Мемлекетті басқарудың мәні мен ерекшелігі

Жоспар
Кіріспе

1.1.Мемлекеттік басқару ұғымы, қоғамдың жүйедегі басқару салалары және олардың өз ара ықпалы
1.2. Мемлекетті басқарудың тәсілдері.
ІІ. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі шешімдердің маңыздылығы.
2.1. Басқарудағы шешімдердің маңызы және олардың мәні.
2.2. Мемлекеттік шешімнің түрлері мен нысандары.
2.3. Мемлекеттік басқарушылық шешімдерді қабылдаумен жүзеге асыру технологиясы.
ІІІ. Мемлекетік қабылданған негізгі экономикалық шешімдердің арасындағы мен олардың заңдылықтары мен қамтамасыз ету.
3.1. Қазақстандағы шағын бизнесті дамытудағы мемлекет тарапынан қабылданған шешімнің заңдылықтары

Кең мағынада алғанда, баcқару дегенміз — қоғамдың ұдайы өндірісті нысаналы түрде үйлестіріп отыру, басқару табиғаттық барлық құбылыстарына тән. Бүкіл айналадағы дүниеден оның үш комплекітін: өлі табиғатты, тірі табиғатты және адам қоғамын бөліп көрсетуте болады, мұның өзі басқару процестерін былайша ірі көлемде саралауға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағм басқару процестері техникалық жүйелер (техннкалық жүйелерді басқару), Ф. Знгелье еңбек құралдарын басқаруға "заттарды басқару деген анықтама берген;
— тірі организмдердегі (биологаллық жүйелердегі) басқару процеетері;
— қоғамдағы (әлеуметтік жүйедегі) басқару процестері "Техпикалық жүйелерді басқару дегеніміз — адамның көрінеуінсіз қатысуынсыз өлі табиғаттан (станоктармен, механзімдермен) басқару, Бұл жүйелермен техникалық ғылымдар айналысады.
"Биологиялық жүйелерді басқару" - тірі табиғаттағы, биологаялық дүниедегі басқару. Ол басқару процесіне философиялық сипат береді Басқаруднң бұл саласы — жаратылыстану ғылымы зерттейтін тақырып.
«Әлеуметтік қоғамдың жүйелерді басқару» дегеніміз — шын мәніеде келгенде адамдарды басқару. Қоғамнық ең басты қондырғыш күші ретінде адамдар табиғат пен қоғам заңдарын танып, оларды материалдың игіліктерді өндіру мен тұтыну процесінде пайдаланады» Зерттеу объектілері - әлеуметтік — экономикалық жүйелер, ал пәні-өндірісті басқару жүйесі болады. Француз экономикасы саяси экономия" деген терминнің авторы Антуан Монкретъеннің (шамамен-1575 -1621) өзі де елдік шаруашылығын ең алдымен мемлекеттік басқару объектісі деп ойлаған болатын. Басқарудың бұл жағы әлеуметтік (қоғамдың) ғылымдар зерттейтін тақырып. Басты ерекшелігі басқарудың нысанадылығында саналы көзқараста болып табылады.
Бұл жүйе; саяси, экономикалық, рухани, әлеуметтік (әлеуметтік қатынастар) басқару болып бөлінеді — олар қоғам өмірінің тиісті салаларын көрсетеді
Қоғам өмірінің осы салаларын негізге алғанда, әлеуметтік басқару үш түрге: экономикалық басқару, әлеуметтік басқару, қоғам өмірінін, рухани саласың басқару, түрлеріне бөлінеді
Әлеуметтік-экономикалық процестердіқ өздері тұрақты және үздіксіз болғандыңтан экономиканы басқару үздікеіз сипат алады. Бұл жүйелердің факторлары: еңбек бөлшегі, мамандандыру, коноперация, қоғам өмірінің үздіксіздіғі, нысаналмдың.
Басқару ол біздің айналамыздағы дүние элементтерінің бірі болып табылады. Бірақ басқару процестерін тарихтан тыс және басқаруды жүзеге асыру саласынан қол үзген деп қарастыруға болмайды.

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

І. Мемлекетті басқарудың мәні мен ерекшеліктері.
1.1.Мемлекеттік басқару ұғымы, қоғамдың жүйедегі басқару салалары
және олардың өз ара ықпалы.
Кең мағынада алғанда, баcқару дегенміз — қоғамдың ұдайы өндірісті
нысаналы түрде үйлестіріп отыру, басқару табиғаттық барлық құбылыстарына
тән. Бүкіл айналадағы дүниеден оның үш комплекітін: өлі табиғатты, тірі
табиғатты және адам қоғамын бөліп көрсетуте болады, мұның өзі басқару
процестерін былайша ірі көлемде саралауға мүмкіндік береді: өлі табиғаттағм
басқару процестері техникалық жүйелер (техннкалық жүйелерді басқару), Ф.
Знгелье еңбек құралдарын басқаруға "заттарды басқару деген анықтама берген;
— тірі организмдердегі (биологаллық жүйелердегі) басқару процеетері;
— қоғамдағы (әлеуметтік жүйедегі) басқару процестері "Техпикалық
жүйелерді басқару дегеніміз — адамның көрінеуінсіз қатысуынсыз өлі
табиғаттан (станоктармен, механзімдермен) басқару, Бұл жүйелермен
техникалық ғылымдар айналысады.
"Биологиялық жүйелерді басқару" - тірі табиғаттағы, биологаялық
дүниедегі басқару. Ол басқару процесіне философиялық сипат береді
Басқаруднң бұл саласы — жаратылыстану ғылымы зерттейтін тақырып.
Әлеуметтік қоғамдың жүйелерді басқару дегеніміз — шын мәніеде
келгенде адамдарды басқару. Қоғамнық ең басты қондырғыш күші ретінде
адамдар табиғат пен қоғам заңдарын танып, оларды материалдың игіліктерді
өндіру мен тұтыну процесінде пайдаланады Зерттеу объектілері - әлеуметтік
— экономикалық жүйелер, ал пәні-өндірісті басқару жүйесі болады. Француз
экономикасы саяси экономия" деген терминнің авторы Антуан Монкретъеннің
(шамамен-1575 -1621) өзі де елдік шаруашылығын ең алдымен мемлекеттік
басқару объектісі деп ойлаған болатын. Басқарудың бұл жағы әлеуметтік
(қоғамдың) ғылымдар зерттейтін тақырып. Басты ерекшелігі басқарудың
нысанадылығында саналы көзқараста болып табылады.
Бұл жүйе; саяси, экономикалық, рухани, әлеуметтік (әлеуметтік
қатынастар) басқару болып бөлінеді — олар қоғам өмірінің тиісті салаларын
көрсетеді
Қоғам өмірінің осы салаларын негізге алғанда, әлеуметтік басқару үш
түрге: экономикалық басқару, әлеуметтік басқару, қоғам өмірінін, рухани
саласың басқару, түрлеріне бөлінеді
Әлеуметтік-экономикалық процестердіқ өздері тұрақты және үздіксіз
болғандыңтан экономиканы басқару үздікеіз сипат алады. Бұл жүйелердің
факторлары: еңбек бөлшегі, мамандандыру, коноперация, қоғам өмірінің
үздіксіздіғі, нысаналмдың.
Басқару ол біздің айналамыздағы дүние элементтерінің бірі болып
табылады. Бірақ басқару процестерін тарихтан тыс және басқаруды жүзеге
асыру саласынан қол үзген деп қарастыруға болмайды.
- Басқарудың анықтамалары көп. Олардың кейбіреулері мына-
дай:
— Басқару дегеніміз — жүйенің жаңа, сол жүйеге арналғаң күйге көшуі
(академик Берг);
— Басқару — не істеуте тура келетінін және бұны қайткенде, мейлінше,
жақсы және арзан істеуіге болатынын білу өнері (Тейлор).
Басқа да бірқатар анықтамалар бар.
Жалпы қорытынды мынандай; басқарудың нақты тарижи және саяси сипатын
барлық (басқару анықтамасының) авторлары атап көрсетеді Оның нысаналылығы
атап айтылады.
Басқарудың екі жағы бар. Бірінші жағы, еқбек бөлісінің қажеттігіне
байланысты, Екінші жағы — басқару қашанда билігі бар өкілеттілікпен
(әлеуметтік-экономикалық аспект), белгілі бір мақсатты іске асырумен
байланысты.
Барлық қоғамдың жүйелер ішінен зерттеу үшін басқару ғылымы қоғамдың
өндірісті басқаруды таңдап алады, Ол мынандай буындардан: жалпы адамның
өңдірісті басқару,, материалдардың игіліктер өңдірудегі басқару буындарын
тудырады.
Бұл арада олардың арасында көлбеу байланыстар бар екені әбден айтып
көрінеді. Материалдың игіліктер өндіру басып болады, өйткені басқарудың
басты объектісі сол. Ол материалдың негіз ретінде рухани игіліктер өндіру
мен қызмет көрсетуді алдын ала анықтайды, ал сонымен қатар, олар
материалдың игіліктер өндіруте ықпал жасайды.
Өндірісті басқарудың мәні мыналардан көрінеді:
— өндіріеті басқару — объективті экономмкалық заңдарының бүкіл
жүйесінің талаптарын жүйеге асыратын механизм;
— өндірісті басқару — қоғамдың коллективтік және жеке мүдделерінің
жүйееін жүзеге асыратын механизм.
Басқарудың бастапқы негізі басқарудың қалыптастырылуы мен мақсатын
таңдап алу болып табылады. Адамның кез келген қызметтің басты белгісі —
нысаналы қызмет. Сондыңтан да ерекше әлеуметтік қызмет ретінде басқаруға
нысанадылықта.
Әлеуметтік басқарудың айырмашылығы мынада: басқару субъектісі басқару
объектісіне қызметтің мақсатын анықтау жолымен ықпал жасайды.
Өтпелі кезең жағдайында экономиканы басқарудың орасан зор мақсаты
нарықтық қатынастарды реттеу әдістерінің икемді жүйесін жасау, халық
шаруашылығының әлеуметтік жағанан бағдарланған, қоғам мүшелерінің лайықты
өмір сүруі үшін материалдың жағдайлар жасай алатын нарықтық экономикаға
оқтайлы енуін қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар, басқарудың дерспективалы мақсаттарының бірі оны
кәсіпорындар мен аймақтар деңгейінде демократиядандыруды одан әрі тереңдете
тусуі тиіс.
Өндірісті басқару ғылымының мәні.
Ғылым дегеніміз — дамып келе жатқан жүйені білім мен жаңа білім алуға
бағытталған белгілі бір қызмет түрінің жиынтығы.
Ғылым — білім мен қызметтік бірлігі.
Өңдірісті басқырудың ғылыми негіздері дербес ғылым болып табылады. Оны
жеке топқа бөлу факторлары мыналар: а)басқарудың әлеуметтік маңызы;
ә)зйнеткерлік білім жинақтау (тәжірибе); б) шағын дамытудың материалдық
мүмкіндіктері.
Өндірісті басқарудық ғылыми негіздері үш бөліктен тұрады.
"Басқарудық ғылыми негіздері" және "басқару теорияеы" деген ұғымдардық
ара жігін ажырата білу керек.
Басқарудың ғылыми негіздері қоғамдық өндірісті басқару туралы
білімінің букіл жүйесін қамтиды және мынандай үш құрамдас элменттен тұрады;
а) өндірісті басқару проблемаларын зерттеуді қамтитын іргелі қоғамдық
ұйымдардың (философиялық, саяси экономика), сондай-ақ жалпы басқару
зандарын зерттейтін ғалымдардың (кибернетака, жүйелер теориясы және
басқалар) басқару аспектілері;
ә) басқарудың жекеленген жақтары мен функциялары туралы нақты салдар
(салалық экономика, жоспарлау, есеп және басқалар);
б) өндірістік басқару зандылықтарының өзін зерттейтін басқару
теориясы тұтас, кешенді және нақты әлеуметтік құбылыс ретінде қоғамдық
өндірісті басқару зандары басқару теориясының пәні болып табылады.
Басқару теориясы басқару практикасында объективті зандарды саналы
пайдаланудың формаларын зерттеумен шектеле алмайды, бірақ ол ең алдымен бір
тұтас нәрсе ретінде басқару зандарын және басқарудың барлық тұтас етіп
(белгілі бір жүйеге) интеграциялау зандарын тұжырымдауға тиіс.
Басқару теориясы екі бөліктен тұрса да ғылым ретінде біртұтас. Олардың
біреуі жасанды талдау негізінде өндірісті басқарудың жалпы зандары мен
қағидаларын зерттейді ал сөздіқ тар мағанасында алғанда ол басшылық
теориясы деп аталады. Екінші бөлігі басқару өнері деп аталады. Ол нақты
тәжірбие негізінде алмнған тәжірбиелік қорытындылар арқылы басшылардың
белгілі бір категориялары үшін басқару үлгілерініқ жүйеге келтірілген
жиынтығын қалыптастырып, сол арқылы баскдру теориясын байыта түседі.
Басқару ғылыми пәні экономиканы басқару процесінде пайда болатын
қызметкерлердің қатынасы болып табылады немесе басқа бір анықтамасы —
басқару қатынасын басқару ғылымынық пәні деп анықтауға болады.
Басқару қатынастары аса мақызды әлеуметтік-экономикалық категория
болып табылады. Өндіріеті басқару теориясынада бұл категориянық ерекше орын
алу себі — оның зерттейтін пәні — басқару қатынастары болуына байланысты.
Басқару қатынастары мынадай ұйымдастырушылық түрлерге бөлінеді:
біріншіден, басқарушы және басқарылушы жүйелер арасындағы, яғаи тікелей
басқару субъектісі мен тікелей өндіріс объектісі арасындағы қатынастарға,
екіншіден, басқарылушы жүйенін, өз ішінде де басқару қатынастары болады.
1.2. Мемлекетті басқарудың тәсілдері.
Басқару үшін ықпал ету қажет, ал ықпал ету үшін билік керек. Билік
орындаушылардың белсенді талаптарына (физиологиялык талабы, қорғалуталабы,
әлеуметтік талабы, құрметтеу талабы) ықпал етуге негізделген.
Ықпал етудің барлық нышандары басқа адамның тілегін орындауға түрткі
болды.
Гренг пен Рейвеннің жіктеуі бойынша биліктің негізгі бес нышаны
болады:
1. Мәжбүр етуге негізделген билік. Қорқыту арқылы ыкпал ету, сонда
ғана тиімді болады, егер ол мықты бақылау жүйесімен нығайтылатын болса,
әдетте бұған көп шығын кетеді.
2. Көтермелеуге негізделген билік — қорқытып билік іс жүргізуге
қарағанда едәуір ықпалды, әрі жұмыс сапасы біршама жақсарады. Кейде қандай
көтермелеудің тиімді болатындығын айқындау қиын.
3. Эксперттік билік. Ықпал етушінің арнайы білімі барына, сол себепті
тиісті мұқтажын қанағаттандыратынына орындайтынына сенеді. Технология
күрделілігі мен ұйым көлемі артып отырған жағдайда орындаушыға сенім арту
барған сайын тиімді бола түсуде.
4. Эталондың билік (улгі билігі). Ықпал етудің мінез-құлқы немесе
қасиеті тартымды болатындығы соншалық, орындаушылар соған еліктеуге,
сондай басшы болуға тырысады.
5. Занды билік. Ықпал етушінің бұйрық беруге хақысы бар скендігіи
орындаушы мойындайды, әрі оның міндеті бағыну керектігін түсімеді.
Бағынушылар ықпал етушінің бұйрығын орыпдайды, өйткені дәстүр бойынша
бағыну орындаушының кажетін қанағаттандыратыныпа сенеді. Сондыңтанда көп
жағдайда билікті дәстүрлі билік деп атайды. Барлық басшылар заңды билікті
пайдаланады, өйткені оның өзі басқа адамдарды басқаруға өкілдік береді.
Биліктің осы негіздері басшының негізгі құрлысы болып саналады, сол
арқылы ол ұйымның мақсатына жету үшін қол астындағыларға жұмысты орындауды
міндеттей салды.
Әлеуметтік құндылықтың өзгеруіне байланысты ұйым басшыларының
пікірінше, басшылық қызметте істейтіндерге, әріптестерге, сондай-ақ ұйым
мүшелігінде жоқ адамдарға ықпал етудің ең тиімді жолы сендіру деп
есептейді. Бірақ бұл тәсіл біршама баяу әсер етеді. Басшылық пен көшбасшы
(лидерлік) жеке адамдар арасындағы басқару аспектісі болып саналады, сол
аркылы бағыныштылар кәсіпорынның мақсатын, әрі оған жету үшін неғұрлым
тиімді және қолайлы ықпал етуді білуі мүмкін.
Басқару қызметі — бұл басқару қызметінің белгілі бір тұтастай мазмұнға
ие болған оқшауланған бөлігі, яғни бұл басқару қызметіыің мамандандырылған
бөлігі. Басқарудың мамандандырылған қызметінің бірыңғай тұтас синтезделуін
және интеграциялануын басшылық деп атайды.
Кәсіпорын басшысы мен оның құрылымдық бөлімшелері әкімшілік еңбекті
атқарады. Бүл қызмет өте қиын, өйткені басшының алуан түрлі фактілермен
істес болуына тура келеді.
Басшы өзіне негізгі екі міндеттің - жүктелетіндігін білуі тиіс:
адамдармен жұмыс істеу және басқару жүйесін ұйымдастыру. Олар өзара
байланысты, әрі күн өткен сайын күрделене түседі.
Басшы өз жұмысында ғылым мен техника жетістіктерін жаппай қолдану
өндіріс технологиясына, еңбек құралдары мен заттарына, адамдардың еңбек
әрекетінің сғататына сапалык өзгеріс енгізетіндігін ескеруі тиіс. Әрі мұның
өзі жұмыскерлердің ынта-ықыласына, талап-тілегі мен мотивтеріне терең ықпал
етеді. Мұның өзі оның жұмысын қиындата түседі, өйткені білімді, білікті
жұмыскерлерді басқару едәуір күрделі. Сокымен қоса, басқару жұмысы біршама
творчестволық тартымды, әрі нәтижелі болады.
Басшы еңбегін тыңдауға түрткі болатын ықпалдар төмендегі кестеде
келтірілген.
Басшының мақсаты басқалардың өзіне бекітілген жұмысты орындауына ықпал
ету. Осы қызметін орындауы үшін, оның өзінін формальды өкілеттілігімен
қоса, билігі болуы қажет.
Билік — бұл басқалардың жүріс тұрысына ықпал ету мүмкіндігі.

Ұйымның әр түрлі бөлімшелеріндегі басшы өзінің тікелей бастығына, қол
астындағылар мен әріптестеріне тәуелді. Шындығына келгенде осы топтар
басшының маңайына топтасқан адамдардың бір бөлігі. Осы адамдардың
жәрдемінсіз басшы өз кызметін ойдағыдай жүзеге асыра алмайды. Көпшілік
басшылар сонымен қоса, өз ұйымынан тысқары жерлердегі адамдар мен
ұйымдарға, сондағы өнім жеткізушілерге, тапсырушыларға бәсекелестерге,
олардың қызметін реттейтін ведомостволар мен кәсіподақтарға да тікелей
тәуелді.
Тіпті басшының айқын белгіленген билігі бола тұрса да, қол
астындағылардың күш-жігерін дұрыс бағыттай алмайтын кездері болады. Бұл
тәуелділік тікелей басқаруға болмайтын факторлар мен адамдарға байланысты
және де мұның өзі басқару тиімділігін қиындататынын басты себепкердің бірі.
Осы проблемаларды шешу үшін басшының бірден-бір қолданатын құралы — билік
жүргізу, ықпал ету және жетекшілік ету.
Ықпал ету мен билік жүргізу ықпал ететін жеке адамдарға, сондай-ақ,
нақты жағдайларға және басшының кабілетіне байланысты. Ұйымдастыру
жағдайында, мәселен, билік жүргізу қызмет лауазымдарының бір-біріне
бағынуына қарай белгіленеді. Мұндай жағдайда адамда биліктің қаншалықты
болатындығы оның формальды өкілеттігінің деңгейіне қарай емес, баска адамға
тәуелділік дәрежесіне қарай белгіленеді. Адамдар басшыға неғұрлым тәуелді
болса, олардың билігі де соғұрлым көп болады.
Басшының қол астындағылар жалақыны көтеру, жұмыс тапсырмасын алу,
қызмет бабында жоғарылау, өкілеттілігін ұлғайту, әлеуметтік мұқтажын
қанағаттандыру секілді мәселелерде сол басшысына тәуелді болатындықтан,
басшының қол астындағьтларға толық билігі бар, бесінші жағынан қабылданған
шешімдердін жүзеге асуы, өндірістік тапсырмалардың дер кезінде орындалуы
басшының қол астындағыларға тікелей байланысты болатындықтан, кейде бұлар
да басшыға билік жүргізе алады.

ІІ. Мемлекеттік басқару жүйесіндегі шешімдердің маңыздылығы.
1. Басқарудағы шешімдердің маңызы және олардың мәні.
Шешім қабылдау ақпарат алмасу сияқты кез келген басқару қызметінің құрамдас
бөлігі. Шешім қабылдау қажеттілігі басқарушының алға қойған мақсатының
қалыптасуы мен сол мақстақа жетудегі іс қимылын түгелдей қамтиды. Шешім
дегеніміз-бұл баламаны немесе альтернативті таңдау. Альтернатив дегеніміз-
мүмкін болған екі ұйғарымның біреуін ғана таңдауға мәжбүр етеді. Жеке
өмірдегі шешім қабылдауға қарағанда басқарудағы шешім қабылдау өте қатал
процес. Адамдардың шешім қабылдау қабілеті де бірте - бірте тәжірейбе
жүзінде дамуда. Маңызды шешімдерді қабылдаубдығы жауапкершілік басшығы
ауыртпалық әкеледі. Сондықтан басшылар ойланып қарастырылмаған маңызды
шешімдерді қабылдай алмайды.
Жоспарлау жүйеге адал ететін белсенді басқару процесі болып табылады,
сол арқылы белгіленген мақсатқа жету үшін өндірістіқ даму қарқыны,
материалдық көздері мен оны жетілдіру әдістері анықталады. Басқарудың басты
функциясы ретінде жоспарлау:
— ұйымнық болашақташ дамуын анықтайды;
— алға қойылған мақсатқа жетудің жолдарн мен әдістерін белгіленеді;
— міндетті орындауда болуы ықтимал зардантарды көре білуді қамтиды.
Жоспарлаудың маңызы болып қоршаған сырткң орта факторларының әсері мен
ұйммннң ішкі мүмкіндіктерін бағалай отырып белгілеу және сол мақсаттарды
жүзеге асыруда тиімді әдіс-жолдарнан таңдап алу табмлады Нарық жағдайындағы
жоспар өндіріс пен өткізу көрсеткіштерін үнемі қадағалап отыру мақсатында
маркетинг жүйесі және бақылау процесімен тығыз байланыста болады. Басында
айтқанда, және парлау мынадай сұрақтарға жауап береді.
Біздіқ қазіргі, бүгінгі күнгі жағдайммыз қандай?
Болашақта біз қандай болуым қажет?
Осы жолда нендей кедергілер орын алған?
Мақсатқа жетуге қандай әрекеттер жасағанымыз орынды?
Осыдан барып жоспарлау барысында ұйым деңгейінде жүзеге асырылатын
төмендегідей міндеттерді атап өтуге болады:
Қажет етілетін адамдық, материалдың; ақпараттық басқа да рееурстары
іздестіру;
3. басқару жүйесі мен ұйммдмқ құрылммды кдлнптастнру жане акдараттар
таеқынын реттеу;
4 еңбек өнімділігі мен пайда деңгейін арттыру, өндіріс барысы мен құрал-
жабдықтарды пайдалану және жарарту жолдарын қарастыру;
5. сенімді бақмлау жүйесін қамтамасыз ету арқылы міндеттерді орнндауға қол
жеткізу.
Басшылықшқ алдьшда тарған проблемалар мен міндеттер әрдайым өзара
байланыстм әрекеттер жиынтығын талап етеді. Осы туета жоспарлауды ұйымның
даыу баштын белгілейтін ке-шенді жиынтық ретінде қарастыра отырып, бірқатар
баетапқы кезеңдерін атап өтуте болады.
Алғашқы кезеқде ұйымның нақтылы жағдайы мен мумкіндіктерін, нарықтағы
алар орнын баға лау және бәсекелестер мен қызмет жасау ортасын зерттеу
орнндалады
Екінші кезевде бастапкд макраттар шеқберінде жалпн үйьш-нын, және оңың
әрбір бөлімшелерініқ нақтмлн міндеттері айқындалынып, олардмқ орындалу
мерзімі белгіленеді Міндеттерге ясағдайдық сай келуі, олардмң жүзеге ашрнлу
мүмкіндігініқ болуы, нақтылығы және тартымдылнганың ормн алуы талаптары
крйылады.
Үшінші кезеңде"анықталған міндеттёрді орындауға кджетті іс-арекеттер
жиынтығын ұйымнмң ішкі жөне сыртқм жағдайларын ескере отмрып қалыптастыру
орьш аладые
Төртінші кезеқде өткізіл^еи зерттеулер мен болжамдар негізінде кджетті
баламаны тавдап алу арқылы жоспардм жасап шығарукөзделеді.
Соцш кезеңде жоепарды жузеге асыру мен кджет болған жағ^айда түзетулер және
әзгерістер енғізу әрекеттері орындала-

2. Мемлекеттік шешімнің түрлері мен нысандары.
Басқарушылық шешім дегеніміз- лауазымды адамдардын өздеріне берілген
міндеттерді орындау үшін таңдай білу қабілеттілігінің болуы. Оның мақсаты
мемлекеттің алдың да тұрған мәселелер қосғалысын қамтамасыз ету.
Сондыңтанда тиімді шешімдер қабылданған және орындалған мақсатын айтуа
болады. Басқарушылық шешімдер екге бөлінеді.
1. Бағдарланған шешім.
2. Бағдарланбаған шешім.
Бағдарланған шешім — математиқалық теңдеулерде –қолдынылатн Бар бір
қадам мен құрлымылдың белгілі бір сәйкестілігін жүзеге асырудың нәтижесі
болып табылады Немесе іс қимылдың айқын, белгілі бір қисынға (логика)
сәйкес, нәтижелі түрде жүзеге асырылуы.
Мұнда альтернативанық мүмкіндік саны шектеулі және таңдаулар ұйымдар
белгілеген бағыттарда жүзеге асырылады.
Мысалы, аурухана инспекторы, мейірбикелер мен санмтарлар жұмысының
графигін жасағанда қызмет көрсететін жеке адамдар құрамы (персоналдар) мен
емделушілер санының бір-бірімен сәйкестігін талап ететін формулаға сүйенуі
мүмкін. Егер 5 емделушіге 1 мейірбике болса, онда шешімдер автоматты түрде
қабылданады.
Бағдарлау — тиімді ұйммдың шешшдер қабмлдаудың көмекші құралы,
Мешімдердіқ қабмлданунна қарай басшмлар кемшіліктерді жояды.
Мұндай шещімдер белгісіз фактормен ілесе жүретін анықталған өлшемде,
жаңа болатын жағдайларда талап етіледі Сол себепті қажетті қадамдардың
нақтылы реттйнігін алдын-ала құру мүмкін емес.
Бағдарланбағандар шешімдер қатарына мына типтегі шешімдер жатады: ұйым
мақсаттары қандай, өнімді қалай жақсартуға болмайды, бөлімшенің құрылымын
қалай жетілдіру қажет, бағыныштыларды қалай ынталандыру керек.
Келісімдер..
Басқару проблемаларын зерттеу жөнінде маман ретінде Роберт Кац былай
деді:
"Әрбір шешім аса қайшылықтарды, мақсаттарды және белгілерді тексеруі
керек. Ол көзқарас жағанан үйлесімдіден төмен болады. Ұйымдарға әсерін
тигізетін әрбір шешім немесе таңдаулар (ұйғарммдар) оның қайсы бір
бөлігінде негативтік салдар ретінде қарастырылаған.
Шешімдерді қабылдау процесін қарастыра отырып, ондағы екі мәселені
немесе жағдайды қарастырған жөн,
Оның біріншісі, шешім қабылдау қиын емес, бұл кезекте адам барлық іс-
қимылын тандауға негіздейді. Жакры шешім қабылдау қиын.
Ал, екіншісі, шешім қабылдау — психологаялық процесе, Адамның іс-қимылы,
әрекеттері әрқашанда қасынды бола бермейді. Бізді кейде логика (қасып
билесе, кейде сезім билеп кетеді. Басқа қабылдаған ұйғарымдарға осындай екі
тұрғыдан қараған дұрыс. Әрине, нақтылы бір ұйғарымда аталған екі түрдің
тек біреуіне жатқызу дұрыс болмас. Екеуі дектарлардан шығуы мүмкін.
Дегенмен, мәселені тек сезім арқылы ғана шешеді деген адам күтпеген
көптеген кедергілерге тап болады.
Статистика мына анықталған қисынсыз (логика) қабылданған ұйғарымнан
шығатын нәтиже шамалы. Сезуге негізделген шешімдер — бұл оның дұрыс
екендігін түсінік-түйсік негзінде жасалған тандау. Шешім қабылдаушы бар
жағдайда "қостаушылар" және "қарсыластар" тәрізді сапалы өлшемдермен
айналады, олармен санаспайды. Ол тек тандауға ғана сүйенеді
пікірлерге негізделген шешімдер. Мұндай шешімдер кейде ситуициялық болады,
сондыңтан олардыңң қандай да айқын емес. Шкірлерге негізделген шешімдер —
білім немесе жинақталған тәрбе арқлы келісілген таңдау. Пкір ұымдың
шешімнің негізі ретінде ғана пайдалы. Сол үшін ұйымдарда көптеген
жағдайлардың жиі қайталу тенденциясы бар.
Нарықты экономикаға өту кезеңінде кәсіпорындардағы өңдірістік процестер
мен әлеуметтік-экономикалық қарым-қатннастардың күрделілігі соғұрлым алуан
түрлі шешімдер қабылдау қажеттігін туғызады. Алайда кейбір елеулі
белгілерді пайдаланылып отырған, басқарушылық шешімдерді жүйе-жүйеге
көптеп, олардың негізгі түрлерін бөле көрсетіп, сипаттауға болады.
Басқарушылық шешімдерді жіктеулік елеулі белгілеріне мыналарды жатқызу
керек:
1)шешілетін мәселелерді дамыту дәрежесі
2) қабылданған шешімдердің жүзеге асырылуының ұзақтығы.
3) Қабылданған шешімдердің ықпал ететін объектісі:
4) Шешімдердің функциялық сипаты.
Шешілетін мәселелердіқ ауқымдылығын жағынан басқарушылық шешімдердің
жалпы және жеке түрлері бөлініп реттеледі. Жалпы шешімдерге жататындар —
тұтас алғанда бүкіл шаруашылыққа қатысты шешімдер.
Жалпы және жеке басқарушылқтың шешімдердің арасында тығыз байланыс бар.
Әдетте, жеке шешімдер жалпы басқарушылық шешімдерді нақтылаудың және оларды
орындаушыларға жеткізулік тәсілі болып қызмет етеді.
Шешімнің жүзеге асыруын нақты жөнінен шешімдердің мынандай негізгі
түрлері ұзақ мерзімді орташа мерзімді (ағымдағы); кодекс мерзімді
(оперативті) шешімдер деп бөлу керек.
Ұзақ мерзшді шешімдерге жүзеге асырылытын бірнеше жиындарды керек ететін
шешімдер жатады.
Орташа мерзімді шешімдер бір жыл ішінде жүзеге асырылады және әдетте
өндірістік жылдық циклімен байлалнсты болады.
Қысқа мерзімді шешімдер мәселелердің құрлым шағын тобын қамтиды да,
өзінің еипаты жағанан кебінесе жеке шешімдер болады.
Ықпал ету объектілері жөнінен сыртіды және ішкі шешімдер деп бөлуге
болады.
Сыртқы шешімдер белгілі бір шаруашылықтық жоғарғы ұйымдармен, басқа
кәсіпорындармен қарым-қатннастарын қамтиды.
Ішкі шешімдер шаруашылықтын көз өмірінің түрлі жақтарнн қамтиды. Сыртқы
шешімдердің белгілі-бір тобын орындамайтын шешімдер көп ретте жүзеге
асырылмай қалады.
Функциялық сипаты жөнінен экономикалық технологаллық, қаржылық
әкімшілік шешімдер болады.
Экономикалық шешімдер жоспарлардыа, нормалар мен нормативтердіқ, еқбекке
ақы төлеудің бүкіл жүйесін жасаумен, бағамен, өнімді өткізу және табыстарды
болумен байланысты. Технодогмядық шешімдер өндіріс процестерін ұйымдастмру
мәселелеріне қатысты. Бұл шешімдер әрбір салада тиімді технологияны таңдап
алуды, жұмыстарды материалдық-тежникалық жаганан қамтамасыз етуді белгілеп
береді.
Қаржылық шешімдер жоспарлық және есеп беру кдржы баланстарын белгілеп,
бекітуге, түрлі кррлардн бөлуге, несиелер алып оларды өтеуте бағытталады.
Ол шешімдерге ақшалай есеп аймрысудың бүкіл жүйесі жөніндегі шешімдер де
жатады.
Әкімшілік шешімдер әдетте басқару ортаның өз жұмына қатысты болады
және қызмет барысыснда адамдардың, бөлімшелердің кұқықтары мен міндеттерін
реттеп отмруға, өдардың жумыс іетеуі мен өзара қарьш-қатынаеыньщ тәртібін
белгілеуге багатталады
Баеқару саласындағы. шешімдердің сапасына қойылатын негізгі талаптар:
Ғылыми жағынан негізделуі: Шешім экономикалық және басқа әлеуметтік
заңдармен әрекеттерін есепке алу және өндірістік нақты жағдайларына талдау
жасау арқылы қабылдауға тиіс. Басқару объектісінің жай-күйі туралы дұрыс,
орнықты, сапасы толымды хабарлама негізінде әзірленіп, кдбылданған шешім
ғана ғылыми негізделген болуы мүмкін. Шешім өндірісте галыми-техникалық
проіресті тездету талаптарына сай болуға тиіс,
Бірлік. Белгілі бір міндетті шешер кезде әдетте басты міндеттер келіп
туатын бірқатар қосалқы, екінші дәрежелі міндеттермен де айналысуға тура
келеді, Олар шешім қабылданнп отырған -басты міндетке бағындырылуға тиіс.
Екінші дәрежелі міндеттер негізгі міндеттермен сайкестендіріліп және өзара
үйлестіріліп барады.
2.3. Мемлекеттік басқарушылық шешімдерді қабылдаумен жүзеге асыру
технологиясы.
Шешімді жасу процесі үш негізгі кезеңнен тұрады: Шешімді әзірлеу,
қабылдау және жүзеге асыру. Төменде басқару шешімін жасу, қабылдау және
орындау кезеңдерінің үлгі схемасы келтірілген.

Шешімлі жасаудың және қабылдаудың принципі осы схемасы, шешімді
кабылдаудың Технологиялық процесінің енгізілуімеуіне карамастан, оның
барлық кезеңдері мен линиясы шешім түріне байланысты. Қарапайым міндеттерді
шешкен кезде лталған кезеңдердің барлығын пайдсілану міндетті емес, және де
керісінше біршама күрделі міндеттерді, әсіресе перспективсшық мәселелерді
шешкен кезде шешім қабылдауға, әдетте барлық ережелер сақталған.
Келтірілген кезеңдердің көрсеткеніндей, басқару шешімін қабылданатын
және қыллаудың катаң логикалық құрылымы болады, әрі қабылданатын шешімге
қарай айқын бірізділікті қажет етеді. Алайда кез келген жағдайда, бұл
жұмыстың барлық сатысы әзірлік, негізгі және қортыңды кезеңдерге бөлінеді.
Шешімді қабылдаудың әзірлік кезеңінде кез келген деңгейдсгі басшы
өндірістік, экономикалық, әлеуметтік жағдаііларды бағалаудан бастауы тиіс.
Жағдай үғымыпа шешім кабылдауға тура келетін, әрі басқару жүйесіне ыкпал
етіп, оны жана жағдайға ауыстыратын ішкі және сыртқы жағдайлардың барлық
жиынтығы енеді.
Жағдайдың өзі түтастай ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын немесе оның
жекелеген өндірістік бөлімдерден, жұмыскерлер тобын, жекелеген
орыңдаушыларды қамтуы мүмкін. Жағдайдың қалыптасу сипатына қарай
қабылданатын басқару шешімінін ле өзіндік типі болады. Жағдайды дер кезінде
бағалау және дүрыс түсіну көбінесе басқару шешімін қабылдау уақытына
байланысты.
Басшы қалыптасқан жағдайды жете ұға білуі тиіс. Жағдайды бағалау
процесінде қабылданатын шешімнің максаты калыптасады — бұл міндетті шешу
процесінің бірінші кезеңі. Мақсат дегеніміздің өзі басқаратын объектіге
қолайлы, әрі кажетті ықлал ету болып саналады, соның нәтижесінде
қалыптасқан жағдай тиімді шешететін болады.
Проблема мен мақсат дұрыс түжырымдалған жағдайда мііщеттің шешілуі 50
пайызға қамтамасыз етіледі деп есентеуге болады. Басшының міндеті —
өндірістік-техникалык, экономикалык, сондай-ақ әлеуметтік сипатта басқару
жүйесінде пайда болуы мүмкін проблемаларды дер кезінде айқындау.
Басшы кез келген проблеманы ең алдымен ұйымдың басшылық тұрғысында
қарастырады. Басшының басқару объектісі проблемаларын шешудегі ерекше
көзқарасыныңөзі, міне, осынла. Проблеманы тұжырымдау көп жағдайда басшынын
біліміне, тәжірибесіне, іскерлігіне, осы жұмыска мамандарды, шаруашылык
белсенділерін жұмылдыра білуіне байланысты.
Нақты мәселені, міндеттің не себепті қойылғандығыл қарастырған кезде
басшы жағдайды — оның пайда болу себептерін, орындауды неғүрлым тиімді
ұйымдастыру мүмкіндіктерін т.б. айқындайды.
Шешімді ойдағыдай орындау үшін мақсаттын дәл, әрі айкын болуының айрықша
маңызы бар. Кейде біртүтас максатты айкындау оңайға түспейді, ейткені
өндірісте күн сайын кептеген міндеттер туындап жатады. Сондыңтан басты буын
принципі бойынша міндетті негізгі мақсатқа бағындыру қажет. Мұндайда
орындауға керек. Ол үшін осыған ұқсас міндетті шепікен кездс жинақталғаи
тәжірибені пайдалану қажет. Шешілетін варианттарды таңдау үшін сандың
талдауды да эвристикалық тәсіл деп аталатынлығы да қолданады.
Күрделі мәселелерді шешкенде көптеген факторлар болғанда ал шешімнің
дұрыс болмауы қосымша шығынға ұшырататындыңтан, міндетті шешудің казіргі
математикалык тәсілдерін пайдалану ұсынылады. Маркетинг принциптері
негізінде кәсіпорынды баскарудың нарықтық экономикасына көшкенде, шешім
қабылдар алдында нақты жағдайға талдау жасалады да, мұндайда кәсіпорыннын
кандай. жағдайда екендігі анықталып, болжалдау жүргізіледі (нақты жағдайда
кәсіпорьш не күтеді?), сыртқы орта ыкпалы (ол қандай қысым көрсететіні)
анықталады.
Осыдан кейін маркетиндік синтез жүргізіледі. Мұның мәні істі мақсат
ұсыну (жағдайды түзету үшін не істеу керек?), мақсатты бағалау (неге
басқалай емес, дәл осылай істеу керек?), тек содан кейін ғана шешім
қабылдау.
Шешімнің қолайлы вариантын (баламасын) таңдау. Шешім варианттарының
бірнешеуін ойластырғаннан кейін. әр варантты жеке қарастырады. Шешім
қабылдаудың бұл сатысында әр түрлі варианттардың киындық дәрежесі мен
орындау мүмкіндігін айқындау қажет. Ең тәуір вариантты таңдау басқару
шешімінін жауапты кезеңі. Іске аспайтын варианттарды шығарып тастайды да,
ақырғы тандауға неғұрлым ісжүзеге асатын вариант шешімдерін қалдырады.
Қолайлы шешім вариантын ақырғы тандау жөніеде бұдан кейінгі жұмыстарды
оңайлату үшін не істеу керек? Ол үшін әрбір вариантты мұқият ойластыру
кажет.
Өндірісті басқарудың мәні мыналардан көрінеді:
— өндірісті басқару — объективті экономикалық зандардың бүкіл жүйесінің
талаптарын жүзеге асыратнн механизм;
— өндірісті басқару - қоғамдық, коллективтік жене жеке мүдделердің
жүйесін жүзеге ашратын механизм.
Басқарудың бастапқы негізі басқарудың қалыптастырылуы мен мақсатын таңдап
алу болып табылады. Адамның кез келген қызметінің басты белгісі - нысаналы
қызмет. Сондықтан да ерекше әдеуметтік қызмет ретінде баскдруға нысанадылық
тән.
Әлеуметтік басқарудық айырмашылығы мынада: басқару субъектісі басқару
объектісіне қызметтік мақсатын анықтау жолымен қатар жасайды.
Өтпелі кезең жағдайында экономиканы басқарудың орасан зор мақсаты нарықтық
қатынастарды реттеу әдістерінің икемді жүйесін жасау, халық
орындаушыларының әлеуметтік жағынан бағдарланған, қоғам мүшелерінің лайықты
өмір сүруі үшіи материалдық жағдайлар жасай алатын нарықтық экономикаға
оқтайлы енуін қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар, басқарудың рерспективалы мақсаттарының бірі оны
кәсіпорындар мен аймақтар деңгейінде демократиядандыруды одан әрі терендете
түсуі тиіс.
Шешім варианттарьш ойластыру дегеніміз не?
Біріншіден, бұл шешімнің барлық құрамдас бөлігін, әсіресе, мақсаты мен
міндетін мүмкіндігінше толық тұжырымдайды.
Екіншіден, қойылған мақсатқа жетудің негізгі бағыты, жолы мен амалы,
сондықтан қолда бар еңбек, материалдық қаржы және басқадай ресурстар,
ғылыми идеялар, жаңалықтар, өнер табыстары зерттеледі, әсіресе, уақыт
факторы ескеріледі.
Үшіншіден, басқарушы және басқарлатын жүйелердің, әсіресе осы шешімді
жүзеге асыратын кезде басқару мен байланыс арасындағы әрекеттестік пен
үйлесімді ойластырады. Пікір жинау тәсілі. Проблема жекелеген міндеттерге
шектеледі. Эксперттерге қойылған проблемалар түтастай хабарланып, солардын
қызмет бабына жататын жекелеген міндеттерді шешу үшін ұсыныс енгізуді
тапсырады.
Артықшылығы: эксперттер қолайлы жағдайды міндетгі шешумен шұғылдана
алады.
Кемшілігі: ұсыныс, проблеманы шешу көзқарасы субъективті.
Дельфа тәсілі (көне Греция мифологиясы бойынша кеңес алу үшін
дельфийлік оракулге жүгінетін болған). Эксперттер мен мамандардан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.