Халел Досмұхамедовтың (1883-1937) педагогикалық қөзқарастары

1. Х.Досмұхамедовтың педагогикалық көзқарастары.
2. М.Әуезовтың педагогикалық еңбектері.
3. Қожа Ахмет Иассауидың өсиет.өнегелері.
4. М.Қашқари ілімінің тарихи маңызы.

Кенес үкіметінің алғашқы жылдарында халық ағарту институтында оқытушы, Орта Азия университетінің ординатор қызметін, 1924жылы Ресей академиясының Орталық өлкетану бюросының мүше корреспонденті болып сайланды. 1926 жылы Қазақ педагогика институтының проректоры, кейіннен педология кафедрасының меңгерушісі профессор қызметін, бұған қоса Денсаулық халық комиссариатының жоспарлау-ұйымдастыру басқармасының меңгерушісі болып істеді. Сол жылдары ұлттық мектептің жаңа жүйесін құруға, қазақ тілінде ғылыми терминология жасау ісіне, ұлт тілінде журнал шығаруға белсене атсалысты. Х.Досмұхамедов жаратылыстану ғылымы саласында ұлттық ғылыми терминдерді жасау мәселелерінің теориялық астарларына үңіліп, оның принциптік жақтарына ерекше назар аударды. Х. Досмұхамедовтың фольклортану саласындағы еңбектерінің ішінде оқшау тұратыны “ Қазақ халық әдебиеті ” очеркі. Х.Досмұхамедов халықтың астрономиялық түсініктері мен ырымдарына да үлкен мән береді. Жер мен көктің жаратылуы, жұлдыздардың пайда болуы, топан су қаптауы т.с.с. ауыз әңгімелер қазақ арасында өте көп тараған. Х.Досмұхамедов халқымыздың шаруашылық кәсібі, тұрмыс-тіршілігі, аңшылық өмірі, киіз үй мен оның барша жиһазы, ұлттық киімдері, әсіресе қыздар тағатын алтын-күміс, сырға-шолпы, теңге, бес қару мен ер тұрманды т.б. тізбектей келіп, осылардың жас буынды еңбекке кәсіпшілдікке, ерлікке, әсемдікке, сыпайылыққа адамгершілік қасиеттерге баулып тәрбиеленудің маңызы зор екенін нақты деректер келтіріп дәлелдейді. Х.Досмұхамедов тіл, сөйлеу-адам психологиясының басты белгілерінің бірі екенін айтады “ Мектеп пен баспаның тілі дұрыс болса елдің тілін көркейтіп, байытып, гүлдендіреді. Мектеп пен баспада қолданудан қалған тіл - шатасқан тіл. Ол ел- сорлы ел, мұндай елдің тілі бұзылмай қалмайды. Ана тілін білмей тұрып, бөтенше жақсы сөйлесең, ол күйініш. Ана тілін жақсы біліп тұрып, бөтенше жақсы сөйлеу бұл сүйініш, өз тілін білмей тұрып, жат тілге еліктей беру зор қате -дейді ”.

1. Ж.Әбиев, С.Бабаев, А.Құдиярова. Педагогика. Дарын-Алматы-2004ж.
2. К.Ибраева. Қожа Ахмет Иассауидың өсиет-өнегелері. Ұлт тағлымы-2004ж, 30-33беттер.
3. Қ.Ғабдуллина. Құқық социлогиясы. Алматы-2003ж.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Халел Досмұхамедовтың (1883-1937) педагогикалық қөзқарастары.

Кенес үкіметінің алғашқы жылдарында халық ағарту институтында оқытушы, Орта
Азия университетінің ординатор қызметін, 1924жылы Ресей академиясының
Орталық өлкетану бюросының мүше корреспонденті болып сайланды. 1926 жылы
Қазақ педагогика институтының проректоры, кейіннен педология кафедрасының
меңгерушісі профессор қызметін, бұған қоса Денсаулық халық
комиссариатының жоспарлау-ұйымдастыру басқармасының меңгерушісі болып
істеді. Сол жылдары ұлттық мектептің жаңа жүйесін құруға, қазақ тілінде
ғылыми терминология жасау ісіне, ұлт тілінде журнал шығаруға белсене
атсалысты. Х.Досмұхамедов жаратылыстану ғылымы саласында ұлттық ғылыми
терминдерді жасау мәселелерінің теориялық астарларына үңіліп, оның
принциптік жақтарына ерекше назар аударды. Х. Досмұхамедовтың фольклортану
саласындағы еңбектерінің ішінде оқшау тұратыны “ Қазақ халық әдебиеті ”
очеркі. Х.Досмұхамедов халықтың астрономиялық түсініктері мен ырымдарына да
үлкен мән береді. Жер мен көктің жаратылуы, жұлдыздардың пайда болуы, топан
су қаптауы т.с.с. ауыз әңгімелер қазақ арасында өте көп тараған.
Х.Досмұхамедов халқымыздың шаруашылық кәсібі, тұрмыс-тіршілігі, аңшылық
өмірі, киіз үй мен оның барша жиһазы, ұлттық киімдері, әсіресе қыздар
тағатын алтын-күміс, сырға-шолпы, теңге, бес қару мен ер тұрманды т.б.
тізбектей келіп, осылардың жас буынды еңбекке кәсіпшілдікке, ерлікке,
әсемдікке, сыпайылыққа адамгершілік қасиеттерге баулып тәрбиеленудің маңызы
зор екенін нақты деректер келтіріп дәлелдейді. Х.Досмұхамедов тіл, сөйлеу-
адам психологиясының басты белгілерінің бірі екенін айтады “ Мектеп пен
баспаның тілі дұрыс болса елдің тілін көркейтіп, байытып, гүлдендіреді.
Мектеп пен баспада қолданудан қалған тіл - шатасқан тіл. Ол ел- сорлы ел,
мұндай елдің тілі бұзылмай қалмайды. Ана тілін білмей тұрып, бөтенше жақсы
сөйлесең, ол күйініш. Ана тілін жақсы біліп тұрып, бөтенше жақсы сөйлеу бұл
сүйініш, өз тілін білмей тұрып, жат тілге еліктей беру зор қате -дейді ”.

Жоспар:

1. Х.Досмұхамедовтың педагогикалық көзқарастары.
2. М.Әуезовтың педагогикалық еңбектері.
3. Қожа Ахмет Иассауидың өсиет-өнегелері.
4. М.Қашқари ілімінің тарихи маңызы.

2-5
Мұхтар Әуезовтың (1897-1961) педагогикалық еңбектері.

Қазан төңкерісінен кейінгі жылдары М.Әуезов баспасөз беттерінде пәлсапа,
педагогика, методика ғылымдары мен халық ағарту ісінің толып жатқан
проблемаларын көтергені белгілі. Мәселен, “ Абай ”журналының 1918ж 1-
санында жарық көрген “Ғылым ” атты мақаласында: “ Адам баласының жаман
құлқы жаратылысынан емес, өскен орта, алған үлгі, өнеге білімінен және
түзелу, бұзылу жас уақытта болады... Көпшілікті адамшылыққа тәрбиелеу
қажет... ” Адамшылдыққа таза жүргізу үшін, -деп жазды М.Әуезов, -көп
ой керек, ойлау үшін оқу керек. Және оқу әр тараптан мағлұмат беріп,
ақиқатқа баланың көзін жеткізіп, көңіліне жақсылықпен тәрбие беру керек.
М.Әуезов- Қазақсатндағы жалпы педагогика теориясы мен тарихының саларында
арнаулы зерттеу еңбек жазбағанымен, оқу және оқыту әдістемесіне айрықша
мән берген ғалым-ұстаз. М.Әуезов өзінің “Қазақ әдебиетінің тарихы” атты
еңбегінде ұлттық психологиясының жекелеген мәселелерін қазақтың, ауыз
әдебиеті үлгілері нұсқасынан іздестіріп, қоса қаратырып, ғылыми тұрғыда
сөз етеді. Ұлттық әдебиетінің шығу тарихын тереңнен қарастырып, ауыз
әдебиеті үлгілерін талдауға арналған М.Әуезовтың бұл тұңғыш оқулығы мың
тоғыз жүз жиырма бесінші жылы Ленинградта оқып жүргенде жазылып, мың
тоғыз жүз жиырма жетінші жылы Қазақсатанның сол кездегі астанасы
Қызылорда қаласында “Ел әдебиеті” деген атпен басылып шықты. Оқулық ауыз
әдебиетін жанр түрлеріне қарай талдауға арналған жеті бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлім “ Сыншылдық салт өлеңдері” деп аталады. Осы бөлімнің “Ел
салтындағы шер өлеңдері” деген бөлімшесінде қазақтың тұрмыстық-салт
дәстүрлеріне байланыфсты шыққан жоқтау, ескерту, қоштасу, көңіл айту,
т.б. өлең түрлерінің мазмұнының мен тәлімдік мәніні терең талдауға көңіл
бөлген. “Дінге байланысты өлеңдер” деген бөлімшесінде наурыз, бақсылардың
сарыны жарапазан өлеңдерінің түрлері мен шығу тарихына тоқталған. Діни
өлең-жырлардың шығу арихын халықтың мәдени, экономикалық және әлеуметтік
өсу дәрежесімен байланыстыра қарастырған.
Ал, “ Қыз ұза”ту үстіндегі салт өлеңдері” деп аталатын үшінші бөлімшеде
қалың малға сатылған қазақ қыздарының ел-жұрт, ағайын- туғанымен кетерде
көрісіп, қоштасып, сыңсуы;“ Жар-жар” айтысында жаңа түскен жас келінге
қайын жұртын таныстыру, жұбату мақсаты мақсаты көзделетіні; “Беташар ”
жырында жат жұртқа келін болып келген жас әйелег жаңа жерде өзін қалай
ұстауы, жүріп-тұрысы, мінез-құлқы, іс-әрекеті сөз болатыны, онда көбінесе
ақыл-нақыл, өсиет-өнеге айтылатыны педагогикалық тұрғыда талданып
баяндалған.
Үшінші бөлім қазақтың батырлар жыры: Едіге, Қобыланды, Алпамыс, Ер
Тарғын, Ер Сайын, Шора Батыр, Қамбар Батыр жырларының мазмұны, шығу
тарихы, мұндағы көзделетін мақсат-мүддесі, Отан қорғау, патриоттық
сарындар жан-жақты қарастырылған. “Ел поэмалары ” деп аталатын бөлімде
“ Қозы Көрпеш - Баян сұлу ”,“ Қыз жібек ”, жырларының
мазмұны,көтерген әлеуметтік мәселелері: әйел теңдігі, жастардың сүйгеніне
қосылуы мақсат етуі, феодалдық салт-дәстүрдің екі жақтың қосылуына бөгет
болуы, осы жолда Төлеген мен Қозының өлімге ұшырауы айтылады.
“Тарихи өлеңдер” деп айтылатын төртінші бөліиге тарихи уақиғаларға
байланысты туған “Кенесары Наурызбай”, “Исатай Махамбет”, “Бекет батыр”
жырларының мазмұны мен мәні, шығу тарихына талдау жасалған.
М.Әуезвтің ойшыл, ғалым-педагог ретінде өз бетін танытқан іргелі
жұмысының бірі – бастауыш мектеп бағдарламасыны сәйкес жазылып, мың тоғыз
жүз отызыншы жылдарныда Қызылорда жарық көрегн “ Жеткіншек ” атты
ересек жастар мектебіне арналған оқу құралы. “Жеткіншек ” - “Жалпы
бөлімнен” , “Қазақстан” және “ Кеңес одағы ” деп аталатын тараулардан
тұрады.“ Жалпы бөлімде ” Кеңес үкіметі әкелеген жаңалықтарды қазақ
шындығына негіздей отырып, жеңіл тілмен, шағын көлемде баяндайды.
Кітаптың “Қазақстан” атты тарауларында елдегі жер бедері, ауа райы,
әкімшілік- территориялық орналасуы, халық шаруашылығы, жол қатынастары,
ауыл мен қала арасындағы байланыстар туралы нақтылы деректер беріледі.
Автордың оқулықты бұлай құруы тәліми-танымы жағынан көңіл аударарлықтай.
Өз өлкесін танып білу шәкірттерді патриотизмге, туған өлкені қадір тұтып,
сүйе білуге бірден-бір жол екені түсінікті. М.Әуезов келтірген нақты
деректер, оның зерттеуші –социолог ретніде, оқу құралын жазуға көп еңбек
сіңірген көрсетеді. “ Елу жылда жаңа” дегендей, “Жеткіншек” жарық
көрген алпыс жылдан астам уақыттан бері елімізде, оның ішінде Қазақстанда
да ұлан-ғайыр өзгерістер болды. Бұл өзгерістер халық ағарту саласын да
әсер етті. “Жеткіншекте” топталған көп мәселелерді қазіргі оқушылар жеке
пән ретінде меңгереді. Мың тоғыз жүз отызыншы жылы Қазақстан Оқу халық
комисариаты білім кеңесінің шешімі бойынша, “Қазақ шаруа жастар
мектебіне арналған бағдарлама және түсінік хаттар” деген атпен жарық
көрді. Бұл алғаш рет жүйелі түрде қазақ мектебіне математикадан,
химиядан, қоғамтану мен әдебиеттен нені оқыту, қалай оқыту керектігі
туралы түсініктер берілген арнаулы бағдарлама еді. Осы кезге дейін бізде
пәндерді оқытудың әдістемелік ғылыми жүйесі жасалынбаған болатын.
М.Әуезов басқарған ғалым-әдіскерлер шәкірттерге тек нені оқыту керек
екенін көрсетіп қана қоймай, оларды қалай оқыту керек деген мәселені де
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.