Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының қалыптасу тенденциялары мен дамуы

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

2. 1 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының қалыптасу тенденциялары мен дамуы

Қазақстан Республикасындағы маңызды мемлекеттік саясаттардың бірі ретінде азаматтарды қауіпсіз, сапалы тұрғын үймен қамтамасыз ету болып табылады. Әр уақытта және әр қоғамның даму формацияларында тұрғын үй мәселесі өзінің өзектілігін жоғалтқан емес.

Кеңес Одағының күйреуі, Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы және мемлекеттің нарықтық экономикаға өтуіне сәйкес мемлекетте жүргізілген жекешелендірумен бірге, отандық мүлік нарығының қалыптасуы тұспа-тұс келді [ 12, 15-17б. ]

Тұрғын үй нарығының қалыптасуын шартты түрде келесідей кезеңдерге бөлуге болады: 1991 - 2001 жж. -бірінші кезең; 2002 - 2006 жж. -екінші; 2007 - 2009 жж. -үшінші; 2009ж. -қазіргі уақытқа дейін -төртінші кезең.

Бірінші кезең. Мүлік саласындағы нарықтық қарым-қатынастарды заңдастыру 1990 жылдардың басындағы тұрғын үйлерді жаппай жекешелендіруден басталды. Осы уақытта отандық мүлік нарығының негізі қаланды. Нарықта бағаның қалыптасуы стихиялық сипат алды, себебі жаңа тауар - «мүлік» үшін баға белгілеудің тетіктері анықталмаған еді. Саланы реттеуге қатысты алғашқы заң актілері мен құқықтық нормативтер қабылданды (1 кесте) .

Екінші кезең. Қазақстанда нарықтық экономика дамуының қарқыны біріншілік тұрғын үй нарығындағы жағдайдың өзгеруіне әкелді. 1990-шы жылдардың ортасында тұрғын үй нарығы тоқырауды бастан өткерсе, 2000 жылдан бастап біріншілік нарық жанданып, жаңа тұрғын үй құрылысын жүргізу қарқыны үдей бастады. Мүлік нарығының дамуының екінші кезеңі жеке үйлер мен тұтас коттедждер құрылысының салынуымен ерекшеленеді. Бастапқы тұрғын үй нарығындағы бағаның өсуі, нарықтың қалыптасуының екінші кезеңінде жалғасты. Бағаның көтерілуінің көптеген факторлары бар, яғни жеке инвесторлар мен компаниялардың мүлікті, жеке меншік капиталдарын сақтау мен өсірудегі инвестициялық құрал ретінде қолдануы және т. б. Тұрғын үй нарығының қалыптасуының екінші кезеңінің ең басты ерекшелігі, мемлекетте тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландырудың негізгі бағыттары-ипотекалық несие беру және құрылыстық жинақ жүйелерін дамыту қолға алынды.

Үшінші кезең. Мүлік нарығының дамуының үшінші кезеңі елдегі тұрғын үй саясатын әрі қарай дамыту жағдайларымен байланысты. Осы кезеңде Қазақстан Республикасында Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Онда тұрғын үй құрылысын қаржыландыру және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүйелерін реформалау, түрғын үй құрылысының құнын төмендету, тұрғын үй салынатын аудандарда әлеуметтік, экономикалық және көліктік инфрақұрылымдарды дамыту сияқты іс-әрекеттер жүргізуге қадам жасалған.

Кесте 3 - Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығы даму бағытының сипаттамасы

Периодтар

Ерекшеліктері

Мәселелері

Мемлекеттік шаралар

Периодтар:

Бірінші

кезең

(1991-1995ж. )

Ерекшеліктері: қалыптасқан тұрғын үй шаруашылық байланыстарының бұзылуы, тұрғын үй саясатының өзгерісі болып, мемлекеттік тұрғын үй қоры жекешелендірілді, нарықты қаржыландыру бағыттары мен тұрғын үй шаруашылықтары қызметі нарықтық бағытта қалыптасып, дами бастады;

Мәселелері: ұлғаймалы инфляция болып, сала қызметтерінің жағдайы нашарлады, сала толық қаржыландырылмай, апаттық жағдайлар көптеп кездесіп, тұрғын үй қызметі бағаларының жалпы шамасы республика бойынша бірнеше есе өсті;

Мемлекеттік шаралар:

1992ж. ҚР тұрғын үй қорын жекешелендіру туралы,

1992ж. Қазақстан Республикасының Тұрғын Үй Кодексі, Жаңа тұрғын үй саясаты, 1994ж. Тұрғын үй несиелері туралы заңдар шығарылып, 1995ж. Тұрғын Үй Құрылысы Жинақ Банкі қалыптасты;

Периодтар:

Екінші

кезең

(1998-2001ж. )

Ерекшеліктері: экономика аса жоғары емес, бірақ тұрақты түрдегі көрсеткіштерге ие болды, тұрғын үй құрылысының жандануы басталып, салада инвестициялау қарқыны жоғарлады; аймақтарда жекешелендіру процессі аяқталды;

Мәселелері: тұрғындар барлық қызмет көрсету шығындарын өздері төлеуге бет бұрды, мемлекеттік құрылыс ұйымдары қысқаруға ұшырап, жекеменшік кәсіпорындар құрылды;

Мемлекеттік шаралар: тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын реформалау жүргізілді, 1998ж. Тұрғын үй құрылысы Заңы қарастырылды;

Периодтар:

Үшінші

кезең

(2002-2007ж. )

Ерекшеліктері: Мемлекеттік бағдарламалар қабылданды, тұрғын үй қорын сақтап қалу, үйлердің апаттық жағдайдан қирауының алдын-алу, қаржы нарығына өзгерістер енгізілді, халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштерін арттыру көзделді, бастапқы, екінші нарықтағы тұрғын үйлерді несиеге сатудың тұрақты нарығы қалыптасты, элитті, бизнес сыныбындағы пәтерлер құрылысы жүрді;

Мәселелері: тұрғын үй мәселесі ең маңызды мәселелердің бірі болды, бағаның өсу қарқыны өте жоғарлап, баспана жетіспеушілігі, екінші нарықтағы бағаның бірінші нарықтағы бағадан жоғарлауы болды, әлеуметтік жағдайларды қалыпқа келтіру, тұрғын үй құрылысына несиелік қаржыландыру қажет етілді, тұрғын үй саласын одан әрі дамыту мемлекет үшін аса маңызды болды;

Мемлекеттік шаралар:

2002 ж. ҚР Бағдарламалар дайындау Ережелері, АҚ Қазақстан Ипотекалық Компаниясы, 2005ж. Қазақстанда ипотекалық несиелерді кепілдендіру қоры қалыптасып,

2006 ж. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы қарастырылды,

2007-2009 жылдарға Мемлекеттік бағдарламалар қабылданды;

Периодтар: Төртінші кезең (2008 жыл және одан бері қарай)

Ерекшеліктері:

бағаның өсу қарқыны бастапқы, екінші нарықта әртүрлі болды; әлемдік қаржы дағдарысына байланысты тұрғын үй нарығында да құлдырау байқалды, мемлекет саясаты банк механизміне бағытталды;

Мәселелері:

2008ж. баға өте жоғарлады,

2009ж. жылжымайтын мүлік белсенділігі, 2010ж. республика бойынша тұрғын үйлерді алып-сату көлемі төмендеді, нарықтың бәсеңсуі 70% болды;

Мемлекеттік шаралар:

2009 ж. Тұрғын үй құрылысындағы үлестік қатысу туралы Заңы;

ҚР тұрғын үй нарығын, құрылысын одан әрі дамыту көзделді, екінші кезектік мемлекеттік бағдарламалар қарастырылды;

Периодтар: Ескертпе - автордың құрастыруы

Бұл кезеңде барлық облыс және ірі қала орталықтарында байқалған тұрғындардың жасанды өсімі тұрғын үй сұранысын арттырып, қоғамда баспана тапшылығын одан әрі жалғастыра берді. Тұрғын үй нарығындағы баспана бағасының өсуі нарықтың қалыптасуының үшінші кезеңінде әрі қарай жалғасып, ең жоғарғы деңгейге жетті. Тұрғын үй нарығының қалыптасуының үшінші кезеңінің ерекшелігі ретінде ипотекалық несиелендіру жүйесінің жандануы, тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу тетіктерінің пайда болуын айтуға болады.

Төртінші кезең. Нарықтың қалыптасуының бұл кезеңі әлемдегі қаржылық дағдарыстың ел экономикасына тигізген әсерімен тікелей байланысты. Бұл аралықта Тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Алғашқы рет мемлекет деңгейінде баспана мәселесін шешудің жолы ретінде әлемдік дамыған мемлекеттерде бірнеше он жылдықтар бойы қолданыста болған жалдық тұрғын үй түрін дамытудың негіздері жасалып, құқықтық актілерге өзгерістер енгізілді.

4-кестеде отандық тұрғын үй нарығының қалыптасуы мен дамуына қатысты мәліметтер келтірілген.

Кесте 4 - Қазақстан Республикасы бойынша тұрғын үй құрылысы және

халықтың тұрғын үй жағдайы көрсеткіштерінің серпіні (2000 - 2010 жж. )

Жылдар

Тұрғын үйлерді

іске қосу,

жалпы

ауданы,

мың ш. м

Қаражатты

игеру

мөлшері,

млн. тг

Пәтерлер

саны, мың

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м

Халықтың 1000

адамына шаққандағы салынған

үйлер, ш. м

Жылдар: 2000

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 1132

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 16630

Пәтерлерсаны, мың: 10, 5

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 16, 4

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 75, 7

Жылдар: 2001

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 1105

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 13737

Пәтерлерсаны, мың: 9, 6

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 16, 4

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 75, 9

Жылдар: 2002

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 1218

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 22435

Пәтерлерсаны, мың: 10, 9

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 16, 5

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 82, 1

Жылдар: 2003

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 1506

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 27310

Пәтерлерсаны, мың: 12, 5

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 16, 3

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 101, 6

Жылдар: 2004

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 1552

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 36158

Пәтерлерсаны, мың: 12, 6

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 16, 6

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 104, 5

Жылдар: 2005

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 2111

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 59524

Пәтерлерсаны, мың: 18, 2

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 17, 0

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 141, 2

Жылдар: 2006

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 2591

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 130495

Пәтерлерсаны, мың: 21, 9

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 17, 3

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 172, 6

Жылдар: 2007

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 4992

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 254287

Пәтерлерсаны, мың: 43, 8

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 17, 5

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 329, 6

Жылдар: 2008

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 6245

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 368354

Пәтерлерсаны, мың: 54, 5

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 17, 6

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 408

Жылдар: 2009

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 6679

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 490375

Пәтерлерсаны, мың: 57, 5

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 17, 9

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 520, 6

Жылдар: 2010

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 6832

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 442335

Пәтерлерсаны, мың: 58, 8

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 18, 4

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 536, 2

Жылдар: 2010/2009, %

Тұрғын үйлердііске қосу,жалпыауданы,мың ш. м: 102, 3

Қаражаттыигерумөлшері,млн. тг: 90, 2

Пәтерлерсаны, мың: 102, 3

Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш. м: 102, 8

Халықтың 1000адамына шаққандағы салынғанүйлер, ш. м: 103

Жылдар: Ескерту: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері негізінде құрастырылып, пайыздық мөлшері есептелген.

Қазақстандағы тұрғын үй рыногын талдауды үш негізгі бағыты бойынша жүргізуге болады, олар: инвестициялау, тұрғын үй нысандарын енгізу және бағалық көрсеткіш [ 13]

2000-2010 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы бойынша тұрғын үй құрылысына инвестиция салу көлемі және қаржыландыру көздері де толық өзгерістерге ұшырады. 2010 жылы тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестиция мөлшері 442335 млн. тг құраған, бұл көрсеткіш 2009 жылмен салыстырғанда 9, 8 % аз, 2007 жылмен салыстырғанда 20 % артық және 2000 жылмен салыстырғанда 2659%, яғни 26, 5 есеге өскен. 2000 жылы 1132 мың ш. м тұрғын үй алаңы пайдалануға берілсе, 2010 жылы бұл көрсеткіш 6832 мың ш. м құраған. 2000 жылдан бастап 2010 жылғы дейінгі мерзім ішінде тұрғын үйлерді іске қосудың жалпы ауданы 6, 03 есеге өскен.

Тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестициялардың өңірлердегі үлес салмағын қарастыратын болсақ, Алматы, Астана қалаларында және Алматы, Атырау, Маңғыстау және Оңтүстік Қазақстан облыстарының республикадағы тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестиция мөлшеріндегі үлес салмақтары жоғары (5-кесте) .

Кесте 5- Республика өңірлері бойынша тұрғын үй құрылысы және

құрылысқа жұмсалған инвестиция мөлшері (2010 ж. )

Өңірлер

Тұрғын үй құрылысы,

мың ш. м.

Үлес салмағы, %

Инвестиция,

млн. тг

Үлес

салмағы, %

Өңірлер: Қазақстан Республикасы

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 6832

Үлес салмағы, %: 100

Инвестиция,млн. тг: 442335

Үлессалмағы, %: 100

Өңірлер: Ақмола

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 206

Үлес салмағы, %: 3, 0

Инвестиция,млн. тг: 7660

Үлессалмағы, %: 1, 7

Өңірлер: Ақтөбе

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 369

Үлес салмағы, %: 5, 4

Инвестиция,млн. тг: 15878

Үлессалмағы, %: 3, 6

Өңірлер: Алматы

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 524

Үлес салмағы, %: 7, 7

Инвестиция,млн. тг: 41345

Үлессалмағы, %: 9, 3

Өңірлер: Атырау

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 508

Үлес салмағы, %: 7, 4

Инвестиция,млн. тг: 21949

Үлессалмағы, %: 4, 9

Өңірлер: Шығыс Қазақстан

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 226

Үлес салмағы, %: 3, 3

Инвестиция,млн. тг: 7678

Үлессалмағы, %: 1, 7

Өңірлер: Жамбыл

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 234

Үлес салмағы, %: 3, 4

Инвестиция,млн. тг: 6256

Үлессалмағы, %: 1, 4

Өңірлер: Батыс Қазақстан

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 219

Үлес салмағы, %: 3, 2

Инвестиция,млн. тг: 8694

Үлессалмағы, %: 1, 9

Өңірлер: Қарағанды

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 484

Үлес салмағы, %: 7, 1

Инвестиция,млн. тг: 15533

Үлессалмағы, %: 3, 5

Өңірлер: Қостанай

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 187

Үлес салмағы, %: 2, 7

Инвестиция,млн. тг: 11511

Үлессалмағы, %: 2, 6

Өңірлер: Қызылорда

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 218

Үлес салмағы, %: 3, 2

Инвестиция,млн. тг: 5565

Үлессалмағы, %: 1, 3

Өңірлер: Маңғыстау

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 468

Үлес салмағы, %: 6, 9

Инвестиция,млн. тг: 24467

Үлессалмағы, %: 5, 5

Өңірлер: Павлодар

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 143

Үлес салмағы, %: 2, 1

Инвестиция,млн. тг: 9096

Үлессалмағы, %: 2, 1

Өңірлер: Солтүстік Қазақстан

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 216

Үлес салмағы, %: 3, 2

Инвестиция,млн. тг: 4949

Үлессалмағы, %: 1, 1

Өңірлер: Оңтүстік Қазақстан

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 608

Үлес салмағы, %: 8, 9

Инвестиция,млн. тг: 19354

Үлессалмағы, %: 4, 4

Өңірлер: Астана қ.

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 1212

Үлес салмағы, %: 17, 7

Инвестиция,млн. тг: 127526

Үлессалмағы, %: 28, 8

Өңірлер: Алматы қ.

Тұрғын үй құрылысы,мың ш. м.: 1010

Үлес салмағы, %: 14, 8

Инвестиция,млн. тг: 114874

Үлессалмағы, %: 26

Өңірлер: Ескерту: автор есептеген

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

Тұрғын үй нарығын жетілдіру бойынша ғылыми-теориялық және тәжірибелік ұсыныстар дайындау

Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй саласы

ҚР банк жүйеcін дамыту рефoрмаларды жүзеге аcыру барыcы

Банк жүйесі туралы ұғым

Еңбек нарығының қалыптасуы мен қызмет етуінің теориялық негізі

Көп пәтерлі тұрғын үйлерді тиімді басқарудың жағдайы

Ипотекалық несиенің теориялық аспектілері мен тәжірибесі

Қазақстан Республикасында банк жүйесінің қалыптасу кезеңдері

Банктердің ипотекалық несие беру қызметтерін дамыту бағыттары

Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz