АЛАКӨЛ ОЙЫСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТАБИҒАТЫН ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.АЛАКӨЛ ОЙЫСЫНА ФИЗИКАЛЫҚ.ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА
1.1.Алакөл ойысының географиялық орны, аумағы және шекарасы ... ... ... 4
1.2.Геологиялық даму тарихы және жер бедері ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.3.Алакөл ойысының климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3.1.Климат қалыптастырушы факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.3.2.Ауаның темпеартурасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.3.3.Жауын.шашыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.3.4. Желдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.4 Ішкі сулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
1.4.1.Ойыс өзендері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.4.2.Ойыс көлдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.4.2.1.Алакөл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.4.2.2.Сасықкөл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
1.4.2.3. Ұялы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
1.4.2.4. Жалаңашкөл ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
1.5.Топырақ.өсімдік жамылғысы және жануарлар дүниесі ... ... ... ... ... 28
2.АЛАКӨЛ ОЙЫСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТАБИҒАТЫН ҚОРҒАУДЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1.Алакөл ойысына полигондардың әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.2.Адам әрекетінің ойыс экологиясына әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
2.3. Алакөл қорығы және табиғатын қорғаудың кейбір мәселелері ... ... ... ...37

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43 ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45

Алакөл ойысы Қазақстанның оңтүстік – шығысында орналасқан. Шығыс Қазақстан облысының оңтүстігі және Алматы облысының солтүстік – шығыс бөлігі осы ойыс үстінде жатыр. Алакөл ойысының көлемі 30000 км 2 -қа тең.
Ойысты үш жағынан таға тәріздес жоталар қоршап жатыр. Солтүстігінде – Тарбағатай, оңтүстігінде – Жоңғар Алатауы, ал шығысында Барлық және Майлы жоталары орналасқан. Алакөл ойысы батысында Балқаш ойысымен, ал оңтүстік шығысында тау аралық өткел – Жоңғар қақпасы арқылы Қытай халық Республикасының территориясындағы Ебінұр көлінің ойысымен ұласады.
Ойыс өзінің пішіні жағынан көп бұрыштылығымен және тегіс еместігімен ерекшелінеді. Ол оңтүстік – шығыстан солтүстік –батысқа қарай 300 км-ге созылып жатыр. Оның жазық бөлінің ені оңтүстік – шығысында 10 км – ден, солтүстік – батысында 100 км – ге, ал орталық бөлігінде Жоңғар Алатауынан Тарбағатай жотасына дейін 150 км – ге дейін барады.
Алакөл ойысының жазық бөлігінде үстірттер мен ұсақ шоқы тәріздес жекелеген аласа таулар кездеседі. Ойыстың оңтүстік бөлігінде, яғни Жоңғар Алатауының батысындағы аласа таулар Сайқан, Арқарлы – Арғанаты, солтүстігінде яғни Тарбағатай тауының оңтүстігінде батыстан-шығысқа қарай Сиректас, Көрпебай, Жайтөбе, Бахты, Балтабай – Арқарлы және тағы да басқа аласа таулар орналасқан. Ойыстың аласа бөліктері – Алакөл және Сасықкөлдегі аралдарда палеозойлық ірге тастары жер бетіне шығып, жекелеген төбе болып кездесіп отырады. Ойыстың көп бөлігі құмды массивтермен көмкерілген. Сасықкөл көлінің оңтүстік- батысында Қарақұм, Сарықұмдар бірте-бірте Тасқара құмдарына ауысады. Алакөлдің солтүстік шығысында Биікқұм, Бармаққұм және тағы да басқа құмдар жатыр. Алакөл ойысының жазақ бөлігі тау алды беткейлерде 800 м – ден батып, Алакөл көлінің бассейндерінде 347 м – ге дейін төмендейді. Алакөл ойысы Солтүстік Кавказ тауларымен, Қырым түбегімен, Румыниямен, Солтүстік Италиямен, Франциямен бірдей бір ендік бойында жатыр.
Алакөл ойысы Еуразия материгінің өте ішкері бөлігінде жатыр. Алакөл ойысынан Солтүстік Мұзды мұхитының жағасына дейін және батысындағы Қара теңіздің жағасына дейінгі арақашықтық шамамен 3000 км, ал Тынық мұхитынан 4000 км., Үнді мұхитынан 2500 км – ден астам қашықтықта жатыр. Географиялық орнының бұл ерекшелігі ойысытың климатынаң шұғыл континетті болып қалыптасуына әсер етеді. Шұғыл континенттік климат өз кезегінде шөл және шөлейт зоналарын қалыптастырады. Көтеріңкі тау жоталары ауданның табиғат жағдайын түрлендіреді және де ауыл шаруашылығының дамуына қолайлы жағдай туғызады.

1. Алакольская впадина и ее озера. Алма-Ата, Академия наук Казахской ССР. 1965
2. Гидрогеологическое районирование и региональная оценка ресурсов подземных вод Казахстана. Алма-Ата, Академия наук Казахской ССР. 1964.
3. Войтович В.С. К вопросу о палеозойском фундаменте Алакульской впадины. Извести Академия Наук Казахской ССР, 1962. Вып. 1.
4. Диденко-Кислицына Л.К. По Джунгарском Алатау и Алакольской впадине . Алма-Ата, Академия наук Казахской ССР, 1961.
5. Омарғалиева С.Алакөл көлдер жүйесіне қамқорлық керек // Журнал Дүние, 2004, №5, 21-23 беттер
6. Омарғалиева С. Көлдер экологиясы толғандырады «Алакөл» //География және табиғат. 2005, №4, 11-13 беттер
7. Түментай Қ. Алакөл айшықтары //Журнал .Ақиқат, 2005, №10, 37-39 беттер
8. Омарғалиева С.Алакөл көлдері жүйесіне қамқорлық керек. //Атамекен, 2003, 28 маусым
9. Толғанбаев С. Алакөл жетім қалмаса екен //Дүние. 2003, №6, 19 бет
10. Алакөл ауылға таяп қалды //Егемен Қазақстан, 2000, 19 қараша
11. Шәріпов С.Алакөл қорығы //Жетісу, 2004, 6 қараша
12. Ә.С.Бейсенова, А.Смақов, Т.Есполатов, Ш.Шілдебаев.Экология және табиғатты тиімді пайдалану.Алматы, «Ғылым баспасы».2004
13. Омаров Т., Филотенц П. Қазақстан көлдері. Алматы, 1975 ж.
14. Қазақстан Республикасының ландшафтық және биологиялық әр түрлілігі.// журнал Алматы, 2005
15. Водные ресурсы Казахстана в новом тясячилетии.//Журнал Алматы, 2004

16. Иващенко А.А. Қазақстанның қорықтары мен ұлттық бақтары. Алматы, “Алматыкітап”, 2006
17. Жетісу. Энциклопедия. Алматы: «Арыс баспасы», 2004. 119-122 беттер
18. Жер туралы ғылым.// Журнал, №1, 2007
19. «Қазақстан» Ұлттық Энциклопедия.Алматы.: «Қазақстан Энциклопедия баспасы». 1,2,3 томдар, 1989-2001 жж.
20. Жетісу газеті. Табиғат қаскөйлері. 2004, №1
21. В.Шевченко, З.Буланова. «Алаколь ждет милосердных». // Казахстанская правда, 2007,15 июня, стр.7

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Халықтың табысын квинтильдік топтар бойынша бөлу.

Пайызбен

2000 2001 2002 2003 2004
Халықтың табыс үлесі 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
соның ішінде халықтың 20 пайыздық топтары
бойынша
бірінші (табысы ең төмен) 7,7 7,3 7,7 7,9 8,4
екінші 12,3 11,6 11,9 12,2 12,4
үшінші 16,4 16,3 16,3 16,7 16,8
төртінші 22,5 23,0 22,7 23,1 22,9
бесінші (табысы ең жоғары) 41,0 41,9 41,4 40,0 39,6

Атаулы және нақты жалақы мен тұтыну бағаларының индекстері

Жыл сайын материалдық игіліктерді өндіру саласында қоғамдық жиынтық
өнім жасалады, ұлттық табыс құрылады. Ұлттық табыс экономикалық және
әлеуметтік прогрестің негізгі көзі болып табылады. Ол ең әуелі
макроэкономикалық деңгейде өндіріс факторларының арасында бөлінеді, ондай
бөлуді табыстың функциональды бөлінуі деп атайды. Ондай факторларға еңбек,
капитал (ақшалай, немесе өндірістік) және жер жатады. Микроэкономика, яғни
кәсіпорын (фирма) және әр түрлі шаруашылық ассоциациялары деңгейінде оларға
сәйкес табыстың негізгі нысандары құрылды: еңбекақы (жалақы), пайда,
процент және рента.
Еңбек ақы (жалақы), оны ұйымдастырудың нарықтық экономика жағдайындағы
ерекшеліктері неде? Біріншіден шүбәсіз анық нәрсе – ақы төлеуде еңбектің
саны мен сапасының бағалануы міндетті. Дегенмен ол негізгі анықтауыш фактор
бола алмайды. Нарық жағдайында жалақының мөлшеріне өнім өткізудің көбеюі
немесе азаюы, кәсіпорын (фирма) жұмысының түпкі нәтижесінің көрсеткіші
белсенді түрде әсер етеді. Жұмыс берушілер мен жұмысқа жалданушылардың
келісімі бойынша жоғарыда көрсетілген факторларға байланысты болатын
өзгерістер түзету коэффициентіне енгізіледі, сөйтіп кәсіпорынның жалпы
жұмысының нәтижесінде атқарған ролдеріне қарай оның дербес буындарына, жеке
жұмысшы – қызметкерлеріне берілетін қосымша ақылардың, сыйлықтардың және
көтерме ақылардың шамасын анықтайды.
Нарықтық экономика жолына түскенелдерде осы көрсетілген табыс екі
үлкен топқа бөлінеді: 1) еңбек етуден және кәсіпкерлік қызметтен түскен
еңбекпен табылған табыс; 2) заңды негізде алынатын, бірақ еңбексізтабылған
табыс. Оған дивиденттер, банкке салынған ақша бойынша проценттер меншіктен
түсетін табыстар, соның ішінде қозғалмайтын мүліктерді жалға беруден де,
осылармен бірге тікелей еңбектің шығынынан тәуелсіз мемлекеттен алынатын
жәрдем ақшалар мен төлемдер (зейнетақы, стипендия, жұмыссыздыққа байланысты
және көп балалы жанұяларға берілетін жәрдем ақша) жатады. Бұндай табыстың
мөлшері әртүрлі елдерде бірдей емес және ол шаруашылық конъюнктурасынан,
кәсіпкерлік қызметтің жетістіктерінен, тағы басқа факторлардан тәуелді
болады.
Қазақстан Республикасында да нарыққа өту кезеңіне арналған табысты
құру, бөлу және пайдалануға байланысты шаралар жүзеге асырылуда. Мысалы
мемлекет иелігінен алу мен шекешелендірудің ұлттық бағдарламасында, жаппай
жекешелендіру барысында Республика халқына жекешелендірудің инвестициялық
купондарын кәсіпорындардың акцияларын сатып алатын инвестициялық
жекешелендіру қорларының акцияларына айырбастау жолымен меншік құқығын
иелену және меншіктен түсетін табысты алу мүмкіндігі беріледі. Өтпелі
кезеңде әлеуметтік әділеттілікті жүзеге асыру мақсатында жекешелендірудің
инвестициялық купондары республиканың барлық тұрғындары үшін бірдей
мөлшерде есептеледі, ал ауылдық жерлерде тұратын тұрғындар үшін белгіленген
тәртіппен есептелген жекешелендірудің инвестициялық купондарының сомасына
1,2 арттыру коэффициенті енгізіледі.
Сонымен бірге нарыққа көшу жалдамалы еңбекке ақы төлеу жүйесін
реформалау қажеттігіне туғызып отыр. Қазақстан Республикасының Дағдарысқа
қарсы шұғыл шаралар және әлеуметтік экономикалық реформаларды тереңдету
бағдарламасында еңбекке ақы төлеудің ең аз деңгейі бойынша мемлекеттік
кепілдіктер біртұтас тариф кестесімен мамандықтардың жалпы республикалық
біртұтас жүйесін енгізу арқылы жүзеге асырылсын және оның нақты деңгейі
біртұтас тариф кестесінде көзделген деңгейден төмен бола алмайды деп
көрсетілген.
Табыс тек қана жоғарыда көрсетілген көздермен шектелмейді. Қандай да
болмасын нарықты экономикада маңызды бөлігі болып есептелетін орнын толтыру
төлемдерінің белгілі бір жүйесі болады. Себебі, нарықтық экономикаға көшу
сөзсіз болатын адамдардың, әлеуметтік қатерінің өсуіне, ал ол түптеп
келгенде халықтың өмір сүру деңгейі бойынша жіктелуіне, бірсыпыра
адамдардың баюына және тұрғындардың кейбір топтарының әсіресе аз қаржымен
қамтылған бұқара топтарының, зенеткерлердің, мүгедектердің, балалардың
кедейленуіне, тіпті қайыршылануына әкеліп соқтырады. Сондықтан да
тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың сенімді жасау қажет (еске сала кетейік,
ондай механиз бірінші рет 1883 жылы Германияда жасалған болатын). Бұл арада
әңгіме қоғамдағы қалыптылықты бұзатын жұмыссыздық, инфляция, тұрғындардың
кедейлігі сияқты факторларға қарсы әрекет ететін экономикалық, құқтық және
әлеуметтік кепілдіктерінің заңды жолмен бекітілген тұтастай жүйесі туралы
болып отыр. Ескеретін бір жайт – тұрғындардың әлеуметтік қорғалуы. Олардың
масылдығы, табыстарды бөлуде теңгермешілдікті тудырмауы керек. Осының
есебінен, Қазақстан мемлекеттік көмекті ақылға сыйымды етіп қысқарту және
бөлінген қаржыны неғұрлым тиімді пайдалану көзделіп отыр.
Қазақстан тұтыну қоржынының құрамы мен құрлымына 200-ден аса тауарлар
мен қызмет түрлері кіреді. Дамыған елдерде, кедейліктің шегін көрсететін ең
төменгі тұтыну бюджетіне 300-ден аса тауарлар мен қызмет аттары кіреді
екен. Республиканың мемлекеттік статистика басқармасының мәліметі бойынша
1993 жылдың 1 сәуірінен ең төменгі тұтыну бюджетінің құны 4500 сом құрады.
Ал соның өзі, жыл басына шаққандағы табысы 4500 сомнан кем келетін халықтың
71 процентіне қол жеткісіз болып отыр. Республиканың кәсіподақ
федерациясының Кеңесі көрсетілген ресми мәліметтер барынша төмендетілген
деп есептей отырып өздерінің есебін жасады. Оның есебі бойынша, ең аз
тауарлар мен қызметтер жиынтығы 14000 сом құрайды екен. Мемлекеттік
статистика басқармасы жүргізген 6 мың жанұяның бюджетін тексерудің нәтижесі
– 1992 жылдың аяғына қарай, сол жылдық бірінші кварталымен салыстырғанда,
халықтың ақшалай табысының 43 проценті (199 жылы – 35 процент) азық-түлік
өнімдерін сатып алуға жұмсалған екен, ал олардың киіс тіктіру қызметіне
деген шығыны 2 есеге, теледидарды жөндеуге, шаштараздарға және прокат
орындарына – 1,5 есе азайған. Бұл әлеуметтік қорғау саясаты бойынша
қабылданып жатқан шаралардың, шын мәнінде, бағаның шексіз өсуінің
нәтижесінде лезде құны түсетінін көрсетеді. Осыдан мынадай сұрақ туады:
әлеуметтік күнелту миниумын түзетуді талап ететін өмір сүру құнының деңгейі
қалай өзгеруі керек?
Батыс елдерінің тәжірибесінде өмір сүру құнының жыл бойына +- 5
процентке өзгеруі қалыпты құбылыс деп есептеледі. Егер, ол көрсеткіш 5
проценттен асып кетсе үкімет жалақы мен жәрдем ақшаны көбейтуге, немесе
салықтарды азайтуға мәжбүр болады. Осыған байланысты дүниежүзілік
тәжірибеде қолданылып жүрген табыстарды индекстеудің екі негізгі нысанын
көрсетейік: а) автоматты, б) жартылай автоматты, кейде оны шартты деп те
атайды. Бірінші нысан бойынша шығынның орнын толық толтыру мақсатында
еңбекақы бағаның өсу индексіне пропорциональды көбейтіледі. Бірақ
еңбекақының бұлай қайта есептеу жүйесі оны ұйымдастырудың тиімділігіне кері
әсер етеді., себебі бұндай жағдайда еңбекке ақы төлеу оның нәтижесімен
ешқандай байланысты болмайды. Осы арада инфляцияның кейбір позитивті ролін
айта кеткен жөн: ол өндірістік, сауда саласындағы коммерциялық буындардағы
кәсіпорындардың белгілі бір қол жеткен шепте тоқталуына мүмкіндік бермейді.
Олар, бұрынғыдан да көп тауарлар мен қызметтерді өндіруге, оның сапасын
жақсартуға мәжбүр етіледі, әйтпесе олардың бір нүктеде тоқтап қалған
табыстарын инфляция жеп қояды.
Екіншіден нысан Жалпы нарық елдерінде кеңінен қолданылады. Оның мәні
мынада: бағаның өсуін есепке ала отырып екбек ақының көбеюі туралы
ұсынылған шаралар жалпы ел деңгейінде тұтастай қабылданады. Бұндай
келісімдер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.