«Информатика сабағында ойын элементтерін пайдалану ерекшеліктері»
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗІРГІ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар. ..
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық.педагогикалық мәні .
1.4.Ұлттық ойындар . мектептегі тұтас педагогикалық процесті жетілдірудің дидактикалық құралы . .
1.5.Ойын арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру . . . . . . .
1.6.Информатика пәнінде зерттеулік оқыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыру.
ІІ. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1. Ойын элементтерін пайдалану тиімділігі,ойын түрлері және оны қолдану тәсілдері . . . . . . . . . . . . . .
2.2.Информатика пәнін оқытуда ойын технологияларын қолдану . . . . . . . . . . . . .
2.3. Паскаль программалау тілі курсында ойын элементтерін қолдану . . . . . . . . . .
ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . .
ІV.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗІРГІ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар. ..
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық.педагогикалық мәні .
1.4.Ұлттық ойындар . мектептегі тұтас педагогикалық процесті жетілдірудің дидактикалық құралы . .
1.5.Ойын арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру . . . . . . .
1.6.Информатика пәнінде зерттеулік оқыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыру.
ІІ. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1. Ойын элементтерін пайдалану тиімділігі,ойын түрлері және оны қолдану тәсілдері . . . . . . . . . . . . . .
2.2.Информатика пәнін оқытуда ойын технологияларын қолдану . . . . . . . . . . . . .
2.3. Паскаль программалау тілі курсында ойын элементтерін қолдану . . . . . . . . . .
ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . .
ІV.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Білім беру - аса күрделі әлеуметтік-экономикалық механизм. Оны реформалаудың мәселелері де сан қырлы. Қазіргі кездегі республикамызда қолға алынған білім беру жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық – ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа үрдістің мән-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дәйекті факторлар:
- Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет болып қалыптасуы;
- Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі пішімдерін дамыту;
- Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып отыр.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына арналған Жолдауында “біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ержетеді. Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді,олар бейбіт,абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады” деп көрсетілгеніндей,ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білім нәрі.[1]
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты, саналы азамат тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Мұндай мақсаттың баянды болуы оқу-тәрбие жүйесінің үлесіне тиетінін ескерсек, жас жеткіншектердің білімді, білікті болуында ойынның алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен өнертанудың ғана зерттеу нысандары болып келсе, қазіргі таңда ойын проблемасы психология, әлеуметтану, мәдениеттану, әдебиеттану, т.б. салалардың көкейтесті мәселесіне айналып отыр. Ойын арқылы оқушы білім алуға, оқуға қызықтыра отырып тұлғаны дамуын қалыптастыруға болады.
- Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет болып қалыптасуы;
- Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі пішімдерін дамыту;
- Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып отыр.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына арналған Жолдауында “біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ержетеді. Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді,олар бейбіт,абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады” деп көрсетілгеніндей,ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш-білім нәрі.[1]
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты, саналы азамат тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Мұндай мақсаттың баянды болуы оқу-тәрбие жүйесінің үлесіне тиетінін ескерсек, жас жеткіншектердің білімді, білікті болуында ойынның алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен өнертанудың ғана зерттеу нысандары болып келсе, қазіргі таңда ойын проблемасы психология, әлеуметтану, мәдениеттану, әдебиеттану, т.б. салалардың көкейтесті мәселесіне айналып отыр. Ойын арқылы оқушы білім алуға, оқуға қызықтыра отырып тұлғаны дамуын қалыптастыруға болады.
Негізгі әдебиет:
1. Кукушкин В.С. Современные педагогические технологии. Начальная школа. Пособие для учителя. (Серия “ Учение с увлечением”). – Ростов н/Д: изд-во “Феникс”, 2004.- 384 с.
2. Подласый И.П. Педагогика начальной школы: Учебное пособие .- М.: Гуманит. Изд.центр ВЛАДОС, 2000.- 400 с.
3. Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования.- Алматы, Научно-издательский центр “Ғылым”, 2001 г., 296 с.
4. Мұханбетжанова Ә.Педагогиканы оқыту әдістемесі.-Алматы,ҚРЖоғары оқу орындарының қауымдастығы,2011ж.-356б.
5. Елубаев С., Елубаева С. Дидактикалық ойындар мен логикалық есептер. // Бастауыш мектеп кітапшасы, 1995. - № 9, 10. – 17-35 б.
6. Елубаева С. Дидактикалық ойын – оқыту әдістерінің бірі // Бастауыш мектеп кітапшасы, 1998. - № 2. – 7-13 б.
7. Елубаева С. Бастауыш кластарда математикадан жұргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Алматы: Мектеп, 1985. – 99 б.
8. Жикалкина Т.К. Математикадан ойындар мен қызықты тапсырмалар. – Алматы: Рауан, 1992. – 64 б.
9. Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты. – Алматы: РБК, 2003. – 245 б.
10. Сарбасова Қ.А, Сарбасова Қ.А. Математикадан дәстүрлі емес сабақтар: әдістемелік құрал. – Қарағанды. САНАТ – Полиграфия баспасы, 2005.
Қосымша әдебиет:
1. Айтпаева А.К. Программа использования казахских народных детских игр в начальной школе – Алматы: 1996. –26 с.
2. Абдуллаева Ұ.,Тіленбаева М. ұлттық ойындар арқылы еңбекке тәрбиелеу // Бастауыш мектеп. – 2005. - №9.- 28-30 б.
3. Қаражанұлы Т. және т.б. 1 класта математиканы оқыту. – Алматы: Рауан, 1992 – 170 б.
4. Қосанов Б.М. ¤міртаева Р.Қ. Математикадан дидактикалық ойындар және қызықты жаттығулар. – Алматы: Атамұра, 1998.- 48 б.
5. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1992. – 240 б.
6. Микитинская М.И. Игровые ситуации как средство повышения эффективности обучения младших школьников математике. – Автореф.дисс…к.п.н. – Киев, 1980 – 15 с.
7. Педагогикалық ізденіс. /Құраст. И.Н. Баженова. – Алматы: Рауан, 1990 – 574 б.
8. Сансызбайқызы М. Балдырғандарға арналған қызықты математикалық тапсырмалар. – Алматы: Рауан, 1993. – 51 б.
9. Сағындыков Е. Қазақтың ұлттық ойындары. – Алматы: Рауан, 1991. - 176 б.
10. Сағындықов Е. Ұлттық ойындарды оқу–тәрбие процесінде пайдалану. – Алматы: Рауан, 1993. – 76 б.
1. Кукушкин В.С. Современные педагогические технологии. Начальная школа. Пособие для учителя. (Серия “ Учение с увлечением”). – Ростов н/Д: изд-во “Феникс”, 2004.- 384 с.
2. Подласый И.П. Педагогика начальной школы: Учебное пособие .- М.: Гуманит. Изд.центр ВЛАДОС, 2000.- 400 с.
3. Ш.Т.Таубаева, С.Н.Лактионова Педагогическая инноватика как теория и практика нововедений в системе образования.- Алматы, Научно-издательский центр “Ғылым”, 2001 г., 296 с.
4. Мұханбетжанова Ә.Педагогиканы оқыту әдістемесі.-Алматы,ҚРЖоғары оқу орындарының қауымдастығы,2011ж.-356б.
5. Елубаев С., Елубаева С. Дидактикалық ойындар мен логикалық есептер. // Бастауыш мектеп кітапшасы, 1995. - № 9, 10. – 17-35 б.
6. Елубаева С. Дидактикалық ойын – оқыту әдістерінің бірі // Бастауыш мектеп кітапшасы, 1998. - № 2. – 7-13 б.
7. Елубаева С. Бастауыш кластарда математикадан жұргізілетін сыныптан тыс жұмыстар. Алматы: Мектеп, 1985. – 99 б.
8. Жикалкина Т.К. Математикадан ойындар мен қызықты тапсырмалар. – Алматы: Рауан, 1992. – 64 б.
9. Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты. – Алматы: РБК, 2003. – 245 б.
10. Сарбасова Қ.А, Сарбасова Қ.А. Математикадан дәстүрлі емес сабақтар: әдістемелік құрал. – Қарағанды. САНАТ – Полиграфия баспасы, 2005.
Қосымша әдебиет:
1. Айтпаева А.К. Программа использования казахских народных детских игр в начальной школе – Алматы: 1996. –26 с.
2. Абдуллаева Ұ.,Тіленбаева М. ұлттық ойындар арқылы еңбекке тәрбиелеу // Бастауыш мектеп. – 2005. - №9.- 28-30 б.
3. Қаражанұлы Т. және т.б. 1 класта математиканы оқыту. – Алматы: Рауан, 1992 – 170 б.
4. Қосанов Б.М. ¤міртаева Р.Қ. Математикадан дидактикалық ойындар және қызықты жаттығулар. – Алматы: Атамұра, 1998.- 48 б.
5. Қоянбаев Ж.Б. Педагогика. – Алматы: Рауан, 1992. – 240 б.
6. Микитинская М.И. Игровые ситуации как средство повышения эффективности обучения младших школьников математике. – Автореф.дисс…к.п.н. – Киев, 1980 – 15 с.
7. Педагогикалық ізденіс. /Құраст. И.Н. Баженова. – Алматы: Рауан, 1990 – 574 б.
8. Сансызбайқызы М. Балдырғандарға арналған қызықты математикалық тапсырмалар. – Алматы: Рауан, 1993. – 51 б.
9. Сағындыков Е. Қазақтың ұлттық ойындары. – Алматы: Рауан, 1991. - 176 б.
10. Сағындықов Е. Ұлттық ойындарды оқу–тәрбие процесінде пайдалану. – Алматы: Рауан, 1993. – 76 б.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Қорғауға жіберілді
Информатика және ЕТ кафедрасың
меңгерушісі
_________ М.М.Абдимомынова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Информатика сабағында ойын элементтерін пайдалану ерекшеліктері
050111 – мамандығы бойынша – Информатика
Орындаған ________________ Алибеков Д.
Ғылыми жетекшісі
________________ Қалақбасова Н.Б.
аа оқытушы
Тараз – 2012
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗІРГІ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар. ..
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық-педагогикалық
мәні . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
1.4.Ұлттық ойындар – мектептегі тұтас педагогикалық процесті жетілдірудің
дидактикалық құралы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.Ойын арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру . . . . . .
.
1.6.Информатика пәнінде зерттеулік оқыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыру.
ІІ. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1. Ойын элементтерін пайдалану тиімділігі,ойын түрлері және оны қолдану
тәсілдері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.Информатика пәнін оқытуда ойын технологияларын қолдану . . . . . . . .
. . . . .
2.3. Паскаль программалау тілі курсында ойын элементтерін қолдану . .
. . . . . . . .
ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ІV.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
КІРІСПЕ
Білім беру - аса күрделі әлеуметтік-экономикалық механизм. Оны
реформалаудың мәселелері де сан қырлы. Қазіргі кездегі республикамызда
қолға алынған білім беру жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық –
ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған
біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа
үрдістің мән-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дәйекті
факторлар:
- Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет болып қалыптасуы;
- Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі пішімдерін дамыту;
- Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып отыр.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына арналған
Жолдауында “біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ержетеді. Олар бабаларының игі
дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында
жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді,олар
бейбіт,абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз
елінің патриоттары болады” деп көрсетілгеніндей,ертеңгі келер күннің
бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын
құдіретті күш-білім нәрі.[1]
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты,
саналы азамат тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Мұндай мақсаттың баянды
болуы оқу-тәрбие жүйесінің үлесіне тиетінін ескерсек, жас жеткіншектердің
білімді, білікті болуында ойынның алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің
түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен
өнертанудың ғана зерттеу нысандары болып келсе, қазіргі таңда ойын
проблемасы психология, әлеуметтану, мәдениеттану, әдебиеттану, т.б.
салалардың көкейтесті мәселесіне айналып отыр. Ойын арқылы оқушы білім
алуға, оқуға қызықтыра отырып тұлғаны дамуын қалыптастыруға болады.
Ойынның негізгі мақсаты-баланы қызықтыра отырып білімді меңгерту болса,
мұғалімнің міндету-сол ойын түрлерін пайдалана отырып оқушылардың өздігімен
жұмыс істей білуге, ой белсенділігі мен тіл байлығын арттыра түсуге түрлі
дағды мен шеберлікті меңгертуге қол жеткізу. Оқу-тәрбие жұмысында ойындарды
қолданудың кең спектрін сипаттау мақсатында көптеген ғылыми зерттеулер
жасау арқылы мынадай мәселелердің басы ашылды:
• ойлау, ес, сөйлеу, жігер, назар үрдістеріне дидактикалық ойындардың
әсер ету сипаты;
• жеке оқыту маңызының артуы;
• оқу ойындарына қатысушылардың таным қызығуы арқылы шығармашылық
ізденіске ұмтылуы, т.б.
Бүгінгі таңда өздеріміз тәлім-тәрбие беріп жатқан бүлдіршіндер ертеңгі күні
тек білімді кадр ғана емес, Отанын жанындай сүйетін, ұлттық тарихы мен
мәдениетін қастерлейтін, рухани кемелденген азамат болып өсіп жетілуі
қажет. Өзінің қазақстандық екенін, Қазақстанда туғаннан әрбір бала мақтаныш
ете алса ғана-біздің бұл ісіміздің нәтижелі болғаны. Сонда ғана біз,
ұстаздар, бүгінгі заман алдымызға қойып отырған күрделі міндетті абыроймен
атқарып, еліміздің болашақ азаматтарын тәрбиелеп өсірдік деп сеніммен айта
аламыз. Ынтымақ, бірлік, сыйластыққа қазақ жастарын бала күннен баулысақ,
ел іргесі сөгілмек емес.
І. Қазақстанның білім беру жүйесіндегі қазіргі технологиялар
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар
Оқытуды технологизациялау идеясының пайда болуы ең алдымен әртүрлі
теориялық және тәжірибелік іс-әрекет аймақтарына техникалық прогрестің
енуімен байланысты. А.С. Макаренко бүкіл әлемдік танымал “Педагогикалық
поэмасында”: “Біздің педагогикалық өндірісіміз ешқашан технологиялық
логикада құрылған жоқ, әрқашан рухани үгіттеу логикасы бойынша құрылған.
Тек сол себепті ғана бізде педагогикалық өндірістің барлық маңызды
бөлімдері жоқ: технологиялық процесс, операциялар есебі, конструкторлық
құралдарды пайдалану, нормалау, бақылау, енгізулер, теріске шығару”.
В.П. Беспальконың айтуынша әрбір іс-әрекет не технология; не өнер болуы
мүмкін. Өнер интуиция негізінде, технология – ғылым негізінде құрылған.
Өнерден бәрі басталады, технологиямен аяқталады, ал педагогикалық
іскерлікке онсыз айналып өтуге болмайды. Экспроматқа қарама-қарсы, интуиция
бойынша әрекет етуден жоспарланған технологиялық іс-әрекетке көшу болып
табылады.
Оқыту технологиясын жаппай ендіруді зерттеушілер 60-шы жылдардың басына
жатқызады және оны алғашында американдық, ал одан соң европалық мектептің
қайта өрлеуімен байланыстырады. Шет елдегі қазіргі заманғы педагогикалық
технологияларды неғұрлым танымал зерттеушілері: Дж. Кэролл, Л.Н. Ланд, Ю.К.
Бабанский, Л.М. Эрдиев, Н.П. Раченко, Л.Я. Зорина, В.П. Беспалько, М.П.
Хомерики және басқалардың ғылыми еңбектерінде көрсетілген [3].
Қазіргі уақытта технологиялар білім берудің бір түрі ретінде қарастырылады
және психодидактика, қоғамдық психология, кибернетика, басқару және
менеджмент теорияларында бағаланады
Бастапқыда көрсетілген педагогтар оқыту технологиясы, оқу технологиясы және
педагогикалық технология арасында өзгешелік қоймады. “Педагогикалық
технология” термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал
технологияның өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін
педагогикалық технологияны, педагогикалық мiндеттердi шешумен байланысты,
педагогтің жалғастырмалы жүйедегі іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала
жобаланған педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы
шығаруы ретінде түсіндіріледі. Педагогикалық технология туралы бұндай
көріністер былай анықталады:
• өте жоғары деңгейде теориялық дайындығы және бай тәжірибесі бар
мамандардың әр түрлі таңдаулы педагогикалық технологияларды дайындау
мүмкіндіктері;
• мақсатқа сай педагогикалық технологияларды өзіндік таңдау
мүмкіндіктері, мұғалім және оқушылар іскерліктерінің өзара байланысты
мүмкіндіктерімен және шарттарымен байланысты.
Педагогикалық технология – педагогикалық іскерліктердің жетістігіне
жеткізетін ғылыми жобалау және нақты өндіру. Сонымен педагогикалық процесс
белгілі жүйе принциптерінде құрылатын болғандықтан, педагогикалық
технология сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Осы принциптерді жалғастырмалы
орындау олардың объективті қарым-қатынасында және педагогтің т ұлғасын
толық көрсететін жинағы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Міне, осында педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және тәрбиелеу
жұмысынан айырмашылығы байқалады. Егер “әдістеме” үғымы, оларды орындауға
қатысты емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану
көпкейіпкерлік белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-
келген педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог
маманның іс-әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Қоршаған ортамен оның қарым-қатынастарына қатысты балаға ғылыми негізделген
әсер ету. Н.Е. Щуркова бұл жағдайда педагогикалық технология тек қана
тәрбиелік жұмысқа қатысты болады және өзімен қолданбалы педагогикалық
еңбекті анықтайды. Педагогикалық технология бұл көзқарастан – бұл табиғи
және тепе-тең педагогтің іс-әрекеті, жетіліп келе жатқан жағдайды
сипаттайды. Психологиялық-педагогикалық және оның жоғары руханилығы
деңгейінде қазіргі заман мәдениетімен байланыста болады [1,2].
Педагогикалық технологиялар, оқыту технологиялары (дидактикалық
технологиялар) және тәрбиелеу технологиялары ретінде қарастырылуы мүмкін.
В.В. Ликан бұл технологиялардың неғұрлым маңызды белгісін бөліп көрсетеді:
- технология нақты педагогикалық ой түрінде өндіріледі, оның негізінде
автордың белгілі әдіснамалық философиялық позициясы жатады. Осылайша, білім
беру процесінің технологиясы және жеке тұлғаны дамыту технологиясын айыруға
болады;
- педагогикалық іс-әрекеттердің технологиялық тізбегі операциялары,
қарым-
қатынасы күтіп отырған нақты формадағы қорытындысы бар мақсатты
ұстанымдарға сәйкес тізбектеледі;
- диалогтік қарым-қатынас адами және технологиялық мүмкіндіктерді
тиімді іске асыру, даралау және саралау принциптерін негізге ала отырып
келісімді түрлі мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынасты іс-әрекетін
технология қарастырады;
- педагогикалық технологияның элементтері бір жағынан кез-келген
мұғаліммен өндірілуі қажет, ал 2-ші жағынан қарағанда барлық оқушылардың
жобаланған қорытындыларына (мемлекеттік стандарт) жетулерін қамтамасыз
етеді;
- педагогикалық технологиялардың органикалық бөлігі болып табылатындар –
диагностикалық процедуралар, іс-әрекеттер қорытындыларын өлшеудің
көрсеткіштері және инструментариялар, белгілі ұстанымдар.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-қатынаста.
Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі – шеберлік.
Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге болатын
педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мүғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіпқорлығы
көрінеді [3].
Дидактикада өзара байланысқан жалпы және жеке технологияларды айыруға
болады, жалпыларға конструкциялау технологиясы жатады. Мысалы, қарым-
қатынас процесі және оны іске асыру; жеке бұл оқытудың, оқу іс-әрекетін
педагогикалық белсендіру, оқытудың қорытындыларын бақылау және бағалау,
және неғұрлым нақты – оқу жағдаятын талдау, сабақтың басталуын ұйымдастыру
және т.б. типтес міндеттерін шешу технологиясы.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
Қазіргі өндірілген және білім беру тәжірибесінде білімді трансформациялау,
іскерліктер мен дағдылар, проблемалық, бағдарламаланған әртүрлі деңгейлік,
бейімдік, модульдік оқыту және т.б. технологиялары қолданылады.
Білім, білік және іскерліктерді трансформациялау технологиясы.
Мұндай технологиялдарда оқушылардың өндірістік іс-әрекетке мүғалім
тарапынан толық міндеттеме жүктеледі. Алғашқысына орындаушы ролі
қалдырылады.
Білім беру технологиясы келесі процедураларды қамтиды:
- оқытушы тапсырмасының негізін, оның мақсатын, операцияларды орындау
сатыларын және қорытындысын түсіндіреді;
- әрбір операцияны орындауды көрсетеді және оқушылардың зейінін
белсендіреді;
- әрбір операцияны қайта түсіндіреді, оқушыдан нені ұққанын, нені ұқпағанын
түсіндіру арқылы;
- оқушы әрбір операцияны, нені орындап жатқанын дауыстап айтып орындауын
өтінеді;
- оқушыға әрбір операцияны, педагогтің нұсқаулары бойынша орындауды
ұсынады;
- оқушылардың іс-әрекетіне баға береді және егер қажет болса жөндеулер
енгізеді;
- оқушы операцияларды қате жібермегенше орындай береді;
- оқушыны берілген жұмысты орындауымен мадақтайды.
Технология негізінде оқушыға суреттелген өнімді түрдегі берілген
әрекетті меңгеруді қамтамасыз ететін, орындаушы функцияларына бөлінген
мұғалім іс-әрекеттерді түсіндіру, операцияларды көрсету, оқушылардың оны
орындауын бағалау және жөндеумен байланысты.
Ойлау іс-әрекеттерін кезеңдік қалыптастыру технологиясы.
П.Я. Гальперин теориясының негізінде пайда болған. Оны кезеңдер қатары
түрінде елестетуге болады.
1-ші кезең оқушылардың ынтасын белсендіруін анықтайды.
2-ші кезең іс-әрекеттің бақылау негізінің сызбанұсқасын түсіндірумен
байланысты. Оқушылар алдын-ала іс-әрекет мінездемесімен, оның өту
шарттарымен, бақылаушылық, орындаушылық іс-ңрекеттердің өтуімен танысады.
Іс-әрекеттер жалпылығының деңгейі, яғни оларды басқа шарттарға ауыстыру,
осы іс-әркеттерді бақылау негізінің толықтылығына байланысты. Осындай
негіздің 3 типін бөліп көрсетеді:
-дайын түрде үлгімен беріледі, бақылаудың толық емес жүйесі, оперативті
орындау қажет (мысалы, оқыту техникасы элементтерін меңгеру);
-дайын күйінде іс-әрекеттердің нақты бақылау негізінде берілуі;
-іс-әрекеттердің бақылау негізі – жалпыланған түрде беріледі.
3-ші кезең – іс-әрекетті сыртқы пішінді орындау материалды немесе
материалданған, яғни кез-келген модель, сызба, схемалар және т.с.с.
көмегімен орындалады. Бұл іс-әрекеттер тек бағдарлық қана емес, сонымен
қатар орындаушылық және бақылаушылық функциялары. Бүл кезеңде оқушылардан
олар жасайтын операцияларды және олардың ерекшеліктерін айтқызу қажет.
4-ші кезең – “сыртқы” тілді анықтайды, мұнда іс-әрекет ары қарай тілдік
(ауызша немесе жазбаша) көрнекілеу және материалданған құралдардан бөлініп
алынған, жалпыламаға ұшырайды.
5-ші кезең – ішкі тілдік кезең, мұнда іс-әрекет ой пішінге ие болады.
Соңында 6-шы кезең іс-әрекетті ойлау жобасында орындаумен байланысты (іс-
әрекетті интериозациялау).
Ойлау іс-әрекетін кезеңдік қалыптастыру технологиясының жетістігі,
оқушылардың жекеше түрде жұмыс жасау жағдайын қалыптастыру, және оқу-
танымдық іс-әрекетті өзіндік басқаруын себептендіру.
Батыс философтары мен әлеументтанушыларының (К.Кларк, Ф. Махлуп, И.
Масуда жене т.б.) советтік және ресейлік (Б.М. Боголюбов, И.И. Маркел жене
т.б.), қазақстандық (Ж.М. Жусубалиева жене т.б.) ғалымдар жұмыстарын
зерттей келе тиімді оқыту технологиясының бірі деп, үлкен (ауқымды)
гуманистік мүмкіншілігі бар жаңа ақпараттық, оның ішінде оқытудың
компьютерлік технологиясын атауға болады.
Компьютерлік технологияларды енгізу жұмысы барысында компьютерлік
қолдауы бар сабақ құрылымының алгоритмі құрылады. Оның келесі кезеңдері
бар.
1. Сценарий қалыптастыру (нақты көрсетілген компьютерлік тапсырмалары бар
сабақ құрылымы: экран түрі, мұғалім әрекеті, оқушылар әрекеті, нәтиже);
2. Сабақтың әр кезеңіне уақытты есептеу;
3. Сабақтың мақсатын міндеттерін, жүру барысын, практикалық тапсырмаларды
және оларды орындау әдістерін құрастыру; қажет бағдарламалық құралдарды
анықтау.
Компьютерлік технологиялардың білім-берудің гуманистік концепциясын
іске асыруда үлкен мүмкіншіліктері бар, нақтырақ айтсақ:
- пәндік білім бағыттылығынан оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін игеруге
ауысуы;
- шешімі шоғырландырып ойлауды қажет ететін, вербальды және бейнелі
құрылымдық ойлаудың дамуын қалыптастыратын, кешенді мәселелерді шешуге
бағыттау;
- оқушылардың іс-әрекетін басқаруда оның нәтижелілігін оқудан тыс
оперативті бағалау мониторингін жетілдіру;
- оқушылардың іс-әрекетінің сабақтан тыс нәтижелілігін бақылау үшін
дәстүрлі жүйені толықтыратын оқушылардың танымдық қызығушылықтарын және
шығармашылық белсенділігін жоғарылататын рейтингтік жүйені қолдану.
Оқыту процесін технологияландыру туралы пікірді осыдан 400 жыл бұрын
Я.А. Коменский оның пікірінше оқыту “технологиялық” болуы қажет. Оның
мағынасы нені үйретсе де, нені оқытса да оқу процесі табыссыз болмауы
керек. Технологияға мақсат қою, осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру,
бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды.
АҚШ-та үстіміздегі ғасырдың 30-шы жылдарында техникалық құралдарды
пайдаланып оқыта бастағанда “білім берудегі технология” термині пайда
болды. Бұл көбіне оқу процесінде техниканы пайдалануға байланысты да болды.
60-шы жылдарда америкалық және батыс Европалық білім берудегі реформаларға
байланысты “оқу процесінде межеленген білім нәтижесіне қалай жетуге болады”
мағынасын беретін “педагогикалық технология” термині пайда болды. Ал
дидактикалық технологияның мәселелері біздің заманымыздың екінші жартысында
техника мен технологияның қарқынды дамуы нәтижесінде пайда болды. Оқыту
технологиясы, яғни кеңірек айтқанда педагогикалық технология ақпаратты
өңдеу, сақтау, беру әдістері мен құралдарының табыстарына байланысты
дамудың барлық мүмкіндіктеріне ие бола алатын әлеуметтік технологияның
маңызды компоненті болып табылады. Педагогикалық технология ғымының
қалыптасуы мен дамуының барысында педагогикалық технология ғылымының мәні
түрліше қарастырылады. Педагогикалық технология мәселесіне арналған П.Я.
Гальперин, В.В. Давыдов, В.М. Кларин, Ж.А. Қараев, Т.Т. Галиев т.б.
ғылымдардың еңбектерінде оқыту технологиясын техникалық құралдардың
көмегімен оқыту деген ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми
тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер айтылған.
Педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және тәрбиелеу жұмысынан
айырмашылығы байқалады. Егер “әдістеме” ұғымы, оларды орындауға қатысты
емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану кейіпкерлік
белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-келген
педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог маманның іс-
әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен
құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей
білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген
анықтамалардан “технология” technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым,
заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге
болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды
құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге
мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау
педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың
басты нысаны болғанын айқындайды.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-қатынаста.
Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі – шеберлік.
Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге болатын
педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мұғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіби іскерлігі
көрінеді.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
Педагогикалық технологиялардың көкейтестілігін анықтауда төмендегі
қайшылықтарды атауға болады:
- қоғамның педагог мамандарға қойып отырған талабының күшеюі мен кәсіби
білім беруді жүзеге асыруда кездесетін қиыншылықтар арасындағы;
- қайта дамып отырған жекелеген педагогикалық жүйелер мен оларды жылдам
өзгеріп отырған еңбек шараларына бейімдеу, білім беру жүйесінің
консервативтілігі арасындағы;
- ғылымның даму деңгейі мен өндірістің оны іске асыруға мүмкіндік деңгейі
арасындағы;
- мұғалімнің әлеументтік ролі және қоғамдық ақпараттық-коммуникациялық
қызмет арасындағы;
- педагогикалық жоғары оқу орындары оқу бағдарламаларының мазмұнының
әдістемелік құралдары және қоғам мәдениеті арасындағы болатын қайшылықтар.
Білім ізгілігі – педагогтар мен оқушылардың өз шығармашылық даралығын
дамыту субъектісі болатын, педагогикалық процестің мәні мен сипатына деген
көзқарасты едәуір өзгертетін, педагогикалық ойлаудың басты бөлшегі.
Педагогикалық процестің негізгі мәні, мұндай жағдайда, тұлғаның дамуы мен
өзін-өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны
мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызды
шарттардың бірі болып табылады.
Теорияларды талдау мен қалыптасқан тәжірибелерді жалпылау білім ізгілігінің
негізгі жолдарын анықтауға мүмкіндік туғызады.
Соның ішінде ең маңыздылары:
1. Ізгілендірілген білім мазмұнында қаралатындар:
2. Балалардың қабілеті мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту мен
тәрбиелеудің тұлғалық бағдарлық технологиясын таңдау (Ойлаудың, есте
сақтаудың, назар аударудың негізгі типтері бойынша);
3. Мұғалімнің озық игілік дайындығы: оның оқушылармен ынтымастастығын
қалыптастыруға оқушылардың дайындығы, педагогикалық процестегі
шығармашылық, өзін-өзі көрсетудің қажеттігі.
Қоғамдық-тарихи тәжірибені игерудің басты әлеуметтік-қызметі – білімді
жинақтауда емес, бар білімді қайта қалыптастыруда. Сондықтан қазіргі
заманғы мектептер оқушылардың ойлау белсенділігін кеңінен дамытып, білімді
өзіндік жаңарту мен толықтыруға, оларды теориялық және тәжірибелік
міндеттерді шешкенде сапалы пайдалана білуге үйретуге міндетті. Мұны П.П.
Блонскийдің, Л.С. Выготскийдің, С.Л. Рубинштейннің, А.Л. Леонтьевтің, П.Я.
Гальпериннің, Н.Ф. Талызинаның, Дж. Брунордың және т.б. зерттеулері
дәлелдейді.
Білім берудің сапасын мәнді жоғарылату жолдарын іздестіруде, нақтырақ
айтсақ, жоғары білімнің Н. Чебышев пен В.П. Коган пәнаралық байланыстың
тұжырымдамасын негіздей отыра оны жоғары білім беру тәжірибесіне енгізудің
нақты оқу-әдістемелік механизмін ұсынады. Бұл бағыттағы, инновациялық іс-
әрекет мәселесі жалпы білім беру мектептерінде шешілуі қажет.
Сондықтан, әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас
және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда
мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. “Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың
озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі”, - деп көрсетеді С.В. Селевко.
Қоғам өмірінің барлық салаларында яғни экономикасы мен әлеуметтік
қатынастарында көптеген өзгерістер туып отырған жағдайда білім беру ісінде
де өзгерістің болуы заңды нәрсе. Себебі, халыққа білім беру немесе мектеп
ісін қоғамнан тыс алып қарауға болмайды. Бүкіл қоғам өмірінде бой көрсеткен
келеңсіздіктің халыққа білім беру саласына да соқпай өтпегені мәлім.
Сонымен, халыққа білім беру жүйесі қоғамдық әрекеттердің басқа салаларымен
де қатарлас алға басуы керек.
Ғылым мен халыққа білім берудің дамуы еліміздің техникалық прогресске
жеткізері мәлім. Ал техникалық прогресс қоғамдық және жеке бастың өмір сүру
деңгейін көтеруші еңбек өнімділігінің жоғарлауына әкеледі. Сонымен, білім
беру жүйесін қоғамдық өмірдің өзге салаларының да негізі деп білуіміз
керек.
Инновациялық педагогикалық іс-әрекет белгілі оқытудың, тәрбие беру мен
дамытудың стереотипіне қарама-қайшы, ол белгілі межеден шығып, жеке
шығармашыл, өз бағытымен жұмыс істей алатын мұғалім қалыптастыруға
бағытталады. Шынында бұл мәселенің шешімі ұстаздың кәсіпкерлік шынайы іске
асыруға тән сол бір ішкі объективті қайшылықты анықтаумен байланысты.
Ю.Н. Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі “мөлшерлік шығармашылық
белсенділіктің” ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер “іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі.
Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес,
педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің
білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы.
Дәстүрлі оқу пәндерінде шоғырландырылған мақсат пен міндеттер қойылмайды,
пәнді меңгерудің басты міндеті болып, ғылыми міндеттерді фотографиялық
түрде меңгерту, көбінесе есте сақтау мен қайта жаңғырту деңгейінде (кей
кезде ойлау қабілетінің қатынасынсыз) ғана қалады. Мұғалімдердің жұмыс
тәжірибелерін зерттеу, когнитивті ауқымдағы (Б. Блум) білім беру мақсатының
технологиясымен сәйкес, мұғалімнің зейіні мен меңгерілген материалды
“Білімділігіне” және “Түсініктілігіне” шоғырланады, ал талдау-жинақтауға,
оқушылардың әрекетін өздік бағалауына, мұғалім іс-әрекетіне аз деңгейде
назар аударылатынын көрсетіледі [2,3].
Педагогтың кәсіби даярылығындағы технологиялық принцип болашақ
мамандығына бағдар беретін оқытудың мақсат, мазмұн, оқыту әдістерінің
бірілігі болып табылады.
Оқыту технологиялары теориялық негізде құрылады: егер, Л.В. Занков
әдістемесі Л.С. Выготскийдің дамыту теориясына негізделсе, ол өзінің
принципін содан іздеп табады. Оқушылардың теориялық ойлауын дамыту, оқу
материалының теориялық күрделілігінің жоғары деңгейі, оқу жұмысының жоғары
темпі оқушылардағы жеке тұрғыдағы бағдар.
Оқыту технологиясының генетикалық дерекнамасы педагогикалық эвристикадан
алынған дейді Д. Пойа. С.Л. Рубинштейннің, А.Н. Леонтьевтің іс-әрекет
теориялары қазіргі оқытудың инновациялық технологияларының әдіснамалық
негізі.
Педагогикалық технология үш аспектіде қаралады:
-ғылыми;
-процессуалды-сипаттамалы;
-процессуалды-әрекеттік.
Осындай жолмен педагогикалық технология оқытудың рационалды жолдарын
зерттеуші ғылым ретінде қызмет етеді, сонымен қатар тәсілдер жүйесі
ретінде, принциптер мен оқытуды зерттеуші қызметін атқарады.
Кез-келген педагогикалық технология философиялық негізде қаралады.
Философия жалпы реттеуші білім беру технологияларын әдіснамалық қамтамасыз
етеді. Философиялық тұрғы білім беру мазмұнында, пән мазмұнында басшылыққа
алынады. Бірақ, идеологиялық бағдарда бірізіділік жоқ, сондықтан мектептегі
білім мазмұны әлемнің бүтіндей картинасын бере алмайды. Әдістер мен
тәсілдердің философиялық негізін байқау қиын, ал технология бөлігі бір
философиялық негізді ұстанушы ретінде қызмет ете алады.
Көптеген педагогикалық технологияларда кездесетін философиялық
бағыттар:
-материализм және идеализм;
-диалектика және метафизика;
-гуманизм және антигуманизм;
-антропософия және теософия;
-прагматизм және экзистенциализм.
Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика, психология және
әлеументтік ғылымдар, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, халықтық
педагогика, отандық және шетел педагогикасындағы озық идеялар болып
табылады. Кез-келген қазіргі педагогикалық технологиялар педагогика ғылымы
мен практикасының жетістіктері дғстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені,
әлеументтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия
жемісін жинақтаушы болады.
Бір технологияның өзі әр орындаушыда әр түрлі сипатта болуы мүмкін,
өйткені, шебердің тұлғалық компетенттілігі, оқушылар контингенті, сыныптағы
психологиялық ахуал, көңіл-күй әр түрлі болуы мүмкін. Бір технологияны
қолданғандағы әр педагог алған нәтиже әр түрлі болғанымен, бірі-бірімен
ортақ технологияның сипатына сай белгілері болады.
Педагогикалық технология М.В. Клариннің анықтауында: “Педагогикалық
мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық, дара, инструменталдық және
әдіснамалық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді.
Ғалым-академик В.М. Монахов оқыту технологияларының практикадағы қолданыс
аясын тереңірек зерттей келіп, оны жаңаша қырынан танытады. Ғалымның
пікірінше: “Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы
оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті
жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі”.
Педагогикадағы ғылыми ой-тұжырымдардың негізінде В.П. Беспалько: “Оқу
технологиясы – тәжірибеде жүзеге асырылатын, белгілі бір педагогикалық
жүйенің жобасы”, - деп көрсетеді. Мұнда ғалым педагогикалық ықпал ететін
арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің тәсілдерін, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді. Сонымен, технология деп белгіленген мақсатты
тиімді орныдау үшін материалдарды түрлендіру процестері мен әдістердің
жиынтығы және бір ізділігін, кешенді бірлігін айтуға болады.
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар
Қазіргі оқытудың басты тапсырмалар арасында – оқушылардың өмірге
адаптациясы, алынған білімнің творчествалық қолданушының өз бетімен білім
алуға дағдылануы. Отандық мұғалімдер оқу процессінің формасын өзгерту
жолын іздейді. Педагогикада педегогикалық технологиялар мен оқыту
технологиялары үлкен мағынаға ие.
Педагогикалық технология термині өткен ғасырдың 60 жыл басында
пайда болды. Содан бастап әртүрлі елдерде Педагогикалық технология (ФҚШ,
Жапония), Педагогикалық технология және оқыту процессі (Англия)
журналдары шығарылуда, халықаралық бюро бюлетеньдерінде білім алу бойынша
ЮНЕСКО Педагогикалық технология сериясын және т.б. шығарады.
Оқыту технологиясы ұғымы біздің елімізде 60 жылдардың соңында
пайда болды, ал 70 жыл жақтаушылар саны көбейді. Қазіргі уақытта ол
педагогикалық сөздікке толық енді. Алайда, олардың түсінігі мен оны
пайдалануда үлкен алуандылық бар.
“Педагогикалық технология – бұл ұйымдасқан, мақсатты, арнайы
педагогикалық әсерлер және оқыту процессіне әсері ” (Б.Т.Мехачев).
“Педагогикалық технология – бұл процессін жүзеге асырудағы маңызды
техника”.
“Педагогикалық технология – бұл оқуды жоспарлау нәтижесіне жету
көрінісі”.
“Педагогикалық технология – бұл мұғалімдер мен оқушыларға арналған
сөзсіз қамтамасыздандырудың оқу процессінің өткізілуі және ұйымы бойынша,
жобалау бойынша бірлескен педагогикалық қызметінің барлық әрекетіндегі
ойлап табылған модель”.
“Педагогикалық технология – бұл жасаудың жаңа әдісі, барлық білім
беру процессінің анықталуы мен қолданылуы және өзінің тапсырмасына білім
беру формаларының оптимизациясын қоятын техникалық адамдақ ресурстарды және
олардың арақатынасын қосқандағы білімді меңгеру’’.
“Педагогикалық технология – бұл педагогикалық мақсаттарға жету үшін
қолданылатын жеке, құралдық, әдістемелік жолының орындалу реті мен жүйелік
жиынтығын білдіреді ”.
Алайда әдебиетте массив түсінігін енгізу әдістемесі,
программалауды оқыту әдістемесі, ақпараттық технологияларды оқыту
әдістемесі деген сияқты сөз тіркестері кездеседі. Онда әдістеме
түсінігі алгоритм, қабылдау, технология түсініктеріне жақын мүлдем
басқа мағынаны білдіретіні анық.
И.Н.Фамина айтқандай, кейбір технологияларға бекітілген терминдерді –
жарлықтарды педагогикалық практикаларды қолдану кездеседі. Алайда,
түсінікті қиындататын терминологиялық трақсыздықтаран құтылу әрқашан
орындала бермейді.
Бұл арада әдістеме және технология түсініктерін ажырату
проблемалары туады.
А.В.Хуторской айтқандай оқытудың барлығын барлығына теориясын
және оқыту теориясын жеке оқу пәндеріне немесе оқу орындарының белгілі
түрлеріне бөледі.
Жеке дидактикалар ... оқу сұрақтары оқу пәндерінің ұқсастығына
сәйкес қарастырылады, әрі әр деңгейде – бала–бақшадан бастап орта және
жоғары мектепке дейін...
Жеке дидактикасын оқыту әдістемесі депте атайды. Олардың мақсаты –
оқудың заңдылықтарын, жолдары мен әдістері, оқу тәртібінің немесе тәртіп
топтары сәйкес келетін процессінде оқитындардың дамуы мен тәртібін
зерттейді.
Г.К.Селевко педагогикалық технология түсініктерінің 3 иерархиялық
түрге бөледі
- тұтас білім беру процессін сипаттайтын жалпы педагогикалық немесе
жалпы дидактикалық деңгейі.
- педагогикалық жүйеге синоним.
- бір пәннің, сыныптың, мұғалімнің және т.б. аймағындағы білім беру
процессін сипаттайтын жеке әдістемелік немесе пәндік деңгейі – жеке
әдістемемен синоним.
Жергілікті немесе модульді деңгейі, яғни оқу – тәрбие процессінің
жеке элементтерінің технологиясы.
Осылайша, келесі бастапқы орынға ауысамыз:
Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы – кез келген жас
деңгейіне информатиканы оқыту объектісі болып табылатын және кез келген
ұйымдасқан - әдістемелік оқу формалары болатын педагогикалық ғылым.
В.И.Занвязинкий айтқандай, технология мен әдістемені ажырату
проблемасы айтарлықтай талқыланады: біреулер технологияны әдістемені
орындау формасы десе, енді біреулер технология мағынасы әдістемеге
қарағанда кең дейді.Біз бұдан, информатиканы оқытуда қолданылатын және
өңделетін жеке әдістер мен технологиялар педагогикалық ғылымды зерттеудің
пәні және информатиканы оқыту теориясы мен әдісі оқу тәртібін үйрену
объектісі болып табылатынын көреміз.
Информатиканы оқытудың әдістемелік жүйесін айта отырып, біз оны 5
компоненттің жиынтығы ретінде қарастырдық: мақсаттарының, мазмұндарының,
әдістерінің, оқу немесе оқу – тәрбиелік процессін ұйымдастыратын мұғалім
қызметінің пән ретінде алға шығатын оқытудың тәсілі және ұйымдасқан
форманың. Алайда, оқытылғандар да педагог сияқты шын мәнінде көптеген
зерттеулердің әділ сынын тудыратын жүйеден тыс қалады.
Сонымен қатар, кез келген білім беретін концепциялар мен жүйелер
әрекетінің нақты жүйелерінің іске асырылуын талап етеді.
Технология сөзінің өзі гректің Techne – шеберлік, және Logos –
ғылым, заң деген сөздерінен шыққан. Технология - шеберлік туралы ғылым.
Кез келген технологияның негізгі сипатты, белгілері: процессті котегория;
объект жағдайының өзгеру әдісінің совокупн ретінде ұсынылуы мүмкін;
жобалауға және экономикалық және сапалы процесстерді пайдалануға
бағалаған;
Осылайша, технологияны әдістемеден құралдар сипаты бойынша ажыратуға
болады, яғни ұйғарымның анықталған жүйелерінің болуы; технологияның
шығарылуы; нәтижесінің кепілдемесімен өлшемі.
Білім берудің технологиялық тәсілінің түіндірмесі М.Е. Бершадского,
И.П. Волков, В.В. Гузеев, М.В. Киарин, В.Ю. Питюков, В.Г. Тихомиро, П.М.
Эрдниева және т.б. жұмыстарында ұсынылған.
Отандық және шетелдік авторлардың педагогикалық технология проблемасы
бойынша жұмыстарындағы нәтиже нақ педаглогикалық технологияларға тиесілі,
ерекше белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді.
Концептуалдығы: білім беру мақсатындағы жетістіктің ғылыми
негізделуінің айқын ғылыми концепциясы әр педагогикалық технологиялардың
тиесілі сүйеніші болуы керек.
Жүйелілігі: педагогикалық технологияларда жүйелерінің барлық
белгілері болуы керек; процесс қисыны болуы керек; оның барлық бөліктерінің
өзара байланысы болуы керек; тұтастығы болуы керек;
Диагноздық мақсатты білім беру мен нәтижелік – мақсаттың кепілді
жетістігі және білім беру процессінің тиімділігі.
Басқарылуы: диагноздық мақсатты жорамалдау мүмкіндігі; жоспарлау;
білім беру процессінің жобалылығы; кезеңді диагностикалар, нәтижені жөндеу
мақсатында әдістер мен тәсілдерді түрлендіру.
Қысқа мерзімдегі білім берудің жоспарлы нәтиже жетістігінің
кепілдемесі, нәтижесі бойынша тиімділігі және шығыны бойынша үйлесімділігі.
В.П.Беспалька мынаны ескере отырып, басқа жолды пайдаланды: нақты
шарттан кез келген процесстер жиындағы бұл шарттармен жүйе деп
аталады...Педагогикалық процессте орындалатын жүйелер педагогикалық
жүйелер деп аталады. Сонымен педагогикалық жүйе құрылымы оларға өзара
байланысты 2 топ ретінде ұсынылады: педагогикалық тапсырманы тұжырымдайтын
элементтер тобы.
Педагогикалық технологияның терең мағынасын В.П.Беспалька
төмендегідей түсіндірді:
1) Зерттеуден шегіну және алғашқы жобалауға аусу;
2) Құрылым өңделуі және оқушылардың оқу – танымдық қызметінің мазмұны;
3) Принциптің орындалуы және оқу материалын оқушылардың меңгеру сапасының
әділ бағалануы және жеке адамның дамуы;
4) Құрылым тұтастық принципінің орындалуы және оқу – тәрбиелік процесс
компоненттерінің маңыздылығы;
Қазіргі педагогикада оқу жүйесінің компоненттер бірлігі туралы мақұлданды:
мақсаттарын, мазмұны, әдістерін, оқу формалары мен амалдарын. Оқу мазмұны
оқу технологияның 1 бөлігі бола отырып, орындайтын бөлігін де
анықтайды.Нақты пәндік аймақта білім беру мазмұны өзгерген кезде, ереже
бойынша оқыту мақсаты өзгереді, оқыту мақсаты өзгерген кезде оқыту
технологияның өзгеру әдісін өзіне тартады.
Педагогикалық жүйенің құрылымы.
Педагогикалық технологияны жіктеу:
Педагогикалық технологияны түрлі белгілерге жіктеуге болады.
Педагогикалық технологияның жіктеу белгілері.
Білім беру мазмұныныңСоеттік және діни, оқушы және тәрбиеші, жалпы
сипаты білімдік және хабардар, гуманитарлық және
Көпшілік мектептер; жоғарғы деңгейлер (лицей,
Оқушылар категориясы гимназия және т.б); толықтырылған оқулар; көптеген
мектептер аумағындағы қиын және дарынды балалармен
жұмыс.
Қолданыс ұзақтығы Тәртіп, тақырып, модуль, сабақ.
Оқу қызметінің ұйымы Сынып- сабақтық жүйе; қазіргі дәстүрлік сабақ;
техникалық тәсілдермен дидахографияны пайдаланады;
білім берудің топтық және дифференциалдық жолдары.
Баламен арақатынас Әмірлі; жеке – хабардар, ынтымақтастық технологиясы
және т.с.с
Білімді меңгерудің Түсініктің қалыптасу теориясы; гештальт теориясы;
ғылыми концепциясы ақыл –ой әрекетінің қалыптасу теориясы; В.В.
Давыдовтың мазмұнды қорытындылау теориясы.
Педагогикалық практикада өте кең тарағандар арасынан төмендегілерді айтуға
болады:
І. Қазіргі дәстүрлі білім беру.
ІІ. Педагогикалық технология педагогикалық процесстің жеке адамның
хабардар болу негізінде.
- Қарым – қатынас педагогикасы;
- Ш.А. Амонашвилидің жеке – адамгершілік технологиясы;
- Е.Н.Ильинаның әдебиетті адамды қалыптастыратын пән ретінде беру
жүйесі;
ІІІ. Оқушының білім интенсифтендіру және белсендіру негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- ойындық технологиялар;
- проблемалық білім;
- қорытынды білім беру мектебі;
- тірек сигналдар негізінде оқытудың технологиясы;
IV. Білім беру процессінің ұйымының және басару нәтижелігінің негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- С.Н. Лысенков түсіндіре отырып, басқарған перспективалық;
- алға шыққан білім технологиясы;
- дифференциялданған білім;
- В.В. Фирсовтың міндетті нәтижесінің негізінде білім берудің теңдік
дифференциясы;
- И.Н Закатовтың балалардың қызығушылғы бойынша дифференциялданған білім
берудің мәдени- тәрбиелік технологиясы;
- білім берудің, жекелену технологиясы;
- программалау білімінің технологиясы;
- топтық және колективтік білім;
- білімнің компьютерлік технологиясы;
V. Материалды дидактикалық жетілдіру және қайта құру негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- ақыл –ой әрекетінің кезеңді құрылу теорияларының орындалуы;
- экология және дидактика (Л.В. Тарасов);
- дидактиканың бірліктің нығаюы (П.М. Эрдниев);
VI. Өркендеген білім технологиясы:
- Л.В.Занкованың өркендеген білім технологиясы;
- Д.Б.Эльконин – В.В. Давыдовтың дамыту білімдері;
- өздігінен даму білімдерінің технологиясы;
VII. Жеке пәндік педагогикалық технологиялар:
- сауат ашудың ерте және қарқынды білім беру технологиясы;
- математиканы оқытудың тапсырмалық технологиясы;
- нәтижелі сабақтар жүйесінің негізгі педагогикалық технологиялар;
- физиканы кезеңдеп оқытудың жүйесі;
- информатикадан тура және дамыған білім беру әдістемесі.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан –
жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология
бойынша әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып табылады.
Сондықтан танымдық іс- әрекеті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет.
Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін төмендегідей ұстанымдар дүзеге асуы тиіс:
1.Оқушылардың өзіндік іздену іс- әрекетінің әдістерін меңгеру талап
етіледі. Өйткені бұл әдістердің кнделікті пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Яғни жаңа жағдайдағы оқыту әдістемесі деп
отырғанымыз : оқушы - мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы,
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы
белсенділігіне баса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері : оқытудың дербес және топтық түрлері
болып табылады. Бұл жерде алға қойылатын басты мақсат – оқушыға деген
сенім,оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір –
ұқасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронтальды түрі көбінесе, бағыт беру,
талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
3.Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Бұл үшін
оқу құралдары оқушыларды өздігінен танымдық іс - әрекетін жүргізе алатындай
болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі оқулықтар мұндай талапты қанағаттандыра
алмайды, сондықтан оқушылардың өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа
типтегі оқулықтар керек –ақ.
Бұл ауысу тапсырмаларды қайталап орындауға ғана арналған бірінші деңгейден
өнімді іс - әрекетті қажет ететін келесі деңгейлерге ауысу негізіндегі іс-
әрекет арқылы жүзеге асады. В.П.Беспалько бұл деңгейлерді төртке бөледі:
Бірінші деңгей – міндетті оқушылық , екінші – алгоритмдік, үшінші –
эвристикалық, төртінші – шығармашылық.
Ендеше оқушылардың білім, білік, дағдыларын жетілдіру үшін
оқытудың жаңа технологиясы негізінде дифференциалдық және дербес деңгейлік
ұстанымдарының талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабаққа арналған жаңа
тұрпаттағы оқулықтар мен оқу құралдары қажет. Бұлар - әңгімелесуші
оқулықтар ме оларға қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалар берілген жұмыс
дәптерлері [9].
Әңгімелесуші – оқулық бойынша жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеріп,
анықтама мен ережелерін өзі шығарады. Қарапайым жаттығу мысалдармен оларды
бекіткеннен кейін жұмыс дәптерлеріндегі деңгейлік тапсырмаларды орындауға
көшеді. Оқытудың жаңа технологиясы жағдайында оқушылардың өздігінен
жүргізетін танымдық іс - әрекетің үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей
бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар қызғылықты
мазмұндалған болса, оқушыларда ынталану пайда болады. Мұндай жаңа
технология бойынша сабақ беріп жүрген мұғалімдер үзіліс кезінде де
оқушылардың сабақтан бас алмайтындығын айтады. Өйткені олар өзара
бәсекелесе отырып жұмбақ, сөз жұмбақ, ребус, математикалық басқатырғыштар
сияқты әр деңгейдегі тапсырмаларды шешуге ұмтылатыны даусыз. Бұл жерде
үлгерімі кейіндеп қалып, өз құрбыларын белгілі бір себептермен қуып жете
алмайтын оқушылармен қалай жұмыс істеу қажет ? деген сұрақ туады.Бұл
мәселенің оңды шешуі қарастырылған. Олар мыналар:
• барлық тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгермеушілерге
көмектеседі;
• сыныптың басқа оқушылары өздігінен жұмыс істеп жатқан кезде,
мұғалімнің үлгерімі төмен оқушыларға дербес көмек көрсетуіне уақыты
болады.
Деңгейлік тапсырмаларды енгізудегі басты мақсат – сынып оқушыларын
қабілетті, қабілетсіз деп жасанды әртүрлі жіктерге бөлуді болдырмау.
Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту , сонымен қатар барлық оқушыға
қатысты ізгілендіру ұстанымдары сақталады.
Сондай-ақ, деңгейлеп оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі
тапсырмаларды дұрыс орындағаны есепке алынып отырады. Демек, қандай оқушы
болсын, өзінің жақсы оқитындығына қарамастан оқушылық міндетті , яғни
бірінші деңгейдің жұмысын орындаумен бастайды [9].
Жеке тұлғаның өзін - өзі дамыту технологиясында оқу пәндері,
әдістемелері мен білім беру технологияларын жоспарлау жүйесі қолданылады.
Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы
бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема
- әлеуметтік – педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына
жаңалық енггізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра
алатын мұғалімдерді даярлау.
Мұғалімдерді даярлау қай уақытта да ең өзекті мәселелер қатарына
кіреді. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік - экономикалық міндеттері
заманына сай өзгерістерге ұшырап, өскелең ұрпақты соған лайықтап өмірге
бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады.
Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту
оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс – тәсілдерін, инновациялық педагогикалық
технологияны игерген, психологиялық- педагогикалық диогностиқаны қабылдай
алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада
арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс- әрекет үстінде өзіндік даңғыл
жол салуға икемді, шығармашыл педагог – зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын
қажет етеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру
жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
• Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру
деңгейінің жоғарылығы, дүние жүзілік қауымдастағы орны мен
салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалылығы осы
елдегі білім бері ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы
ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Экономикаслық күшті
дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін ақпараттандыру
экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті
екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық
технологиясын игеру міндетіміз.
Бұл тығырықтан шығудың бірден –бір жолы оқу- тәрбие
үрдісінде инновациялық әдіс – тәсілдерді енгізу, оқушылардың білімге деген
қызығушылығын, талпынысын арттырып,өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек
етуге жол салу [4].
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық-педагогикалық
мәні
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің
түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен
өнертанудың ғана ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Қорғауға жіберілді
Информатика және ЕТ кафедрасың
меңгерушісі
_________ М.М.Абдимомынова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Информатика сабағында ойын элементтерін пайдалану ерекшеліктері
050111 – мамандығы бойынша – Информатика
Орындаған ________________ Алибеков Д.
Ғылыми жетекшісі
________________ Қалақбасова Н.Б.
аа оқытушы
Тараз – 2012
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І. ҚАЗАҚСТАННЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗІРГІ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар. ..
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық-педагогикалық
мәні . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
1.4.Ұлттық ойындар – мектептегі тұтас педагогикалық процесті жетілдірудің
дидактикалық құралы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.Ойын арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру . . . . . .
.
1.6.Информатика пәнінде зерттеулік оқыту арқылы жеке тұлғаны қалыптастыру.
ІІ. ИНФОРМАТИКА САБАҒЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1. Ойын элементтерін пайдалану тиімділігі,ойын түрлері және оны қолдану
тәсілдері . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2.Информатика пәнін оқытуда ойын технологияларын қолдану . . . . . . . .
. . . . .
2.3. Паскаль программалау тілі курсында ойын элементтерін қолдану . .
. . . . . . . .
ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ІV.ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . .
КІРІСПЕ
Білім беру - аса күрделі әлеуметтік-экономикалық механизм. Оны
реформалаудың мәселелері де сан қырлы. Қазіргі кездегі республикамызда
қолға алынған білім беру жүйесін реформалау ісі осы саланың экономикалық –
ұйымдық, құқықтық, құрылымдық жақтарын түбегейлі өзгертуге бағытталған
біртұтас кешенді шаралармен тығыз байланысты. Білім беру ісіндегі жаңа
үрдістің мән-мағынасы, сипаты мен бағыт-бағдарын айқындаушы дәйекті
факторлар:
- Қазақстан Республикасының тәуелсіз егеменді мемлекет болып қалыптасуы;
- Экономиканың нарықтық моделін ұсынып, меншіктің түрлі пішімдерін дамыту;
- Ұлттық білім беру ісінің әлемдік білім жүйесіне кіруі болып отыр.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына арналған
Жолдауында “біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ержетеді. Олар бабаларының игі
дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында
жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді,олар
бейбіт,абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз
елінің патриоттары болады” деп көрсетілгеніндей,ертеңгі келер күннің
бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын
құдіретті күш-білім нәрі.[1]
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты,
саналы азамат тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Мұндай мақсаттың баянды
болуы оқу-тәрбие жүйесінің үлесіне тиетінін ескерсек, жас жеткіншектердің
білімді, білікті болуында ойынның алатын орны ерекше.
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің
түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен
өнертанудың ғана зерттеу нысандары болып келсе, қазіргі таңда ойын
проблемасы психология, әлеуметтану, мәдениеттану, әдебиеттану, т.б.
салалардың көкейтесті мәселесіне айналып отыр. Ойын арқылы оқушы білім
алуға, оқуға қызықтыра отырып тұлғаны дамуын қалыптастыруға болады.
Ойынның негізгі мақсаты-баланы қызықтыра отырып білімді меңгерту болса,
мұғалімнің міндету-сол ойын түрлерін пайдалана отырып оқушылардың өздігімен
жұмыс істей білуге, ой белсенділігі мен тіл байлығын арттыра түсуге түрлі
дағды мен шеберлікті меңгертуге қол жеткізу. Оқу-тәрбие жұмысында ойындарды
қолданудың кең спектрін сипаттау мақсатында көптеген ғылыми зерттеулер
жасау арқылы мынадай мәселелердің басы ашылды:
• ойлау, ес, сөйлеу, жігер, назар үрдістеріне дидактикалық ойындардың
әсер ету сипаты;
• жеке оқыту маңызының артуы;
• оқу ойындарына қатысушылардың таным қызығуы арқылы шығармашылық
ізденіске ұмтылуы, т.б.
Бүгінгі таңда өздеріміз тәлім-тәрбие беріп жатқан бүлдіршіндер ертеңгі күні
тек білімді кадр ғана емес, Отанын жанындай сүйетін, ұлттық тарихы мен
мәдениетін қастерлейтін, рухани кемелденген азамат болып өсіп жетілуі
қажет. Өзінің қазақстандық екенін, Қазақстанда туғаннан әрбір бала мақтаныш
ете алса ғана-біздің бұл ісіміздің нәтижелі болғаны. Сонда ғана біз,
ұстаздар, бүгінгі заман алдымызға қойып отырған күрделі міндетті абыроймен
атқарып, еліміздің болашақ азаматтарын тәрбиелеп өсірдік деп сеніммен айта
аламыз. Ынтымақ, бірлік, сыйластыққа қазақ жастарын бала күннен баулысақ,
ел іргесі сөгілмек емес.
І. Қазақстанның білім беру жүйесіндегі қазіргі технологиялар
1.1. Оқытудағы жаңа педагогикалық технологиялар
Оқытуды технологизациялау идеясының пайда болуы ең алдымен әртүрлі
теориялық және тәжірибелік іс-әрекет аймақтарына техникалық прогрестің
енуімен байланысты. А.С. Макаренко бүкіл әлемдік танымал “Педагогикалық
поэмасында”: “Біздің педагогикалық өндірісіміз ешқашан технологиялық
логикада құрылған жоқ, әрқашан рухани үгіттеу логикасы бойынша құрылған.
Тек сол себепті ғана бізде педагогикалық өндірістің барлық маңызды
бөлімдері жоқ: технологиялық процесс, операциялар есебі, конструкторлық
құралдарды пайдалану, нормалау, бақылау, енгізулер, теріске шығару”.
В.П. Беспальконың айтуынша әрбір іс-әрекет не технология; не өнер болуы
мүмкін. Өнер интуиция негізінде, технология – ғылым негізінде құрылған.
Өнерден бәрі басталады, технологиямен аяқталады, ал педагогикалық
іскерлікке онсыз айналып өтуге болмайды. Экспроматқа қарама-қарсы, интуиция
бойынша әрекет етуден жоспарланған технологиялық іс-әрекетке көшу болып
табылады.
Оқыту технологиясын жаппай ендіруді зерттеушілер 60-шы жылдардың басына
жатқызады және оны алғашында американдық, ал одан соң европалық мектептің
қайта өрлеуімен байланыстырады. Шет елдегі қазіргі заманғы педагогикалық
технологияларды неғұрлым танымал зерттеушілері: Дж. Кэролл, Л.Н. Ланд, Ю.К.
Бабанский, Л.М. Эрдиев, Н.П. Раченко, Л.Я. Зорина, В.П. Беспалько, М.П.
Хомерики және басқалардың ғылыми еңбектерінде көрсетілген [3].
Қазіргі уақытта технологиялар білім берудің бір түрі ретінде қарастырылады
және психодидактика, қоғамдық психология, кибернетика, басқару және
менеджмент теорияларында бағаланады
Бастапқыда көрсетілген педагогтар оқыту технологиясы, оқу технологиясы және
педагогикалық технология арасында өзгешелік қоймады. “Педагогикалық
технология” термині тек қана оқытуға байланысты қолданылады, ал
технологияның өзі техникалық құралмен оқытуды түсіндіріледі. Бүгін
педагогикалық технологияны, педагогикалық мiндеттердi шешумен байланысты,
педагогтің жалғастырмалы жүйедегі іс-әрекеті ретінде немесе алдын-ала
жобаланған педагогикалық процестің тәжірибе де тұрақты және жалғастырмалы
шығаруы ретінде түсіндіріледі. Педагогикалық технология туралы бұндай
көріністер былай анықталады:
• өте жоғары деңгейде теориялық дайындығы және бай тәжірибесі бар
мамандардың әр түрлі таңдаулы педагогикалық технологияларды дайындау
мүмкіндіктері;
• мақсатқа сай педагогикалық технологияларды өзіндік таңдау
мүмкіндіктері, мұғалім және оқушылар іскерліктерінің өзара байланысты
мүмкіндіктерімен және шарттарымен байланысты.
Педагогикалық технология – педагогикалық іскерліктердің жетістігіне
жеткізетін ғылыми жобалау және нақты өндіру. Сонымен педагогикалық процесс
белгілі жүйе принциптерінде құрылатын болғандықтан, педагогикалық
технология сыртқы және ішкі болып бөлінеді. Осы принциптерді жалғастырмалы
орындау олардың объективті қарым-қатынасында және педагогтің т ұлғасын
толық көрсететін жинағы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Міне, осында педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және тәрбиелеу
жұмысынан айырмашылығы байқалады. Егер “әдістеме” үғымы, оларды орындауға
қатысты емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану
көпкейіпкерлік белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-
келген педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог
маманның іс-әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Қоршаған ортамен оның қарым-қатынастарына қатысты балаға ғылыми негізделген
әсер ету. Н.Е. Щуркова бұл жағдайда педагогикалық технология тек қана
тәрбиелік жұмысқа қатысты болады және өзімен қолданбалы педагогикалық
еңбекті анықтайды. Педагогикалық технология бұл көзқарастан – бұл табиғи
және тепе-тең педагогтің іс-әрекеті, жетіліп келе жатқан жағдайды
сипаттайды. Психологиялық-педагогикалық және оның жоғары руханилығы
деңгейінде қазіргі заман мәдениетімен байланыста болады [1,2].
Педагогикалық технологиялар, оқыту технологиялары (дидактикалық
технологиялар) және тәрбиелеу технологиялары ретінде қарастырылуы мүмкін.
В.В. Ликан бұл технологиялардың неғұрлым маңызды белгісін бөліп көрсетеді:
- технология нақты педагогикалық ой түрінде өндіріледі, оның негізінде
автордың белгілі әдіснамалық философиялық позициясы жатады. Осылайша, білім
беру процесінің технологиясы және жеке тұлғаны дамыту технологиясын айыруға
болады;
- педагогикалық іс-әрекеттердің технологиялық тізбегі операциялары,
қарым-
қатынасы күтіп отырған нақты формадағы қорытындысы бар мақсатты
ұстанымдарға сәйкес тізбектеледі;
- диалогтік қарым-қатынас адами және технологиялық мүмкіндіктерді
тиімді іске асыру, даралау және саралау принциптерін негізге ала отырып
келісімді түрлі мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынасты іс-әрекетін
технология қарастырады;
- педагогикалық технологияның элементтері бір жағынан кез-келген
мұғаліммен өндірілуі қажет, ал 2-ші жағынан қарағанда барлық оқушылардың
жобаланған қорытындыларына (мемлекеттік стандарт) жетулерін қамтамасыз
етеді;
- педагогикалық технологиялардың органикалық бөлігі болып табылатындар –
диагностикалық процедуралар, іс-әрекеттер қорытындыларын өлшеудің
көрсеткіштері және инструментариялар, белгілі ұстанымдар.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-қатынаста.
Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі – шеберлік.
Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге болатын
педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мүғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіпқорлығы
көрінеді [3].
Дидактикада өзара байланысқан жалпы және жеке технологияларды айыруға
болады, жалпыларға конструкциялау технологиясы жатады. Мысалы, қарым-
қатынас процесі және оны іске асыру; жеке бұл оқытудың, оқу іс-әрекетін
педагогикалық белсендіру, оқытудың қорытындыларын бақылау және бағалау,
және неғұрлым нақты – оқу жағдаятын талдау, сабақтың басталуын ұйымдастыру
және т.б. типтес міндеттерін шешу технологиясы.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
Қазіргі өндірілген және білім беру тәжірибесінде білімді трансформациялау,
іскерліктер мен дағдылар, проблемалық, бағдарламаланған әртүрлі деңгейлік,
бейімдік, модульдік оқыту және т.б. технологиялары қолданылады.
Білім, білік және іскерліктерді трансформациялау технологиясы.
Мұндай технологиялдарда оқушылардың өндірістік іс-әрекетке мүғалім
тарапынан толық міндеттеме жүктеледі. Алғашқысына орындаушы ролі
қалдырылады.
Білім беру технологиясы келесі процедураларды қамтиды:
- оқытушы тапсырмасының негізін, оның мақсатын, операцияларды орындау
сатыларын және қорытындысын түсіндіреді;
- әрбір операцияны орындауды көрсетеді және оқушылардың зейінін
белсендіреді;
- әрбір операцияны қайта түсіндіреді, оқушыдан нені ұққанын, нені ұқпағанын
түсіндіру арқылы;
- оқушы әрбір операцияны, нені орындап жатқанын дауыстап айтып орындауын
өтінеді;
- оқушыға әрбір операцияны, педагогтің нұсқаулары бойынша орындауды
ұсынады;
- оқушылардың іс-әрекетіне баға береді және егер қажет болса жөндеулер
енгізеді;
- оқушы операцияларды қате жібермегенше орындай береді;
- оқушыны берілген жұмысты орындауымен мадақтайды.
Технология негізінде оқушыға суреттелген өнімді түрдегі берілген
әрекетті меңгеруді қамтамасыз ететін, орындаушы функцияларына бөлінген
мұғалім іс-әрекеттерді түсіндіру, операцияларды көрсету, оқушылардың оны
орындауын бағалау және жөндеумен байланысты.
Ойлау іс-әрекеттерін кезеңдік қалыптастыру технологиясы.
П.Я. Гальперин теориясының негізінде пайда болған. Оны кезеңдер қатары
түрінде елестетуге болады.
1-ші кезең оқушылардың ынтасын белсендіруін анықтайды.
2-ші кезең іс-әрекеттің бақылау негізінің сызбанұсқасын түсіндірумен
байланысты. Оқушылар алдын-ала іс-әрекет мінездемесімен, оның өту
шарттарымен, бақылаушылық, орындаушылық іс-ңрекеттердің өтуімен танысады.
Іс-әрекеттер жалпылығының деңгейі, яғни оларды басқа шарттарға ауыстыру,
осы іс-әркеттерді бақылау негізінің толықтылығына байланысты. Осындай
негіздің 3 типін бөліп көрсетеді:
-дайын түрде үлгімен беріледі, бақылаудың толық емес жүйесі, оперативті
орындау қажет (мысалы, оқыту техникасы элементтерін меңгеру);
-дайын күйінде іс-әрекеттердің нақты бақылау негізінде берілуі;
-іс-әрекеттердің бақылау негізі – жалпыланған түрде беріледі.
3-ші кезең – іс-әрекетті сыртқы пішінді орындау материалды немесе
материалданған, яғни кез-келген модель, сызба, схемалар және т.с.с.
көмегімен орындалады. Бұл іс-әрекеттер тек бағдарлық қана емес, сонымен
қатар орындаушылық және бақылаушылық функциялары. Бүл кезеңде оқушылардан
олар жасайтын операцияларды және олардың ерекшеліктерін айтқызу қажет.
4-ші кезең – “сыртқы” тілді анықтайды, мұнда іс-әрекет ары қарай тілдік
(ауызша немесе жазбаша) көрнекілеу және материалданған құралдардан бөлініп
алынған, жалпыламаға ұшырайды.
5-ші кезең – ішкі тілдік кезең, мұнда іс-әрекет ой пішінге ие болады.
Соңында 6-шы кезең іс-әрекетті ойлау жобасында орындаумен байланысты (іс-
әрекетті интериозациялау).
Ойлау іс-әрекетін кезеңдік қалыптастыру технологиясының жетістігі,
оқушылардың жекеше түрде жұмыс жасау жағдайын қалыптастыру, және оқу-
танымдық іс-әрекетті өзіндік басқаруын себептендіру.
Батыс философтары мен әлеументтанушыларының (К.Кларк, Ф. Махлуп, И.
Масуда жене т.б.) советтік және ресейлік (Б.М. Боголюбов, И.И. Маркел жене
т.б.), қазақстандық (Ж.М. Жусубалиева жене т.б.) ғалымдар жұмыстарын
зерттей келе тиімді оқыту технологиясының бірі деп, үлкен (ауқымды)
гуманистік мүмкіншілігі бар жаңа ақпараттық, оның ішінде оқытудың
компьютерлік технологиясын атауға болады.
Компьютерлік технологияларды енгізу жұмысы барысында компьютерлік
қолдауы бар сабақ құрылымының алгоритмі құрылады. Оның келесі кезеңдері
бар.
1. Сценарий қалыптастыру (нақты көрсетілген компьютерлік тапсырмалары бар
сабақ құрылымы: экран түрі, мұғалім әрекеті, оқушылар әрекеті, нәтиже);
2. Сабақтың әр кезеңіне уақытты есептеу;
3. Сабақтың мақсатын міндеттерін, жүру барысын, практикалық тапсырмаларды
және оларды орындау әдістерін құрастыру; қажет бағдарламалық құралдарды
анықтау.
Компьютерлік технологиялардың білім-берудің гуманистік концепциясын
іске асыруда үлкен мүмкіншіліктері бар, нақтырақ айтсақ:
- пәндік білім бағыттылығынан оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін игеруге
ауысуы;
- шешімі шоғырландырып ойлауды қажет ететін, вербальды және бейнелі
құрылымдық ойлаудың дамуын қалыптастыратын, кешенді мәселелерді шешуге
бағыттау;
- оқушылардың іс-әрекетін басқаруда оның нәтижелілігін оқудан тыс
оперативті бағалау мониторингін жетілдіру;
- оқушылардың іс-әрекетінің сабақтан тыс нәтижелілігін бақылау үшін
дәстүрлі жүйені толықтыратын оқушылардың танымдық қызығушылықтарын және
шығармашылық белсенділігін жоғарылататын рейтингтік жүйені қолдану.
Оқыту процесін технологияландыру туралы пікірді осыдан 400 жыл бұрын
Я.А. Коменский оның пікірінше оқыту “технологиялық” болуы қажет. Оның
мағынасы нені үйретсе де, нені оқытса да оқу процесі табыссыз болмауы
керек. Технологияға мақсат қою, осы мақсатқа жетудің құралдарын іздестіру,
бұл құралдарды қолданудың ережелерін табу маңызды болды.
АҚШ-та үстіміздегі ғасырдың 30-шы жылдарында техникалық құралдарды
пайдаланып оқыта бастағанда “білім берудегі технология” термині пайда
болды. Бұл көбіне оқу процесінде техниканы пайдалануға байланысты да болды.
60-шы жылдарда америкалық және батыс Европалық білім берудегі реформаларға
байланысты “оқу процесінде межеленген білім нәтижесіне қалай жетуге болады”
мағынасын беретін “педагогикалық технология” термині пайда болды. Ал
дидактикалық технологияның мәселелері біздің заманымыздың екінші жартысында
техника мен технологияның қарқынды дамуы нәтижесінде пайда болды. Оқыту
технологиясы, яғни кеңірек айтқанда педагогикалық технология ақпаратты
өңдеу, сақтау, беру әдістері мен құралдарының табыстарына байланысты
дамудың барлық мүмкіндіктеріне ие бола алатын әлеуметтік технологияның
маңызды компоненті болып табылады. Педагогикалық технология ғымының
қалыптасуы мен дамуының барысында педагогикалық технология ғылымының мәні
түрліше қарастырылады. Педагогикалық технология мәселесіне арналған П.Я.
Гальперин, В.В. Давыдов, В.М. Кларин, Ж.А. Қараев, Т.Т. Галиев т.б.
ғылымдардың еңбектерінде оқыту технологиясын техникалық құралдардың
көмегімен оқыту деген ұғынудан бастап педагогикалық технологияны ғылыми
тұрғыдан ұғынуға дейін түрліше пікірлер айтылған.
Педагогикалық технологияның оқыту әдістемесі және тәрбиелеу жұмысынан
айырмашылығы байқалады. Егер “әдістеме” ұғымы, оларды орындауға қатысты
емес оқытудың әдістері және тәсілінің жиынтығын қолдану кейіпкерлік
белгілерінде жинақтауын анықтайды. Осыдан келіп, яғни кез-келген
педагогикалық тапсырма тек қана белгілі жетілдірілген педагог маманның іс-
әрекеті мен негізгі технологиялардың көмегімен тиімді шешіледі.
Оқыту технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және
түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен
құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей
білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Берілген
анықтамалардан “технология” technе - өнер, шеберлік және logos - ғылым,
заң, яғни технология дегеніміз шеберлік (өнер) туралы ғылым екенін білуге
болады.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның пайда болуын және маңызды
құрылымдық ерекшеліктерін қарастыру педагогикалық құрылымды түсінуге
мүмкіндік береді. Ғалымдардың тарихи-педагогикалық зерттеулерін талдау
педагогикалық технологияның бірнеше ғасырлар бойында ғылыми пікірталастың
басты нысаны болғанын айқындайды.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен өзара қарым-қатынаста.
Педагогикалық технологияны өте жақсы меңгеру дегеніміздің өзі – шеберлік.
Технология және шеберлік қатынастарына қарағанда меңгеруге болатын
педагогикалық технология басқалар сияқты тек қана орталықтанбайды.
Педагогтің тұлғалық ерекшеліктерімен анықталатыны байқалады. Бір ғана
технология әр түрлі мұғалімдермен іске асуы мүмкін, бірақ оны іске асыру
ерекшеліктерінде олардың осы педагогикалық шеберлігі және кәсіби іскерлігі
көрінеді.
Сонымен, оқыту технологиясы сабақ беру әдістемесімен салыстырғанда,
оқушылардың өздерінің іс-әрекетін ұйымдастыру тәсілдері және мазмұнын
өндіруді көрсетеді. Олар диагностикалық білім маңыздылығын және оқыту
процесінің қасиеттерінің жалпы оқушылардың тұлғасын дамытуға бағытталған
объективті бақылауын қажет етеді.
Педагогикалық технологиялардың көкейтестілігін анықтауда төмендегі
қайшылықтарды атауға болады:
- қоғамның педагог мамандарға қойып отырған талабының күшеюі мен кәсіби
білім беруді жүзеге асыруда кездесетін қиыншылықтар арасындағы;
- қайта дамып отырған жекелеген педагогикалық жүйелер мен оларды жылдам
өзгеріп отырған еңбек шараларына бейімдеу, білім беру жүйесінің
консервативтілігі арасындағы;
- ғылымның даму деңгейі мен өндірістің оны іске асыруға мүмкіндік деңгейі
арасындағы;
- мұғалімнің әлеументтік ролі және қоғамдық ақпараттық-коммуникациялық
қызмет арасындағы;
- педагогикалық жоғары оқу орындары оқу бағдарламаларының мазмұнының
әдістемелік құралдары және қоғам мәдениеті арасындағы болатын қайшылықтар.
Білім ізгілігі – педагогтар мен оқушылардың өз шығармашылық даралығын
дамыту субъектісі болатын, педагогикалық процестің мәні мен сипатына деген
көзқарасты едәуір өзгертетін, педагогикалық ойлаудың басты бөлшегі.
Педагогикалық процестің негізгі мәні, мұндай жағдайда, тұлғаның дамуы мен
өзін-өзі дамытуы ретінде қалыптасады, олардың сапасы мен мазмұны
мұғалімдердің, оқу мекемелері мен бүкіл білім жүйесі жұмысында маңызды
шарттардың бірі болып табылады.
Теорияларды талдау мен қалыптасқан тәжірибелерді жалпылау білім ізгілігінің
негізгі жолдарын анықтауға мүмкіндік туғызады.
Соның ішінде ең маңыздылары:
1. Ізгілендірілген білім мазмұнында қаралатындар:
2. Балалардың қабілеті мен жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқыту мен
тәрбиелеудің тұлғалық бағдарлық технологиясын таңдау (Ойлаудың, есте
сақтаудың, назар аударудың негізгі типтері бойынша);
3. Мұғалімнің озық игілік дайындығы: оның оқушылармен ынтымастастығын
қалыптастыруға оқушылардың дайындығы, педагогикалық процестегі
шығармашылық, өзін-өзі көрсетудің қажеттігі.
Қоғамдық-тарихи тәжірибені игерудің басты әлеуметтік-қызметі – білімді
жинақтауда емес, бар білімді қайта қалыптастыруда. Сондықтан қазіргі
заманғы мектептер оқушылардың ойлау белсенділігін кеңінен дамытып, білімді
өзіндік жаңарту мен толықтыруға, оларды теориялық және тәжірибелік
міндеттерді шешкенде сапалы пайдалана білуге үйретуге міндетті. Мұны П.П.
Блонскийдің, Л.С. Выготскийдің, С.Л. Рубинштейннің, А.Л. Леонтьевтің, П.Я.
Гальпериннің, Н.Ф. Талызинаның, Дж. Брунордың және т.б. зерттеулері
дәлелдейді.
Білім берудің сапасын мәнді жоғарылату жолдарын іздестіруде, нақтырақ
айтсақ, жоғары білімнің Н. Чебышев пен В.П. Коган пәнаралық байланыстың
тұжырымдамасын негіздей отыра оны жоғары білім беру тәжірибесіне енгізудің
нақты оқу-әдістемелік механизмін ұсынады. Бұл бағыттағы, инновациялық іс-
әрекет мәселесі жалпы білім беру мектептерінде шешілуі қажет.
Сондықтан, әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас
және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қарауда
мұғалім іс-әрекетінің маңызы зор. “Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың
озық технологияларын меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі”, - деп көрсетеді С.В. Селевко.
Қоғам өмірінің барлық салаларында яғни экономикасы мен әлеуметтік
қатынастарында көптеген өзгерістер туып отырған жағдайда білім беру ісінде
де өзгерістің болуы заңды нәрсе. Себебі, халыққа білім беру немесе мектеп
ісін қоғамнан тыс алып қарауға болмайды. Бүкіл қоғам өмірінде бой көрсеткен
келеңсіздіктің халыққа білім беру саласына да соқпай өтпегені мәлім.
Сонымен, халыққа білім беру жүйесі қоғамдық әрекеттердің басқа салаларымен
де қатарлас алға басуы керек.
Ғылым мен халыққа білім берудің дамуы еліміздің техникалық прогресске
жеткізері мәлім. Ал техникалық прогресс қоғамдық және жеке бастың өмір сүру
деңгейін көтеруші еңбек өнімділігінің жоғарлауына әкеледі. Сонымен, білім
беру жүйесін қоғамдық өмірдің өзге салаларының да негізі деп білуіміз
керек.
Инновациялық педагогикалық іс-әрекет белгілі оқытудың, тәрбие беру мен
дамытудың стереотипіне қарама-қайшы, ол белгілі межеден шығып, жеке
шығармашыл, өз бағытымен жұмыс істей алатын мұғалім қалыптастыруға
бағытталады. Шынында бұл мәселенің шешімі ұстаздың кәсіпкерлік шынайы іске
асыруға тән сол бір ішкі объективті қайшылықты анықтаумен байланысты.
Ю.Н. Кулюткин кәсіпкер ұстаздың іс-әрекетіндегі “мөлшерлік шығармашылық
белсенділіктің” ара қатынасы мазмұны мен мәнінен бөлек, абстрактылы түрде
қарастырылмайды дейді. Егер “іс-әрекеттің немқұрайлы іс-әрекеттік
құрылымымен бірге ұстаздың шығармашылық белсенділігі де мөлшермен берілсе,
жаңа педагогикалық ойлар және оларды шешу ұстаздың өзінен күтіледі.
Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес,
педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің
білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы.
Дәстүрлі оқу пәндерінде шоғырландырылған мақсат пен міндеттер қойылмайды,
пәнді меңгерудің басты міндеті болып, ғылыми міндеттерді фотографиялық
түрде меңгерту, көбінесе есте сақтау мен қайта жаңғырту деңгейінде (кей
кезде ойлау қабілетінің қатынасынсыз) ғана қалады. Мұғалімдердің жұмыс
тәжірибелерін зерттеу, когнитивті ауқымдағы (Б. Блум) білім беру мақсатының
технологиясымен сәйкес, мұғалімнің зейіні мен меңгерілген материалды
“Білімділігіне” және “Түсініктілігіне” шоғырланады, ал талдау-жинақтауға,
оқушылардың әрекетін өздік бағалауына, мұғалім іс-әрекетіне аз деңгейде
назар аударылатынын көрсетіледі [2,3].
Педагогтың кәсіби даярылығындағы технологиялық принцип болашақ
мамандығына бағдар беретін оқытудың мақсат, мазмұн, оқыту әдістерінің
бірілігі болып табылады.
Оқыту технологиялары теориялық негізде құрылады: егер, Л.В. Занков
әдістемесі Л.С. Выготскийдің дамыту теориясына негізделсе, ол өзінің
принципін содан іздеп табады. Оқушылардың теориялық ойлауын дамыту, оқу
материалының теориялық күрделілігінің жоғары деңгейі, оқу жұмысының жоғары
темпі оқушылардағы жеке тұрғыдағы бағдар.
Оқыту технологиясының генетикалық дерекнамасы педагогикалық эвристикадан
алынған дейді Д. Пойа. С.Л. Рубинштейннің, А.Н. Леонтьевтің іс-әрекет
теориялары қазіргі оқытудың инновациялық технологияларының әдіснамалық
негізі.
Педагогикалық технология үш аспектіде қаралады:
-ғылыми;
-процессуалды-сипаттамалы;
-процессуалды-әрекеттік.
Осындай жолмен педагогикалық технология оқытудың рационалды жолдарын
зерттеуші ғылым ретінде қызмет етеді, сонымен қатар тәсілдер жүйесі
ретінде, принциптер мен оқытуды зерттеуші қызметін атқарады.
Кез-келген педагогикалық технология философиялық негізде қаралады.
Философия жалпы реттеуші білім беру технологияларын әдіснамалық қамтамасыз
етеді. Философиялық тұрғы білім беру мазмұнында, пән мазмұнында басшылыққа
алынады. Бірақ, идеологиялық бағдарда бірізіділік жоқ, сондықтан мектептегі
білім мазмұны әлемнің бүтіндей картинасын бере алмайды. Әдістер мен
тәсілдердің философиялық негізін байқау қиын, ал технология бөлігі бір
философиялық негізді ұстанушы ретінде қызмет ете алады.
Көптеген педагогикалық технологияларда кездесетін философиялық
бағыттар:
-материализм және идеализм;
-диалектика және метафизика;
-гуманизм және антигуманизм;
-антропософия және теософия;
-прагматизм және экзистенциализм.
Педагогикалық технология дерекнамасы педагогика, психология және
әлеументтік ғылымдар, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибе, халықтық
педагогика, отандық және шетел педагогикасындағы озық идеялар болып
табылады. Кез-келген қазіргі педагогикалық технологиялар педагогика ғылымы
мен практикасының жетістіктері дғстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені,
әлеументтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия
жемісін жинақтаушы болады.
Бір технологияның өзі әр орындаушыда әр түрлі сипатта болуы мүмкін,
өйткені, шебердің тұлғалық компетенттілігі, оқушылар контингенті, сыныптағы
психологиялық ахуал, көңіл-күй әр түрлі болуы мүмкін. Бір технологияны
қолданғандағы әр педагог алған нәтиже әр түрлі болғанымен, бірі-бірімен
ортақ технологияның сипатына сай белгілері болады.
Педагогикалық технология М.В. Клариннің анықтауында: “Педагогикалық
мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық, дара, инструменталдық және
әдіснамалық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді.
Ғалым-академик В.М. Монахов оқыту технологияларының практикадағы қолданыс
аясын тереңірек зерттей келіп, оны жаңаша қырынан танытады. Ғалымның
пікірінше: “Технология – оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы
оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті
жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі”.
Педагогикадағы ғылыми ой-тұжырымдардың негізінде В.П. Беспалько: “Оқу
технологиясы – тәжірибеде жүзеге асырылатын, белгілі бір педагогикалық
жүйенің жобасы”, - деп көрсетеді. Мұнда ғалым педагогикалық ықпал ететін
арнайы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
Педагогикалық технология білім алу іс-әрекетіндегі амалдардың негізінде
таңдалған кәсіптік қызметтің тәсілдерін, қабылдаушылардың танымдық іс-
әрекеті деген анықтама береді. Сонымен, технология деп белгіленген мақсатты
тиімді орныдау үшін материалдарды түрлендіру процестері мен әдістердің
жиынтығы және бір ізділігін, кешенді бірлігін айтуға болады.
1.2. Информатиканы оқытудағы педагогикалық инновациялық технологиялар
Қазіргі оқытудың басты тапсырмалар арасында – оқушылардың өмірге
адаптациясы, алынған білімнің творчествалық қолданушының өз бетімен білім
алуға дағдылануы. Отандық мұғалімдер оқу процессінің формасын өзгерту
жолын іздейді. Педагогикада педегогикалық технологиялар мен оқыту
технологиялары үлкен мағынаға ие.
Педагогикалық технология термині өткен ғасырдың 60 жыл басында
пайда болды. Содан бастап әртүрлі елдерде Педагогикалық технология (ФҚШ,
Жапония), Педагогикалық технология және оқыту процессі (Англия)
журналдары шығарылуда, халықаралық бюро бюлетеньдерінде білім алу бойынша
ЮНЕСКО Педагогикалық технология сериясын және т.б. шығарады.
Оқыту технологиясы ұғымы біздің елімізде 60 жылдардың соңында
пайда болды, ал 70 жыл жақтаушылар саны көбейді. Қазіргі уақытта ол
педагогикалық сөздікке толық енді. Алайда, олардың түсінігі мен оны
пайдалануда үлкен алуандылық бар.
“Педагогикалық технология – бұл ұйымдасқан, мақсатты, арнайы
педагогикалық әсерлер және оқыту процессіне әсері ” (Б.Т.Мехачев).
“Педагогикалық технология – бұл процессін жүзеге асырудағы маңызды
техника”.
“Педагогикалық технология – бұл оқуды жоспарлау нәтижесіне жету
көрінісі”.
“Педагогикалық технология – бұл мұғалімдер мен оқушыларға арналған
сөзсіз қамтамасыздандырудың оқу процессінің өткізілуі және ұйымы бойынша,
жобалау бойынша бірлескен педагогикалық қызметінің барлық әрекетіндегі
ойлап табылған модель”.
“Педагогикалық технология – бұл жасаудың жаңа әдісі, барлық білім
беру процессінің анықталуы мен қолданылуы және өзінің тапсырмасына білім
беру формаларының оптимизациясын қоятын техникалық адамдақ ресурстарды және
олардың арақатынасын қосқандағы білімді меңгеру’’.
“Педагогикалық технология – бұл педагогикалық мақсаттарға жету үшін
қолданылатын жеке, құралдық, әдістемелік жолының орындалу реті мен жүйелік
жиынтығын білдіреді ”.
Алайда әдебиетте массив түсінігін енгізу әдістемесі,
программалауды оқыту әдістемесі, ақпараттық технологияларды оқыту
әдістемесі деген сияқты сөз тіркестері кездеседі. Онда әдістеме
түсінігі алгоритм, қабылдау, технология түсініктеріне жақын мүлдем
басқа мағынаны білдіретіні анық.
И.Н.Фамина айтқандай, кейбір технологияларға бекітілген терминдерді –
жарлықтарды педагогикалық практикаларды қолдану кездеседі. Алайда,
түсінікті қиындататын терминологиялық трақсыздықтаран құтылу әрқашан
орындала бермейді.
Бұл арада әдістеме және технология түсініктерін ажырату
проблемалары туады.
А.В.Хуторской айтқандай оқытудың барлығын барлығына теориясын
және оқыту теориясын жеке оқу пәндеріне немесе оқу орындарының белгілі
түрлеріне бөледі.
Жеке дидактикалар ... оқу сұрақтары оқу пәндерінің ұқсастығына
сәйкес қарастырылады, әрі әр деңгейде – бала–бақшадан бастап орта және
жоғары мектепке дейін...
Жеке дидактикасын оқыту әдістемесі депте атайды. Олардың мақсаты –
оқудың заңдылықтарын, жолдары мен әдістері, оқу тәртібінің немесе тәртіп
топтары сәйкес келетін процессінде оқитындардың дамуы мен тәртібін
зерттейді.
Г.К.Селевко педагогикалық технология түсініктерінің 3 иерархиялық
түрге бөледі
- тұтас білім беру процессін сипаттайтын жалпы педагогикалық немесе
жалпы дидактикалық деңгейі.
- педагогикалық жүйеге синоним.
- бір пәннің, сыныптың, мұғалімнің және т.б. аймағындағы білім беру
процессін сипаттайтын жеке әдістемелік немесе пәндік деңгейі – жеке
әдістемемен синоним.
Жергілікті немесе модульді деңгейі, яғни оқу – тәрбие процессінің
жеке элементтерінің технологиясы.
Осылайша, келесі бастапқы орынға ауысамыз:
Информатиканы оқыту әдістемесі мен теориясы – кез келген жас
деңгейіне информатиканы оқыту объектісі болып табылатын және кез келген
ұйымдасқан - әдістемелік оқу формалары болатын педагогикалық ғылым.
В.И.Занвязинкий айтқандай, технология мен әдістемені ажырату
проблемасы айтарлықтай талқыланады: біреулер технологияны әдістемені
орындау формасы десе, енді біреулер технология мағынасы әдістемеге
қарағанда кең дейді.Біз бұдан, информатиканы оқытуда қолданылатын және
өңделетін жеке әдістер мен технологиялар педагогикалық ғылымды зерттеудің
пәні және информатиканы оқыту теориясы мен әдісі оқу тәртібін үйрену
объектісі болып табылатынын көреміз.
Информатиканы оқытудың әдістемелік жүйесін айта отырып, біз оны 5
компоненттің жиынтығы ретінде қарастырдық: мақсаттарының, мазмұндарының,
әдістерінің, оқу немесе оқу – тәрбиелік процессін ұйымдастыратын мұғалім
қызметінің пән ретінде алға шығатын оқытудың тәсілі және ұйымдасқан
форманың. Алайда, оқытылғандар да педагог сияқты шын мәнінде көптеген
зерттеулердің әділ сынын тудыратын жүйеден тыс қалады.
Сонымен қатар, кез келген білім беретін концепциялар мен жүйелер
әрекетінің нақты жүйелерінің іске асырылуын талап етеді.
Технология сөзінің өзі гректің Techne – шеберлік, және Logos –
ғылым, заң деген сөздерінен шыққан. Технология - шеберлік туралы ғылым.
Кез келген технологияның негізгі сипатты, белгілері: процессті котегория;
объект жағдайының өзгеру әдісінің совокупн ретінде ұсынылуы мүмкін;
жобалауға және экономикалық және сапалы процесстерді пайдалануға
бағалаған;
Осылайша, технологияны әдістемеден құралдар сипаты бойынша ажыратуға
болады, яғни ұйғарымның анықталған жүйелерінің болуы; технологияның
шығарылуы; нәтижесінің кепілдемесімен өлшемі.
Білім берудің технологиялық тәсілінің түіндірмесі М.Е. Бершадского,
И.П. Волков, В.В. Гузеев, М.В. Киарин, В.Ю. Питюков, В.Г. Тихомиро, П.М.
Эрдниева және т.б. жұмыстарында ұсынылған.
Отандық және шетелдік авторлардың педагогикалық технология проблемасы
бойынша жұмыстарындағы нәтиже нақ педаглогикалық технологияларға тиесілі,
ерекше белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді.
Концептуалдығы: білім беру мақсатындағы жетістіктің ғылыми
негізделуінің айқын ғылыми концепциясы әр педагогикалық технологиялардың
тиесілі сүйеніші болуы керек.
Жүйелілігі: педагогикалық технологияларда жүйелерінің барлық
белгілері болуы керек; процесс қисыны болуы керек; оның барлық бөліктерінің
өзара байланысы болуы керек; тұтастығы болуы керек;
Диагноздық мақсатты білім беру мен нәтижелік – мақсаттың кепілді
жетістігі және білім беру процессінің тиімділігі.
Басқарылуы: диагноздық мақсатты жорамалдау мүмкіндігі; жоспарлау;
білім беру процессінің жобалылығы; кезеңді диагностикалар, нәтижені жөндеу
мақсатында әдістер мен тәсілдерді түрлендіру.
Қысқа мерзімдегі білім берудің жоспарлы нәтиже жетістігінің
кепілдемесі, нәтижесі бойынша тиімділігі және шығыны бойынша үйлесімділігі.
В.П.Беспалька мынаны ескере отырып, басқа жолды пайдаланды: нақты
шарттан кез келген процесстер жиындағы бұл шарттармен жүйе деп
аталады...Педагогикалық процессте орындалатын жүйелер педагогикалық
жүйелер деп аталады. Сонымен педагогикалық жүйе құрылымы оларға өзара
байланысты 2 топ ретінде ұсынылады: педагогикалық тапсырманы тұжырымдайтын
элементтер тобы.
Педагогикалық технологияның терең мағынасын В.П.Беспалька
төмендегідей түсіндірді:
1) Зерттеуден шегіну және алғашқы жобалауға аусу;
2) Құрылым өңделуі және оқушылардың оқу – танымдық қызметінің мазмұны;
3) Принциптің орындалуы және оқу материалын оқушылардың меңгеру сапасының
әділ бағалануы және жеке адамның дамуы;
4) Құрылым тұтастық принципінің орындалуы және оқу – тәрбиелік процесс
компоненттерінің маңыздылығы;
Қазіргі педагогикада оқу жүйесінің компоненттер бірлігі туралы мақұлданды:
мақсаттарын, мазмұны, әдістерін, оқу формалары мен амалдарын. Оқу мазмұны
оқу технологияның 1 бөлігі бола отырып, орындайтын бөлігін де
анықтайды.Нақты пәндік аймақта білім беру мазмұны өзгерген кезде, ереже
бойынша оқыту мақсаты өзгереді, оқыту мақсаты өзгерген кезде оқыту
технологияның өзгеру әдісін өзіне тартады.
Педагогикалық жүйенің құрылымы.
Педагогикалық технологияны жіктеу:
Педагогикалық технологияны түрлі белгілерге жіктеуге болады.
Педагогикалық технологияның жіктеу белгілері.
Білім беру мазмұныныңСоеттік және діни, оқушы және тәрбиеші, жалпы
сипаты білімдік және хабардар, гуманитарлық және
Көпшілік мектептер; жоғарғы деңгейлер (лицей,
Оқушылар категориясы гимназия және т.б); толықтырылған оқулар; көптеген
мектептер аумағындағы қиын және дарынды балалармен
жұмыс.
Қолданыс ұзақтығы Тәртіп, тақырып, модуль, сабақ.
Оқу қызметінің ұйымы Сынып- сабақтық жүйе; қазіргі дәстүрлік сабақ;
техникалық тәсілдермен дидахографияны пайдаланады;
білім берудің топтық және дифференциалдық жолдары.
Баламен арақатынас Әмірлі; жеке – хабардар, ынтымақтастық технологиясы
және т.с.с
Білімді меңгерудің Түсініктің қалыптасу теориясы; гештальт теориясы;
ғылыми концепциясы ақыл –ой әрекетінің қалыптасу теориясы; В.В.
Давыдовтың мазмұнды қорытындылау теориясы.
Педагогикалық практикада өте кең тарағандар арасынан төмендегілерді айтуға
болады:
І. Қазіргі дәстүрлі білім беру.
ІІ. Педагогикалық технология педагогикалық процесстің жеке адамның
хабардар болу негізінде.
- Қарым – қатынас педагогикасы;
- Ш.А. Амонашвилидің жеке – адамгершілік технологиясы;
- Е.Н.Ильинаның әдебиетті адамды қалыптастыратын пән ретінде беру
жүйесі;
ІІІ. Оқушының білім интенсифтендіру және белсендіру негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- ойындық технологиялар;
- проблемалық білім;
- қорытынды білім беру мектебі;
- тірек сигналдар негізінде оқытудың технологиясы;
IV. Білім беру процессінің ұйымының және басару нәтижелігінің негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- С.Н. Лысенков түсіндіре отырып, басқарған перспективалық;
- алға шыққан білім технологиясы;
- дифференциялданған білім;
- В.В. Фирсовтың міндетті нәтижесінің негізінде білім берудің теңдік
дифференциясы;
- И.Н Закатовтың балалардың қызығушылғы бойынша дифференциялданған білім
берудің мәдени- тәрбиелік технологиясы;
- білім берудің, жекелену технологиясы;
- программалау білімінің технологиясы;
- топтық және колективтік білім;
- білімнің компьютерлік технологиясы;
V. Материалды дидактикалық жетілдіру және қайта құру негізіндегі
педагогикалық технологиялар.
- ақыл –ой әрекетінің кезеңді құрылу теорияларының орындалуы;
- экология және дидактика (Л.В. Тарасов);
- дидактиканың бірліктің нығаюы (П.М. Эрдниев);
VI. Өркендеген білім технологиясы:
- Л.В.Занкованың өркендеген білім технологиясы;
- Д.Б.Эльконин – В.В. Давыдовтың дамыту білімдері;
- өздігінен даму білімдерінің технологиясы;
VII. Жеке пәндік педагогикалық технологиялар:
- сауат ашудың ерте және қарқынды білім беру технологиясы;
- математиканы оқытудың тапсырмалық технологиясы;
- нәтижелі сабақтар жүйесінің негізгі педагогикалық технологиялар;
- физиканы кезеңдеп оқытудың жүйесі;
- информатикадан тура және дамыған білім беру әдістемесі.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің міндеті жан –
жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болғандықтан, жаңа технология
бойынша әдістемелік жүйенің басты бөлігі оқыту мақсаты болып табылады.
Сондықтан танымдық іс- әрекеті белгілі бір дәрежеде белсендірілуі қажет.
Бұл әдістемелік жүйенің басқа бөліктерінің де (мазмұн, әдіс, оқыту түрі мен
құралдарының) өзара байланысы қалпында өзгертілуін талап етеді. Мұны
орындау үшін төмендегідей ұстанымдар дүзеге асуы тиіс:
1.Оқушылардың өзіндік іздену іс- әрекетінің әдістерін меңгеру талап
етіледі. Өйткені бұл әдістердің кнделікті пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Яғни жаңа жағдайдағы оқыту әдістемесі деп
отырғанымыз : оқушы - мұғалім ұстанымының өзара тығыз байланыстылығы,
Демек, мұнда бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен білім алудағы
белсенділігіне баса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері : оқытудың дербес және топтық түрлері
болып табылады. Бұл жерде алға қойылатын басты мақсат – оқушыға деген
сенім,оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадір –
ұқасиет сезімін дамыту. Ал оқытудың фронтальды түрі көбінесе, бағыт беру,
талқылау және түзету енгізуде ғана пайдаланылады.
3.Жаңа технологияның мақсаты бойынша оқытуды ізгілендіру қажет. Бұл үшін
оқу құралдары оқушыларды өздігінен танымдық іс - әрекетін жүргізе алатындай
болуы керек. Бұрынғы дәстүрлі оқулықтар мұндай талапты қанағаттандыра
алмайды, сондықтан оқушылардың өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа
типтегі оқулықтар керек –ақ.
Бұл ауысу тапсырмаларды қайталап орындауға ғана арналған бірінші деңгейден
өнімді іс - әрекетті қажет ететін келесі деңгейлерге ауысу негізіндегі іс-
әрекет арқылы жүзеге асады. В.П.Беспалько бұл деңгейлерді төртке бөледі:
Бірінші деңгей – міндетті оқушылық , екінші – алгоритмдік, үшінші –
эвристикалық, төртінші – шығармашылық.
Ендеше оқушылардың білім, білік, дағдыларын жетілдіру үшін
оқытудың жаңа технологиясы негізінде дифференциалдық және дербес деңгейлік
ұстанымдарының талаптарына сәйкес өткізілетін әртүрлі сабаққа арналған жаңа
тұрпаттағы оқулықтар мен оқу құралдары қажет. Бұлар - әңгімелесуші
оқулықтар ме оларға қосымша төрт деңгейдегі тапсырмалар берілген жұмыс
дәптерлері [9].
Әңгімелесуші – оқулық бойынша жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеріп,
анықтама мен ережелерін өзі шығарады. Қарапайым жаттығу мысалдармен оларды
бекіткеннен кейін жұмыс дәптерлеріндегі деңгейлік тапсырмаларды орындауға
көшеді. Оқытудың жаңа технологиясы жағдайында оқушылардың өздігінен
жүргізетін танымдық іс - әрекетің үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей
бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар қызғылықты
мазмұндалған болса, оқушыларда ынталану пайда болады. Мұндай жаңа
технология бойынша сабақ беріп жүрген мұғалімдер үзіліс кезінде де
оқушылардың сабақтан бас алмайтындығын айтады. Өйткені олар өзара
бәсекелесе отырып жұмбақ, сөз жұмбақ, ребус, математикалық басқатырғыштар
сияқты әр деңгейдегі тапсырмаларды шешуге ұмтылатыны даусыз. Бұл жерде
үлгерімі кейіндеп қалып, өз құрбыларын белгілі бір себептермен қуып жете
алмайтын оқушылармен қалай жұмыс істеу қажет ? деген сұрақ туады.Бұл
мәселенің оңды шешуі қарастырылған. Олар мыналар:
• барлық тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгермеушілерге
көмектеседі;
• сыныптың басқа оқушылары өздігінен жұмыс істеп жатқан кезде,
мұғалімнің үлгерімі төмен оқушыларға дербес көмек көрсетуіне уақыты
болады.
Деңгейлік тапсырмаларды енгізудегі басты мақсат – сынып оқушыларын
қабілетті, қабілетсіз деп жасанды әртүрлі жіктерге бөлуді болдырмау.
Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту , сонымен қатар барлық оқушыға
қатысты ізгілендіру ұстанымдары сақталады.
Сондай-ақ, деңгейлеп оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі
тапсырмаларды дұрыс орындағаны есепке алынып отырады. Демек, қандай оқушы
болсын, өзінің жақсы оқитындығына қарамастан оқушылық міндетті , яғни
бірінші деңгейдің жұмысын орындаумен бастайды [9].
Жеке тұлғаның өзін - өзі дамыту технологиясында оқу пәндері,
әдістемелері мен білім беру технологияларын жоспарлау жүйесі қолданылады.
Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы
бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема
- әлеуметтік – педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына
жаңалық енггізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра
алатын мұғалімдерді даярлау.
Мұғалімдерді даярлау қай уақытта да ең өзекті мәселелер қатарына
кіреді. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік - экономикалық міндеттері
заманына сай өзгерістерге ұшырап, өскелең ұрпақты соған лайықтап өмірге
бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады.
Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту
оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс – тәсілдерін, инновациялық педагогикалық
технологияны игерген, психологиялық- педагогикалық диогностиқаны қабылдай
алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада
арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс- әрекет үстінде өзіндік даңғыл
жол салуға икемді, шығармашыл педагог – зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын
қажет етеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру
жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
• Кез келген елдің экономикалық қуаты, халқының өмір сүру
деңгейінің жоғарылығы, дүние жүзілік қауымдастағы орны мен
салмағы сол елдің технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.
Жалпы қоғам дамуы мен жаңа технологияны енгізу сапалылығы осы
елдегі білім бері ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы
ақпараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Экономикаслық күшті
дамыған елдердің тәжірибесі білім беру жүйесін ақпараттандыру
экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды дамуының негізгі кілті
екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның ақпараттық
технологиясын игеру міндетіміз.
Бұл тығырықтан шығудың бірден –бір жолы оқу- тәрбие
үрдісінде инновациялық әдіс – тәсілдерді енгізу, оқушылардың білімге деген
қызығушылығын, талпынысын арттырып,өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек
етуге жол салу [4].
1.3. Оқушының тұлғалық қалыптасуында ойынның психологиялық-педагогикалық
мәні
Қазіргі кезде “ойын” ұғымының мағынасы кеңейіп, тұрмыс пен мәдениеттің
түрлі салаларын қамтуда. Бұрын балалар ойыны мен актер ойыны педагогика мен
өнертанудың ғана ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz