Қазақтың музыкалық фольклорын ұйымдастыру

Тарихи-мәдени және тарихи-педагогикалық фольклорының ән және күй деген негізгі екі түрі анықталған. Оларды өмірдегі әр түрлі жағдайларда орындау жанрлық көп образдықты құрастырады.
Музыкалық фольклордың көріністік-жанрлық өкілдігі ендірілмеген тікелей бақылау – ең алдымен олардың аумақтық сипат бойынша таралуын көрсетеді. Арқалық пен Жезқазғанның кейбір жерлерін есептемегенде Солтүстік, Шығыс, Орталық облыстарда әнші-фольклористердің үлгісі басым. Оңтүстік облыстардың (Оңтүстік Қазақстан, Қызыорда, Жамбыл, Алматы) фольклористері негізінен «Терме», «Жыр» және біршама «Шертпе күй» жанрларының өкілдері. Қазақстан бойынша Қызылорда облысының Қармақшы ауданының фольклористері өңештік орындау жанрының бірден-бір өкілдері екен. Батыс Қазақстан (Атырау, Ақтөбе, Маңғыстау, Батыс Қазақстан аумағының мәдени-тарихи даму процесімен анықталады.
Фольклордың осылайша таралуын түсіндіре отырып, профессор С. Асфандияров былай деп жазған: «Бұл жағдайдың себептерін біз тарихи оқиғалар барысының әртүрлілігінен көп болғандығының нәтижесінде сол оқиғаларды көрсету, Отан қорғаушы сарбаздарға, басқыншы жауларға деген көзқарастар халықтық эпостарда орын алған. Эпикалық оқиғалар, әлеуметтік тақырыптар Құрманғазы, Дина, Дәулеткерей, Ситек сияқты «Төкпе күй» (орындаудың жылдам техникасы) мектебі өкілдерінің көбею тенденциясы байқалады.
Көркем табиғаты, экологиялық мүмкіндіктері бай Солтүстік, Шығыс, Орталық Қазақстан өлкелері өлеңді жанрдың дамуы үшін жағдай жасаған.
Біржан сал, Ақан сері, Мұса және тағы басқа есімдері аңызға айналған халықтық сазгерлер республиканың кез келген жерінде танымал. Олардың өлеңдері музыкалық фольклорды орындушылардың алтын қорын құрайды.
Оңтүстік Қазақстан фольклористері көбірек «Шертпе» (философиялық мазмұнды күй) күйлері мен «Термеге» (насихаттық өлең) көңіл бөледі. Кең өлшемділігі және тыныштығымен ерекшеленіп, болмысты түсінуге бағытталған фольклор өмір жағдайларын сипаттайды. Оңтүстік Қазақстан алғаш болып отырықшылық өмірге өткен, басқаларға қарағанда қантөгіс соғыстарды кемірек бастан кешкен аумақ болғандығы, онда фольклордың ерекше жанры «Терменің тууы мен орнығуына өз септігін тигізген.
Сауал-жауап материалдары бойынша 186 респондент баланың өмірлік кезеңдері мен той мерекелеріне байланысты рәсімдік өлеңдерге куә болғанын айтқан. Мысалы, «Шілдехана», «Бесікке салу», Сүндет той» және «Ұл той» (баланың атқа мінуіне арналады) рәсімдік өлең айтуларымен өтеді. Бұл мерекелер отбасылық ортада өткізіліп, орындаушылар жастар мен орта жастағылар болып шыққан.