Қазақ халқының салт – дәстүрлері жайлы



1. Қазақ халқының салт . дәстүрлері
2. Наурыз
3. Мәдениет және өнер
4. Тұрмыс . салт мәдениетінің дәстүрлері.
5. Қорытынды
6. Пайдаланылған әдебиет
Халықтың жалпы өмірін, шаруашылығын, қарым-қатынасын, салт-дәстүрлерін оның ұлттық тағамдары арқыды білуге болады. Қазақ халқының асы оның шаруашылығына байланысты деуге болады, өйткені олар мал шаруашылығымен айналысқан халық, сондықтан ең басты асы ет, сүт. Қонақжай көшпенді халықтың көптеген әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері біздің уақытқа дейін сақталып, орындалып келеді.
Қуаныш пен қайғы, ойын мен той халық үшін, ру үшін, туған-туысқандар үшін ортақ. Қазақ халқының қонақжайлылығын мынадан білуге болады: келген қонақтан оның кім, қайдан екенін сұрамай,оны аттан түсіріп, үйге кіргізіп, тамақтандырып, мал сойып қастерлеп күткен, өйткені оны құдайы қонақ деп есептеген.
Бұл дәстүр осы күнге дейін сақталып келеді. Қонақты сыйламау, дұрыс қарсы алмау жаман ырымға жатып, үй иесінің надандығы болып есептеліп барлық руға ұят келтірген. Қазақтың ең басты тағамы-ет, бірақ басқа халық өкілдері, етті қолмен, яғни бес бармақпен жеу себебінен бесбармақ деп атап кеткен. Етті сеиіз қой, жылқы етінен немесе сұрленген жылқы етінен жасайды. Жылқы етінің барлық мүшесі қадірлі болып саналады. Етті пісіріп алған соң, жұқа қағаздай етіп жайма нан жазып, етті түсірген соң, сорпаға бір қайнатыпалып, пияз,бұрыш, тұз қосылған тұздық жасайды. Ет жайлы табаққа салынады. Салынған мүшесіне қарай ет бас табақ, құда табақ, күйеутабақ, корші табағы болып бөлінеді.
Бас табаққа бас, жамбас, қазы,жал-жая, омыртқа және т.б. мүшелер салынады. Етті турауды да өз жәні болады. Отырғандардың ақылщысы, басы бол деп басты жасы үлкен сыйлы ақсақалға ұсынады. Ол бастың құйқасынан отырғандарға бір-бір тілім ет беріп, жастарға шешен бол деп-тілін, ақын бол деп-таңдайын бөліп береді. Сонан соң қалған етті жастар кесіп турап, мүшелерін жасына, сыйлылығына қарай бөліп береді. Ет тек туралып болған соң, үлкен ақсақал дәм алған соң ғана желіне бастайды. Балалар дастархан щетінде, отырады, етті олдарға тек ақсақал адамдар береді. Мұндай ғұрып асату деп аталады да, біздердей ұзақ және бақытты өмір сүр деген тілекке сай болып есептеледі. Ет желініп, сорпа ішілген соң жиылған жұрттың басы-ақсақал үй иесін, отырғандарды қошеметтеп бата береді. Қонақ күту салты атадан балаға ат мұра ретінде таралып келеді.
1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан -2030» Барлық Қазақстандықтар өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан жолдауы – Алматы, 2002
2. Ақтаев С. Сұлулықтың сырлы белестері // «Білім және еңбек» 1994, № 3.24-25 б
3. Қасымжанов А.Х. Болашақ және менталитет. – Алматы: Ниса, 1998.
4. Әбенбаев С. Эстетикалық мәдениет. – Алматы. Дарын, 2005.28-33б
5. Мұқанов С. Халық мұрасы. – Алматы:Қазақстан, 1974, 235 б
6. Әбенбаев С. Эстетикалық мәдениет негіздері – Алматы, 2005

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

1. Қазақ халқының салт – дәстүрлері
2. Наурыз
3. Мәдениет және өнер
4. Тұрмыс – салт мәдениетінің дәстүрлері.
5. Қорытынды
6. Пайдаланылған әдебиет

Қазақ халқының салт – дәстүрлері , мәдениеті, шаруашылығы
Халықтың жалпы өмірін, шаруашылығын, қарым-қатынасын, салт-
дәстүрлерін оның ұлттық тағамдары арқыды білуге болады. Қазақ халқының асы
оның шаруашылығына байланысты деуге болады, өйткені олар мал шаруашылығымен
айналысқан халық, сондықтан ең басты асы ет, сүт. Қонақжай көшпенді
халықтың көптеген әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері біздің уақытқа дейін
сақталып, орындалып келеді.
Қуаныш пен қайғы, ойын мен той халық үшін, ру үшін, туған-туысқандар үшін
ортақ. Қазақ халқының қонақжайлылығын мынадан білуге болады: келген
қонақтан оның кім, қайдан екенін сұрамай,оны аттан түсіріп, үйге кіргізіп,
тамақтандырып, мал сойып қастерлеп күткен, өйткені оны құдайы қонақ деп
есептеген.
Бұл дәстүр осы күнге дейін сақталып келеді. Қонақты сыйламау, дұрыс қарсы
алмау жаман ырымға жатып, үй иесінің надандығы болып есептеліп барлық руға
ұят келтірген. Қазақтың ең басты тағамы-ет, бірақ басқа халық өкілдері,
етті қолмен, яғни бес бармақпен жеу себебінен бесбармақ деп атап кеткен.
Етті сеиіз қой, жылқы етінен немесе сұрленген жылқы етінен жасайды. Жылқы
етінің барлық мүшесі қадірлі болып саналады. Етті пісіріп алған соң, жұқа
қағаздай етіп жайма нан жазып, етті түсірген соң, сорпаға бір қайнатыпалып,
пияз,бұрыш, тұз қосылған тұздық жасайды. Ет жайлы табаққа салынады.
Салынған мүшесіне қарай ет бас табақ, құда табақ, күйеутабақ, корші табағы
болып бөлінеді.
Бас табаққа бас, жамбас, қазы,жал-жая, омыртқа және т.б. мүшелер
салынады. Етті турауды да өз жәні болады. Отырғандардың ақылщысы, басы бол
деп басты жасы үлкен сыйлы ақсақалға ұсынады. Ол бастың құйқасынан
отырғандарға бір-бір тілім ет беріп, жастарға шешен бол деп-тілін, ақын бол
деп-таңдайын бөліп береді. Сонан соң қалған етті жастар кесіп турап,
мүшелерін жасына, сыйлылығына қарай бөліп береді. Ет тек туралып болған
соң, үлкен ақсақал дәм алған соң ғана желіне бастайды. Балалар дастархан
щетінде, отырады, етті олдарға тек ақсақал адамдар береді. Мұндай ғұрып
асату деп аталады да, біздердей ұзақ және бақытты өмір сүр деген тілекке
сай болып есептеледі. Ет желініп, сорпа ішілген соң жиылған жұрттың басы-
ақсақал үй иесін, отырғандарды қошеметтеп бата береді. Қонақ күту салты
атадан балаға ат мұра ретінде таралып келеді.

Наурыз
Наурыз Шығыс елінің бүкілхалықтық мейрамы, бұл парсы тілінің, ноу- жаңа,
руз- күн деген сөзінен шыққан. Қазақтар бұл күнді Ұлыстың ұлы күні дейді,
өйткені бұл күн Шығыс елдері үшін, бірліктің, татулықтың, еңбектің,
көктемнің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойланған. Күн жылынып,
қар еріп, көк шығып, өлінің тірілген күні, яғни қыста арыған мал көкке
тоятын, ал адамдарадың бойы сергіп, шаттанып, қысқы ауыртпалықтан құтылатын
күн.
Ұлыстың ұлы күні жұрт жұмыс істемейді, сапарға шықпайды, ешкімлді
ренжітпейді, ренжімейді. Бұл күні адамдар бір-біріне қонаққа барып, таза
киімдерін киіп, ездері де қонақ күтеді. Әр адам 7 үйге кіріп шығуы керек.
Бұл көнеден келе жатқан мейрамның өзіне тән көпшілікке арналған мерекелік
тағамы – наурыз көже. Наурыз көже 7 түрлі тағамнан жасалады: су, ет, тұз,
май, ұн тары (күріш, бидай, жүгері) және сүт. Наурыз көженің дәстүрлік
мерекелік ұлттық тағамы өте зор. Ол барлық адамдарды жомартқа, ізгілікке,
ұйымшылдыққа, татулыққа, бірлікке шақырады. Сүт – жаңа жылдың нышаны болса,
сүр ет ескі жылдың белгісі.
Қазіргі уақытта адамдар көктем туады, Наурыз келді – дейді. Қазіргі
Наурыз мерекесі орталық көшелерде, демалыс паркінде, стадионда тойланып,
онда мың-мыңдаған адамдар жиналады. Олар ақындар айтысының, ұлттық қазақша
күрес, тоғыз құмалақ, бәйге және т.б. ойындарының куәгері болады. Бұл күні
жасалған мерекелі қойылымдар, ұлттық ойындар Қазақстанда тұратын халықтар
бірлігін, татулығын көрсетіп, ұлттық салт -дәстүрлік таныстырып, қазақ
халқының мәдениетіне өз туған жеріне деген сүйіспеншілікті, қызығушылықты
арттыра түсіп, адамдардың бір-біріне достық қасиеттерін арттырады.

Мәдениет және өнер

Ұлы Қазан Төңкерісіне дейін қазақтарда кәсіби музыка болған жоқ
және тек төңкерістен кейін ғана ... - бұл көптеген адамдар үшін аксиома
болған белшілі тезис. Бұл қазақтарда күйші, жырау, әншілердің
шығармашылығымен көрсетілген классикалық кәсіби музыкалық дәстүрдің бұрын
болғандығын осы күнгі жаппай сана үшін құпия болуына алып келді.
Музыка көшпелілердің өмірімен әрқашан бірге жүреді. Олар өнертапқыш
адамдар болды, өз аспаптарын жүзінде далада табылған материалдарының
барлығынан жасады(қамыстан, ағаштан, саздан, сүйектен, мүйізден, таяқтан).
Қойшылар әдетте қой отарларын сыбызғыда әуен ойнай жүріп бақты. Діни
дәстүрлер кезінде Асаяқты(кішкентай қоңыраулары бар аспап) естуге болады.
Соқпалы аспаптартың үнімен жауынгерлер ұрысқа аттанды. Ақындар екі шекті
домбыра мен жетігеннің сүйемелдеуімен ән салды.
Алматы облысындағы Майтөбе қойтасында табылған екі шекті домбыраның
бейнесі осы аспаптың негізін ертедегі өркениеттен іздеуге мәжбүр етеді.
Көптеген мыңжылдықтардан өтіп, осы күнге дейін қазақтың екі
шекті тұмар- домбырасынан мүлде ажыратусыз екі шекті домбырасының үнімен
хореографиялық квартет өміршеңдігін көрсетіп келеді. Мына суреттер Орта
Азия мен Қазақстанның аудандарында аңшылар мен қойшылардың ең ежелгі
тайпаларының арасында жақсы дамыған музыкалық мәдениеттің болғандығын
куаландырады. Материалдық мәдениеті.
Қазақтардың XVIII – XIX ғ.ғ. материалдық мәдениетінің жай–күйі қоғамның
экономикалық дамуы деңгейімен анықталды. Оның дамуы барысына көшпелі
қазақтар экономикасының дамуындағы басты фактор ретінде көшпелі мал
шаруашылығы әсер етті. Бұл жағынан алғанда егіншілік, сауда дамуының, көрші
халықтардың прогресті ықпалының да маңызы аз болған жоқ.
Қазақ халқының тұрғын үйі – материалдық мәдениеттің тамаша ескерткіші.
Ол аумағымен және түзілісімен ерекшеленіп, қыстық және жаздық болып
бөлінеді. Жазда қазақтар жығып алуға ыңғайлы киіз үйлерде, қыста – тұрақты:
“ағаш үй”, “жер үй”, “қара там” деп аталатын үйлерде тұрды.
Өзінің пайдаланылуына қарай киіз үйлер үш түрге бөлінді. Қонақтарды
қабылдауға арналған салтанатты үйлер көлемінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бaстaуыш білім беру сaтысындa қaзaқ хaлық дәстүрлерін тәрбие құрaлы ретінде пaйдaлaнудың педaгогикaлық шaрттaры туралы
ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІНІҢ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІНІҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ
Абай шығармаларындағы салт - дәстүрді дәріптеу
Ұлтық тәрбиені қазіргі мектептердегі эстетикалық тәрбиеде пайдалану маңыздылығы
«Этнопедагогика» пәнінің оқу-әдістемелік кешені (оқытушылар үшін)
Халықтық педагогиканың үздік дәстүрлері арқылы адамгершілік тәрбие беру
Қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы отандық ғалымдар еңбектерінің аннотациясы
МЕКТЕП ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУДЕ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ МӘДЕНИ-ТАРИХИ МҰРАЛАРЫН БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Халықтық педагогиканың тәрбиелік мәні жайлы
Болашақ мұғалімдерді халық педагогикасының элементтерін мектептің оқу-тәрбие үдерісінде пайдалануға даярлаудың педагогикалық негіздері
Пәндер