Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының қалыптасу тенденциялары мен дамуы

Жоспар
Кіріспе

1 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының қалыптасу тенденциялары мен дамуы
2 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығы даму бағытының сипаттамасы
3 Республика өңірлері бойынша тұрғын үй құрылысы және құрылысқа жұмсалған инвестиция мөлшері

Қазақстан Республикасындағы маңызды мемлекеттік саясаттардың бірі ретінде азаматтарды қауіпсіз, сапалы тұрғын үймен қамтамасыз ету болып табылады. Әр уақытта және әр қоғамның даму формацияларында тұрғын үй мәселесі өзінің өзектілігін жоғалтқан емес.
- Кеңес Одағының күйреуі, Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы және мемлекеттің нарықтық экономикаға өтуіне сәйкес мемлекетте жүргізілген жекешелендірумен бірге, отандық мүлік нарығының қалыптасуы тұспа-тұс келді [ 12, 15-17б.]
Тұрғын үй нарығының қалыптасуын шартты түрде келесідей кезеңдерге бөлуге болады: 1991 - 2001 жж.-бірінші кезең; 2002 – 2006 жж.-екінші; 2007 - 2009 жж.-үшінші; 2009ж.-қазіргі уақытқа дейін -төртінші кезең.
Бірінші кезең. Мүлік саласындағы нарықтық қарым-қатынастарды заңдастыру 1990 жылдардың басындағы тұрғын үйлерді жаппай жекешелендіруден басталды. Осы уақытта отандық мүлік нарығының негізі қаланды. Нарықта бағаның қалыптасуы стихиялық сипат алды, себебі жаңа тауар - «мүлік» үшін баға белгілеудің тетіктері анықталмаған еді. Саланы реттеуге қатысты алғашқы заң актілері мен құқықтық нормативтер қабылданды (1 кесте).
Екінші кезең. Қазақстанда нарықтық экономика дамуының қарқыны біріншілік тұрғын үй нарығындағы жағдайдың өзгеруіне әкелді. 1990-шы жылдардың ортасында тұрғын үй нарығы тоқырауды бастан өткерсе, 2000 жылдан бастап біріншілік нарық жанданып, жаңа тұрғын үй құрылысын жүргізу қарқыны үдей бастады. Мүлік нарығының дамуының екінші кезеңі жеке үйлер мен тұтас коттедждер құрылысының салынуымен ерекшеленеді. Бастапқы тұрғын үй нарығындағы бағаның өсуі, нарықтың қалыптасуының екінші кезеңінде жалғасты. Бағаның көтерілуінің көптеген факторлары бар, яғни жеке инвесторлар мен компаниялардың мүлікті, жеке меншік капиталдарын сақтау мен өсірудегі инвестициялық құрал ретінде қолдануы және т.б. Тұрғын үй нарығының қалыптасуының екінші кезеңінің ең басты ерекшелігі, мемлекетте тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландырудың негізгі бағыттары-ипотекалық несие беру және құрылыстық жинақ жүйелерін дамыту қолға алынды.

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

2.1 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының қалыптасу тенденциялары мен дамуы

Қазақстан Республикасындағы маңызды мемлекеттік саясаттардың бірі ретінде азаматтарды қауіпсіз, сапалы тұрғын үймен қамтамасыз ету болып табылады. Әр уақытта және әр қоғамның даму формацияларында тұрғын үй мәселесі өзінің өзектілігін жоғалтқан емес.
Кеңес Одағының күйреуі, Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы және мемлекеттің нарықтық экономикаға өтуіне сәйкес мемлекетте жүргізілген жекешелендірумен бірге, отандық мүлік нарығының қалыптасуы тұспа-тұс келді [ 12, 15-17б.]
Тұрғын үй нарығының қалыптасуын шартты түрде келесідей кезеңдерге бөлуге болады: 1991 - 2001 жж.-бірінші кезең; 2002 - 2006 жж.-екінші; 2007 - 2009 жж.-үшінші; 2009ж.-қазіргі уақытқа дейін -төртінші кезең.
Бірінші кезең. Мүлік саласындағы нарықтық қарым-қатынастарды заңдастыру 1990 жылдардың басындағы тұрғын үйлерді жаппай жекешелендіруден басталды. Осы уақытта отандық мүлік нарығының негізі қаланды. Нарықта бағаның қалыптасуы стихиялық сипат алды, себебі жаңа тауар - мүлік үшін баға белгілеудің тетіктері анықталмаған еді. Саланы реттеуге қатысты алғашқы заң актілері мен құқықтық нормативтер қабылданды (1 кесте).
Екінші кезең. Қазақстанда нарықтық экономика дамуының қарқыны біріншілік тұрғын үй нарығындағы жағдайдың өзгеруіне әкелді. 1990-шы жылдардың ортасында тұрғын үй нарығы тоқырауды бастан өткерсе, 2000 жылдан бастап біріншілік нарық жанданып, жаңа тұрғын үй құрылысын жүргізу қарқыны үдей бастады. Мүлік нарығының дамуының екінші кезеңі жеке үйлер мен тұтас коттедждер құрылысының салынуымен ерекшеленеді. Бастапқы тұрғын үй нарығындағы бағаның өсуі, нарықтың қалыптасуының екінші кезеңінде жалғасты. Бағаның көтерілуінің көптеген факторлары бар, яғни жеке инвесторлар мен компаниялардың мүлікті, жеке меншік капиталдарын сақтау мен өсірудегі инвестициялық құрал ретінде қолдануы және т.б. Тұрғын үй нарығының қалыптасуының екінші кезеңінің ең басты ерекшелігі, мемлекетте тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзімді қаржыландырудың негізгі бағыттары-ипотекалық несие беру және құрылыстық жинақ жүйелерін дамыту қолға алынды.
Үшінші кезең. Мүлік нарығының дамуының үшінші кезеңі елдегі тұрғын үй саясатын әрі қарай дамыту жағдайларымен байланысты. Осы кезеңде Қазақстан Республикасында Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Онда тұрғын үй құрылысын қаржыландыру және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүйелерін реформалау, түрғын үй құрылысының құнын төмендету, тұрғын үй салынатын аудандарда әлеуметтік, экономикалық және көліктік инфрақұрылымдарды дамыту сияқты іс-әрекеттер жүргізуге қадам жасалған.

Кесте 3 - Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығы даму бағытының сипаттамасы
Периодтар
Ерекшеліктері
Мәселелері
Мемлекеттік шаралар
Бірінші
кезең
(1991-1995ж.)
қалыптасқан тұрғын үй шаруашылық байланыстарының бұзылуы, тұрғын үй саясатының өзгерісі болып, мемлекеттік тұрғын үй қоры жекешелендірілді, нарықты қаржыландыру бағыттары мен тұрғын үй шаруашылықтары қызметі нарықтық бағытта қалыптасып, дами бастады;
ұлғаймалы инфляция болып, сала қызметтерінің жағдайы нашарлады, сала толық қаржыландырылмай, апаттық жағдайлар көптеп кездесіп, тұрғын үй қызметі бағаларының жалпы шамасы республика бойынша бірнеше есе өсті;
1992ж. ҚР тұрғын үй қорын жекешелендіру туралы,
1992ж. Қазақстан Республикасының Тұрғын Үй Кодексі, Жаңа тұрғын үй саясаты, 1994ж. Тұрғын үй несиелері туралы заңдар шығарылып, 1995ж. Тұрғын Үй Құрылысы Жинақ Банкі қалыптасты;

Екінші
кезең
(1998-2001ж.)
экономика аса жоғары емес, бірақ тұрақты түрдегі көрсеткіштерге ие болды, тұрғын үй құрылысының жандануы басталып, салада инвестициялау қарқыны жоғарлады; аймақтарда жекешелендіру процессі аяқталды;
тұрғындар барлық қызмет көрсету шығындарын өздері төлеуге бет бұрды, мемлекеттік құрылыс ұйымдары қысқаруға ұшырап, жекеменшік кәсіпорындар құрылды;
тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын реформалау жүргізілді, 1998ж. Тұрғын үй құрылысы Заңы қарастырылды;

Үшінші
кезең
(2002-2007ж.)
Мемлекеттік бағдарламалар қабылданды, тұрғын үй қорын сақтап қалу, үйлердің апаттық жағдайдан қирауының алдын-алу, қаржы нарығына өзгерістер енгізілді, халықтың өмір сүру деңгейінің көрсеткіштерін арттыру көзделді, бастапқы, екінші нарықтағы тұрғын үйлерді несиеге сатудың тұрақты нарығы қалыптасты, элитті, бизнес сыныбындағы пәтерлер құрылысы жүрді;
тұрғын үй мәселесі ең маңызды мәселелердің бірі болды, бағаның өсу қарқыны өте жоғарлап, баспана жетіспеушілігі, екінші нарықтағы бағаның бірінші нарықтағы бағадан жоғарлауы болды, әлеуметтік жағдайларды қалыпқа келтіру, тұрғын үй құрылысына несиелік қаржыландыру қажет етілді, тұрғын үй саласын одан әрі дамыту мемлекет үшін аса маңызды болды;
2002 ж. ҚР Бағдарламалар дайындау Ережелері, АҚ Қазақстан Ипотекалық Компаниясы, 2005ж. Қазақстанда ипотекалық несиелерді кепілдендіру қоры қалыптасып,
2006 ж. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы қарастырылды,
2007-2009 жылдарға Мемлекеттік бағдарламалар қабылданды;

Төртінші кезең (2008 жыл және одан бері қарай)
бағаның өсу қарқыны бастапқы, екінші нарықта әртүрлі болды; әлемдік қаржы дағдарысына байланысты тұрғын үй нарығында да құлдырау байқалды, мемлекет саясаты банк механизміне бағытталды;
2008ж. баға өте жоғарлады,
2009ж. жылжымайтын мүлік белсенділігі, 2010ж. республика бойынша тұрғын үйлерді алып-сату көлемі төмендеді, нарықтың бәсеңсуі 70% болды;
2009 ж. Тұрғын үй құрылысындағы үлестік қатысу туралы Заңы;
ҚР тұрғын үй нарығын, құрылысын одан әрі дамыту көзделді, екінші кезектік мемлекеттік бағдарламалар қарастырылды;
Ескертпе - автордың құрастыруы

Бұл кезеңде барлық облыс және ірі қала орталықтарында байқалған тұрғындардың жасанды өсімі тұрғын үй сұранысын арттырып, қоғамда баспана тапшылығын одан әрі жалғастыра берді. Тұрғын үй нарығындағы баспана бағасының өсуі нарықтың қалыптасуының үшінші кезеңінде әрі қарай жалғасып, ең жоғарғы деңгейге жетті. Тұрғын үй нарығының қалыптасуының үшінші кезеңінің ерекшелігі ретінде ипотекалық несиелендіру жүйесінің жандануы, тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу тетіктерінің пайда болуын айтуға болады.
Төртінші кезең. Нарықтың қалыптасуының бұл кезеңі әлемдегі қаржылық дағдарыстың ел экономикасына тигізген әсерімен тікелей байланысты. Бұл аралықта Тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Алғашқы рет мемлекет деңгейінде баспана мәселесін шешудің жолы ретінде әлемдік дамыған мемлекеттерде бірнеше он жылдықтар бойы қолданыста болған жалдық тұрғын үй түрін дамытудың негіздері жасалып, құқықтық актілерге өзгерістер енгізілді.
4-кестеде отандық тұрғын үй нарығының қалыптасуы мен дамуына қатысты мәліметтер келтірілген.

Кесте 4 - Қазақстан Республикасы бойынша тұрғын үй құрылысы және
халықтың тұрғын үй жағдайы көрсеткіштерінің серпіні (2000 - 2010 жж.)
Жылдар
Тұрғын үйлерді
іске қосу,
жалпы
ауданы,
мың ш.м
Қаражатты
игеру
мөлшері,
млн. тг

Пәтерлер
саны, мың
Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, бір тұрғынға келетін жалпы алаң, ш.м
Халықтың 1000
адамына шаққандағы салынған
үйлер, ш.м
2000
1132
16630
10,5
16,4
75,7
2001
1105
13737
9,6
16,4
75,9
2002
1218
22435
10,9
16,5
82,1
2003
1506
27310
12,5
16,3
101,6
2004
1552
36158
12,6
16,6
104,5
2005
2111
59524
18,2
17,0
141,2
2006
2591
130495
21,9
17,3
172,6
2007
4992
254287
43,8
17,5
329,6
2008
6245
368354
54,5
17,6
408
2009
6679
490375
57,5
17,9
520,6
2010
6832
442335
58,8
18,4
536,2
20102009,%
102,3
90,2
102,3
102,8
103
Ескерту: ҚР Статистика агенттігінің мәліметтері негізінде құрастырылып, пайыздық мөлшері есептелген.

Қазақстандағы тұрғын үй рыногын талдауды үш негізгі бағыты бойынша жүргізуге болады, олар: инвестициялау, тұрғын үй нысандарын енгізу және бағалық көрсеткіш [ 13]
2000-2010 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы бойынша тұрғын үй құрылысына инвестиция салу көлемі және қаржыландыру көздері де толық өзгерістерге ұшырады. 2010 жылы тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестиция мөлшері 442335 млн. тг құраған, бұл көрсеткіш 2009 жылмен салыстырғанда 9,8 % аз, 2007 жылмен салыстырғанда 20 % артық және 2000 жылмен салыстырғанда 2659%, яғни 26,5 есеге өскен. 2000 жылы 1132 мың ш. м тұрғын үй алаңы пайдалануға берілсе, 2010 жылы бұл көрсеткіш 6832 мың ш. м құраған. 2000 жылдан бастап 2010 жылғы дейінгі мерзім ішінде тұрғын үйлерді іске қосудың жалпы ауданы 6,03 есеге өскен.
Тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестициялардың өңірлердегі үлес салмағын қарастыратын болсақ, Алматы, Астана қалаларында және Алматы, Атырау, Маңғыстау және Оңтүстік Қазақстан облыстарының республикадағы тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестиция мөлшеріндегі үлес салмақтары жоғары (5-кесте).

Кесте 5 - Республика өңірлері бойынша тұрғын үй құрылысы және
құрылысқа жұмсалған инвестиция мөлшері (2010 ж.)
Өңірлер
Тұрғын үй құрылысы,
мың ш.м.
Үлес салмағы,%
Инвестиция,
млн.тг
Үлес
салмағы, %
Қазақстан Республикасы
6832
100
442335
100
Ақмола
206
3,0
7660
1,7
Ақтөбе
369
5,4
15878
3,6
Алматы
524
7,7
41345
9,3
Атырау
508
7,4
21949
4,9
Шығыс Қазақстан
226
3,3
7678
1,7
Жамбыл
234
3,4
6256
1,4
Батыс Қазақстан
219
3,2
8694
1,9
Қарағанды
484
7,1
15533
3,5
Қостанай
187
2,7
11511
2,6
Қызылорда
218
3,2
5565
1,3
Маңғыстау
468
6,9
24467
5,5
Павлодар
143
2,1
9096
2,1
Солтүстік Қазақстан
216
3,2
4949
1,1
Оңтүстік Қазақстан
608
8,9
19354
4,4
Астана қ.
1212
17,7
127526
28,8
Алматы қ.
1010
14,8
114874
26
Ескерту: автор есептеген

Қазақстан Республикасының өңірлерінің тұрғын үй қорының көлемі бірінші кезекте тұрғын алаңын айқындау мақсатында салыстырмалы көрсеткіштер динамикасы бойынша бағаланды. Қазақстан Республикасының қарастырылып отырған өңірлерінің тұрғын үй алаңының өсуімен сипатталады. Сонда да тұрғын үй алаңдарының өсу қарқыны халықтың өсу қарқынына жетпейді. Қазақстан Республикасының өңірлерінде соңғы жылдары халықтың өсімі байқалады және тек Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Қостанай облыстарында халық саны шамамен 0,5% қысқарған. Жалпы ел бойынша бұл көрсеткіш екі жылда орташа 1% өскен.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.