Мектеп оқушыларын қоғамның белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрбие процесіндегі
жұмыс жүйесінің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1 Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын орны
1.2 Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен міндеттері ... ..13
ІІ тарау Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері
2.1.Сынып жетекшісінің қызметіне қойылатын талаптары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ...16
2.2. Сыныптағы сынып жетекшісінің жұмыс жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ...27
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрбие процесіндегі
жұмыс жүйесінің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1 Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын орны
1.2 Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен міндеттері ... ..13
ІІ тарау Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері
2.1.Сынып жетекшісінің қызметіне қойылатын талаптары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ...16
2.2. Сыныптағы сынып жетекшісінің жұмыс жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ...27
Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке, оқушылар мен мұғалімдерге қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие болуда. Дегенмен, сынып жетекшісі қызметінің маңыздылығы жойылған жоқ. Ол жаңа жағдайға сай өзара байланысты 3 қызметті орындайды: әр бағытын сыныптағы оқушылардың әрекетін ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына қамқорлық жасау, сыныпта туындаған мәселелерді шешуде балаларга көмектеседі.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте, негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға, әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса көніл бөлінеді.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте, негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға, әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса көніл бөлінеді.
1. Абдумаев М. «Баланың ақыл ойы мен парасатын тәрбиелеу» А, 2000ж
2. Арын Мұхтар «Бес анық» тәрбие туралы толғаулар. А, -1996ж
3.Арғынбаев Халел «Қазақтың отбасылық дәстүрлері» А,-2005ж
4. Ақназаров Б. «Класс жетекшісі» Алматы: Мектеп, 1973 ж.
5. Айтмамбетов Б. Р. «Коллективті қалыптастыру және оқушылардың
(жеке басына оның ықпалы». Алматы, 1991 ж.
6. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А «Педагогика» Алматы, 2004ж
7. Әбиев Ж «Педагогика тарихы» Алматы, 2006ж.
8. Әбенбаев С.Ш. «Сынып жетекшісі» Алматы, 2004ж.
9. Әбиев Ж., А.Құдиярова «Педагогика» Дарын – Алматы 2004
10. Әкбар Қажы Мәстүра Әшірбайқызы «Қазақтың салт дәстүрлері»
Алматы, 1999ж
11.Әдібай Табылдиев «Тағылым» Алматы-1995ж
12. Бабаев С.Б. Оңалбек Ж.К. «Жалпы педаггогика» Алматы, 2006ж.
13.Болдырев Н. И. «Класс жетекшісі» Алматы – Мектеп, 1980 ж
14.Болдырев Н.И. «Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы»
Алматы: Мектеп, 1987 ж.
15. Жарықбаев Қ. Қалиев С. «Қазақ тәлім тәрбиесі» Алматы, 1995ж.
16. Калиев С. «Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудың
педагогикалық негіздері» Алматы, 2001жыл
17. Крупская Н. К. «Таңдамалы педагогикалық шығармалары». А,1973 ж.
18.Қоянбаев Ж.Б. «Педогогика» Алматы 1992 жыл.
19. Қоянбаев Ж. Б., Қоянбаев Р. М. «Педагогика». Алматы, 2002 ж.
20.«Қазақ әдебиетінің тарихы ІІІ» Алматы 2000ж.
21. Қазақ тәлімдік ойлар антологиясы 1 том, Алматы, 2005ж.
22. Қалижанұлы У. «Қазақ әдебиетіндегі діни – ағартушылық ағым».
Алматы, 1998ж.
23.Қозыбаев М.Қ. және т.б. «Қазақ халқының әдет-ғұрпы мен салт- санасы: өтккендегісі мен бүгіні.» Алматы «Ғылым» –2001ж
24. Қасымбекова С. ., Мырзамед Д. «Дене тәрбиесі» Алматы, 2001ж.
25. Икіманова Г. «Саулық пен сымбат» Алматы, 1991ж.
26. Илина Т. А. «Педагогика». Алматы «Мектеп», 1984 ж.
27. Ұзақбаева С. «Тамыры терең тәрбие» Алматы, 1995ж.
28. Оразбекова К. «Иман және инабат» әдет және тұрмыс салт психологиясы . Алматы-1993ж
29. Нұрғалиева Г. «Оқыту әдістері». Алматы, 1991 ж.
30. Сағындықұлы Е «Педагогика» Алматы, 1989ж.
2. Арын Мұхтар «Бес анық» тәрбие туралы толғаулар. А, -1996ж
3.Арғынбаев Халел «Қазақтың отбасылық дәстүрлері» А,-2005ж
4. Ақназаров Б. «Класс жетекшісі» Алматы: Мектеп, 1973 ж.
5. Айтмамбетов Б. Р. «Коллективті қалыптастыру және оқушылардың
(жеке басына оның ықпалы». Алматы, 1991 ж.
6. Әбиев Ж., Бабаев С., Құдиярова А «Педагогика» Алматы, 2004ж
7. Әбиев Ж «Педагогика тарихы» Алматы, 2006ж.
8. Әбенбаев С.Ш. «Сынып жетекшісі» Алматы, 2004ж.
9. Әбиев Ж., А.Құдиярова «Педагогика» Дарын – Алматы 2004
10. Әкбар Қажы Мәстүра Әшірбайқызы «Қазақтың салт дәстүрлері»
Алматы, 1999ж
11.Әдібай Табылдиев «Тағылым» Алматы-1995ж
12. Бабаев С.Б. Оңалбек Ж.К. «Жалпы педаггогика» Алматы, 2006ж.
13.Болдырев Н. И. «Класс жетекшісі» Алматы – Мектеп, 1980 ж
14.Болдырев Н.И. «Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы»
Алматы: Мектеп, 1987 ж.
15. Жарықбаев Қ. Қалиев С. «Қазақ тәлім тәрбиесі» Алматы, 1995ж.
16. Калиев С. «Оқушылардың тұлғалық қасиеттерін дамытудың
педагогикалық негіздері» Алматы, 2001жыл
17. Крупская Н. К. «Таңдамалы педагогикалық шығармалары». А,1973 ж.
18.Қоянбаев Ж.Б. «Педогогика» Алматы 1992 жыл.
19. Қоянбаев Ж. Б., Қоянбаев Р. М. «Педагогика». Алматы, 2002 ж.
20.«Қазақ әдебиетінің тарихы ІІІ» Алматы 2000ж.
21. Қазақ тәлімдік ойлар антологиясы 1 том, Алматы, 2005ж.
22. Қалижанұлы У. «Қазақ әдебиетіндегі діни – ағартушылық ағым».
Алматы, 1998ж.
23.Қозыбаев М.Қ. және т.б. «Қазақ халқының әдет-ғұрпы мен салт- санасы: өтккендегісі мен бүгіні.» Алматы «Ғылым» –2001ж
24. Қасымбекова С. ., Мырзамед Д. «Дене тәрбиесі» Алматы, 2001ж.
25. Икіманова Г. «Саулық пен сымбат» Алматы, 1991ж.
26. Илина Т. А. «Педагогика». Алматы «Мектеп», 1984 ж.
27. Ұзақбаева С. «Тамыры терең тәрбие» Алматы, 1995ж.
28. Оразбекова К. «Иман және инабат» әдет және тұрмыс салт психологиясы . Алматы-1993ж
29. Нұрғалиева Г. «Оқыту әдістері». Алматы, 1991 ж.
30. Сағындықұлы Е «Педагогика» Алматы, 1989ж.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрбие процесіндегі
жұмыс жүйесінің теориялық және әдістемелік негіздері
1. Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ тарау Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері
2.1.Сынып жетекшісінің қызметіне қойылатын талаптары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Сыныптағы сынып жетекшісінің жұмыс
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... 20
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке,
оқушылар мен мұғалімдерге қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие болуда.
Дегенмен, сынып жетекшісі қызметінің маңыздылығы жойылған жоқ. Ол жаңа
жағдайға сай өзара байланысты 3 қызметті орындайды: әр бағытын
сыныптағы оқушылардың әрекетін ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына
қамқорлық жасау, сыныпта туындаған мәселелерді шешуде балаларга
көмектеседі.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен
баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің
ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін
дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты
мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау
мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын
қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте,
негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық
жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға,
әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай
туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса
көніл бөлінеді.
Зерттеудің мақсаты: Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты -
мектеп оқушыларын қоғамның белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге
барынша ықпал жасау. Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының
қалыптасуын, адамгершілік қасиеттерін, еңбекке деген сүйіспеншілігін
қамтамасыз етіп, жан-жақты жарасымды дамуына жағдай туғызу. Сондықтан оның
жұмысының мазмұны мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы
тиіс. Атап айтқанда тәрбиенің негізгі салалары: ақыл-ой, адамгершілік,
эстетикалық, еңбек және дене тәрбиесіне, елжандылық т.б. тәрбие міндеттерін
мектеп пен сыныптың нақтылы өмір жағдайларына байланысты қарастыру.
Зерттеудің міндеті: Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері - сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін
тәрбие жұмысы; өзінің психологиялық мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп
ізденісті талап етеді.
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі міндеттері мынадай:
Сыныптағы оқушылардың талап-тілектері мен мүдделерін және олардың жеке
басының ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп білу;
Сыныптағы оқушылардың не нәрсеге бейімділігін анықтап, оларды ынтымағы
жарасқан, белсенді, саналы ұжымға ұйымдастыру;
Сыныптағы пән мұғалімдері мен мектеп әкімшілігінің және оқушылар-дың ата-
аналарының тәрбиелік ықпалын үйлестіру, оқушыларға қоятын педагогикалық
талаптардың бірлігін қамтамасыз ету;
4. Тәрбие үрдісінде мектептің, отбасы мен жұртшылықтың тығыз қарым-
қатынасын қамтамасыз ету;
5. Оқушылардың ата-аналарымен үнемі байланыс жасап,
отбасындағы бала тәрбиесіне байланысты педагогикалық оқу,
насихат жұмыстарын жүргізу;
Оқушыларды тәрбиелеуде сыныптан және мектептен тыс түрлі бағытта тәрбие
жұмыстарын ұйымдастыру;
Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігін қамтамасыз ету;
8. Тәрбие қызметінің тұтастығын, жүйелігін, тәрбиелік шаралардың бірлігін
қамтамасыз ету;
9. Тәрбиенің негізгі бастауы - ұлттық тәлім-тәрбиені сынып
жетекшісі қызметінің маңызды бір саласы ретіңде қарастыру осы жұмыстың
басты міндеті болып табыладын
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрюие процесідегі жұмыс жүйесінің
теориялық және әдістемелік негіздері
1. Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын орны
Мектеп өмірінде мұғалім - басты тұлға. Мектеп мұғалімі балаларды оқытып
қана қоймайды, сонымен бірге оларды тәрбиелейді. Ол белгілі бір сыныпта
оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырушысы әрі ұстазы, ақылшы-кеңесшісі
болып саналады. Сондықтан да ол қиын да әрі жауапты міндетті іс. Соған
қарамастан мұғалімдердің кейбіреуі бұл міндетті өздерінің білім беру
қызметіне қосымша іс ретінде қараса, ал басқалары оны негізгі педагогикалық
әрекеті ретінде қарастырады. Дегенмен, сынып жетекшісінің тәрбиелік қызметі
қаншалықты қиын болғанымен де, әрине ол балаларға өте қажет. Себебі, мектеп
құрылымындағы ең негізті буын ол - сынып. Мұнда оқушылардың таным әрекеті
ұйымдастырылып, олардың өзара әлеуметтік қатынастары қалыптасады.
Балалардың болашақ әлеуметтік жағдайға бейімделуі, олардың демалысына
қатысты мәселелері, алғашқы ұжым болып қалыптасу дәрежесі, соған сәйкес
сыныптың жағымды көңіл-күй жағдайы жүзеге асырылады.
Олай болса, сыныпта оқушылардың оқу-тәрбие әрекетің ұйымдастыру,
тәрбиелік шаралардың ықпалын үйлестіру тек сынып жетекшілеріне жүктеледі.
Ол оқушыларға қатысты мектеп өміріндегі мәселелерді шешуде нақтылы
көмектесуге және оларды тартымды әрі қызық ұйымдастыруға тырысады.
Ол өзіне қатысты сыныпта оқушылар ұжымын ұйымдастыра отырып, осытан сол
сыныпта дәріс беретін пән мұғалімдерін оқушылардың ата-аналарын және
жұртшылықтың бала тәрбиесіңдегі ықпалын біріктіріп, балаға деген талаптарын
ортақтастырып отырады.
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты - мектеп оқушыларын қоғамның
белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау.
Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының қалыптасуын,
адамгершілік қасиеттерін, еңбекке деген сүйіспеншілігін қамтамасыз етіп,
жан-жақты жарасымды дамуына жағдай туғызу. Сондықтан оның жұмысының мазмұны
мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы тиіс. Атап айтқанда
тәрбиенің негізгі салалары: ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, еңбек және
дене тәрбиесіне, елжандылық т.б. тәрбие міндеттерін мектеп пен сыныптың
нақтылы өмір жағдайларына байланысты қарастыру.
Сынып жетекшісінің міндеті - сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін тәрбие
жұмысы; өзінің психологиялық мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп ізденісті
талап етеді
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі міндеттері қандай?
Сыныптағы оқушылардың талап-тілектері мен мүдделерін және олардың жеке
басының ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп білу;
Сыныптагы оқушылардың не нәрсеге бейімділігін анықтап, оларды ынтымағы
жарасқан, белсенді, саналы ұжымға ұйымдастыру;
Сыныптағы пән мұғалімдері мен мектеп әкімшілігінің және оқушылар-дың ата-
аналарының тәрбиелік ықпалын үйлестіру, оқушыларға қоятын педагогикалық
талаптардың бірлігін қамтамасыз ету;
4. Тәрбие үрдісінде мектептің, отбасы мен жұртшылықтың тығыз қарым-
қатынасын қамтамасыз ету;
5. Оқушылардың ата-аналарымен үнемі байланыс жасап,
отбасындағы бала тәрбиесіне байланысты педагогикалық оқу,
насихат жұмыстарын жүргізу;
Оқушыларды тәрбиелеуде сыныптан және мектептен тыс түрлі бағытта тәрбие
жұмыстарын ұйымдастыру;
Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігін қамтамасыз ету;
8. Тәрбие қызметінің тұтастығын, жүйелігін, тәрбиелік шаралардың бірлігін
қамтамасыз ету;
9. Тәрбиенің негізгі бастауы - ұлттық тәлім-тәрбиені сынып
жетекшісі қызметінің маңызды бір саласы ретіңде қарастыру т.б.
Сыньш жетекшісінің негізгі міндеттерінен толығырақ таныс болу үшін "Класс
жетекшісінін жұмысы туралы'" методикалық хатпен, жалпы білім беретін орта
мектептердің Жарғысымен т.б. көптеген құжаттармен таныс болу қажет. Олардын
тізімі әдебиеттер бөлімінде көрсетілді.
Дұрыс тәрбие - балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын
басты тұлға - мектептегі сынып жетекшісі.
Кеңес өкіметі орнағанға дейін патшалык Ресейдегі оқу мекемелерінде арнайы
тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар болмады. Ол тек XIX ғасырдың 70 жылдары
ғана пайда болды.
Дегенмен, тәрбие мәселесімен кәсіби айналысушы адамдар ертерек пайда
болды. Олар ақсуйек және ауқатты отбасыларында бастапқы кезде
"күтушілер"няньки, кейіннен "гувернанткалар" ретінде қызмет етті. Ал оқу
мекемелерінде, 1804 жьглғы "Университеттік мекеме Жарғысына" сәйкес
оқушыларды тәрбиелеу ісі үйретуші - ұстаздарға (ерлер гимназияларында),
ханымдарға (әйелдер гимназияларында) өз оқушыларын бақылал, олардың
тәртібіне жауап беру міндеті жүктелген.
1828 жылғы гимназия және училище туралы Жарғыда, оқушыларды тандау
мақсатында олардың жеке басын танып білу қажетгігі де баса көрсетілген.
Дегенмен, орта оқу мекемелерінде балалардың тәрбиелеу ісін ұйымдастыру
мәселесі оқытушылармен қатар, оқушыларды кадагалаушыларға да
("надзиратели") жүктелген. Олардың негізгі міндеттері тәрбиеленушілердің
тәртібін қатаң бақылау; оқушылардың жетістіктерін, теріс қылықтарын, не
нәрсеге бейімділігін, мінез-құлықтарын белгілеу үшін күнделік жүргізу
тапсырылды. Сонымен бірге, олар тәрбиеленушілердің қолы бос уақытында кітап
оқуын қадағалауға да міндетті болды.
Сынып тәрбиешісі қызметі 1871 жылғы "гимназиядағы сынып тәрбиешісі"
Жарғысында ресми түрде бекітілді. Соған сәйкес сынып тәрбиешілері
мұғалімдер есебінен тағайындалып, олар білім берумен де айналысты.
Сынып тәрбиешілерінің міндеттерінің ауқымы кең болды, сабақта тәртіпті
сақтауға ықпал ету, сабаққа қатысуды қадағалау; мектеп іс-қағаздарын
жүргізу; оқушылардың дамуын, таным қабілеттерін бақылап зерттеу; сол
сыныпқа сабақ жүргізетін оқытушылармен ай сайын мәжіліс өткізу. Сонымен
қатар сынып тәрбиешілері тәрбиеленушілердің мемлекетгік заңдарды және
оларды орындаушыларды сыйлауға, Отанға және мемлекетке берілгендік
сезімдерін тәрбиелеуге міндетті болды. Мұнда діни сезімге көптеп көңіл
аударылды.
Бірақта, іс жүзінде сынып жетекшілерінің әрекеті тек тәрбиеленушілерді
бақылау және тәртіпті сақтаумен ғана шектелді. Себебі, оқу мекемелеріндегі
мұндай қызметтің мәртебесі онша жоғары болмады. Әрі онда негізінен оқуға
көптеп көңіл бөлінді. Сондықтан, сынып тәрбиешілерінің тәрбие жұмысьшен
айналысуға уақыттары да аз болды.
XIX. ғасырдың аяғы XX ғасырдың бастапқы кезеңінде қоғамдағы кейбір
өзгерістерге сай баланың жеке тұлғасына деген көзқарас өзгеріп, оның
қажеттілігі мен қызығушылығына көңіл бөле бастады. Дегенмен де сынып
тәрбиешілерінің қызметі 1871 жылғы Жарғыға сәйкес өзгеріссіз қалды.
Олардың маңызды міндеті - оқу процесін ұйымдастыру болып есептелді
сабақта тәртіп орнату; сабаққа қатысуы; қосымша сабақ ұйымдастыру; ұй
тапсырмасын орыңдату т.с.с.
XX. ғасырдың басында оқушылардың сабақтан тыс жұмыстарын, демалысын, әр
түрлі пәндер бойынша қосымша сабақтарын және әдеби кештер мен дене
қимылы (гимнастика) үйірмесін ұйымдастыруға мақсатты түрде көңіл бөліне
басталды.
1913-1914 жылдары сабақтан тыс жұмыстардың жана формамалары пайда бодды:
тіддік, сурет салу, музыка, балшықпен жабыстыру ісімен шұғылданатын
үйірмелер; қойылым (спектакль) қою, әдеби-музыкалық, би кештерін, көрме
жұмыстарын ұйымдастыру; саяхатқа бару. Осындай жұмыстарды атқару барысында
сынып тәрбиешілері тағыда негізгі ұйымдастырушы және оларға қатысушы бола
алмады. Олардың міндеті бақылаудан аспады.
Кеңес дәуірінің алғашқы кезеңдерінде де сынып жетекшісі деген қызмет
болмады. Оқушылармен тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мұғалімдердің бәріне
бірдей жүктелді. Оларды топ жетекшілері деп атады. Негізгі міндет
коммунистік идеология аясында оқушылардың саяси тәрбиесіне көптеп көңіл
бөлу. Оқушылардың бастауыш ұжымдарында жалпы мектептік өзін-өзі басқаруды
ұйымдастыруды мақсат етіп қойды. Іс жүзінде тәрбие жұмысына
онша көңіл бөлінбеді. Мұғалімдердің қызметі оқушылар және олардың ата-
аналары жайында мәліметгер жинастыру, сабаққа қатысуын қадағалау т.с.с.
болды.
1928 жылы сынып тәрбиешісі қызметі ресми түрде жойылып, оқушылардың өзін-
өзі басқару ұйымына басымдылық берілді. Дегенмен де бұл бағытта да оң
нәтижеге қол жеткізу мүмкін болмады.
1930 жылдары отандық мектепте өте маңызды өзгеріс болды: оқу процесіне
сыныптық сабақ жүйесін енгізу, оқушылардың жеке-дара білімдерін жүйелі
түрде есепке алу, тұрақты оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жасау т.б.
Осыған байланысты топ жетекшілерінің де жағдайы өзгерді.
1934 жылы "Жалггы еңбек мектебінің" Жарғысы мен Ережесінің қабыддануы,
мектептердегі оқу-тәрбие процесін топтан оқыту тәртібіне көшіруі, сыныптық-
сабақ жүйесіне өтуге байланысты, топ жетекшісі, сынып жетекшісі деп
өзгертіліп, олардың тәрбиешілж қызметтерінің міндеттері мен мазмұны,
формалары мен әдістері жаңа сипатқа ие болды. Соған сәйкес сынып жетекшісі
туралы Ережені 1934 жылы 28 маусым күні РСФСР Халық ағарту Комиссариаты
бекітгі. Осы Ережемен бірге сынып жетекшісшің кызметі де бекітілді
1947 жыла сынып жетекшісі туралы жаңа Ереже қабылданды. Онда сынып
жетекшілерін тағайындаудың жаңа тәртібі белгіленіп, олардың қызметі
нақтыланды. Сонымен бірге тәрбие жұмысын жоспардау және есеп беру формалары
туралы нұсқау берілді. Бастауыш сынып ұжымын ұйымдастыру және оны
қалыптастыруға, ондағы тәрбие жұмысының негізі оқушылардың идеялық-саяси
тәрбиесіне аса мән берілді. Пионер және комсомол ұйымдарымен жұмыс істеу,
оқушылардың "Оқушылар ережені" үйренуі міндеттелді.
Осыдан 1971 жылғы жаңа "Сынып жетекшісінің Ережесіне" дейінгі мерзімде
сынып жетекшілерінің міндеттерінде айрықша өзгеріс болмады.
Соңғы жылдары кейбір мектептерде "Сынып жетекшісінің" орнына тек тәрбие
мәселелерімен айналысатын дербес "Сынып тәрбиешісі" деген қызмет пайда
болуда. Оның себебі, біріншіден, бүгінгі тандағы әлеуметгік өмірдін барлық
саласындағы маңызды өзгерістердің ықпалы. Олар қоғамдық және тұлғалық
қазынастарға кең көлемде ықпал етуде. Бір жағдайда, бұл қатынастар субъект
ретінде бәсекеге төтеп бере алатын барлық оған қатысушыларға тым қатаң
талап қойса, екінші жағдайда, адамның қоғамдағы өз тағдырын өзі еркін
шешуге, әлеуметтік мәселелердің тәсілдерін таңдауда оған мүмкіндік береді.
Мұндай көзқарас мектептегі педагогикалық процеске қатысушылардан жаңа
ізденімпаздықты талап етеді. Соған орай тек білім беру саласында ғана емес,
сонымен бірге ұстаздар мен оқушылар, мектеп әкімшілігі мен педагогикалық
ұжым арасында қызықты жобаларды қарастыру, оларды педагогикалық процеске
өндіру қажеттігі басымдылық танытуда. Олардың негізіне ынтымақтастық және
тең құқықтық серіктестікті жатқызу көзделіп отыр.
Екіншіден, білім беру жүйесінде жаңа сипаттағы оқу орындарының пайда
болуы: гимназия, лицей т.с.с. Соның барысында кейбір классикалық тұрғыдағы
білім беретін жалпы орта мектептерінің педагогикалық әрекеті өзгеріске
ұшырауда. Соған сәйкес сынып жетекшісі қызметінің мазмұны мен сипаты да
өзгеруде:
- пән мұғалімі, бір мезгілде сынып жетекшісінің қызметін атқарушы;
- сынып жетекшісі, аз мөлшерде оқу жүктемесі бар пән мұғалімі;
- сынып жетекшісі, тек тәрбие жұмысымен айналысатын мұғалім;
- сынып тәрбиешісі (кейбір оқу мекемелерінде пайда болған жаңа қызмет).
Осындай жіктеуте қарамастан, сынып жетекшілерінің, тәрбиешісінің қызметі,
құқығы мен міндеттері өзгеріссіз қалуда. Себебі, мектептің педагогикалық
қызметі оның Жарғысы бойынша әрекет етеді, яғни сынып жетекшісінің тәрбие
қызметі де осы құжатқа негізделген.
Дегенмен, баланы тәрбиелеу ісі оның әлеуметтік ортамен өзара тікелей
белсенді әрекеті жағдайында жүзеге асады. Мұндай жағдайда сынып
жетекшісінің қызметі оқушылардың әлеуметтік өмірде өздерін-өздері тани
білуіне, сынып және мектеп ұжымьшда өз орындарын таба білуіне көмектесе
отыра, олардың дамуына қолайлы жағдай туғызу.
Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке, оқушылар мен мұғалімдерге
қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие болуда. Дегенмен, сынып жетекшісі
қызметінің маңыздылы жойылған жоқ. Ол жаңа жағдайға сай өзара байланысты 3
қызметті орындайды: әр бағытын сыныптағы оқушылардың әрекетін
ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына қамқорлық жасау, сыныпта
туындаған мәселелерді шешуде балаларга көмектеседі.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен
баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің
ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін
дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты
мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау
мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын
қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте,
негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық
жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға,
әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай
туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса
көніл бөлінеді.
Мұғалім, белгілі бір сыныпқа балалар ұжымының жетекшісі ретінде
тағайындалып, жұмысқа кіріскен жағдайда, өзінің қызметін сынып ұжымына әрі
жекелеген оқушыға қатысты жүзеге асырады. Соған сәйкес оның қызметін 3
бағытта қарастыруға болады.
1.Педагогикалық және әлеуметтік - гуманитарлық. Оның бұл қызметі балаға
барлық бағытта көмектесу: оның әлеуметтік қалыптасуы мен дамуына жағдай
тудыруға, баланың тұжалық өзекті мәселесін шешуге, оны әлеуметтік өмірге
араластыру және өз бетінше өмір сүре білуіне көмектесуге бағытталған.
Баланың отбасымен, тәрбиенің басқа да мекемелерімен тығыз байланыс орнату.
Рухани-адамгершілік және рухани эстетикалық мәдениетін қалыптастыру.
2. Ұйымдастырушылық қызметі. Тәрбие процесін ұйымдастыру. Балалардың
орынды талап-тілектерін қолдай отыра, ынтымағы жарасқан, саналы да белсенді
әрі іскер сынып ұжымын қалыптастыру. Олардың таньгмдық, еңбек, эстетикалық
әрекеттерін және демалысы мен еркін қарым-қаіынасын ұйымдастыру. Сыныптағы
өзін-өзі басқаруды дамьпу.
Оқушылардың жалпы әрекетін басқару. Оған: нақтамалық, мақсат қоюшылық
(целеполагания), жоспарлау болжам жасау немесе жобалау (проектировать),
бақылау және түзету (коррекция) енгізіп отыру қызметін жатқызуға болады.
Нақтамалық қызметі сыныпта оқу-тәрбие процесін нәтижелі ұйымдастыру үшін,
оның жетекшісі оқушылар тәрбиесінің деңгейі мен өзгеру барысын анықтап
отыруды, соған сәйкес оқушылардың тұлғалық және жеке дара ерекшеліктерін
зерттеу және оған талдау жүргізуді; сыныптағы келеңсіз жағдайдың себебін
іздестіріп, анықтап, оны болдырмаудың тәсілдері мен жолдарын қарастыруды
көздейді.
Сынып жетекшісі осындай жұмыстарды атқару барысында, біріншіден, өзінің
педагогиқалық әрекетінің нәтижесін көре алады. Екіншіден, нақтама, яғни
зерттеу жұмысының нәтижесін пайдалануда, оны баланың жеке тұлғасын
қалыптастыру және дамыту құралына айналдыру мүмкіндігі туындайды. Бұл
процесс оқушылардың жас ерекше.тігі және сынып ұжымының қалыптасу
дәрежесіне байланысты жүзеге асады.
Тәрбие жұмысының мақсаты баланың жеке тұлғасының даму процесін басқару
міндеттерін анықтайды. Сондықтан, сынып жетекшісінің мақсат қоюшылық
қызметі тәрбие жұмысын жоспарлауда көрініс табады.
Жоспарлау — бұл сынып жетекшісінің педагогикалық және сынып ұжымының оқу-
тәрбие процесіндегі әрекеттерін нәтижелі ұйымдастырудағы маңызды буын.
Жоспардың қызметі - педагогикалық ықпалды жүйеге келтіру, педагогакалық
талаптарды орындауды қамтамасыз ету, ондағы белгіленген тәрбие шараларының
бірізділігі мен басқару тиіімділігін қамтамасыз етуді көздейді. Жоспарлау -
мақсатқа жетудің бірден - бір нетізгі жолы.
Тұлғаны тәрбиелеуде оның ертеңгі қуаныш күнін, болашағын болжау, оны
жобалаудың да маңызы ерекше. А. С. Макаренко адамдағы жақсы қасиет әркезде
оны жобалау арқылы келетіндігіне үнемі назар аударған. Сол секілді В. А
Сухомлинский де "тәрбиені ғылыми тұрғыда алдын ала болжамдау, онда ол
қарапайым көрініске: тәрбиеші — сауатсыз күтушіге, педагогика — балгерлікке
айналар еді" — дейді. Сондықтан, тәрбие процесінің нәтижесін алдын ала
жобалау, болжау сынып жетекшісі қызметінің маңызды бір буыны болады. Онсыз
тәрбиедегі, біріншіден мақсаттылықтың, екіншіден, тәрбие процесінің өзі де
болмаған болар еді
Сынып жетекшісінің оқытушылардың оқу және тәрбие процесіне бақылау
жүргізіп және оны түзетін отыруы — бұл оның нәтижесін, сапасын қадағалауға
мүмкіндік беріп, оны үнемі жетілдірін отыруды қамтамасыз етеді. Бақылаудың
нәтижесіне талдау жасау барысында сынып жетекшісі қажет болған жағдайда
балалар ұжымы немесе жекелеген оқушылардың әрекеттеріне түзету енгізуді
жүзеге асырады. Дегенмен де, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие процесін
бақылауы және түзетіп отыру қызметі тек оқушылармен және пән мұғалімдерімен
бірлескен жұмыстары барысында ғана іске асады.
Сынып жетекшісінің жоғарыда көрсетілген қызметі оның педагогикалық
әрекетінін мазмұнын анықтайды.
Бүгінде сынып жетекшілері өздерінің педагогикалық қызметінің көлемінің
тым ұлғайып бара жатқанын айтады. Ол, бір жағдайда, барлық жерде балалар
ұйымы октябряг, шюнер, комсомол жұмысының тоқталуымен байланысты болса,
ал екінші жағдайда, көптеген мектептен тыс балалар мекемелері қызметінің
ақылы жүйеге ауысуы да кері әсерін тигізуде. Соған орай, мүмкіншілігі жоқ
кейбір балалар тобы, оның қызметін көре алмауда. Ол сынып жетекшілері үшін
де қосымша жұмыс болып табылады. Оның орнын толтыру, ендігі жерде сынып
жетекшілерінің басты мәселесі болып отыр.
2. Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен
міндеттері
Тәрбиенің қоғамдағы жалпы қызметі, біріншіден, ұрпақтан-ұрпаққа
әлеуметтік тәжірибе мен мінез-құлық нормаларына қатысты білім, білік және
дағдыларын беру процесі болады. Екіншіден, адам баласында адамгершілік сапа
жүйесін қалыптастыру. Сондықтан, тәрбиені әлеуметтендіру процесінің
педагогикалық компоненті ретінде қарастырған жөн. Ол мақсатты түрде адамның
әлеуметтік дамуына жағдай тудыруды көздейді. Мұндай көзқараста баланы әр
түрлі әлеуметтік қатынастарға қатыстыру басшылыққа алынады:. оқу, еңбек,
қарым-қатынас, ойын, практикалық әрекеттер т.с.с.
Сынып жетекшісі мектеп мұғалімдерінің оқушыларға тәрбиелік ықпалын
үйлестіріп, олардың мақсатты түрде сабақтан тыс әр түрлі педагогикалық
әрекеттерін ұйымдастыруын қадағалайды. Сондықтан, біз мұғалімдердің кәсіби
қызметін жүзеге асыруда балаға жасаған ықпалы туралы айтар болсақ, онда
мұндай педагогикалық әрекетті — тәрбие жұмысы деп атаймыз.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысы бірыңғай ұйымдастыру-шылық және
педагогикалық міндеттерді шешуді қарастырады. Ол оқушывың жан-жақты
нәтижелі дамуын, соған сәйкес тәрбие міндеттерін шешудің формалары мен
тәсілдерін таңдап және оны жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Ол негізінен 3
бағытга жүзеге асады.
1. Оқушыға тікелей ықпал жасау:
- оның дара даму ерекшелігін, қызьгғушылығын, қоршаған ортасын танып
білу;
-тәрбие ықпалын алдын ала болжау, жобалау;
-жеке дара және ұжымдық жұмыста тәрбие формалары мен тәсілдерін жүзеге
асыру;
-тәрбие ықпалының нәтижесіне талдау жүргізу.
2.Тәрбиелеу ортасына жағдай тудыру:
-оқушылар ұжымын қалыгггастыру;
-онда жағымды көңіл-күйді қалыптастыру;
-оқушыларды әлеуметтік әрекетке қатыстыру;
-оқушылардың өзін-өзі басқаруын дамыту.
3. Баланьщ әлеуметтік катынасына ықлал ететін әр түрлі субъектілерге
көмектесу, бақылау жасау:
-отбасына әлеуметтік қолдау көрсету;
-мұғалімдер ұжымының өзара педагогикалиқ әрекетіне қолдау көрсету;
-бұқаралық ақпарат құралдарының балаға ықпалын бақылау;
-мектептен тыс тәрбие мекемелерімен өзара бірлескен іс-қимыл жасау
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысының мақсатын анықтауы
Педагогика ғылымында тәрбие жұмысының мақсаты анықтау негізгі
мәселенің бірі Себебі, қаңдай да болмасын әрекеттің түрі, мақсатқа сәйкес
туындайды. Мақсат болмаса, әрекет те болмайды. Сондықтан, мақсат тәрбие
жұмысының принципін, мазмұны мен формалары және әдістерін анықтайды. Сол
үшін де мектеп мұғалімдері қандай да бір мақсатты анықтап, белгілеуде, оның
дұрыс белгіленуіне жауап береді. Тәрбие жұмысында дұрыс қойылмаған мақсат,
оның жұмысында келеңсіз яағдайлардың туындауына себепкер болады. Олай
болса, тәрбие жұмысының нәтижелі болып, көбінесе ондағы мақсаттың
нақтылығына байланысты бағаланады.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау барысында әр тұрлі
мақсаттар белгіленеді: жақын қашықтықта, орта қашықтықта және алыс
қашықтықта болып келеді. Оны анықтауда оқушылар мен ата -аналарды тартады.
Мәселе, тек мақсатты қоюда емес, мақсатты анықтауда. Мұндай жағдайда,
а) мақсатты ұсыну және оны негіздеуді;
ә) оны жүзеге асырудың жолын қарастыруды;
б) қол жеткізетін нәтижені алдын-ала жобалауды бірінші кезекте ескерілуі
қажет.
Мұғалімдер мен оқушылардың өзара ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрбие процесіндегі
жұмыс жүйесінің теориялық және әдістемелік негіздері
1. Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2. Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
ІІ тарау Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері
2.1.Сынып жетекшісінің қызметіне қойылатын талаптары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Сыныптағы сынып жетекшісінің жұмыс
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... 20
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке,
оқушылар мен мұғалімдерге қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие болуда.
Дегенмен, сынып жетекшісі қызметінің маңыздылығы жойылған жоқ. Ол жаңа
жағдайға сай өзара байланысты 3 қызметті орындайды: әр бағытын
сыныптағы оқушылардың әрекетін ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына
қамқорлық жасау, сыныпта туындаған мәселелерді шешуде балаларга
көмектеседі.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен
баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің
ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін
дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты
мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау
мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын
қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте,
негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық
жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға,
әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай
туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса
көніл бөлінеді.
Зерттеудің мақсаты: Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты -
мектеп оқушыларын қоғамның белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге
барынша ықпал жасау. Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының
қалыптасуын, адамгершілік қасиеттерін, еңбекке деген сүйіспеншілігін
қамтамасыз етіп, жан-жақты жарасымды дамуына жағдай туғызу. Сондықтан оның
жұмысының мазмұны мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы
тиіс. Атап айтқанда тәрбиенің негізгі салалары: ақыл-ой, адамгершілік,
эстетикалық, еңбек және дене тәрбиесіне, елжандылық т.б. тәрбие міндеттерін
мектеп пен сыныптың нақтылы өмір жағдайларына байланысты қарастыру.
Зерттеудің міндеті: Қазіргі мектептегі сынып жетекшісінің негізгі жұмыс
мазмұны мен атқаратын міндеттері - сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін
тәрбие жұмысы; өзінің психологиялық мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп
ізденісті талап етеді.
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі міндеттері мынадай:
Сыныптағы оқушылардың талап-тілектері мен мүдделерін және олардың жеке
басының ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп білу;
Сыныптағы оқушылардың не нәрсеге бейімділігін анықтап, оларды ынтымағы
жарасқан, белсенді, саналы ұжымға ұйымдастыру;
Сыныптағы пән мұғалімдері мен мектеп әкімшілігінің және оқушылар-дың ата-
аналарының тәрбиелік ықпалын үйлестіру, оқушыларға қоятын педагогикалық
талаптардың бірлігін қамтамасыз ету;
4. Тәрбие үрдісінде мектептің, отбасы мен жұртшылықтың тығыз қарым-
қатынасын қамтамасыз ету;
5. Оқушылардың ата-аналарымен үнемі байланыс жасап,
отбасындағы бала тәрбиесіне байланысты педагогикалық оқу,
насихат жұмыстарын жүргізу;
Оқушыларды тәрбиелеуде сыныптан және мектептен тыс түрлі бағытта тәрбие
жұмыстарын ұйымдастыру;
Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігін қамтамасыз ету;
8. Тәрбие қызметінің тұтастығын, жүйелігін, тәрбиелік шаралардың бірлігін
қамтамасыз ету;
9. Тәрбиенің негізгі бастауы - ұлттық тәлім-тәрбиені сынып
жетекшісі қызметінің маңызды бір саласы ретіңде қарастыру осы жұмыстың
басты міндеті болып табыладын
І Тарау Сынып жетекшісінің оқу тәрюие процесідегі жұмыс жүйесінің
теориялық және әдістемелік негіздері
1. Мектептегі оқу тәрбие процесіндегі сынып жетекшісінің алатын орны
Мектеп өмірінде мұғалім - басты тұлға. Мектеп мұғалімі балаларды оқытып
қана қоймайды, сонымен бірге оларды тәрбиелейді. Ол белгілі бір сыныпта
оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырушысы әрі ұстазы, ақылшы-кеңесшісі
болып саналады. Сондықтан да ол қиын да әрі жауапты міндетті іс. Соған
қарамастан мұғалімдердің кейбіреуі бұл міндетті өздерінің білім беру
қызметіне қосымша іс ретінде қараса, ал басқалары оны негізгі педагогикалық
әрекеті ретінде қарастырады. Дегенмен, сынып жетекшісінің тәрбиелік қызметі
қаншалықты қиын болғанымен де, әрине ол балаларға өте қажет. Себебі, мектеп
құрылымындағы ең негізті буын ол - сынып. Мұнда оқушылардың таным әрекеті
ұйымдастырылып, олардың өзара әлеуметтік қатынастары қалыптасады.
Балалардың болашақ әлеуметтік жағдайға бейімделуі, олардың демалысына
қатысты мәселелері, алғашқы ұжым болып қалыптасу дәрежесі, соған сәйкес
сыныптың жағымды көңіл-күй жағдайы жүзеге асырылады.
Олай болса, сыныпта оқушылардың оқу-тәрбие әрекетің ұйымдастыру,
тәрбиелік шаралардың ықпалын үйлестіру тек сынып жетекшілеріне жүктеледі.
Ол оқушыларға қатысты мектеп өміріндегі мәселелерді шешуде нақтылы
көмектесуге және оларды тартымды әрі қызық ұйымдастыруға тырысады.
Ол өзіне қатысты сыныпта оқушылар ұжымын ұйымдастыра отырып, осытан сол
сыныпта дәріс беретін пән мұғалімдерін оқушылардың ата-аналарын және
жұртшылықтың бала тәрбиесіңдегі ықпалын біріктіріп, балаға деген талаптарын
ортақтастырып отырады.
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты - мектеп оқушыларын қоғамның
белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау.
Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының қалыптасуын,
адамгершілік қасиеттерін, еңбекке деген сүйіспеншілігін қамтамасыз етіп,
жан-жақты жарасымды дамуына жағдай туғызу. Сондықтан оның жұмысының мазмұны
мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы тиіс. Атап айтқанда
тәрбиенің негізгі салалары: ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, еңбек және
дене тәрбиесіне, елжандылық т.б. тәрбие міндеттерін мектеп пен сыныптың
нақтылы өмір жағдайларына байланысты қарастыру.
Сынып жетекшісінің міндеті - сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін тәрбие
жұмысы; өзінің психологиялық мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп ізденісті
талап етеді
Сынып жетекшісі жұмысының негізгі міндеттері қандай?
Сыныптағы оқушылардың талап-тілектері мен мүдделерін және олардың жеке
басының ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп білу;
Сыныптагы оқушылардың не нәрсеге бейімділігін анықтап, оларды ынтымағы
жарасқан, белсенді, саналы ұжымға ұйымдастыру;
Сыныптағы пән мұғалімдері мен мектеп әкімшілігінің және оқушылар-дың ата-
аналарының тәрбиелік ықпалын үйлестіру, оқушыларға қоятын педагогикалық
талаптардың бірлігін қамтамасыз ету;
4. Тәрбие үрдісінде мектептің, отбасы мен жұртшылықтың тығыз қарым-
қатынасын қамтамасыз ету;
5. Оқушылардың ата-аналарымен үнемі байланыс жасап,
отбасындағы бала тәрбиесіне байланысты педагогикалық оқу,
насихат жұмыстарын жүргізу;
Оқушыларды тәрбиелеуде сыныптан және мектептен тыс түрлі бағытта тәрбие
жұмыстарын ұйымдастыру;
Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігін қамтамасыз ету;
8. Тәрбие қызметінің тұтастығын, жүйелігін, тәрбиелік шаралардың бірлігін
қамтамасыз ету;
9. Тәрбиенің негізгі бастауы - ұлттық тәлім-тәрбиені сынып
жетекшісі қызметінің маңызды бір саласы ретіңде қарастыру т.б.
Сыньш жетекшісінің негізгі міндеттерінен толығырақ таныс болу үшін "Класс
жетекшісінін жұмысы туралы'" методикалық хатпен, жалпы білім беретін орта
мектептердің Жарғысымен т.б. көптеген құжаттармен таныс болу қажет. Олардын
тізімі әдебиеттер бөлімінде көрсетілді.
Дұрыс тәрбие - балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын
басты тұлға - мектептегі сынып жетекшісі.
Кеңес өкіметі орнағанға дейін патшалык Ресейдегі оқу мекемелерінде арнайы
тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар болмады. Ол тек XIX ғасырдың 70 жылдары
ғана пайда болды.
Дегенмен, тәрбие мәселесімен кәсіби айналысушы адамдар ертерек пайда
болды. Олар ақсуйек және ауқатты отбасыларында бастапқы кезде
"күтушілер"няньки, кейіннен "гувернанткалар" ретінде қызмет етті. Ал оқу
мекемелерінде, 1804 жьглғы "Университеттік мекеме Жарғысына" сәйкес
оқушыларды тәрбиелеу ісі үйретуші - ұстаздарға (ерлер гимназияларында),
ханымдарға (әйелдер гимназияларында) өз оқушыларын бақылал, олардың
тәртібіне жауап беру міндеті жүктелген.
1828 жылғы гимназия және училище туралы Жарғыда, оқушыларды тандау
мақсатында олардың жеке басын танып білу қажетгігі де баса көрсетілген.
Дегенмен, орта оқу мекемелерінде балалардың тәрбиелеу ісін ұйымдастыру
мәселесі оқытушылармен қатар, оқушыларды кадагалаушыларға да
("надзиратели") жүктелген. Олардың негізгі міндеттері тәрбиеленушілердің
тәртібін қатаң бақылау; оқушылардың жетістіктерін, теріс қылықтарын, не
нәрсеге бейімділігін, мінез-құлықтарын белгілеу үшін күнделік жүргізу
тапсырылды. Сонымен бірге, олар тәрбиеленушілердің қолы бос уақытында кітап
оқуын қадағалауға да міндетті болды.
Сынып тәрбиешісі қызметі 1871 жылғы "гимназиядағы сынып тәрбиешісі"
Жарғысында ресми түрде бекітілді. Соған сәйкес сынып тәрбиешілері
мұғалімдер есебінен тағайындалып, олар білім берумен де айналысты.
Сынып тәрбиешілерінің міндеттерінің ауқымы кең болды, сабақта тәртіпті
сақтауға ықпал ету, сабаққа қатысуды қадағалау; мектеп іс-қағаздарын
жүргізу; оқушылардың дамуын, таным қабілеттерін бақылап зерттеу; сол
сыныпқа сабақ жүргізетін оқытушылармен ай сайын мәжіліс өткізу. Сонымен
қатар сынып тәрбиешілері тәрбиеленушілердің мемлекетгік заңдарды және
оларды орындаушыларды сыйлауға, Отанға және мемлекетке берілгендік
сезімдерін тәрбиелеуге міндетті болды. Мұнда діни сезімге көптеп көңіл
аударылды.
Бірақта, іс жүзінде сынып жетекшілерінің әрекеті тек тәрбиеленушілерді
бақылау және тәртіпті сақтаумен ғана шектелді. Себебі, оқу мекемелеріндегі
мұндай қызметтің мәртебесі онша жоғары болмады. Әрі онда негізінен оқуға
көптеп көңіл бөлінді. Сондықтан, сынып тәрбиешілерінің тәрбие жұмысьшен
айналысуға уақыттары да аз болды.
XIX. ғасырдың аяғы XX ғасырдың бастапқы кезеңінде қоғамдағы кейбір
өзгерістерге сай баланың жеке тұлғасына деген көзқарас өзгеріп, оның
қажеттілігі мен қызығушылығына көңіл бөле бастады. Дегенмен де сынып
тәрбиешілерінің қызметі 1871 жылғы Жарғыға сәйкес өзгеріссіз қалды.
Олардың маңызды міндеті - оқу процесін ұйымдастыру болып есептелді
сабақта тәртіп орнату; сабаққа қатысуы; қосымша сабақ ұйымдастыру; ұй
тапсырмасын орыңдату т.с.с.
XX. ғасырдың басында оқушылардың сабақтан тыс жұмыстарын, демалысын, әр
түрлі пәндер бойынша қосымша сабақтарын және әдеби кештер мен дене
қимылы (гимнастика) үйірмесін ұйымдастыруға мақсатты түрде көңіл бөліне
басталды.
1913-1914 жылдары сабақтан тыс жұмыстардың жана формамалары пайда бодды:
тіддік, сурет салу, музыка, балшықпен жабыстыру ісімен шұғылданатын
үйірмелер; қойылым (спектакль) қою, әдеби-музыкалық, би кештерін, көрме
жұмыстарын ұйымдастыру; саяхатқа бару. Осындай жұмыстарды атқару барысында
сынып тәрбиешілері тағыда негізгі ұйымдастырушы және оларға қатысушы бола
алмады. Олардың міндеті бақылаудан аспады.
Кеңес дәуірінің алғашқы кезеңдерінде де сынып жетекшісі деген қызмет
болмады. Оқушылармен тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мұғалімдердің бәріне
бірдей жүктелді. Оларды топ жетекшілері деп атады. Негізгі міндет
коммунистік идеология аясында оқушылардың саяси тәрбиесіне көптеп көңіл
бөлу. Оқушылардың бастауыш ұжымдарында жалпы мектептік өзін-өзі басқаруды
ұйымдастыруды мақсат етіп қойды. Іс жүзінде тәрбие жұмысына
онша көңіл бөлінбеді. Мұғалімдердің қызметі оқушылар және олардың ата-
аналары жайында мәліметгер жинастыру, сабаққа қатысуын қадағалау т.с.с.
болды.
1928 жылы сынып тәрбиешісі қызметі ресми түрде жойылып, оқушылардың өзін-
өзі басқару ұйымына басымдылық берілді. Дегенмен де бұл бағытта да оң
нәтижеге қол жеткізу мүмкін болмады.
1930 жылдары отандық мектепте өте маңызды өзгеріс болды: оқу процесіне
сыныптық сабақ жүйесін енгізу, оқушылардың жеке-дара білімдерін жүйелі
түрде есепке алу, тұрақты оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жасау т.б.
Осыған байланысты топ жетекшілерінің де жағдайы өзгерді.
1934 жылы "Жалггы еңбек мектебінің" Жарғысы мен Ережесінің қабыддануы,
мектептердегі оқу-тәрбие процесін топтан оқыту тәртібіне көшіруі, сыныптық-
сабақ жүйесіне өтуге байланысты, топ жетекшісі, сынып жетекшісі деп
өзгертіліп, олардың тәрбиешілж қызметтерінің міндеттері мен мазмұны,
формалары мен әдістері жаңа сипатқа ие болды. Соған сәйкес сынып жетекшісі
туралы Ережені 1934 жылы 28 маусым күні РСФСР Халық ағарту Комиссариаты
бекітгі. Осы Ережемен бірге сынып жетекшісшің кызметі де бекітілді
1947 жыла сынып жетекшісі туралы жаңа Ереже қабылданды. Онда сынып
жетекшілерін тағайындаудың жаңа тәртібі белгіленіп, олардың қызметі
нақтыланды. Сонымен бірге тәрбие жұмысын жоспардау және есеп беру формалары
туралы нұсқау берілді. Бастауыш сынып ұжымын ұйымдастыру және оны
қалыптастыруға, ондағы тәрбие жұмысының негізі оқушылардың идеялық-саяси
тәрбиесіне аса мән берілді. Пионер және комсомол ұйымдарымен жұмыс істеу,
оқушылардың "Оқушылар ережені" үйренуі міндеттелді.
Осыдан 1971 жылғы жаңа "Сынып жетекшісінің Ережесіне" дейінгі мерзімде
сынып жетекшілерінің міндеттерінде айрықша өзгеріс болмады.
Соңғы жылдары кейбір мектептерде "Сынып жетекшісінің" орнына тек тәрбие
мәселелерімен айналысатын дербес "Сынып тәрбиешісі" деген қызмет пайда
болуда. Оның себебі, біріншіден, бүгінгі тандағы әлеуметгік өмірдін барлық
саласындағы маңызды өзгерістердің ықпалы. Олар қоғамдық және тұлғалық
қазынастарға кең көлемде ықпал етуде. Бір жағдайда, бұл қатынастар субъект
ретінде бәсекеге төтеп бере алатын барлық оған қатысушыларға тым қатаң
талап қойса, екінші жағдайда, адамның қоғамдағы өз тағдырын өзі еркін
шешуге, әлеуметтік мәселелердің тәсілдерін таңдауда оған мүмкіндік береді.
Мұндай көзқарас мектептегі педагогикалық процеске қатысушылардан жаңа
ізденімпаздықты талап етеді. Соған орай тек білім беру саласында ғана емес,
сонымен бірге ұстаздар мен оқушылар, мектеп әкімшілігі мен педагогикалық
ұжым арасында қызықты жобаларды қарастыру, оларды педагогикалық процеске
өндіру қажеттігі басымдылық танытуда. Олардың негізіне ынтымақтастық және
тең құқықтық серіктестікті жатқызу көзделіп отыр.
Екіншіден, білім беру жүйесінде жаңа сипаттағы оқу орындарының пайда
болуы: гимназия, лицей т.с.с. Соның барысында кейбір классикалық тұрғыдағы
білім беретін жалпы орта мектептерінің педагогикалық әрекеті өзгеріске
ұшырауда. Соған сәйкес сынып жетекшісі қызметінің мазмұны мен сипаты да
өзгеруде:
- пән мұғалімі, бір мезгілде сынып жетекшісінің қызметін атқарушы;
- сынып жетекшісі, аз мөлшерде оқу жүктемесі бар пән мұғалімі;
- сынып жетекшісі, тек тәрбие жұмысымен айналысатын мұғалім;
- сынып тәрбиешісі (кейбір оқу мекемелерінде пайда болған жаңа қызмет).
Осындай жіктеуте қарамастан, сынып жетекшілерінің, тәрбиешісінің қызметі,
құқығы мен міндеттері өзгеріссіз қалуда. Себебі, мектептің педагогикалық
қызметі оның Жарғысы бойынша әрекет етеді, яғни сынып жетекшісінің тәрбие
қызметі де осы құжатқа негізделген.
Дегенмен, баланы тәрбиелеу ісі оның әлеуметтік ортамен өзара тікелей
белсенді әрекеті жағдайында жүзеге асады. Мұндай жағдайда сынып
жетекшісінің қызметі оқушылардың әлеуметтік өмірде өздерін-өздері тани
білуіне, сынып және мектеп ұжымьшда өз орындарын таба білуіне көмектесе
отыра, олардың дамуына қолайлы жағдай туғызу.
Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке, оқушылар мен мұғалімдерге
қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие болуда. Дегенмен, сынып жетекшісі
қызметінің маңыздылы жойылған жоқ. Ол жаңа жағдайға сай өзара байланысты 3
қызметті орындайды: әр бағытын сыныптағы оқушылардың әрекетін
ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына қамқорлық жасау, сыныпта
туындаған мәселелерді шешуде балаларга көмектеседі.
70-80 жылдардағы мектептен өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен
баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілерінің
ол жөнінде көзқарастары басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін
дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты
мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау
мүмкіншілігі күшейеді. Ол әр бір баланың дене және психикалық дамуын
қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда, бірінші кезекте,
негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтерудің онда жағымды психологиялық
жағдай туғьгзуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып дамытуға,
әрбір жеке баланың өзін-өзі танын, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай
туғызуға, оқушыларды шынайы әлеуметтік өмірмен қарым-қатынас жасауға аса
көніл бөлінеді.
Мұғалім, белгілі бір сыныпқа балалар ұжымының жетекшісі ретінде
тағайындалып, жұмысқа кіріскен жағдайда, өзінің қызметін сынып ұжымына әрі
жекелеген оқушыға қатысты жүзеге асырады. Соған сәйкес оның қызметін 3
бағытта қарастыруға болады.
1.Педагогикалық және әлеуметтік - гуманитарлық. Оның бұл қызметі балаға
барлық бағытта көмектесу: оның әлеуметтік қалыптасуы мен дамуына жағдай
тудыруға, баланың тұжалық өзекті мәселесін шешуге, оны әлеуметтік өмірге
араластыру және өз бетінше өмір сүре білуіне көмектесуге бағытталған.
Баланың отбасымен, тәрбиенің басқа да мекемелерімен тығыз байланыс орнату.
Рухани-адамгершілік және рухани эстетикалық мәдениетін қалыптастыру.
2. Ұйымдастырушылық қызметі. Тәрбие процесін ұйымдастыру. Балалардың
орынды талап-тілектерін қолдай отыра, ынтымағы жарасқан, саналы да белсенді
әрі іскер сынып ұжымын қалыптастыру. Олардың таньгмдық, еңбек, эстетикалық
әрекеттерін және демалысы мен еркін қарым-қаіынасын ұйымдастыру. Сыныптағы
өзін-өзі басқаруды дамьпу.
Оқушылардың жалпы әрекетін басқару. Оған: нақтамалық, мақсат қоюшылық
(целеполагания), жоспарлау болжам жасау немесе жобалау (проектировать),
бақылау және түзету (коррекция) енгізіп отыру қызметін жатқызуға болады.
Нақтамалық қызметі сыныпта оқу-тәрбие процесін нәтижелі ұйымдастыру үшін,
оның жетекшісі оқушылар тәрбиесінің деңгейі мен өзгеру барысын анықтап
отыруды, соған сәйкес оқушылардың тұлғалық және жеке дара ерекшеліктерін
зерттеу және оған талдау жүргізуді; сыныптағы келеңсіз жағдайдың себебін
іздестіріп, анықтап, оны болдырмаудың тәсілдері мен жолдарын қарастыруды
көздейді.
Сынып жетекшісі осындай жұмыстарды атқару барысында, біріншіден, өзінің
педагогиқалық әрекетінің нәтижесін көре алады. Екіншіден, нақтама, яғни
зерттеу жұмысының нәтижесін пайдалануда, оны баланың жеке тұлғасын
қалыптастыру және дамыту құралына айналдыру мүмкіндігі туындайды. Бұл
процесс оқушылардың жас ерекше.тігі және сынып ұжымының қалыптасу
дәрежесіне байланысты жүзеге асады.
Тәрбие жұмысының мақсаты баланың жеке тұлғасының даму процесін басқару
міндеттерін анықтайды. Сондықтан, сынып жетекшісінің мақсат қоюшылық
қызметі тәрбие жұмысын жоспарлауда көрініс табады.
Жоспарлау — бұл сынып жетекшісінің педагогикалық және сынып ұжымының оқу-
тәрбие процесіндегі әрекеттерін нәтижелі ұйымдастырудағы маңызды буын.
Жоспардың қызметі - педагогикалық ықпалды жүйеге келтіру, педагогакалық
талаптарды орындауды қамтамасыз ету, ондағы белгіленген тәрбие шараларының
бірізділігі мен басқару тиіімділігін қамтамасыз етуді көздейді. Жоспарлау -
мақсатқа жетудің бірден - бір нетізгі жолы.
Тұлғаны тәрбиелеуде оның ертеңгі қуаныш күнін, болашағын болжау, оны
жобалаудың да маңызы ерекше. А. С. Макаренко адамдағы жақсы қасиет әркезде
оны жобалау арқылы келетіндігіне үнемі назар аударған. Сол секілді В. А
Сухомлинский де "тәрбиені ғылыми тұрғыда алдын ала болжамдау, онда ол
қарапайым көрініске: тәрбиеші — сауатсыз күтушіге, педагогика — балгерлікке
айналар еді" — дейді. Сондықтан, тәрбие процесінің нәтижесін алдын ала
жобалау, болжау сынып жетекшісі қызметінің маңызды бір буыны болады. Онсыз
тәрбиедегі, біріншіден мақсаттылықтың, екіншіден, тәрбие процесінің өзі де
болмаған болар еді
Сынып жетекшісінің оқытушылардың оқу және тәрбие процесіне бақылау
жүргізіп және оны түзетін отыруы — бұл оның нәтижесін, сапасын қадағалауға
мүмкіндік беріп, оны үнемі жетілдірін отыруды қамтамасыз етеді. Бақылаудың
нәтижесіне талдау жасау барысында сынып жетекшісі қажет болған жағдайда
балалар ұжымы немесе жекелеген оқушылардың әрекеттеріне түзету енгізуді
жүзеге асырады. Дегенмен де, сынып жетекшісінің оқу-тәрбие процесін
бақылауы және түзетіп отыру қызметі тек оқушылармен және пән мұғалімдерімен
бірлескен жұмыстары барысында ғана іске асады.
Сынып жетекшісінің жоғарыда көрсетілген қызметі оның педагогикалық
әрекетінін мазмұнын анықтайды.
Бүгінде сынып жетекшілері өздерінің педагогикалық қызметінің көлемінің
тым ұлғайып бара жатқанын айтады. Ол, бір жағдайда, барлық жерде балалар
ұйымы октябряг, шюнер, комсомол жұмысының тоқталуымен байланысты болса,
ал екінші жағдайда, көптеген мектептен тыс балалар мекемелері қызметінің
ақылы жүйеге ауысуы да кері әсерін тигізуде. Соған орай, мүмкіншілігі жоқ
кейбір балалар тобы, оның қызметін көре алмауда. Ол сынып жетекшілері үшін
де қосымша жұмыс болып табылады. Оның орнын толтыру, ендігі жерде сынып
жетекшілерінің басты мәселесі болып отыр.
2. Сынып жетекшісінің жұмыс жүйесінің негізгі мазмұны мен
міндеттері
Тәрбиенің қоғамдағы жалпы қызметі, біріншіден, ұрпақтан-ұрпаққа
әлеуметтік тәжірибе мен мінез-құлық нормаларына қатысты білім, білік және
дағдыларын беру процесі болады. Екіншіден, адам баласында адамгершілік сапа
жүйесін қалыптастыру. Сондықтан, тәрбиені әлеуметтендіру процесінің
педагогикалық компоненті ретінде қарастырған жөн. Ол мақсатты түрде адамның
әлеуметтік дамуына жағдай тудыруды көздейді. Мұндай көзқараста баланы әр
түрлі әлеуметтік қатынастарға қатыстыру басшылыққа алынады:. оқу, еңбек,
қарым-қатынас, ойын, практикалық әрекеттер т.с.с.
Сынып жетекшісі мектеп мұғалімдерінің оқушыларға тәрбиелік ықпалын
үйлестіріп, олардың мақсатты түрде сабақтан тыс әр түрлі педагогикалық
әрекеттерін ұйымдастыруын қадағалайды. Сондықтан, біз мұғалімдердің кәсіби
қызметін жүзеге асыруда балаға жасаған ықпалы туралы айтар болсақ, онда
мұндай педагогикалық әрекетті — тәрбие жұмысы деп атаймыз.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысы бірыңғай ұйымдастыру-шылық және
педагогикалық міндеттерді шешуді қарастырады. Ол оқушывың жан-жақты
нәтижелі дамуын, соған сәйкес тәрбие міндеттерін шешудің формалары мен
тәсілдерін таңдап және оны жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Ол негізінен 3
бағытга жүзеге асады.
1. Оқушыға тікелей ықпал жасау:
- оның дара даму ерекшелігін, қызьгғушылығын, қоршаған ортасын танып
білу;
-тәрбие ықпалын алдын ала болжау, жобалау;
-жеке дара және ұжымдық жұмыста тәрбие формалары мен тәсілдерін жүзеге
асыру;
-тәрбие ықпалының нәтижесіне талдау жүргізу.
2.Тәрбиелеу ортасына жағдай тудыру:
-оқушылар ұжымын қалыгггастыру;
-онда жағымды көңіл-күйді қалыптастыру;
-оқушыларды әлеуметтік әрекетке қатыстыру;
-оқушылардың өзін-өзі басқаруын дамыту.
3. Баланьщ әлеуметтік катынасына ықлал ететін әр түрлі субъектілерге
көмектесу, бақылау жасау:
-отбасына әлеуметтік қолдау көрсету;
-мұғалімдер ұжымының өзара педагогикалиқ әрекетіне қолдау көрсету;
-бұқаралық ақпарат құралдарының балаға ықпалын бақылау;
-мектептен тыс тәрбие мекемелерімен өзара бірлескен іс-қимыл жасау
4. Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысының мақсатын анықтауы
Педагогика ғылымында тәрбие жұмысының мақсаты анықтау негізгі
мәселенің бірі Себебі, қаңдай да болмасын әрекеттің түрі, мақсатқа сәйкес
туындайды. Мақсат болмаса, әрекет те болмайды. Сондықтан, мақсат тәрбие
жұмысының принципін, мазмұны мен формалары және әдістерін анықтайды. Сол
үшін де мектеп мұғалімдері қандай да бір мақсатты анықтап, белгілеуде, оның
дұрыс белгіленуіне жауап береді. Тәрбие жұмысында дұрыс қойылмаған мақсат,
оның жұмысында келеңсіз яағдайлардың туындауына себепкер болады. Олай
болса, тәрбие жұмысының нәтижелі болып, көбінесе ондағы мақсаттың
нақтылығына байланысты бағаланады.
Сынып жетекшісінің тәрбие жұмысын жоспарлау барысында әр тұрлі
мақсаттар белгіленеді: жақын қашықтықта, орта қашықтықта және алыс
қашықтықта болып келеді. Оны анықтауда оқушылар мен ата -аналарды тартады.
Мәселе, тек мақсатты қоюда емес, мақсатты анықтауда. Мұндай жағдайда,
а) мақсатты ұсыну және оны негіздеуді;
ә) оны жүзеге асырудың жолын қарастыруды;
б) қол жеткізетін нәтижені алдын-ала жобалауды бірінші кезекте ескерілуі
қажет.
Мұғалімдер мен оқушылардың өзара ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz