үшін арналған тексеру және іздеудің техникалық
құралдарының кешені туралы қарастырылған.
Төртінші бөлімінде кедендік қамтамасыз ету және олардың бүтінділігін
анықтау атрибуттарын салудың техникалық құралдары, яғни отандық қорғасын
және пластмассалық пломбалардың үлгілері, пломбиратордың іздері мен пломба
сымдары, сонымен қатар қазіргі кезде мынадай кедендік атрибуттар
қолданылады: бақылаудың Эдсил-Н пластикалық пломбасы, Фликлок металды
ленталық пломба, ТРОС күш беретін тростық пломба және де Кликер Контейнер
Сил күш беретін пломбалары.
Бесінші бөлімінде Кедендік брокердекларант атты автоматтан-дырылған
сияқты құжаттарды кедендік рәсімдеудің техникалық құралдары қарастырылған,
сонымен қатар, кеден органдарында қолданылатын арнайы сия және мөрлер
қарастырылған.
Алтыншы бөлімінде кедендік бақылау аумағында нақты жеке тұлғалардың
кедендік құқықбұзушылық әрекетімен фактілерін белгілеу, орнату, анықтау
және қамтамасыз ету үшін арналған, визуалды бақылаудың техникалық құралдары
қарастырылған.
Жетінші бөлімінде ақпараттарды тасымалдаушылар арасында тыйым салынған
мәліметтердің бұрын анықтауды қамтамасыз ету үшін арналған видео-
аудиоақпараттарды бақылаудың техникалық құралдары қарастырылған.
Бұл тақырыпты қарастыруда келесідей қорытынды жасауға болады, КДТҚ
қолданумен кедендік бақылау ұйымдарында кеден органдарының табысына
қарамастан, бақылаудың бұл бағыты қазіргі кезде жетілдіру үстінде және
кедендік бақылау органдарынан принципиалдық және қырағылық талап етіледі.
2.3 Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
Осы Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық
бақылау жүргізу ережесі ҚР Кеден кодексі 19-бабының 12 тармағына және 433
бабының тармағына, “Атом энергиясын пайдалану туралы”, “Халықтың
радиациялық қауіпсіздігі туралы” “Халықтың санитарлық – эпидемиологиялық
салауаттылығы туралы” “Қоршаған ортаны қорғау туралы”, “Экспорттық бақылау
туралы” ҚР нормативтік құқықтық келісімдерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде
№1196 тіркелген ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің Атом
энергетикасы жөніндегі комитеті төрағасының 2002 жылғы 3 қыркүйектегі №65
бұйрығымен бекітілген радиоактивті материалдарды қауіпсіз тасмалдау
ережесі, ҚР бас мемлекеттік снитарлық дәрігерінің 1999 жылғы 9
желтоқсанындағы №10 қаулысымен бекітілген “Санитарлық ережелер” №2.6.1.758-
99 “Радиациялық қауіпсіздік нормалары” ҚР нормативтік құқықтық келісімдерін
мемлекеттік тіркеу тізілімінде №2198 тіркелген ҚР Денсаулық сақтау
министрінің 2003 жылғы 31 қаңтардағы №97 бұйрығымен бекітілген “Радиациялық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі санмтарлық ережелер мен нормалары”
нормативтік құқықтық кесімдеріне сәйкес әзірленеді.
Тауарлар мен тасымалдау заттарын радиациялық бақылау ҚР-ның
мемлекеттік шекарасындағы кедендік бақылау түрлерінің бірі бола отырып,
ядролық қару мен ядролық материалдарды тартпау, радиоактивтік
материалдарды, иондаушы сәулелену жоғары деңгейі бар тауарлармен құралдарын
мемлекеттік шекара арқылы өткізу кезіндегі кеден ережелерін бұзушылықтардың
алдын алу халықаралық режимінің сақталуына бағытталады.
Радиациялық бақылауға ҚР мемлекеттік шекарасынан өтетін жеке
тұлғалардың, таурлармен көлік құралдарының барлығы да ұшырайды. ҚР
мемлекеттік шекарасынан өткізілетін объектілерді радиациялық бақылау,
шешілетін міндеттер ескере отырып мынадай бағыттардын тұрады:
- ҚР мемлекеттік шекарасында ионданушы саулелену
деңгейі жоғары радиоактивтік материалдардың,
тауарлармен көлік құралдарының өткізілуін
кедендік бақылау;
- ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлармен көлік құралдарына радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастырудың негізгі ережелерімен
тәртібін айқындау;
- ҚР мемлекеттік шекарасында таурлармен көлік
құралдарына радиациялық бақылау жүргізудің жалпы
өлшемдерімен тәсілдерін айқындау;
- Жоғары иондаушы сәулелену деңгейі бар РМ
(Радиациялық материалдар), тауарлар көлік
құралдарын ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу
фактілері анықталған жағдайда радиациялық
қауіпсіздікті ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды
жоспарлау мен жүзеге асырудың өлшемдерін анықтау.
Осы ережелерде мынадай түсініктер пайдаланады:
1. Иондаушы сәулелену көзі – ионданушы сәулелену шығаратын немесе
шығара алатын радиоактивтік зат немесе қондырғы;
2. Мөлшердің қуаты уақыт бірлігі (секунд, минут, сағат) ішіндегі
сәулелену мөлшері;
3. Радиактивтік материалдар- оларда белсенділік концентрациясы, сондай-ақ
толық белсенділік РМҚТЕ-99 71-76 тармақтарымен немесе тиісінше МАГАТЕ№TS-
R-1 (ST-1 Revised) Ережесінің 401-406 тармақтарымен регламенттелетін
мәндерден артық болады:
4. радиациялық авария адамдардың белгіленген нормалардан жоғары
сәулеленуі немесе қоршаған ортаның ластануына әкеп соқтыруы
мүмкін немесе әкеп соқтыратын радиактивтік өнімдердің және
иондаушы сәулелену жобада көзделген қалыпты пайдалану шекарасынан
шығатын атом энергиясын пайдалану объектісін қауіпсіз пайдалану
шектерін бұзу;
5. радиациялық бақылау – дозиметрлік және радиометрлік бақылауды қамтитын
жағдай туралы ақпарат алу;
6. орам – радиациялық қауіптің белгілері бар тасымалдау үшін ұсынылған
түрдегі оның радиоактивті құрамы бар орау жиынтығы;
7. сәулелену деңгейі – мөлшердің мини зиверт сағатына (мкзвсағ)
бейнеленген тиісті қуаты;
8. радионуклидтік үлестік белсенділігі – аталған нуклидтің масса
бірлігіне арналған белсенділігі . Материалдың үлестік белсенділігі –
радиоактивті материалдың массасы бірлігінен грамдағы беккерельге
бейнеленген белсенділігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КlРlСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің
теориялық аспектілері
1.1.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен
мақсаты..4
1.2.Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі
принциптері ... ... ... ..9
1.3.Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк
тәжiрибесi ... ... ... ..12
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен
бақылау жүргізуді ұйымдастыру
1. Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...16
2.2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық
құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.3. Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің
кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарына талдау
3.1. Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша Кедендік бақылау департаментінің
кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жұмыстарын
талдау ... ... ... ... ... ..40
3.2. Кедендік ресімдеу мен кедендік бақылаудың мәселелері мен жетілдіру
жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
Қорытындылар мен
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..50
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
КlРlСПЕ
Қазақстан Республикасының жас кеден қызметi аяғынан бекем тұрып,
өз алдында тұрған мiндеттердi ойдағыдай орындауда. Бұл ретте кеден
органдары өзiнiң қызметiн ҚР Президентiнiң Қазақстан халқына жолдаған
жолдауында баяндалған “ Қазақстан даму стратегиясы-2030” ұзақ мерзiмдi
бағдарламасына сүйене отырып жұзеге асырады. Кеден шекарасы арқылы
тауарлар мен көлiк құралдарын тасымалдау тәртiбi оларға мәлiмдеген
кеден режимiне, сондай-ақ кедендiк рәсiмдеуi мен кеден бақылау
процедурасы Кеден Кодексiне сәйкес анықталады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған
тауарларды ҚР-ың кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге
асырылатын iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау
пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кедендiк
шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде алдын ала кедендiк ресiмдеу
кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-түсiру операцияларын
жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда
тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру
операцияларын жұзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша
сақтау орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу
орындарында болуына жол берiледi.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден заңдылығын сақтау және халықаралық келiсiмдер
мен одан туындайтын халыєаралық мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз ету
мақсатында елдiң кеден органдары қолданатын жиынтығы.
Кедендiк бақылау-ҚР кеден органдарының лауазымды тұлғаларымен келесi
нысанда жүзеге асады:
- кедендiк бақылауға қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi тексеру;
- тауарлар мен транспорттық құралдарды кедендiк тексеру;
- жеке тексеру;
- республика кеден шекарасы арқылы өтетiн заттарды есепке алу;
- жеке және лауазымды тұлғаларды ауызша сұрау;
- есептiлiк және құжаттылық жүйесiн тексеру;
- кедендiк бақылауға жатқызылатын заттар орналасатын уақытша сақтау
қоймасы, кеден қоймасы, бажсыз сауда дүкенi және өзге жерлердiң
аумақтары мен бөлiмдерiн тексеру;
- кеден баждары мен өзге төлемдердi жинау.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн
қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы
тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден
органында жүргiзiлуi мүмкiн.
Кедендiк ресiмдеу бойынша кедендiк операциялар кеден iсi мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң кедендiк ресiмдеу
жөнiндегi әрекеттердi жасауға уәкiлеттi тиiстi бөлiмшелерi олар
орналасқан орындарда және ҚР-ның нормативтiк құқықтық кесiмдерiмен
белгiленген өзге де орындарда жүзеге асырылады.
Кедендiк бақылау кезеңдерiнiң бiрiнде ҚР-ның кеден заңнамасын бұзушылық
анықталған жағдайда, лауазымды адам кеден органының мамандандырылған
бөлiмшесiне мұндай жолсыздықтар туралы ақпарат бередi.
1.Кеден органдарындағы кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің
теориялық аспектілері
1. Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізу тетіктерінің мәні мен
мақсаты
Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарын кедендiк ресiмдеу жөнiндегi нұсқаулықты бекiту туралы
ҚР-ның Кедендiк бақылау агенттiгi төрағасының 2003 жылғы 3 қыркүйектегi N
416 бұйрығы ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар мен көлiк
құралдарын кедендiк ресiмдеу жөнiндегi нұсқаулық кеден органдары
лауазымды адамдарының ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар
мен көлiк құралдарын кедендiк ресiмдеудi жүргiзу кезiндегi iс-әрекеттерiнiң
жүйелiлiгiн айқындайды. ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн
тауарлар мен көлiк құралдары ҚР-ның Кеден кодексiне, кеден iсi жөнiндегi
басқа да нормативтiк құқықтық келсiмдерде, сондай-ақ нұсқаулықта көзделген
тәртiппен кедендiк ресiмдеуге жатады.
Кедендiк рәсiмдеудi жүргiзу кезiнде заңдарда белгiленген тұлғалар
кеден органдарына кедендiк мақсаттар үшiн қажеттi құжаттар мен
мәлiметтердi беруге мiндеттi болып табылады және кеден органдары орындалуын
бақылауын кеден органдарына жүктелген ҚР заңдары талаптарының сақталуын
қамтамасыз ету үшiн қажеттi құжаттар мен мәлiметтердi талап етуге құқылы
және кедендiк мақсаттар үшiн қажеттi құжаттардың тiзбесi және оларды беру
мерзiмi заңдарда белгiленедi. Кеден органдарының кедендiк рәсiмдеу кезiнде
құжаттарда кеден органдарын шешiмдерiн қабылдауға әсер ететiн негiзгi
деректердi өзгертпейтiн қате басылған жазбалар, техникалық немесе
грамматикалық қателер болуы себептi құжаттарды қабылдаудан бас тартуға
құқығы жоқ, сонымен қатар кеден органдарына кедендiк мақсаттар үшiн
қажеттi құжаттар электронды тұрде берiлуi мұмкiн. Бұл құжаттарды беру мен
сақтау шарттарын кеден iсi мәселелерiн жөнiндегi уәкiлеттi орган
айқындайды.
Кедендiк рәсiмдер- кеден органдары мен iсi кеден саласындағы
тұлғалардың кедендiк бақылауындағы тауарлар мен көлiк құралдарына қатысты
жасайтын iс -әрекеттердiң жиынтығы.
Кедендiк режим- кедендiк аумағында не одан тыс жерлерде өткiзу,
пайдалану мақсаттарына қарай тауарлар мен көлiк құралдарын ҚР-ның кедендiк
аумағы арқылы өткiзу кезiндегi олардың кеден iсi саласындағы мәртебесiн
айқындайтын, заңдарда белгiленген нормалардың жиынтығы.
Кедендiк алымдар-кеден органдары тауарлар мен көлiк құралдарын кедендiк
рәсiмдеу кедендiк алып жүру үшiн кеден органдары бекiтетiн қоймалдарды
саєтау үшiн алатын кедендiк төлем түрлерi.
Кеден- кедендiк шаралардың жүруi үшiн арнайы белгiленген және тиiсiнше
жабдықталған орын.
Кедендiк ресiмдеу кезеңдерiнде техникалық сипаты бар қателер
(қателiктер, грамматикалық және лексикалық қателер және т.б.) анықталған
жағдайда, бөлiмшенiң оларды тапқан лауазымды адамы оларды санамалай отырып
iлеспе жазба жасайды. Кедендiк ресiмдеудiң келесi кезеңдерiнде анықталған
техникалық сипаттағы қателер де осы iлеспе жазбаға енгiзiледi. Осы
жазбаның негiзiнде декларанттың бөлiмшенiң лауазымды адамының қатысуымен
оларды өзiнiң қолымен және мөрiмен растай отырып бұл қателердi түзетуге
құқығы бар. Тиiстi өзгерiстердi бөлiмшенiң лауазымды адамы ЖКД-ның ЭК-сiне
енгiзедi. Барлық өзге жағдайларда ҚР-ның кеден iсi жөнiндегi заңнамасында
белгiленген шаралар қолданылады.
Негiзгi кедендiк ресiмдеу алдындағы және тыйым салынған тауарларды
ҚР-ның кедендiк аумағына өткiзуге жол бермеу үшiн жүзеге асырылатын
iс-әрекеттер ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тасымалдау пунктiнде
алдын ала кедендiк ресiмдеу болып табылады. ҚР-ның кендiк ресiмдеу
кезiнде:
• орналасуы кеден органдарымен келiсiлген тиеу-тұсiру операцияларын
жүргiзу үшiн арнайы бөлiнген және жабдықталған орындарда
тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асыруға;
• тауарлармен және көлiк құралдарымен тиеу-түсiру операцияларын
жүзеге асырушы тұлғаны-сұрауы бойынша тауарлар тиеу-түсiру
операцияларын жүзеге асыруға қажеттi мерзiм iшiнде уақытша сақтау
орнына қойылмастан мұндай операцияларды жүргiзу орындарында болуына
жол берiледi. Бұл тауарларды сақтаудың жалпы мерзiмi тауарларды
уақытша сақтаудың кеден Кодексiнде белгiленген мерзiмiнен аспауы
керек. Бұл ретте тауарлар жоғалған не олар кеден органдарының
рұқсатынсыз басқа тұлғаларға берiлген жағдайда, аталған тұлғалар
кедендiк төлемдердi және салықтарды төлеу бойынша жауапты болады.
Кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүргiзудiң тетiктерi:
• сыртқы экономикалық айналымды жеделдетуге септiгiн тигiзетiн жағдайларды
жасауды;
• тауарлар мен көлiк құралдарының кеден шекарасы арқылы өтуiнiң рұқсат
етушiлiк тәртiбiн сақтауды;
• контрабандаға, кеден ережелерiн және салық заңдарын бұзушылықтарға қарсы
күресуге , сондай-ақ шекара арқылы есiрткi заттарының, қарудың, оқє-
дәрiнiң, жарылғыш заттардың, көркем өнер туындыларының, халықтың тарихи
және археологиялық игiлiктерiнiң заңсыз айналымының жолын кесудi;
• кедендiк баждарды, салықтар мен өзге де кедендiк төлемдердi уақытылы және
толық төлеудi;
• Қазақстанның сыртқы саудасының кедендiк статистикасын және арнаулы кеден
статистикасын жүргiзудi және кеден органдарының құзiретiнiң шегiнде
валюталық бақылауды жүзеге асыруды қамтамасыз етуге мiндеттi.
Тауарларды негiзгi кедендiк ресiмдеу кедендiк ресiмдеу үшiн
қажеттi жағдайлар болған кезде ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы
тасымалдау пунктiнде не кедендiк Кодекске сәйкес басқа да кеден
органында жүргiзiлуi мүмкiн. Кедендiк бақылаудағы тауарларды кеден
кодексiнде көзделген нормаларды сақтай отырып тасымалдау болып
табылады. Кедендiк тасымалдаушының тауарларды өткiзушi тұлғамен
қатынастары шартпен реттеледi. Қызметiн кедендiк тасымалдаушы ретiнде
жүзеге асыру үшiн Қазақстандық тұлға мынадай бiлiктiлiк талаптарына
сәйкес келуге:
-тауарларды тасымалдауға арнап тиiстi уәкiлеттi мемлекеттiк орган
белгіленген тәртiппен берген лицензиясы болуға;
-кеден Кодексiнде көзделген тәртiппен тиiстi қаржы жылына арналған
республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген он мың еселенген айлық
есептiк көрсеткiш мөлшерiндегi сомаға кедендiк төлемдер және салықтар
төлеудi қамтамасыз етуге;
-кеден кодексiнде белгiленген талаптарға сәйкес жабдықталған көлiк
құралдары болуға;
-кедендiк бақылаудағы тасымалданатын тауарлардың есебiн жүргiзудi және олар
бойынша есептiлiктi қамтамасыз етуге тиiс.
Тауарлар мен көлiк құралдарын iшкi кедендiк транзит рәсiмiне сәйкес
өткiзуге мынадай шарттар сақталған жағдайда:
-тауарларды ҚР-ның кедендiк аумағына әкелуге немесе ҚР-ның кедендiк
аумағынан әкетуге тыйым салынбаған;
-жеткiзудi бақылау құжаты кеден кодексiнiң бабына сәйкес ресiмделген;
-кеден кодексiнiң бабының тармағына сәйкес тауарлар мен көлiк құралдарын
жеткiзудi қамтамасыз ету шараларының бiрi сақталған жағдайда жол берiледi.
lшкi кедендiк транзиттiң рәсiмiне сәйкес тауарлар мен көлiк құралдарын
жеткiзудi қамтамасыз ету шараларына:
-тауарларды алушының осы баптың 6-тармағына сәйкес жеткiзiп беру жөнiндегi
кепiлдiк мiндеттемесiн табыс етуi;
- кез келген кеден органында кедендiк төлемдердiң және салықтардың
төленуiн қамтамасыз ету;
- тауарларды кедендiк тасымалдаушының өткiзуi;
- тауарларды кедендiк алып жүру жатады.
Тауарларды жеткiзудi бақылау құжатын ресiмдеудi жүргiзу үшiн
жөнелтушi кеден органына тауарға iлеспе құжаттарды табыс етедi. Табыс
етiлген құжаттарды жеткiзудi бақылау құжатының тiркеу нөмiрiн
көрсете отырып, жөнелтушi кеден органының лауазымды адамы куәландырады.
Тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжаты–Қазақстан Республикасының
кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар туралы мәлiметтердi
қамтитын, кеден органдарының тауарлардың межелi кеден органына дейiн
жеткiзiлуiн баєылауды жүзеге асыруы үшiн қажеттi құжат. Тауарлардың
жеткiзiлуiн баєылау құжаты бiр немесе бiрнеше тауарға iлеспе
құжаттармен тасымалданатын тауарлардың әрбiр легiне ресiмделедi.
Тауарларды топтасып тасымалдау кезiнде жеткiзудi бақылау құжаты әрбiр
жүк жөнелтушi мен жүк алушыға жеке-жеке ресiмделедi. Тауарлардың
жеткiзiлуiн бақылау құжатын декларант, ал декларант болмаған кезде
кеден органының лауазымды адамы толтырады. Тауарлардың жеткiзiлуiн
бақылау құжаты нысанын және толтыру тәртiбiн кеден iсi мәселелерi
жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлейтiн қатаң есептiлiк құжаты болып
табылады. ҚР бекiткен халықаралық шарттарды көзделген жағдайларда
тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжаты ретiнде осындай шарттармен
белгiленген құжаттар пайдаланылады.
Кедендiк бақылаудағы тауарлар мен көлiк құралдары iшкi кедендiк
транзит ресiмiне сәйкес Қ Р-ның кедендiк аумағы бойынша кедендiк
төлемдер және салықтар төлеудiң қамтамасыз етiлгенiн растайтын құжатты
пайдаланып өткiзiлуi мүмкiн.
1.2. Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері
Кедендік рәсімдеу және бақылау жүргізудің негізгі принциптері :
-заңдылық;
-заң алдындағы қорғалу мен теңдiк құқығын қамтамасыз ету сыртқы
экономикалық және кеден iсi саласындағы өзгеде қызметке қатысушылардың
құқықтарын құрметтеу мен сақтау;
-жариялылық принциптерiнде құрылады.
Кеден органдарының мiндеттерi:
-кеден саясатын әзiрлеуге және iске асыруға қатысу;
-өз құзыретi шегiнде егемендiк пен экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз
ету;
-кеден iсi саласында контрабанда мен қылмыстарға, Қазақстан
Республикасының шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарларға қатысты кеден
ережелерiн және салық заңдарын бұзушылыққа қарсы күрес;
-ҚР әуе жайларында халықаралық азаматтық авиация қызметiне заңсыз
араласуға жол бермеу;
-ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар мен көлiк құралдарына
қатысты заңдарда белгiленген тарифтiк және тарифтiк емес шараларының
сақталуын қамтамасыз ету;
-сыртқы экономикалық және кеден iсi саласындағы өзге де қызметке
қатысушылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау;
-ҚР-ның заңдарына сәйкес кеден iсi саласындағы құқық бұзушылыққа қарсы
күресу және кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды жүзеге асыру және
жетiлдiру, сондай-ақ ҚР-ның кедендiк шекарасы арқылы тауар айналымын
жеделдетуге жәрдемдесетiн жағдайлар жасау;
-өз құзыретi шегiнде валюталық бақылауды жүзеге асыру;
-сыртқы экономикалық қызметтiң тауар номенклатурасын жүргiзу;
-ҚР-ның халықаралық мiндеттемелерiнiң орындалуын қамтамасыз ету және ҚР-
ның кеден iсi саласындағы халықаралық шарттарын әзiрлеуге қатысу;
-шет мемлекеттердiң кеден және өзге де құзыреттi органдар мен,
халықаралық ұйымдармен кеден iсi мәселелерi бойынша ынтымақтастықты
жүзеге асыру;
Кеден органы бос көлiк құралының ҚР-ның аумағына келу мерзiмiн көлiк
құралының мұмкiндiктерiн, белгiленген бағытты негiзге ала отырып,
белгiлейдi, бiрақ бiр айдың iшiнде екi мың километр есебiмен белгiленетiн
шектi мерзiмнен аспайтын етiп белгiейдi. Шетелдiк бос автокөлiк құралының
әкелу куәлiгiн тiркеу бегiленген нысан бойынша журналға тiркеу арқылы
жүргiзiледi.
Көрсетiлген құжаттарды баратын кеден органының лауазымды адамы растайды
және тауарлардың жеткiзiлуiн бақылау құжатына (ТЖҚ) қоса берiледi.
Тауарға iлеспе құжаттар (оның iшiнде шот-фактуралар немесе шот проформалар)
кедендiк бiрдейлендiру құралдары болып табылады.
Салынған немесе қолданылған бiрдейлендiру құралдары мәлiметтерi ТЖҚ
көрсетiледi.
Пломбалар кедендiк бақылаудаға тауарларды тасымалдау кезiнде қоданылады.
Пломбылау құрылғылары мен қондырғыларына:
- сөмкелерге және қапшықтарға, үлгiлерi және сынамалары бар ыдыстарға,
кедендiк бекiтпелерге, почта сәлемдемелерiне, техникалық жабдықтардың
бекiтпелерiне салу үшiн, сондай-ақ қоймалар мен қызметтiк үй –жайларды
сүргiлеу үшiн пайдаланылатын бақылаулық қорғасын (не оның қорытпасы)
пломбалар және жеке нөмерi бар, қажет болған жағдайда –логотивтi не басқа
да ерекшелейтiн белгiлерi бар бұранда кескiштi пломба салғыштар жатады.
Бұранда кескiштiң диаметiрi 10 мм тең болуы тиiс.
Бiрдейлендiрушi белгiлер- тауарлар мен құжаттарды оларды кедендiк
бақылау мен тасымалдау кезегiндегi бiрдейлендiру құралдары болып табылады.
Тауарларды тасымалдау кезiнде пайдаланылатын бiрдейлендiру белгiлерi
өздiгiнен жапсырылатын негiзiнен жарық шағылыстырушы қабаты бар материалдан
дайындалады, ҚР орталық кеден органдарының атауы сөздерiнiң қысқартылуы
жолымен құрастырылған, кедендік бақылаумен жазбалармен ҚР-ның Кедендiк
бақылау агенттiгi эмблемасының бейнесi көрсетiледi және оны тасымалдаушы
кеден органы тауарды бiрдейлендiру тексерiсiнен кейiн жүк органдарына
жапсырады.
Кедендiк ресiмдеудiң кез келген кезеңiнде тексерудi жүзеге асыратын
лауазымды адам кедендiк декларацияның сыртқы жағына тексерудiң нәтижелерi,
тексеру аяқталған уақыт туралы белгiнi қоймған, қолымен және жеке нөмiрлiк
мөрiнiң мөртаңбасымен бекiтпеген жағдайда, ЖКД тексерудi аяқтау мақсатында
тиiстi белгiлердi қою үшiн кедендiк ресiмдеу кезеңдерiнiң бiрiнде бақылауды
жүзеге асырған жауапты адамға қайтарылады.
Бақылаудың қажеттiлiгi туралы шешiм кедендiк ресiмдеудiң алдыңғы
кезеңдерiнде қабылдануы мүмкiн. Бұл жағдайда тиiстi лауазымды адам ЖКД-ның
сыртқы жағына мұндай шешiмнiң қысқаша негiздемесiн көрсете отырып, бұл
туралы тексерiске тапсырма беретiн, шығару үшiн жауапты лауазымды адамды
хабардар етедi.
Кедендiк рәсiмдеу мақсатында принциптер сынамалар мен үлгiлердi iрiктеу,
тауарлар мен көлiк құралдарын шығару туралы не оларды шығарудың мүмкiн
еместiгi туралы шешiм қабылдау жолымен кедендiк ресiмдеудi аяқтау болып
табылады. Кедендiк ресiмдеу алымдарының төленген сомасы қайтарылмайды.
Кедендiк ресiмдеу алымдарының сомасы банк мекемелерi арқылы кеден
органдарының депозиттiк шоттарына аударылады немесе кеден органдарының
кассасына нақты төленедi.
Кедендiк ресiмдеудiң кез келген сатысында тексерудi жүзеге асыратын
лауазымды адамда тауардың сипаттамасына, оның сапалық көрсеткiштерiне
қатысты күдiк туындаған кезде, сондай-ақ халықтың өмiрi мен денсаулығына
қатер, қоршаған табиғи ортаға қауiп төнген жағдайда, лауазымды адам тиiстi
бөлiмшенiң бастығына не оның орнындағы адамға кедендiк сараптама жүргiзу
қвжеттiлiгi туралы ауызша нысанда баяндайды немесе жазбаша дәлелдi ұсыныс
жасай алады.
3. Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізудің әлемдiк тәжiрибесi
Кедендік рәсімдеу мен бақылау жүргізуде әлемде Қазақстан
Республикасы Кедендiк Бақылау агенттiгi, сондай-ақ халықаралық ұйымдармен
тығыз байланысты.
Шетелдiк мемлекеттердiң құзiреттi органдармен ақпараттар алмасуын ретке
келтiру үшiн жалған ақша белгiлерiнiң табылу фактiлерi туралы хабарламаның
форматы пайдаланылады. Ол Қазақстан Республикасының аумағында тиiстi
мәлiметтердi телетайп арқылы ұсыну үшiн қолданылады. Шетелдiк
мемекеттердiң қолдан жасалған ақша бегiлерi табылған кезде, сондай-ақ
қылмыстар ашылғаннан кейiн iшкi iстер органдары және өзге де құзiреттi
органдар үш тәулiк iшiнде Интерполдың ҚР ұлттық Орталық бюросына табылған
әрбiр жалған банкнот бойынша 88-1F есепке алу тiркеу нысанын жiбередi.
Алынған материалдардың негiзiнде Интерполдың ҚР-ғы ұлттық Орталық бюросы
Бас хатшылыққа ақпарат дайындайды және жiбередi, онда әрбiр қолдан жасалған
ақшаға үш бөлiктен тұратын индекс берiледi: ел валютасы, бегi бiр
контингент елдерiнiң тобы, бiр ғана ел валютасының нақты қолдан жасалған
түрiнiң Интерпол картотекасында тiркелген реттiк нөмiрi. Шет
мемлекеттердегi Интеродає ұлттық Орталық Бюросынан қажеттi ақпараттар
алуға:
- басқа мемлекеттерден әкелiнген көлiк құралдарын сатып алу, иелену және
пайдалану құқығын беретiн техникалық құжаттамалардың қолдан
жасалынғандығын анықтау;
- шетел өндiрiсiнен шыққан автокөлiк агрегаттарындағы, тораптарындағы,
сондай-ақ сәйкестендiру нөмiрлерiндегi зауыт жасаған белгiлердiң қолдан
жасалынғандығын анықтау;
- ҚР азаматтары шет мемлекеттерден сатып алынған автокөлiк нөмiрлерiнiң,
тораптары мен агрегаттарының кеден құжаттарындағы, техникалық құралды
тiркеу туралы куәлiктердегi, сатып алу-сату шарттарындағы және өзге де
құжаттарындағы жазбалармен сәйкес келмеуiнiң анықталуы;
- шет мемлекеттердегi автокөлiктердiң ұрлануы туралы ҚР iшкi –iстер
органдарының жедел єызметтерi алған мәлiметтерi бойынша тексерудiң терiс
нәтижесi негiз болып табылады.
Құжаттарды ресiмдеу тәртiбi ҚР lшкi iстер министрлiгiнiң 2000 жылғы
24 қарашадағы N631 бұйрығымен бекiтiлген Интерпол арналары арқылы
iздестiрiлудегi көлiк құралдары табылған кезде ҚР lшкi iстер органдарының
қызметтерiмен бөлiмшелерiнiң жұмысын ұйымдастыру жөнiндегi нұсқаулыққа
сәйкес жүзеге асырылады.
Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметi “Zol”, яғни көне
грек тiлiндегi “teloneion”- төлем төлеу сөзiнен келiп шыққан. Еуропа және
Германияда болып жатқан кейiнгi өзгерiстер кезiнде Германия Федеративтi
Республикасының кеден қызметi жаңа талаптарға сай өзгерiстерге ұшыраған.
Бұрындары Еуропалық Одаєєа мүше мемлекеттер шекарасында жасалатын тауарлар
мен жолаушыларға баєылау қысєартылған және тек таңдамалы түрде ғана жедел
баєылау жүргiзiледi. Бұл өзгерiстер Еуропаның бiрiгуi мақсатында жасалып
жатєан шаралар. Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметiнiң
ерекше өзгерiстерге ұшырауы 1990 жылдан басталды. Өйткенi осы тұстан
бастап герман мемлекетiнiң бiрiгуiне байланысты кеден қызметiнiң
ыңғайлануы кезек алады. Қазiргi таңда Германия Федеративтi Республикасының
кеден қызметi ЕуроОдақтың сыртқы кеден шекарасын қорғай отырып,
қауымдастықтың бүкiл мүдделерiн қорғайды.
Федералды үкiмет кеден iсi аясында ЕуроОдақтың Ұлттық кеден
қызметтерiмен келiсiлген кеден қызметiн ұйымдастыру және оның жүзеге асу
әдiстерiн пайдалануға ықылас танытып отырады. Оның ұстанатын негiзгi
ұстанымы барлық үшiншi мемлекеттермен шекаралас ЕуроОдақтың кеден
бекеттерiнде, кеден бақылауы мен кеден процедураларының тиiмдi әдiстерiн
єолдану болып табылады. Бұл, өз кезегiнде түрлi алаяқтық әрекеттерге жол
бермеудiң кепiлi болады.
Қазiргi таңда Германия Федеративтi Республикасының кеден қызметi
саласында 40 мыңға жуық адам қызмет етедi. Олар түрлi денгейлердегi 600
бөлiмдерiнде әртүрлi қызметтердi жүзеге асырады. Германия Федеративтi
Республикасының кеден қызметi үш сатыға бөлiнген схема түрiнде өзiнiң
негiзгi єызметiн жүеге асырады. Оның ең жоғарғы федералды инстанциясына
Федералды қаржы министрлiгi жатады. Федералды қаржы министрлiгi кеден
қызметiне басшылық жасаушы негiзгi орталық орган болып табылады. Федералды
қаржы минстрлiгiнде кеден төлемдерi мен акциздерiне жауап беретiн арнайы
салалық департамент бар, ол әдетте Департамент III аталады.
Орта денгейдегi ведомстваларға саны 21 құралатын бас қаржы дирекциясы
жатады. Олардың құрамында кеден төлемдерi мен акциздерiне жауапты
департамент бар және өзiнен төмен тұрған кеден қызметтерiне бақылау жүзеге
асырады.
Арнайы қызметтердi орындау мақсатында федералды мекеме құрылған, ол
Федералды және қаржы министрлiгi мен бас қаржы дирекциялары арасында
орналасқан. Мұндай арнайы мекемелерге мысалы: Кëльн қаласында орналасқан
Кеден-қылмыстық мекемесi мен Оффенбах қаласында орналасқан спирттiк
монополия жөнiндегi Федералды басқармалар жатады.
Кеден қызметiнiң жергiлiктi жерлердегi өз қызметi 99 бас кедендер
арқылы жүзеге асырылады. Оларда 412 кедендер мен 54 кеден комиссариаты
бекiтiлген. Бұлар бүкiл кеден қызметiмен байланысты қызметтердi асырып
қана қоймайды, сонымен қатар үшiншi мемлекеттермен тауар айналымына бақылау
жасап, акциздердi жинаумен айналысады. Жергiлiктi кеден бөлiмшелерiне
жедел-iздестiру кедендерi де жатады. Олардың негiзгi қызметi кеден
ережелерiн бұзушылық күрес жүргiзiп, олардың алдын алу.
Кеден төлемдерi мен салықтарын алу және басқа да қызметтермен бас
қаржы дирекциясы, бас кедендер, кедендер, жедел бақылау топтары,
кәсiпорындарда тексерудi жүзеге асыратын бөлiмшелер жүзеге асырады.
Бас қаржы дирекцияларының кеден төлемдерi акциздерiне жауапты
департаменттерi кеден iсiн ұйымдастыру саласында орталықтандыру мен кеден
қызметi қызметкерлерi мен бюджетiн қалыптастыру сияқты жұмыстарын
айналысады. Сонымен қатар, бас қаржы дирекциялар кеден техникалық
лабораториялары мен дайындау базаларына жауапты болады.
Бас кедендердi қызметкерлердiң 80 процентке жуық қызметкерлерi жұмыс
iстейдi. Олардың негiзгi қызметтерiне мыналар кiредi: үшiншi
мемлекеттерден немесе керiсiнше тауарлар мен тұлғалардың енуiмен шығуына
кедендiк ресiмдеулердi жасау, осылармен байланысты кеден төлемдерi мен
акциздердi алу, кеден iсiнде адам құқықтарын, табиғатпен экономика
қауiпсiздiгiн қорғау. Бас кедендер жоғрғы орган болғандықтан, кедендiк
ресiмдеумен қатар, кеден ережелерiмен күрес жұргiзу қызметтерiн жүзеге
асырады. Осы себептi олар арыздарды қарастыру, рұқсаттар мен лицензиялар
беру сияқты қызметтердi де атқарады. Бас кеден құрамына қылмыстық және
әкiмшiлiк құқық бұзушылықтармен күрес жүргiзу, кәсiпорындарда сыртқы
тексеру жүргiзу, заңсыз қызметтер атқарумен және жедел бақылау топтары
бөлiмшелерi кiредi. Кедендер тауарлардың енуi мен шығарылуына бақылау
жасайды және кеден төлемдерiн орнатып оларды жинайды. Жедел бақылау топтары
кеден қызметi заңы негiзiнде тауарлардың айналымына бақылау жасайды, яғни
соның iшiнде тиым салынған тауарлардың айналымына (мысалы: есiрткi
заттары, қару-жарақ, радиоактивтi заттар, фауна және флора түрлерiн қорғау
сияқты). Олар тұлғаларды және көлiк құралдарын ұстауға, багаждарды, көлiк
құралдарын және жүктердi тексеруге құқылы. Кедендiк ресiмдеу мен жедел-
iздестiру қызметтерiн ақпараттандыруда Гармония, Альбатрос және Атлас
(1995 жылдан бастап) ақпараттық жүйелерi қолданылады.
2. Қазақстан Республикасы кеден органдарының кедендік рәсімдеу мен
бақылау жүргізуді ұйымдастыру
2.1 Тауарларды экспорттау және импорттау кезінде валюталық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
ҚР территориясында валюталық операцияларды жүзеге асыру тәртіптері мен
принциптері, валюталық операция жүргізетін субъектілер құқықтары мен
міндеттері, валюталық заң бұзушылық үшін жауапкершілікті ҚР “Валюталық
реттеу туралы” заңы анықтайды.
ҚР мемлекеттік валюталық реттеу еліміздің төлем балансын күшейтуді
қамтамасыз ету мақсатында валюталық операцияларды жүргізеді, ұлттық
валютаны тұрақтандыру, ішкі валюталық рынокты дамыту және сонымен қатар
оның ҚР валютасымен есептесу, шетелдік валютаны алу, ҚР банктеріндегі
резидент және резидент емес бақылау тұлғалардың есебін жүргізу, тәртібінің
аудару және валюталық құндылықтарды жөнелту құқығы, сондай-ақ ҚР және одан
тыс аумақтарда резиденттердің шетел валютасына есеп ашу құқығы және
резидент емес тұлғалардың ҚР аумағында шетелдік валюта мен ҚР валютасына
есеп ашу құқығы өкілетті мемлекеттік органдардың (валюталық реттеу
органдары) қызметіне жатады.
ҚР валюталық операцияларды жүргізудің негізгі принциптері, валютаны
реттеу және валюталық бақылау органдарының өкілеттілігі менфункциялары,
жеке және заңды тұлғалардың валюталық құндылықтарды иелену, пайдалану және
жұмсауға қатысты құқықтары мен міндеттері, сонымен қатар валюта
заңдылықтарын бұзғаны үшін жауапкершілік Валютаны реттеу туралы ҚР
Заңымен белгіленді.
Заңмен төмендегілер белгіленген:
1. ҚР Ұлттық банк нормативті – құқықтық актілерімен, сонымен
қатар салықтық және кедендік заңдарында қарастырылған
жағдайдан басқа резиденттер арасындағы операциялар бойынша
барлық төлемдер мен аударулар тек ҚР валютасымен жүргізіледі.
2. Резиденттер мен резиденттер емес тұлғалардың ҚР шетелдік
валютаны сатып алу сатуы және айырбасталуы өкілетті банктер
менбанк операцияларының жекелеген түрлерін жүргізетін ұйымдар
сондай-ақ ҚР ұлттық белгілеген тәртіптер бойынша олардың
айырбастау пунктері арқылы жүргізіледі
3. Өкілетті банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін
жүргізетін ұйымдар, сонымен қатар олардың айырбас пунктерінен
бөлек шетелдік валютаны сатып алу, сату және айырбастауға
тыйым салынады.
4. Валюталық операциялар жөніндегі ҚР ҰБ нормативтік құқықтың
актілеріне сәйкес резиденттер мен резидент емес тұлғалар
арасындағы операциялар бойынша төлем өзара келісімге сай кез-
келген валютада жүргізіледі.
5. ҚР-нан экспортқа жіберілген тауарлар мен көрсетіоген қызмет
үшін түскен валюталық түсім резидентердің есеп шотына ҚР
банктерінде кедергісіз қабылданады.
6. Валюталық құндылықтарды, нақты ұлттық валюталарды және ұлттық
валютадағы төлем құралдарын әкелу және әкету ҚР Ұлттық банкі
орнатқан тәртіппен жүзеге асырылады.
7. Номиналды құны ұлттық валютада берілген бағалы қағаздарды
әкелу және әкету ҚР Ұлттық банк шешеімімен бағалы қағаздарды
тіркеу және айналу және шығарылу аумағында реттеуші қатынас,
мемлекеттік орган анықтайтын тәртіпке жүзеге асырылады.
8. Валюталық құндылықтарды әкелу мен әкету кедендік рәсімдеу
кеден заңдылығына сәйкес жүзеге асырылады.
ҚР валюталық бақылау органы болып,ҚР заңдылығына сәйкес валюталық
реттеуді жүзеге асыруға құқылы мемлекеттік органдар болып табылады.ҚР-да
валюталық реттеудің негізгі органдарына ҚР заңдылығына сәйкес валюталық
реттеу функцияларын жүзеге асыратын ҚР Ұлттық банкі жатады. ҚР Үкіметі және
басқа да ҚР заңдылығына сәйкес өзінің міндеттілі шегінде валюталық реттеуді
жүзеге асырады.
Валюталық бақылаудың агенттеріне банктік операциялардың кейбір түрлерін
жүзеге асыратын өкілетті ұйымдар мен өкілетті банктер жатады. Валюталық
бақылау аумағына кеден органдарының міндеттері ҚР кеден ісі туралы
Заңындағы 220 бабымен анықталады.
Орталық кеден органы валюталық бақылау аумағында ҚР кеден органдары
міндеттілігі шегінде валюталық бақылауды жүзеге асыру кезінде кеден
органдарының басқа да міндеттері мен қызметтерін анықтайды.
Тауарларды экспорттау кезінде валюталық бақылау валюталық түсімнен
түсетін ақшаның: шетел влютасындағы немесе ҚР влютасындағы ақша
құралдарының өз ауқаттылығын және толықтылығын қамтамассыз ету мақсатында
жүзеге асырылады.
Валюталық бақылаудың негізгі бағыттары:
- жүргізіліп жатқан экспорттық валюталық операциялардың қазіргі
заңдылыққа сәйкесетінін анықтау және қажетті жағдайда сәйкес тірекеу
куәлігі мен лицензиялардың бар болуы;
- төлемдердің төленгенін дәлдігін тексеру;
-экспорттық валюталық операцилар бойынша есеп обьективтілігін және
толықтылығын тексеру;
Қазіргі іс әрекеттегі заңдылыққа сәйкес отандық экспортерлермен әр бір
сырттқы экономикалық қызмет келісімдері бойынша резидент шотын жүргізетін,
соңынан экспорттан түсім түсіретін бір банкпен қол қойылған, бір паспорты
рәсімделеді.
Түсетін валюталық түсім экспортердің шотына шетел банкісіне,
келісімшартта белгіленген уақытта есепке алынуына рұқсат етіледі, егер ҚР
Ұлттық банкі лицензиясына сәйкес болған жағдайда.
Егер келісім – шартта белгіленген күннен және ҚР территориясында
тауарларды кедендік рәсімдеуден кейін 120 күннен асып кеткен жағдайда
уақытылы түсім түспеген жағдайда, экспортер ҚР Ұлттық банкісінің нормативті-
құқықтық актісіне сәйкес лицензиялау жүргізуге міндетті.
Тауарлардың экспортымен байланысты валюталық операцияларды жүргізу
бойынша құжаттарды кедендік рәсімдеу кезінде қажетті құжаттар:
- келісім-шарт паспорты (кп);
-келісім паспортының электронды көшірмесі;
-экспорт бойынша досье;
-экспорт бойынша іс.
Келісім паспорты үш экземплярда толтырылады. Кеден органына
экспортермен келісім паспортымен қоса, негізінде келісім паспорты
құрастырылған келісім-шарттың өзі және электронды көшірмесі ұсыналады
.Келісім паспортының бір экземпляры кеден органының өкілетті тұлғасымен
қол қойылған экспортердің өзіне қайтарылып беріледі.
Екінші экземпляр кеден органымен экспорт бойынша досье ашу үшін негіз
болады. Үшінші экземпляр кеден органдарымен банкі жіберіледі,экспорт
бойынша іс ашуға негіз болып табылады. Өкілетті банк келісім паспортын
қабылдап және тексеріп болғаннан кейін, кеден органына валюталық бақылауға
келісім паспортын қабылдау туралы банк растайтын хабар жібереді.
Кеден органы банктен шоттың ашылғаны туралы хабарды алғаннан кейін, осы
келісім паспорты бойынша тауарларға кедендік рәсімдеу жүргізуге құқылы.
ҚР әкелінетін тауарларды валюталық бақылаудың мақсаты ҚР тыс жерлерде
влюта ағылуын тоқтату және сыртқы экономикалық келісім бойынша импорт
мақсатында тенге және шетел валютасында құралдарды қолдануды заңға
сәйкестігін қамтамасыз ету.
Валюталық бақылаудың негізгі бағыттары:
- жүргізіліп жатқан импорттық валюталық операциялардың қазіргі заңға
сәйкестігін анықтау және қажетті жағдайда сәйкес тіркеу куәлігі мен
лицензияның бар болуы;
- төлемдердің төленгенін тексеру;
- импорттық валюталық операциялар бойынша есептің обьективтілігін және
толықтылығын тексеру;
ҚР –на импортталатын тауарларды валюталық бақылаудың функциялары ҚР
кеден органдарына және өкілетті банкке жүктеледі.
Егер өнім жетпей қалған жағдайда және келісім шартта белгіленген
уақытта аударылған ақша түспей қалған жағдайда , импортер ҚР тауарларды
әкелу үшін барлық шараларды қолдануға міндетті.
Заңды тұлға- резиденттер және резидент еместер арасында шетел
валютасында операциялар бойынша төлемдер қолма-қолсыз тәртіп бойынша жүзеге
асырылады.Импортер болып табылмайтын, импорталатын тауарға төлемді үшінші
тұлғаға жүргізу импортер мен үшінші тұлға – төлеуші арасында келісім болған
жағдайда рұқсат етіледі.
Әр бір сыртқы экономикалық келісімгебір банкпен қол қойылған, импорт
бойынша төлем жүргізлетін, резидент шотын жүргізетін бір келісім паспорты
рәсімделеді.
2. Кедендік құжаттарды бақылау кезінде қолданылатын техникалық құралдар
ТМД елдерінің тәуелсіздік алуы және өз алдына сыртқы экономикалық
қызмет субьектісі ретінде әлемдік рынокқа шығуы Қазақстан Республикасында
кедендік бақылау механизмін құру қажеттілігі пайда болды.
Сыртқы экономикалық байланыстардыңинтенсивті дамуы, оған
қатысушылардың және коммерциялық құрылымдар санының көбеюі, рыноктық
экономиканың қалыптасу жағдайында кедендҚк саясаттың өзгеруі, кеңейтілген
тауар номенклатураларының экспорт пен импорт мүмкіншіліктерін кеңейту кеден
қызметтерінен жоғары өнімділік қамтамасыз етуді, кеден шекарасы арқылы
өтетін жүктерді транспорттық құралдарды, тұлғалардың заттарын кедендік
бақылау тиімділігін талап етеді.
Оперативті кеден қызметкерлерінің күнделікті қадағалау жұмыстарында
анықтау элементтерінің бірі бұл олармен кедендік бақылау мәдениеті мен
сапасын, деркезділігін қамтамасыз ету мүмкін емес. Бақылаудың жоғары
нәтижелігі, әр бір кедендік бақылау учаскісінде, қол жүгі және жолаушылар
жүгі, транспорттық экипаж, орта немесе ірігабаритті өткізілетін жүк,
халықаралық пошталық жіберілемдірді бақылау, транспорттық құралдардың
барлық түрлерінің халықаралық қытынастарын бақылау болсын, техникалық
құралдардыкешенді бақылау кезінде болады.
Мемлекеттік шекара арқылы өткізілетін әр бір обьектілерді кедендік
бақылау үшін кедендік бақылау ұйымдарының технологиялық сызбаларына сәйкес,
КБТҚ спецификалық түрлері қолдануы тиіс. КБТҚ оперативті-техникалық
мүмкіншіліктерін, қазіргі әдістерін және оларды қолдану тәсілдерін, олармен
жұмыс істеуде тәжірибелік дағдыларын жақсы білу осылардың барлығы белгілі
бір дәрежеде кедендік бақылаудың жоғары кәсіби деңгейін қамтамасыз етеді.
Сонымен, кедендңк бақылаудың техникалық құралдары (КБТҚ)-
мемлекеттңк шекара арқылы өткізілетін объектілердің барлық түрлерін,
олардың ішінен әкелуге не әкетуге тыйым салынған немесе декларация
мазмұнына сай келмейтін заттар, материалдарды анықтау мақсатында оперативті
кедендік бақылау процесін жүргізу кезінде кеден қызметкерлерімен
қолданылатын арнайы техникалық құралдар кешені.
Кедендік құжаттардың түп нұсқалығын тексеру кеден органдарына
ұсынылған құжаттар түрлерінің немесе бастапқы мазмұнының өзгеруі анықталған
факті затқа экспресс зерттеу жүргізуді талап етеді. Тауарлық емес айналымда
кедендік бақылауға жататын құжаттар:кедендік декларация, министрліктер,
ұйымдар, ведомстволар, банктер рұқсат берген әр түрлі құжаттар (мысалы,
қаруларды әкелуге не әкетуге рұқсат беру, радиотехникалық бұйымдарға,
валюталық және мәдени құндылықтарды шығару рұқсат беру), жекелеген жүктерге
жолдама құжаттар, автокөлік сатып алуға рұқсат құжаттар және т.б.
Тауарлық айналым кезінде кедендік бақылауға жататын құжаттар: жүктің
кедендік декларациясы, кәсіпорындарды мемлекеттік тіркеуге енгізу туралы
куәлік, уставтық және құрылтайлық құжаттар, келісімдер банктік құжаттар,
жүктерді кедендік рәсімдеуге сенімхат және басқа да әр түрлі құжаттардың
формасы бойынша, түрлері бойынша, рәсімделуіне байланысты мәтіндеріне,
қолдарына, мөрлеріне байланысты.
Көптеген құжаттарды зерттеу саласында көп тәжірибесі бар, құқық
қорғау органдарының қалыптасқан тексеру келесідей сызбадан тұрады.
Ең алдымен, жекелеп зерттеуге және талдауға ұсынылған кеден шекарасы
арқылы өткізілетін құжаттар объектілерінің құжаттарының орнатылған формаға
сәйкес келуіне көңіл аудару қажет, талап етілетін реквизиттердің бар немесе
жоқ болуы: штамп, мөр, қолдың қоюлуы, күндердің және т.б. нармативті акті
және тәртіптерге құжаттардың үлгісі, түрлеріне сәйкес бланкілердің,
штамптардың, сонымен бірге лауазымды тұлғалардың қойлған қолдарының түп
нұсқасының оттискісі болуы қажет. Тәртіп бойынша бұл тексеру визуалды түрде
іске асырылады.
Келесі этап криминалистикаға бағытталған кедендік бақылаудың
техникалық құралдарын қолдану арқылы іске асырылатын құжаттардың сыртқы
белгілерін зерттеу болып табылады.
Мемлекеттік шекера арқылы өткізілетін объектілерге мыналар жатады:
қол жүгі, жолаушылардың багаждары, жүктердің барлық түрлері, халықаралық
пошталық жіберілімдер, транспорттық құралдардың халықаралық қатынасы.
Анықтамадан көріп тұғандай, КБТҚ – кеден қызметкерлерінің оперативті
жұмысшының елдің мемлекеттік және экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету
үшін қолданылатын ең қажетті “қаруы”
Жобаның мақсаты: КБТҚ бойынша максималды-қаныққан ақпараттардың қайнар
көздерін құру; бұл бағытта барлығына қолайлы ақпараттық базаны дамыту
мақсатында, барлық қызығушы тұлғаларды КБТҚ қызметі біріктіру; КБТҚ ғылыми
қызметін қолдау және дамытуды ұйымдастыру үшін инвистицияларды тарту.
Кедендік құжаттардың жасанды тәсілдерін кең тарағалғаны, бұл
құжаттардың мазмұнының түп нұсқалығына мынадай жолдарымен өзгерту енгізу:
тазартып өшіру, қосып жазу, құжаттардың кейбір беттерін ауыстыру және өңдеу
(сызба 1).
Тазалап өшіру- мәтінді немесе оның бір бөлігін өшіргішпен өшіру
арқылы,ұстараның жүзімен,пышақпен немесе басқада өткір заттармен қыру
арқылы механикалық жою.
Тазалап өшіру нәтижесінде парақтың жоғарғы бетінің бүтінділігі
бүлінеді -“сәуле” арқылы көру кезінде және жарықты қиғашынан түсіру арқылы
қадағалау кезінде талшықтардың көтеріліп тұрғаны байқалады. Егерде қағаз
бетінде типографиалық сызықпен қорғау сеткаларының сызықтары болса онда
олар қағаздың жоғарғы қабатымен бастапқы мәтіннің жіңішке сызықтары
жойылады.
Бұл белгілер микроскоп немесе лупа арқылы тез анықталады.
Қосып жазу- бастапқыда жазылған құжаттардың мәнін және мағынасын
бұрмалайтын жазбаша белгілердің штрихтарын немесе жаңа
әріптер,сандар,сөздер және олардың байланыстарын немесе мәтінгежаңа
жазбалар енгізу арқылы құжаттардың бастапқы мазмұнын өзгертудің түрі.
Сурет 1- Құжаттардың түпнұқалығын өзгерту жолдары және олардың
ерекшеліктері
Қосып жазу әдетте хаттың құралымен материалына сәйкес түсті қолдану
арқылы құжаттардың мәтіннен бос жерінде жүргізіледі:
Қосып жазуда сипаттайтын негізгі белгілер:
• жаңа жазу мен бастапқы штрихтар түстерінің айырмашылығы;
• ескі мәтінде жаңа жазуларды орналастыру айырмашылығы;
• әріптер, сөздер,қатарлар арасындағы аралықтың ұлғайуы немесе қосылуы;
• жөнсіз қысқартулар;
жаңа немесе бастапқы мәтіндердің инфрақызыл және ультрафиолетті сәулелерді
жұту айырмашылығы;
Өңдеу-бұл химиялық реактивтер қышқылдар, сілтілер және
тотықтырғыштар арқылы штрихтар бояуларын түссіздендіру арқылы химиялық
жолмен бастапқы мәтінді және онәң бөліктерін жою тәсілдері.
Өңдейтін заттар әсерінен қағаздың сол жерлері сынғыш,осал,кедір-
бұдырлау қағаздың жоғары бетінде майда жарықтар пайда болады,қағаздың сол
бөлігіндегі түсі өзгереді-сарғаяды немесе қоңыр түс пайда болады.Көптеген
шарик ручкаларының пасталары және тушь химиялық реактивтер әсеріне
бейімделмеген,сондықтан оларды өңдеу мүмкін емес.
Құжаттардың бөлімдерін ауыстыру,бірнеше парақтан тұратын құжаттарда
жүргізіледі. Парақтарды ауыстырудың белгілеріне,беттердің номерлеріндегі
айырмашылық,беттердің бұлғануы,қағаз сорттары, түстер жатады.
Құжаттың маңызды реквизиті болып оған құқықтық күш беретін қойылған
күш болып табылады.Оныжалған қойған кезде бірнеше кезекте жалған қойған
қолды үлгі-қолға барынша ұқсастығын көрсетуге тырысады. Бұл тұлғаның қолына
ұқсастыру немесе нағыз қойылған қолды дәл жасауға жету үшін арналған
техникалық құралдар көмегі арқылы жүзеге асады.
Қылмыстық тәжірбиеде қолды жалған жасауда негізгі түрлері төмендегідей
бөлінеді.
• Қолды алдын ала қаламмен сызып алып соңынан пастамен тущпен немесе сия
бастыру арқылы
• Қолды көшірме қағаз арқылы көшіру
• Қағаз қойылған қолдың бояуын жалған құжатқа жоғары көшіру қабілетіне ие
заттар арқылы көшіру;
• Фотомеханикалық электрографикалық
Қойылған қол сияқты құжаттардың негізгі реквизиті болып
табылатын,мөрдің және штамптың іздерін жасанды ету келесідей негізгі
тәсілдерімен жүзеге асады:
• Қағазға салынғанклише арқылы
• Құжаттардың түп нұсқасын қайта көшіру;
• Қолдан жасалған рельефті клейше арқылы;
• Типографикалық шрифті теру жолмен жасалынған клейше арқылы;
• Компьютерлік техника арқылы;
Қорыта келе, кедендік бақылаудың техникалық құралдарын қолдануды талап
ететін кеден қызметкерлерінің оперативті міндеті, кеден қызметкерлерінің
оперативті қызметінде КБТҚ орнымен рольмен түсіну үшін негіз болып
табылады.
Кедендік бақылаудың техникалық құралдарының жобасы жеті бөлімнен
тұрады:кедендік құжаттардың оперативті диагностиканың техникалық құралдары
және кедендік бақылау обьектілері құрамының классификатциясы,кедендік
бақылау обьектілер инспекцисының техникалық құралдары, кедендік іздестіру
мен тексерудің техникалық құралдары,кедендік бақылау обьектілерінің
кедекдік рәсімдеу құралдары, кедендік бақылау аумағында оперативті
жағдайларда бақылаудың техникалық құралдары,аудио-видео ақпараттарды
тасымалдаушының бақылаудың техникалық құралдары.
Бірінші бөлімінде. КЕдендік құжаттардың түп нұсқасые тексеру мысалдары
келтірілген,атап айтқанда тексеру сызбасы мен заты,құжаттың бастапқы
мазмұнынан өзгеру фактісін анықтау,мөрмен штамп ізінің жасандылығын
анықтау,сонымен қатар,кедендік құжаттардың түпнұсқалығын жасанды екендігін
тексеретін техникалық құралдары, бақылау группалары,микроскоп, ультра
сәулелер,құжаттарды тексеретін стол үсті құралдары.
Жоба мазмұнынасүйене отырып айтуға,айтуға болады,отандық кедендік
заттарды шынында ешқандай қолдан жасаудан- өзгерту,қосу жазу,өшіру тағы
басқа арнайы қорғанысы жоқ,ал шетелдік кедендік орындары бұған ерекше мән
беріп қарапайым,бірақ арнайы құралдарсыз қиын анықталатын қорғаныс
әдістеріне қоланылады.
Екінші бөлімінде тексеретін ренгендік техника қарастырылған, соның
ішінде тексергіш ренгендік техника классификациясы, бақылаудың ренгендік
әдістерінің физикалық негізі және түсінігі, кеден органдарында қолданылатын
тексергіш ренгендік техникасы, сонымен қатар, инспекциялы-тексергіш
кешендер, стратегиялықажет шикізат өнімдерінің кейбір түрлерінің көлемін
дистанциялық бақылаудың техникалық құралдары.
Үшінші бөлімінде жасырын және құпия салынымдарды анықтау және іздеу
мақсатында кедендік бақылау объектілерінің қиын жерлерін локациялық және
оптика-механикалық зерттеу үшін арналған тексеру және іздеудің техникалық
құралдарының кешені туралы қарастырылған.
Төртінші бөлімінде кедендік қамтамасыз ету және олардың бүтінділігін
анықтау атрибуттарын салудың техникалық құралдары, яғни отандық қорғасын
және пластмассалық пломбалардың үлгілері, пломбиратордың іздері мен пломба
сымдары, сонымен қатар қазіргі кезде мынадай кедендік атрибуттар
қолданылады: бақылаудың Эдсил-Н пластикалық пломбасы, Фликлок металды
ленталық пломба, ТРОС күш беретін тростық пломба және де Кликер Контейнер
Сил күш беретін пломбалары.
Бесінші бөлімінде Кедендік брокердекларант атты автоматтан-дырылған
сияқты құжаттарды кедендік рәсімдеудің техникалық құралдары қарастырылған,
сонымен қатар, кеден органдарында қолданылатын арнайы сия және мөрлер
қарастырылған.
Алтыншы бөлімінде кедендік бақылау аумағында нақты жеке тұлғалардың
кедендік құқықбұзушылық әрекетімен фактілерін белгілеу, орнату, анықтау
және қамтамасыз ету үшін арналған, визуалды бақылаудың техникалық құралдары
қарастырылған.
Жетінші бөлімінде ақпараттарды тасымалдаушылар арасында тыйым салынған
мәліметтердің бұрын анықтауды қамтамасыз ету үшін арналған видео-
аудиоақпараттарды бақылаудың техникалық құралдары қарастырылған.
Бұл тақырыпты қарастыруда келесідей қорытынды жасауға болады, КДТҚ
қолданумен кедендік бақылау ұйымдарында кеден органдарының табысына
қарамастан, бақылаудың бұл бағыты қазіргі кезде жетілдіру үстінде және
кедендік бақылау органдарынан принципиалдық және қырағылық талап етіледі.
2.3 Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастыру
Осы Кеден органдарының ҚР мемлекеттік шекарасында радиациялық
бақылау жүргізу ережесі ҚР Кеден кодексі 19-бабының 12 тармағына және 433
бабының тармағына, “Атом энергиясын пайдалану туралы”, “Халықтың
радиациялық қауіпсіздігі туралы” “Халықтың санитарлық – эпидемиологиялық
салауаттылығы туралы” “Қоршаған ортаны қорғау туралы”, “Экспорттық бақылау
туралы” ҚР нормативтік құқықтық келісімдерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде
№1196 тіркелген ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің Атом
энергетикасы жөніндегі комитеті төрағасының 2002 жылғы 3 қыркүйектегі №65
бұйрығымен бекітілген радиоактивті материалдарды қауіпсіз тасмалдау
ережесі, ҚР бас мемлекеттік снитарлық дәрігерінің 1999 жылғы 9
желтоқсанындағы №10 қаулысымен бекітілген “Санитарлық ережелер” №2.6.1.758-
99 “Радиациялық қауіпсіздік нормалары” ҚР нормативтік құқықтық келісімдерін
мемлекеттік тіркеу тізілімінде №2198 тіркелген ҚР Денсаулық сақтау
министрінің 2003 жылғы 31 қаңтардағы №97 бұйрығымен бекітілген “Радиациялық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі санмтарлық ережелер мен нормалары”
нормативтік құқықтық кесімдеріне сәйкес әзірленеді.
Тауарлар мен тасымалдау заттарын радиациялық бақылау ҚР-ның
мемлекеттік шекарасындағы кедендік бақылау түрлерінің бірі бола отырып,
ядролық қару мен ядролық материалдарды тартпау, радиоактивтік
материалдарды, иондаушы сәулелену жоғары деңгейі бар тауарлармен құралдарын
мемлекеттік шекара арқылы өткізу кезіндегі кеден ережелерін бұзушылықтардың
алдын алу халықаралық режимінің сақталуына бағытталады.
Радиациялық бақылауға ҚР мемлекеттік шекарасынан өтетін жеке
тұлғалардың, таурлармен көлік құралдарының барлығы да ұшырайды. ҚР
мемлекеттік шекарасынан өткізілетін объектілерді радиациялық бақылау,
шешілетін міндеттер ескере отырып мынадай бағыттардын тұрады:
- ҚР мемлекеттік шекарасында ионданушы саулелену
деңгейі жоғары радиоактивтік материалдардың,
тауарлармен көлік құралдарының өткізілуін
кедендік бақылау;
- ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы өткізілетін
тауарлармен көлік құралдарына радиациялық бақылау
жүргізуді ұйымдастырудың негізгі ережелерімен
тәртібін айқындау;
- ҚР мемлекеттік шекарасында таурлармен көлік
құралдарына радиациялық бақылау жүргізудің жалпы
өлшемдерімен тәсілдерін айқындау;
- Жоғары иондаушы сәулелену деңгейі бар РМ
(Радиациялық материалдар), тауарлар көлік
құралдарын ҚР мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу
фактілері анықталған жағдайда радиациялық
қауіпсіздікті ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды
жоспарлау мен жүзеге асырудың өлшемдерін анықтау.
Осы ережелерде мынадай түсініктер пайдаланады:
1. Иондаушы сәулелену көзі – ионданушы сәулелену шығаратын немесе
шығара алатын радиоактивтік зат немесе қондырғы;
2. Мөлшердің қуаты уақыт бірлігі (секунд, минут, сағат) ішіндегі
сәулелену мөлшері;
3. Радиактивтік материалдар- оларда белсенділік концентрациясы, сондай-ақ
толық белсенділік РМҚТЕ-99 71-76 тармақтарымен немесе тиісінше МАГАТЕ№TS-
R-1 (ST-1 Revised) Ережесінің 401-406 тармақтарымен регламенттелетін
мәндерден артық болады:
4. радиациялық авария адамдардың белгіленген нормалардан жоғары
сәулеленуі немесе қоршаған ортаның ластануына әкеп соқтыруы
мүмкін немесе әкеп соқтыратын радиактивтік өнімдердің және
иондаушы сәулелену жобада көзделген қалыпты пайдалану шекарасынан
шығатын атом энергиясын пайдалану объектісін қауіпсіз пайдалану
шектерін бұзу;
5. радиациялық бақылау – дозиметрлік және радиометрлік бақылауды қамтитын
жағдай туралы ақпарат алу;
6. орам – радиациялық қауіптің белгілері бар тасымалдау үшін ұсынылған
түрдегі оның радиоактивті құрамы бар орау жиынтығы;
7. сәулелену деңгейі – мөлшердің мини зиверт сағатына (мкзвсағ)
бейнеленген тиісті қуаты;
8. радионуклидтік үлестік белсенділігі – аталған нуклидтің масса
бірлігіне арналған белсенділігі . Материалдың үлестік белсенділігі –
радиоактивті материалдың массасы бірлігінен грамдағы беккерельге
бейнеленген белсенділігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz