Мәриям Хакімжанова

1 “Ар.намысым қолтықта...”
2 “Еркіндікке жетпедім”
3 “Қалар дүние шуылдап”
4 Тарих еді біртұтас

Осыдан тура жүз жыл бұрын, яғни 1906 жылдың қа¬раша айында Қостанай өңірінің Мезгіл деген қай-ың¬ды тоғайының бауырын¬да¬ғы Хакімжан мен Төле¬ге¬ннің отбасында Едірес, Ахметжан дейтін ұлдарынан кейін асы¬ға күткен қыздары дү¬ниеге келді. Жерге шыр етіп түс¬кен¬де, әкесінің жанға өлше¬ген жақсы айғыры мерт бол¬ды. “Қызым құ¬нын алып туды”, деді әкесі. Өзінен кіші Мә¬¬рзия атты сіңлісі төрт жа¬сында қай¬тыс болды. Екі аға және Мұхамеджан, Жақия есімді інілерінің ортасында Мәриям бұлаңдап өсті. Алғашқы ұстазы Сұлтанғазы Ахметовтен жеті жасынан сауатын ашып, бабасы Ыбырай Алтын¬сарин негізін салған “орысша, қазақша оқытатын ауылнайлық школа” деп атайтын мектепте оқыды. 15 жасында Тобыл өзені бойындағы Ботпаншық өткелінің Нысанбай ауылына келін боп түсті. Жолдасы Сыздық күйші, дом¬быра¬шы, сері жігіт еді. Зәкәрия есімді ұл сүйгенімен қуаныштары ұзаққа созыл¬мады. Алдымен ұлы, көп ұзамай Сыздық та өмірден озды. Жиырма жастан енді ғана асқанда жесір қалды.
1929 жылы Алматыға оны бүкіл ел боп шығарып салды. Қарт ата-ана, абы¬сын-ажын, бала-шаға қимай қоштасып, үй-ішіндегілер Мәриямның қолдарының балшыққа сұлбасын түсіріп, қатырып, сан-дыққа салып қойды. “Сені сағын¬ғанда, саусақтарыңның ізін ұстап, мау¬қы¬мызды басамыз”, деді. Осы жылы ал¬ғашқы өлеңі “Әйел теңдігі” журналында жарияланды. Ликбезде оқып, Абай атындағы Қазақтың педагогикалық инс¬титуты жанындағы жұмысшы факуль¬тетіне түсті. 1933 жылы әйелдер журна¬лына жауапты хатшы боп орналасты. 1934 жылы КСРО Жазушылар одағына мүше боп қабылданды. Мәскеу қала¬сында өткен жазушылардың 1 съезіне де¬легат боп қатысты. 1935 жылы “Же¬ңе¬шем өлеңдері” кітабы жарық көрді. Мұның бәрі қазақтың классик жазу¬шы¬сы Бейімбет Майлиннің тікелей ықпал етуімен жүзеге асып жатты. Бұл кезеңде жеке басының тағдыры да мамыражай қалыптасып, Серғали Бермұхамедов сынды музыкалық сан алуан аспап¬тар¬дың құлағында ойнайтын шебер орын¬даушы, заң саласы қызметі мен сал-серілік қасиетті қатар ұстаған жігіттің сұлтанымен тұрмыс құрған еді. “21 жа¬сым¬да өлідей, 31 жасымда тірілей жесір қалдым, екі рет күйеуге шыққанымда, он жыл да бірге тұрмаппын”, дейтін. 1937 жылы Серғали “халық жауы” деген жаламен ұсталып кетті. Содан кейінгі өмірі өксумен өтті, тұрмыстың тау¬қы¬метін тартты, бірақ қалайда намысқа тырысып, ар-ожданын әрқашан биік ұстады. Ақыны, ғалымы, қайраткері бар, сөз салып, сезімдерін білдірген бір де біреуінің етегінен ұстамады. “Неғып бос жүре бергенсіз, әлгілердің біреуіне шықсаңыз, бала-шағаңыз да, өзіңіз де еш қиындық көрмес едіңіз ғой”, – деп қалжыңдайтынбыз. Біздің пендешілік ойымызға о кісі асқақтай әрі мысқылдай жымия қарайтын еді. Мәриям апамның өнбойынан ескен тазалық, әділдік, шуақ¬тың аржағында анау-мынау баса көктей алмайтындай сұс, айбар жататын. Әр жылдары шыққан “Ана ма¬хаббаты”, “Жыр асуы”, “Бөбегім менің – өлеңім менің”, “Ана көктемі”, “Гүл туралы аңыз”, “Намыс”, “Өткелдер” және басқа да жыр жинақтарын қалың оқырман жылы қабылдап, ақын ретінде ғана емес, халық ауыз әдебиетін жинап-зерттеуші, атақты Мұрын жырау, Жам¬был, Омар Шипин, Нұрпейіс Байғанин, Абдолла Жұмағалиев, Мұқан Төлебаев, Тайыр Жароков және басқа да тұлғалар ту¬ралы жазған аса құнды естелік, мақа¬ла-ларымен тарихтан өз орнын ойып ал¬ды. Бүгінгі таңда Мәриям Хакімжанова есімі тұтастай ұғымға, ұлттық мақ¬танышқа айналды.