ҚР Банктердің қазіргі жағдайы
Кіріспе
I Теориялық бөлімі
1.1 Банктертің пайда болуы
1.2 Маманданған банктер
II ҚР Банктердің қазіргі жағдайын талдау
2.1ҚР Ұлттық банкінің мақсаттары мен басқару органдары
2.2 ҚР Коммерциялық банктердің жағдайын талдау
III ҚР Банктердің мәртебесін асырудағы мәселелерді жетілдіру жолдары
3.1 ҚР Банктердің тиімділігін арттыру жолдары
3.2 ҚР Банкттердің мәртебесін асырудағы мәселелер
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
I Теориялық бөлімі
1.1 Банктертің пайда болуы
1.2 Маманданған банктер
II ҚР Банктердің қазіргі жағдайын талдау
2.1ҚР Ұлттық банкінің мақсаттары мен басқару органдары
2.2 ҚР Коммерциялық банктердің жағдайын талдау
III ҚР Банктердің мәртебесін асырудағы мәселелерді жетілдіру жолдары
3.1 ҚР Банктердің тиімділігін арттыру жолдары
3.2 ҚР Банкттердің мәртебесін асырудағы мәселелер
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Банктік – нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құрылымдарының бірі. Банктер нарықтық экономикаға басты қаржылық делдалдар болып табылады. Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердің салымдарын қабылдау арқылы банк депозит деген жаңа міндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға жаңа талап қойды.
Банктік жүйесінің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы басқарудан мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде өндірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактор болып табылатын әдістемелерді пайдаланады. Мүддені осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз қозғалысын қамтамасыз етеді. 2006 жылдың сәуір айында Елбасы елдің қаржылық жағдайын талдап, инфляциямен күрес, қазына және монетарлық саясат жайында жиналыс өткізді.
Былтырғы жыл қаржылық сектордың, елміздің ең үдемелі дамыған экономиканың басты саласы ретінде көзге түскенін Президент атап өтті. Екінші деңгейлі банктердің активтерінің көрсеткіштері жалпы ішкі өнімнің қатынасында 2005 жылы 67 пайызды құрады, бұл шығыс Еуропа елдеріне сәйкес көрсеткіш. Қазақстан Республикасы қаржы нарығындағы басқа көрсеткіштерімен де осы елдер қатарына қосылуына жақындап қалды.
Банктік жүйесінің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы басқарудан мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде өндірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактор болып табылатын әдістемелерді пайдаланады. Мүддені осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз қозғалысын қамтамасыз етеді. 2006 жылдың сәуір айында Елбасы елдің қаржылық жағдайын талдап, инфляциямен күрес, қазына және монетарлық саясат жайында жиналыс өткізді.
Былтырғы жыл қаржылық сектордың, елміздің ең үдемелі дамыған экономиканың басты саласы ретінде көзге түскенін Президент атап өтті. Екінші деңгейлі банктердің активтерінің көрсеткіштері жалпы ішкі өнімнің қатынасында 2005 жылы 67 пайызды құрады, бұл шығыс Еуропа елдеріне сәйкес көрсеткіш. Қазақстан Республикасы қаржы нарығындағы басқа көрсеткіштерімен де осы елдер қатарына қосылуына жақындап қалды.
1. Ғ.С. Сейтқасымов. Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001 жыл,
2. М.С. Саниев. Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001 жыл;
3. Б.П. Кушербаев. Банктер және несие алушылар қарым қатынастарын реттеу. Қарағанды, 2002 жыл;
4. М. Байгісиев. Халықаралық валюта қатынастары және валюталық құқық. Алматы, 2004;
5. Б. Көшенова. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Алматы, 2000 ж
6. www.yandex.ru
7. www.bankreferatov.ru
8. О.И.Лаврушин . '' Банковскрие дело''. Москва 2000г.
9. Банки казахстана 1-12. Алматы 2000г.
10. Новейшие банковские технологий. 1-12.Москва 2000г.
11. Нысанбаев К.Тулембаева Ж. '' Банки Казахстана и маркетинг . А.2001г ''
12. Қаржы қаражат .9-10.Алматы 2000г.
13. Тимоти У.Кох.'' Управлени банком '' .-Уфа. Спектр.Часть 5.1993.
14. Параманова Т.В '' Принципы регулирования банковской сферың '' // Деньги и кредит //б.-с.ІО1995.
15. Усоскин В.М. '' Современный коммерческий банк управление и ''
2. М.С. Саниев. Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001 жыл;
3. Б.П. Кушербаев. Банктер және несие алушылар қарым қатынастарын реттеу. Қарағанды, 2002 жыл;
4. М. Байгісиев. Халықаралық валюта қатынастары және валюталық құқық. Алматы, 2004;
5. Б. Көшенова. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. Алматы, 2000 ж
6. www.yandex.ru
7. www.bankreferatov.ru
8. О.И.Лаврушин . '' Банковскрие дело''. Москва 2000г.
9. Банки казахстана 1-12. Алматы 2000г.
10. Новейшие банковские технологий. 1-12.Москва 2000г.
11. Нысанбаев К.Тулембаева Ж. '' Банки Казахстана и маркетинг . А.2001г ''
12. Қаржы қаражат .9-10.Алматы 2000г.
13. Тимоти У.Кох.'' Управлени банком '' .-Уфа. Спектр.Часть 5.1993.
14. Параманова Т.В '' Принципы регулирования банковской сферың '' // Деньги и кредит //б.-с.ІО1995.
15. Усоскин В.М. '' Современный коммерческий банк управление и ''
Мазмұны
Кіріспе
I Теориялық бөлімі
1.1 Банктертің пайда болуы
1.2 Маманданған банктер
II ҚР Банктердің қазіргі жағдайын талдау
2.1ҚР Ұлттық банкінің мақсаттары мен басқару органдары
2.2 ҚР Коммерциялық банктердің жағдайын талдау
III ҚР Банктердің мәртебесін асырудағы мәселелерді жетілдіру жолдары
3.1 ҚР Банктердің тиімділігін арттыру жолдары
3.2 ҚР Банкттердің мәртебесін асырудағы мәселелер
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Банктік – нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құрылымдарының бірі. Банктер нарықтық экономикаға басты қаржылық делдалдар болып табылады. Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердің салымдарын қабылдау арқылы банк депозит деген жаңа міндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға жаңа талап қойды.
Банктік жүйесінің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы басқарудан мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде өндірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактор болып табылатын әдістемелерді пайдаланады. Мүддені осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз қозғалысын қамтамасыз етеді. 2006 жылдың сәуір айында Елбасы елдің қаржылық жағдайын талдап, инфляциямен күрес, қазына және монетарлық саясат жайында жиналыс өткізді.
Былтырғы жыл қаржылық сектордың, елміздің ең үдемелі дамыған экономиканың басты саласы ретінде көзге түскенін Президент атап өтті. Екінші деңгейлі банктердің активтерінің көрсеткіштері жалпы ішкі өнімнің қатынасында 2005 жылы 67 пайызды құрады, бұл шығыс Еуропа елдеріне сәйкес көрсеткіш. Қазақстан Республикасы қаржы нарығындағы басқа көрсеткіштерімен де осы елдер қатарына қосылуына жақындап қалды. Осыған сәйкес елдегі инфляцияның қарқынын төмен деңгейде сақтап отыру, басты мақсат екенін Елбасымыз атап айтты.
Елбасы Қазақстан Республиксының Үкіметіне және Ұлттық Банкке инфляцияға қарсы нәтижелі іс-шараларды ұйымдастыруға тапсырыс берді. Ақша-несие саясатын одан әрі нығайту біздің елімізге қажетті.
Елдің экономикалық өсуін қамтамасыз ету үшін Ұлттық Банк экономикаға ақша ұсынысын теңгерімділік түрде көбеюін тізбектілік саясатын жүргізу керек.
2010ж. Қазақстан Республикасы өзінің жалпы ішкі өнімін 2000 жылға қарағанда екі есе көбейтуге жоспарлаған еді, бірақ қазіргі таңда Қазақстан үшін оның екі еселенуі 2008 жылда болады деген сенім бар.Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы, экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу бағытында құрылған экономикалық саясатының нәтижесі.
Бюджеттік, салықтық, кедендік және ақша-несиелік тетіктер арқылы мемлекет экономиканы реттеп отырады. Халық арасында бюджеттік, салықтық, кедендік тетіктер экономиканы реттеуде көп қолданыс таппайды, сондықтан нарықтық экономикасы дамыған елдерде реттеу ақша-несие тетігі арқылы, яғни қаржы нарығындағы басты реттеуші орган - банк арқылы жүзеге асырылады.
Менің курстық жұмысым: кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттерден құралған.
I Теориялық бөлім
1.1 Банктің пайда болуы.
Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы ортағасырлық айырбаспен айналысушылар қызметінен іздестірген жөн. Банк ұғымы Италияның banco ( аыйрбас орны , ақша столы) деген сөзден шыққан. Қазіргі түсініктегі алғашқы банк Италияда 1407 ж. генуяда пайда болған. ХІІ ғ. Италияда алғашқы вексельпайда болды.Банк ұғымын талқылау үшін банк және банктік қызмет ұғымын білу қажет. Әлемдік тәжирібеде банктік қызмет деп банктің басты кәсібі қызметтерін, депозиттер қабылдау және қарыз беруді түсінеді. Міне, осындай түсінік Италияда, Испанияда; Белгияда, Грецияда, басқа елдердің банктері туралы заңдарында бекітілген, Ал, Германия мен Францияда банк немесе несиелік мекеме деп , өз клиенттеріне есеп айырысу, бағалы қағаздармен сауда-саттық, лизингтік және басқа да операцияларды көрсетумен айналысатын кез келген мекемені айтады. Сондай-ақ оларды банктік емес мекемелерге депозиттер қабылдау, есеп айырысуды жүргізу, сақтандыру кепілдемелерін беру және т.б. заңмен тиым салынады.
Англия, Дания, Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеге мекемерлерді жатқызуда либералдық тәсіл қолданылады. Ол үшін кейбір мамандандырылған қаржы мекемелерінің депозит қабылдауға лицензиясы болса, оларды банктер қатарына жатқызады.
ҚР Президенттінің ҚР банктер және банктік қызмет тіралы заң күші бар Жарлығының бір- бабында, банктің ресми мәртебесі Ұлттық банктің оны ашуға берген рұқсатымен, әділет Министрлігінің банк ретінде заңды тұлғаны мемлекеттің тіркеуден өткізумен және банктік операцияларды жүзеге асыруға берілген ҚР Ұлттық банкі лицензиясының болуы мен анықталады.
Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік ресми мәртебесі болмаса банк деп аталуға тиіс емес. Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның өнімі материалдық өндірісте өндірілетін өнімнен мүлде өзгеше. Ол тек тауар ғана өндірмейді, яғни тауардың ерекше ақша түріндей, төлем құралдарын өндіреді.
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған. Египетте банктік операциялар біздің эрамыздан бұрын 2700 ж. жүзеге асырылған. Бактердің бастапқы қызметі төмендегі делдалдық болған. Осындай делдалдық нәтижесінде банктер бос ақша капиталын пайыз әкелетін қызмет етуші капиталдарға айналдырады. 1988 ж. несиелік реформадан кейін жинақ-кассаларына құрылымдық қайта құру жүргізілді. Сөйтіп, олардың негізінде акционерлік коммерциялық банк- Жинақ банкі құрылды. Нәтижесінде жинақ кассалары коммерциялық банктерден аса ажыратылмайтын банктік мекемеге айналды
Банктер арасында бәсекенің дами түсуы халық өаражатын тартудағы жинақ банк ролін бірден қысқартып жіберді. 1993 ж. басында жинақ банке халық салымдарының 40 пайызы жұығы (бұрын 100 пайыз ) және жалпы салым көлемінің 10 пайызға жуығы жинақталды. КСРО ттарағаннан соң жинақ банктерін ірілендіру жүрді. Жеке коммерциялық банктер мен банктік емес мекемелер жоғары қарқында көбеуіне байланысты, банк қызметінің ауқымы қысқара бастады. Осыған байланысты кей жерде Жинақ банкінің кейбір бөлімдері несиелк кооперативтерге қайта түрлендіру орын алды.
Экономиканың нарыққа өтуі несиелік жүйеде маңызды роль атқаруы мүмкін банктік емес институтардың дамуын ала етеді. Осыған байланысты шеттегі, соның ішіндегі АҚШ тағы және Ұлыбританиядағы арнайы несие институттары қызмет ету мүдделендіре түседі.
АҚШ-та банктік емес несие-қаржы институттарыға: өзара жинақ банктері қарыз-жинақ бірлестіктері, сақтандыру қорлары, несиелік одақтары, зейнетақы қорлары, ақшалай нарықтық өзара қорлары жатады. Бұл институттардың барлығы негізінен халықтан қаражат жұмылдыра отырып оларды ипотекалық және тұтыну несиелеріне пайдалануға маманданған.
Өзара жинақ банктері өзара біреккен кәсіпорындар түрінде құралады. Олар халық салымдарын жұмылдыра отырып, оларды жылжымайтын мүлік туралы актілер мен бағалы қағаздарды кепілге ала отырып инвестициялайды. Сондай-ақ, коммерциялық және тұтыну қарыздарын береді.
Депозиттік мекемелерге коммерциялық банктер, өзара жинақ банктері, қарыз-жинақ бірлестіктері, несиелік одақтар; депозитік елестерге – сақтандыру компаниялары, және жеке зейнетақы қорлары қаржы инвестициялық компаниялары, ақша нарығының басқа да қорлары жатады.
Банктер- атқаратын қызметерінің ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі типке бөлінеді: эмиссиялық және эмиссиялық емес.
Эмиссиялық – айналысқа ақша белгілерін эмиссиялау (шығару) құқығы берілген Оралық банктер. Кейбір елдерде оларды ұлттық, халықтық, резервтік деп атайды. КСРО да ондай банк Мемлекеттік деп, ҚР – ҚР Ұлттық банкі деп аталады. Орталық банктің басты міндеті- айналысқа ақша шығару, банктер арасында ақша тауарларын сату, банк жүйесінің эмиссиялық, несиелік және есеп айырысу қызметтерін басқару болып келеді. Ол екі деңгейлі банк жүйесінің ең жоғары буыны болып табылады. Мемлекет эмиссиялау құқығын тек бір ғана банкке (Орталыққа) береді, себебі ақшаны эмиссиялау құқығын бірнеше банке беруден елдегі ақша айналымын реттеу мүмкін емес. Эмиссиялық банк басқа банктер иелене алмайтын, ірі қаражатты иеленеді. Оның пассиві айналыстағы нақты ақшадан, бюджетті қаражаттардан тұрады. Бұл жағдайда оған барлық банктерге көмек көрсетуге және олар қызметтеріне жетекшілік етуге мүмкіндік береді. ҚР эисссиялық банк- Ұлттық банк. Ал қалған банктер , оның ішіндегі коммерциялық банктер- эмиссиялық еместерге жатады. Олардың айналысқа ақша шығаруға құқығы жоқ, бірақ өз клиенттерін шаруашылық қызметеріне қызмет көрсетуге байланысты есеп айырысу және қаржылық операциялардың барлық түрлерменен айналысады. Олардың ішінде ең маңыздысы: уақытша бос ақшалай қаражаттар, халық жинақтары мен қорларын тарту; несиелеу; қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар; бағалы қағаздармен жасалатын операциялар және т.б.
Соңғы уақыттарда коммерциялық банктер белсенді түрде өздеріне дәстүрлі емес операцияларды жүзеге асыра отырып , үнемі қызмет аумағын кеңейтеді және клиенттерге көрсетілетін қызмет түрлерінің сапасын арттырады. Бұл, әмбебап банктік мекемелер. Сондай-ақ, жоғарыда айтып өткендей өз клиенттеріне бір- екі қызмет түрін көрсетуге бағытталған, маманданған банктер бар. Банктердің мамандануының басқа типі белгілі бір клиенттер категорияларына ғана( мысалы, биржалық, коммуналдық банктер) қызмет етуге, яғни салалық тұрғыдан мамандануы тиіс.Банктердің фукционалдық мамандануы бір шама анық бейнеленеді, себебі ол міндетті түрде банк қызметінің сипатына ықпал ете отырып, актифтер мен пассивтерінің қалыптасу, кілиеттерімен жасауды ұйымдастыру ерешеліктерін анықтайды. Ондай типтерге инвестициялық және иновациялық, ипотекалық жинақ банктері және т.б. жатады.
1.2 Маманданған банктер.
Инвестициялық және иновациялық банктер ұзақ мерзімге ақшалай қаражаттар тартуға, соның ішінде облигациялық заындар, окциялар мен басқа да бағалы қағаздар шығару арқылы ұзақ мерзімде қарыздар беруге маманданады. Инвестициялық банктер ұзақ мерзімді қаражаттарға деген мұқтаждықты басынан кешкен кәсіпкерлер ұзақ мерзімге қаражат салушылар арасындағы делдал болып келеді. Инновациялық банктерде инвестициялық болып табылады, бірақ олар технологиялық жаңалықтарды жасау және игеру үшін ғана ақша(несие) береді.
Ипотекалық банктер – жерді және жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге несиелік операцияларды жүзеге асырады. Бұл банктер пассивтерінің басым бөлігі ипотекалық облигациялар, акциялар және басқа да бағалы қағаздарды құрайды.
Салалық аумақтық банктердің мамандану дәрежесі олардың активтері мен пассивтерін құрау ерекшеліктері белгілі бір мөлшерде олардың қызмет аумағына , сондай-ақ клиенттерінің шаруашылық қызметтерін ұйымдастыру ерекшеліктерімен байланысты болып келеді.
Банктік қызмет сұрақтары бойынша ҚР –ның кейбір заң актилерінде өзгерістер еңгізу туралы 1997 ж. 11 шілдедегі ҚР заңы банктерді: депозиттік және инвестициялық деп бөлуді алып тастады.
Мамандандырылған несие-қаржы институттары- кез келген елдің несие жүйесінің маңызды буыны. Олар қарыздық капиталдар нарығының кішкене аясында ғана қызмет етеді. Бұл әр түрлі маманданған қаржы институттарының жиынтығы: сауда жинақ мекемелері, инвестициялық қорлары, өзара көмек беру кассалары және ломбард. Бұл мекемелер өздерінің бастапқы дамуында коммерциялық банктер орындамайтын операцияларды орындаған. Ал қазіргі кезде дамыған елдерде бұл мекемелер халыққа, фирмаларға және компанияларға қызмет көрсетуге байланысты коммерциялық банктермен өз ара бәсекеге түседі. Яғни коммерциялық банктер мен банктік емес мекемелер арасындағы айырмашылық жоғалады. Дәстүрлі емес операцияларды кемейту арқылы бұл мекемелер банктік нарыққа еніп кіреді.
Мамандандырылған несие-қаржы мекемелері ипотекалық және тұтыну, сол сияқты ауылшаруашылық несиелер саласында кең ауқымда тарауда. Олар халықтың ұсақ жинақтарын тарту, капиталды инвестициялау бағалы қағаздарды орналастыру т.б. айналысады.
Кейбір арнайы несие институттары ҚР аумағында революцияға дейін Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС НЭП) жылдарында ауылшаруашылығын ұйымдастыру тусында несиелік серіктестіктер өзара несие беру қоғамы несиелік одақтар және т.б. түрінде болған. Қазір банктік емес мекемелерге өзара көмек беру кассаларын, ломбартарды, сондай-ақ шаруа қожалығы бірлестіктерін ірі агроөнеркәсіп бірлестіктерін, қаржы-есеп айырысу орталықтарын жатқызуға болады.
Жинақ кассалары туралы да ерекше айта кету орынды. Бұрынғы КСРО несиежүйесінің құрамына мемлекеттік еңбек жинақ кассалары (КСРО Мемжинкас) кірген. Олар халық қаражаттарын салымдарға еркін айналатын мемелекет заемдарға және ақшалай заттай лотереяларға тарта отырып, халыққа бюджеттік қоғамдық ұйымдарға есеп айырысу кассалық қызмет көрсету мен айналысты, сондай-ақ тұрғын үй- құрылыс кооперативтерінің (ТҚК) пайлық жарнамаларын қабылдады. Жинақ кассалары барлық әкімшілік аудандарда, ұжымдар мен кеңшарларда жұмыс істеді. ҚР аумағында олардың саны 4,8 мың жүық болды.
Қаржы-жинақ бірлестіктері- халықтың қаражатына қатысты салымдық опреацияларды жүргізумен айналысып, оларды жылжымайтын мүлік сатып алуға ( активтің 23 –ң тұрғын үй сатып алуға) пайдаланады.
Несие одақтары- кәсіп одақтардың, ірі кәсіпорындардың, шеркеулердің ұйымдастырумен құрылатын кооператив типтес жинақ мекемелері. Ресурстары акцияларды сату есебінен құралды. Бұлар көбінесе өз мүшелеріне ұзақ мерзімге қарыздар беруге пайдаланылады. Сақтандыру компаниялары – біздің ұйымдары айналысып жүргенде опарециялармен шұғылданады. Олардың пассивтері сақтандыру жарналарынан және активтік операциялардан түскен табыстар дан құралып, оларды сақтандыру пассивтеріне төлем төлеуден басқа мерзімді бағалы қағаздарға және тұрғын үй құрылысы кепілдікке салынған мүлік туралы актілерге пайдаланады.
Жеке және мемлкеттік зейнетақы қорлары – халық салымдары жұмылдыра отырып, ірі капиталды иеленеді және оларды корпарациялардың ақшаларымен облигациялары сатып алуға жұмсайды, ұсақ қарыздар береді.
Ақша нарығының өзара біріккен қорлары пайлық депозиттік сертификаттарды қазыналық векселдерді сату жолымен инвестициялық капитал жинақтап, оның нарықта айналысқа түсетін қысқа мерзімді бағалы қағаздардан тұратын активтер портфелін құруға бағыттайды. Бағалы қағаздардан табыстарды акциоенрлерге төлеп отырады.
Демек, банктік мекемелер кез келген мемлекеттің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады. Олар коммерциялық банктер орындамайтын қызмет түрлерін өздеріне алу мақсатында пайда болған. Банктік емес мекемелергетән сипат олар ресурстарды көбінесе халықтың қаражатын тарту жолымен жинақтайды. Олар осындай белгілері арқылы пассивтері негізінен заңды тұлғалардың уақытша бос қаражаттарыннан құралатын коммерциялық банктерден ажыратылады. ҚР қызмет ететін банктік заңдар банктерден басқа мекемелердің депозиттер қабылдауына үзілді-кесілді тиым салады. Бұл дегеніміз, біздің республикамыздағы халық салымдарын тарту негізінде қызмет ететін банктік емес институттардың дамуын тежеуы сөзсіз.
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАНКТЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1. ҚР Ұлттық банкнің мақсаттары мен басқару органдары және негізгі міндеттері
Ұлттық банк - ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқада материялдық құндылықтардан тұратын жекеше мүлкі бар заңды тұлға.Мүлктің құралу көздеріне - банк ісіне түскен табыстар, бағалы қағаздан түскен табыстар және соған сәйсес бюджеттерден түскен дотациялар жатады. Заңның 9 - бабына сәйкес, Ұлттық банк жарлығының қорының 10 млрд. теңге көлеміне мына қаражаттар есебінен құрайды: республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттар, мемлекеттен алынған негізгі қорлар және Ұлттық банк тапқан пайдадан аударымдар.
ҚР Ұлттық банкі қызметінің 3 негізгі мақсаты бар:
1. Теңгені қорғау мен тұрақтылығын қамтамасыз ету, сондай-ақ оның сатып алу қабілеті мен шетел валютасына қатысты бағамы.
2 банктік жүйені дамыту нығайту:
3 есеп-айырысу жүйесінің тиімді және үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Ұлттық банкінің басқару органдары Ұлттық банк төрағасымен басқаратын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның құрамына: Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары, парламент пен министерлер кабинетінің 2 өкілікіреді. Басқарма мүшесі ҚР Президентімен бекітіледі.
ҚР Ұлттық банкінің негізгі міндетті – ҚР ұлттық валютасының ішқі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар, ҚР Ұлттық банкісіне мынадай қосымша міндеттер жүктеледі:
Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілікэкономикаға интеграциялануы мақсаттарына жетуге көмектесетін ақша айналысы, несие, банктік есептеулерді және валюталық қатынастар қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты жасау және жүзеге асыру;
Ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге көмектесу;
Банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін ережелерді жасау және олардың орындалуына бақылау жасау негізнде банк несие берушілердің, салымшылардың мүдделерін қорғау.
Ұлттық банктің несиелік ресурстарының көздері :
Меншікті қаражаттары;
Басқа банктермен тартылған және келісім- шарт негізінде Ұлттық банкте орналыстырылған ақшалай қаражаттар;
ҚР тыс жерлерден тартылған қаражаттар;
Мемлекеттік арнайы қорлардан және бюджеттің уақытша бос қаражаттарыннан
ҚР Ұлттық банк ҚР Ұлттық банкі туралы заңға сәйкес мынадай қызметтер мен операцияларды орындайды:
Айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен ҚР мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, ҚР аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарушы жалғыз эмитент болып табылады;
Кепіл берушісі үкімет болып табылатын ҚР ішқі және сыртқы қарызына қызмет көрсетуге қатысады;
ҚР аумағында еңшілес банк ашуға рұқсат береді;
ҚР аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын өкілдіктерін келісімін және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді;
Банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының оның тіркелуіне дейін өзі белгіленген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;
Ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы ашық позициясына бақылау жасауға құқылы. Банктерге соңғы стаыдағы несие беруші болады, қайта қаржыландыру саясатын жүргізеді ;
Банктердің жұмысын және шетелдік валютаны сатып алу сату және айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау жүргізеді әрі пруденциялдық нормативтер белгілейді;
ҚР ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік пайыз мөлшерлемелерінің деңгейін реттеуді жүргізеді;
ҚР информациялық процестерді ақша-несие реттеу әдістері мен бәсендете алмаған жағдайда Ұлттық банктердің операциялары бойынша несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшерлемелерін өзгертуге құқықтар береді;
ҚР есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын анықтайды; қазақстандық теңгемен банкаралық есеп айырысулардың мезгілінде және үзіліссіз жүргізілуін қамтамасыз ететін жүйенің жұмыс істеуін ұйымдастыруын тиіс;
ҚР валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және валюталық операциялардың барлық түрін жүргізуге құқылы;
Банк ісі, есеп, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша банктерге, валютаны сатып алу, сату және айырбастау операцияларын жүзуге асыратын мекемелерге және олардың клиенттерге орындауға міндетті нормативтік актілер шығарады, олардың орындалуын бақылайды;
Бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге, шетелдік валютаны сатып алу, сату, айырбастаумен айналысатын ұйымдарға бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және мерзімін бекітеді;
Егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, ҚР-ның Үкіметімен келісіп, банктердің және басқа шаруашылық субъектілерімен жүзеге асырылатын есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және басқа да шоттардан төлем жүргізу кезегін, есеп аыйрысуларды реттеу мақсатында бекіте алады;
Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін ұйымдарды құруға және оларды басқаруға қатысуға құқылы;
Қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру, тасу және инкассациялау ережелерін бекітеді, банкноттар мен монеталарды тасуды, сақтандыруды жйне инкассациялауды қамтамасыз етуге қатысады, банкноттар мен монеталардың мемлекеттік резервтік қорларын құрады;
ҚР банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты түрде жариялайды;
Ішқі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер шығарады;
Ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан жасалған құжаттар бойынша есепке алынған қаражаттар анықталған жағдайда клиенттердің және банктердің шоттарыннан ақша қаражаттарын сөзсіз шегеру құқына ие;
ҚР банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады;
Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджеттік қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік-есеп айырысу және ұымдардың кассалық қызмет көрсету ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
I Теориялық бөлімі
1.1 Банктертің пайда болуы
1.2 Маманданған банктер
II ҚР Банктердің қазіргі жағдайын талдау
2.1ҚР Ұлттық банкінің мақсаттары мен басқару органдары
2.2 ҚР Коммерциялық банктердің жағдайын талдау
III ҚР Банктердің мәртебесін асырудағы мәселелерді жетілдіру жолдары
3.1 ҚР Банктердің тиімділігін арттыру жолдары
3.2 ҚР Банкттердің мәртебесін асырудағы мәселелер
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Банктік – нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құрылымдарының бірі. Банктер нарықтық экономикаға басты қаржылық делдалдар болып табылады. Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердің салымдарын қабылдау арқылы банк депозит деген жаңа міндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға жаңа талап қойды.
Банктік жүйесінің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы басқарудан мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде өндірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактор болып табылатын әдістемелерді пайдаланады. Мүддені осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз қозғалысын қамтамасыз етеді. 2006 жылдың сәуір айында Елбасы елдің қаржылық жағдайын талдап, инфляциямен күрес, қазына және монетарлық саясат жайында жиналыс өткізді.
Былтырғы жыл қаржылық сектордың, елміздің ең үдемелі дамыған экономиканың басты саласы ретінде көзге түскенін Президент атап өтті. Екінші деңгейлі банктердің активтерінің көрсеткіштері жалпы ішкі өнімнің қатынасында 2005 жылы 67 пайызды құрады, бұл шығыс Еуропа елдеріне сәйкес көрсеткіш. Қазақстан Республикасы қаржы нарығындағы басқа көрсеткіштерімен де осы елдер қатарына қосылуына жақындап қалды. Осыған сәйкес елдегі инфляцияның қарқынын төмен деңгейде сақтап отыру, басты мақсат екенін Елбасымыз атап айтты.
Елбасы Қазақстан Республиксының Үкіметіне және Ұлттық Банкке инфляцияға қарсы нәтижелі іс-шараларды ұйымдастыруға тапсырыс берді. Ақша-несие саясатын одан әрі нығайту біздің елімізге қажетті.
Елдің экономикалық өсуін қамтамасыз ету үшін Ұлттық Банк экономикаға ақша ұсынысын теңгерімділік түрде көбеюін тізбектілік саясатын жүргізу керек.
2010ж. Қазақстан Республикасы өзінің жалпы ішкі өнімін 2000 жылға қарағанда екі есе көбейтуге жоспарлаған еді, бірақ қазіргі таңда Қазақстан үшін оның екі еселенуі 2008 жылда болады деген сенім бар.Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуы, экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеу бағытында құрылған экономикалық саясатының нәтижесі.
Бюджеттік, салықтық, кедендік және ақша-несиелік тетіктер арқылы мемлекет экономиканы реттеп отырады. Халық арасында бюджеттік, салықтық, кедендік тетіктер экономиканы реттеуде көп қолданыс таппайды, сондықтан нарықтық экономикасы дамыған елдерде реттеу ақша-несие тетігі арқылы, яғни қаржы нарығындағы басты реттеуші орган - банк арқылы жүзеге асырылады.
Менің курстық жұмысым: кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттерден құралған.
I Теориялық бөлім
1.1 Банктің пайда болуы.
Қазіргі банк ісінің қайнар көзін ең алдымен Италиядағы ортағасырлық айырбаспен айналысушылар қызметінен іздестірген жөн. Банк ұғымы Италияның banco ( аыйрбас орны , ақша столы) деген сөзден шыққан. Қазіргі түсініктегі алғашқы банк Италияда 1407 ж. генуяда пайда болған. ХІІ ғ. Италияда алғашқы вексельпайда болды.Банк ұғымын талқылау үшін банк және банктік қызмет ұғымын білу қажет. Әлемдік тәжирібеде банктік қызмет деп банктің басты кәсібі қызметтерін, депозиттер қабылдау және қарыз беруді түсінеді. Міне, осындай түсінік Италияда, Испанияда; Белгияда, Грецияда, басқа елдердің банктері туралы заңдарында бекітілген, Ал, Германия мен Францияда банк немесе несиелік мекеме деп , өз клиенттеріне есеп айырысу, бағалы қағаздармен сауда-саттық, лизингтік және басқа да операцияларды көрсетумен айналысатын кез келген мекемені айтады. Сондай-ақ оларды банктік емес мекемелерге депозиттер қабылдау, есеп айырысуды жүргізу, сақтандыру кепілдемелерін беру және т.б. заңмен тиым салынады.
Англия, Дания, Швеция және басқа елдерде несиелік жүйеге мекемерлерді жатқызуда либералдық тәсіл қолданылады. Ол үшін кейбір мамандандырылған қаржы мекемелерінің депозит қабылдауға лицензиясы болса, оларды банктер қатарына жатқызады.
ҚР Президенттінің ҚР банктер және банктік қызмет тіралы заң күші бар Жарлығының бір- бабында, банктің ресми мәртебесі Ұлттық банктің оны ашуға берген рұқсатымен, әділет Министрлігінің банк ретінде заңды тұлғаны мемлекеттің тіркеуден өткізумен және банктік операцияларды жүзеге асыруға берілген ҚР Ұлттық банкі лицензиясының болуы мен анықталады.
Кез келген заңды тұлға, егер де оның банктік ресми мәртебесі болмаса банк деп аталуға тиіс емес. Банк арнайы өндіріс ретінде өнім өндіреді, бірақ, оның өнімі материалдық өндірісте өндірілетін өнімнен мүлде өзгеше. Ол тек тауар ғана өндірмейді, яғни тауардың ерекше ақша түріндей, төлем құралдарын өндіреді.
Банктер немесе сондай институттар өте ертеректе пайда болған. Египетте банктік операциялар біздің эрамыздан бұрын 2700 ж. жүзеге асырылған. Бактердің бастапқы қызметі төмендегі делдалдық болған. Осындай делдалдық нәтижесінде банктер бос ақша капиталын пайыз әкелетін қызмет етуші капиталдарға айналдырады. 1988 ж. несиелік реформадан кейін жинақ-кассаларына құрылымдық қайта құру жүргізілді. Сөйтіп, олардың негізінде акционерлік коммерциялық банк- Жинақ банкі құрылды. Нәтижесінде жинақ кассалары коммерциялық банктерден аса ажыратылмайтын банктік мекемеге айналды
Банктер арасында бәсекенің дами түсуы халық өаражатын тартудағы жинақ банк ролін бірден қысқартып жіберді. 1993 ж. басында жинақ банке халық салымдарының 40 пайызы жұығы (бұрын 100 пайыз ) және жалпы салым көлемінің 10 пайызға жуығы жинақталды. КСРО ттарағаннан соң жинақ банктерін ірілендіру жүрді. Жеке коммерциялық банктер мен банктік емес мекемелер жоғары қарқында көбеуіне байланысты, банк қызметінің ауқымы қысқара бастады. Осыған байланысты кей жерде Жинақ банкінің кейбір бөлімдері несиелк кооперативтерге қайта түрлендіру орын алды.
Экономиканың нарыққа өтуі несиелік жүйеде маңызды роль атқаруы мүмкін банктік емес институтардың дамуын ала етеді. Осыған байланысты шеттегі, соның ішіндегі АҚШ тағы және Ұлыбританиядағы арнайы несие институттары қызмет ету мүдделендіре түседі.
АҚШ-та банктік емес несие-қаржы институттарыға: өзара жинақ банктері қарыз-жинақ бірлестіктері, сақтандыру қорлары, несиелік одақтары, зейнетақы қорлары, ақшалай нарықтық өзара қорлары жатады. Бұл институттардың барлығы негізінен халықтан қаражат жұмылдыра отырып оларды ипотекалық және тұтыну несиелеріне пайдалануға маманданған.
Өзара жинақ банктері өзара біреккен кәсіпорындар түрінде құралады. Олар халық салымдарын жұмылдыра отырып, оларды жылжымайтын мүлік туралы актілер мен бағалы қағаздарды кепілге ала отырып инвестициялайды. Сондай-ақ, коммерциялық және тұтыну қарыздарын береді.
Депозиттік мекемелерге коммерциялық банктер, өзара жинақ банктері, қарыз-жинақ бірлестіктері, несиелік одақтар; депозитік елестерге – сақтандыру компаниялары, және жеке зейнетақы қорлары қаржы инвестициялық компаниялары, ақша нарығының басқа да қорлары жатады.
Банктер- атқаратын қызметерінің ерекшеліктеріне байланысты екі негізгі типке бөлінеді: эмиссиялық және эмиссиялық емес.
Эмиссиялық – айналысқа ақша белгілерін эмиссиялау (шығару) құқығы берілген Оралық банктер. Кейбір елдерде оларды ұлттық, халықтық, резервтік деп атайды. КСРО да ондай банк Мемлекеттік деп, ҚР – ҚР Ұлттық банкі деп аталады. Орталық банктің басты міндеті- айналысқа ақша шығару, банктер арасында ақша тауарларын сату, банк жүйесінің эмиссиялық, несиелік және есеп айырысу қызметтерін басқару болып келеді. Ол екі деңгейлі банк жүйесінің ең жоғары буыны болып табылады. Мемлекет эмиссиялау құқығын тек бір ғана банкке (Орталыққа) береді, себебі ақшаны эмиссиялау құқығын бірнеше банке беруден елдегі ақша айналымын реттеу мүмкін емес. Эмиссиялық банк басқа банктер иелене алмайтын, ірі қаражатты иеленеді. Оның пассиві айналыстағы нақты ақшадан, бюджетті қаражаттардан тұрады. Бұл жағдайда оған барлық банктерге көмек көрсетуге және олар қызметтеріне жетекшілік етуге мүмкіндік береді. ҚР эисссиялық банк- Ұлттық банк. Ал қалған банктер , оның ішіндегі коммерциялық банктер- эмиссиялық еместерге жатады. Олардың айналысқа ақша шығаруға құқығы жоқ, бірақ өз клиенттерін шаруашылық қызметеріне қызмет көрсетуге байланысты есеп айырысу және қаржылық операциялардың барлық түрлерменен айналысады. Олардың ішінде ең маңыздысы: уақытша бос ақшалай қаражаттар, халық жинақтары мен қорларын тарту; несиелеу; қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар; бағалы қағаздармен жасалатын операциялар және т.б.
Соңғы уақыттарда коммерциялық банктер белсенді түрде өздеріне дәстүрлі емес операцияларды жүзеге асыра отырып , үнемі қызмет аумағын кеңейтеді және клиенттерге көрсетілетін қызмет түрлерінің сапасын арттырады. Бұл, әмбебап банктік мекемелер. Сондай-ақ, жоғарыда айтып өткендей өз клиенттеріне бір- екі қызмет түрін көрсетуге бағытталған, маманданған банктер бар. Банктердің мамандануының басқа типі белгілі бір клиенттер категорияларына ғана( мысалы, биржалық, коммуналдық банктер) қызмет етуге, яғни салалық тұрғыдан мамандануы тиіс.Банктердің фукционалдық мамандануы бір шама анық бейнеленеді, себебі ол міндетті түрде банк қызметінің сипатына ықпал ете отырып, актифтер мен пассивтерінің қалыптасу, кілиеттерімен жасауды ұйымдастыру ерешеліктерін анықтайды. Ондай типтерге инвестициялық және иновациялық, ипотекалық жинақ банктері және т.б. жатады.
1.2 Маманданған банктер.
Инвестициялық және иновациялық банктер ұзақ мерзімге ақшалай қаражаттар тартуға, соның ішінде облигациялық заындар, окциялар мен басқа да бағалы қағаздар шығару арқылы ұзақ мерзімде қарыздар беруге маманданады. Инвестициялық банктер ұзақ мерзімді қаражаттарға деген мұқтаждықты басынан кешкен кәсіпкерлер ұзақ мерзімге қаражат салушылар арасындағы делдал болып келеді. Инновациялық банктерде инвестициялық болып табылады, бірақ олар технологиялық жаңалықтарды жасау және игеру үшін ғана ақша(несие) береді.
Ипотекалық банктер – жерді және жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге несиелік операцияларды жүзеге асырады. Бұл банктер пассивтерінің басым бөлігі ипотекалық облигациялар, акциялар және басқа да бағалы қағаздарды құрайды.
Салалық аумақтық банктердің мамандану дәрежесі олардың активтері мен пассивтерін құрау ерекшеліктері белгілі бір мөлшерде олардың қызмет аумағына , сондай-ақ клиенттерінің шаруашылық қызметтерін ұйымдастыру ерекшеліктерімен байланысты болып келеді.
Банктік қызмет сұрақтары бойынша ҚР –ның кейбір заң актилерінде өзгерістер еңгізу туралы 1997 ж. 11 шілдедегі ҚР заңы банктерді: депозиттік және инвестициялық деп бөлуді алып тастады.
Мамандандырылған несие-қаржы институттары- кез келген елдің несие жүйесінің маңызды буыны. Олар қарыздық капиталдар нарығының кішкене аясында ғана қызмет етеді. Бұл әр түрлі маманданған қаржы институттарының жиынтығы: сауда жинақ мекемелері, инвестициялық қорлары, өзара көмек беру кассалары және ломбард. Бұл мекемелер өздерінің бастапқы дамуында коммерциялық банктер орындамайтын операцияларды орындаған. Ал қазіргі кезде дамыған елдерде бұл мекемелер халыққа, фирмаларға және компанияларға қызмет көрсетуге байланысты коммерциялық банктермен өз ара бәсекеге түседі. Яғни коммерциялық банктер мен банктік емес мекемелер арасындағы айырмашылық жоғалады. Дәстүрлі емес операцияларды кемейту арқылы бұл мекемелер банктік нарыққа еніп кіреді.
Мамандандырылған несие-қаржы мекемелері ипотекалық және тұтыну, сол сияқты ауылшаруашылық несиелер саласында кең ауқымда тарауда. Олар халықтың ұсақ жинақтарын тарту, капиталды инвестициялау бағалы қағаздарды орналастыру т.б. айналысады.
Кейбір арнайы несие институттары ҚР аумағында революцияға дейін Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС НЭП) жылдарында ауылшаруашылығын ұйымдастыру тусында несиелік серіктестіктер өзара несие беру қоғамы несиелік одақтар және т.б. түрінде болған. Қазір банктік емес мекемелерге өзара көмек беру кассаларын, ломбартарды, сондай-ақ шаруа қожалығы бірлестіктерін ірі агроөнеркәсіп бірлестіктерін, қаржы-есеп айырысу орталықтарын жатқызуға болады.
Жинақ кассалары туралы да ерекше айта кету орынды. Бұрынғы КСРО несиежүйесінің құрамына мемлекеттік еңбек жинақ кассалары (КСРО Мемжинкас) кірген. Олар халық қаражаттарын салымдарға еркін айналатын мемелекет заемдарға және ақшалай заттай лотереяларға тарта отырып, халыққа бюджеттік қоғамдық ұйымдарға есеп айырысу кассалық қызмет көрсету мен айналысты, сондай-ақ тұрғын үй- құрылыс кооперативтерінің (ТҚК) пайлық жарнамаларын қабылдады. Жинақ кассалары барлық әкімшілік аудандарда, ұжымдар мен кеңшарларда жұмыс істеді. ҚР аумағында олардың саны 4,8 мың жүық болды.
Қаржы-жинақ бірлестіктері- халықтың қаражатына қатысты салымдық опреацияларды жүргізумен айналысып, оларды жылжымайтын мүлік сатып алуға ( активтің 23 –ң тұрғын үй сатып алуға) пайдаланады.
Несие одақтары- кәсіп одақтардың, ірі кәсіпорындардың, шеркеулердің ұйымдастырумен құрылатын кооператив типтес жинақ мекемелері. Ресурстары акцияларды сату есебінен құралды. Бұлар көбінесе өз мүшелеріне ұзақ мерзімге қарыздар беруге пайдаланылады. Сақтандыру компаниялары – біздің ұйымдары айналысып жүргенде опарециялармен шұғылданады. Олардың пассивтері сақтандыру жарналарынан және активтік операциялардан түскен табыстар дан құралып, оларды сақтандыру пассивтеріне төлем төлеуден басқа мерзімді бағалы қағаздарға және тұрғын үй құрылысы кепілдікке салынған мүлік туралы актілерге пайдаланады.
Жеке және мемлкеттік зейнетақы қорлары – халық салымдары жұмылдыра отырып, ірі капиталды иеленеді және оларды корпарациялардың ақшаларымен облигациялары сатып алуға жұмсайды, ұсақ қарыздар береді.
Ақша нарығының өзара біріккен қорлары пайлық депозиттік сертификаттарды қазыналық векселдерді сату жолымен инвестициялық капитал жинақтап, оның нарықта айналысқа түсетін қысқа мерзімді бағалы қағаздардан тұратын активтер портфелін құруға бағыттайды. Бағалы қағаздардан табыстарды акциоенрлерге төлеп отырады.
Демек, банктік мекемелер кез келген мемлекеттің қажетті құрамдас бөлігі болып табылады. Олар коммерциялық банктер орындамайтын қызмет түрлерін өздеріне алу мақсатында пайда болған. Банктік емес мекемелергетән сипат олар ресурстарды көбінесе халықтың қаражатын тарту жолымен жинақтайды. Олар осындай белгілері арқылы пассивтері негізінен заңды тұлғалардың уақытша бос қаражаттарыннан құралатын коммерциялық банктерден ажыратылады. ҚР қызмет ететін банктік заңдар банктерден басқа мекемелердің депозиттер қабылдауына үзілді-кесілді тиым салады. Бұл дегеніміз, біздің республикамыздағы халық салымдарын тарту негізінде қызмет ететін банктік емес институттардың дамуын тежеуы сөзсіз.
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАНКТЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1. ҚР Ұлттық банкнің мақсаттары мен басқару органдары және негізгі міндеттері
Ұлттық банк - ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқада материялдық құндылықтардан тұратын жекеше мүлкі бар заңды тұлға.Мүлктің құралу көздеріне - банк ісіне түскен табыстар, бағалы қағаздан түскен табыстар және соған сәйсес бюджеттерден түскен дотациялар жатады. Заңның 9 - бабына сәйкес, Ұлттық банк жарлығының қорының 10 млрд. теңге көлеміне мына қаражаттар есебінен құрайды: республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттар, мемлекеттен алынған негізгі қорлар және Ұлттық банк тапқан пайдадан аударымдар.
ҚР Ұлттық банкі қызметінің 3 негізгі мақсаты бар:
1. Теңгені қорғау мен тұрақтылығын қамтамасыз ету, сондай-ақ оның сатып алу қабілеті мен шетел валютасына қатысты бағамы.
2 банктік жүйені дамыту нығайту:
3 есеп-айырысу жүйесінің тиімді және үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.
Ұлттық банкінің басқару органдары Ұлттық банк төрағасымен басқаратын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның құрамына: Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары, парламент пен министерлер кабинетінің 2 өкілікіреді. Басқарма мүшесі ҚР Президентімен бекітіледі.
ҚР Ұлттық банкінің негізгі міндетті – ҚР ұлттық валютасының ішқі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар, ҚР Ұлттық банкісіне мынадай қосымша міндеттер жүктеледі:
Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілікэкономикаға интеграциялануы мақсаттарына жетуге көмектесетін ақша айналысы, несие, банктік есептеулерді және валюталық қатынастар қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты жасау және жүзеге асыру;
Ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге көмектесу;
Банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін ережелерді жасау және олардың орындалуына бақылау жасау негізнде банк несие берушілердің, салымшылардың мүдделерін қорғау.
Ұлттық банктің несиелік ресурстарының көздері :
Меншікті қаражаттары;
Басқа банктермен тартылған және келісім- шарт негізінде Ұлттық банкте орналыстырылған ақшалай қаражаттар;
ҚР тыс жерлерден тартылған қаражаттар;
Мемлекеттік арнайы қорлардан және бюджеттің уақытша бос қаражаттарыннан
ҚР Ұлттық банк ҚР Ұлттық банкі туралы заңға сәйкес мынадай қызметтер мен операцияларды орындайды:
Айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен ҚР мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, ҚР аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарушы жалғыз эмитент болып табылады;
Кепіл берушісі үкімет болып табылатын ҚР ішқі және сыртқы қарызына қызмет көрсетуге қатысады;
ҚР аумағында еңшілес банк ашуға рұқсат береді;
ҚР аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын өкілдіктерін келісімін және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді;
Банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының оның тіркелуіне дейін өзі белгіленген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;
Ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы нарығындағы ашық позициясына бақылау жасауға құқылы. Банктерге соңғы стаыдағы несие беруші болады, қайта қаржыландыру саясатын жүргізеді ;
Банктердің жұмысын және шетелдік валютаны сатып алу сату және айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау жүргізеді әрі пруденциялдық нормативтер белгілейді;
ҚР ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік пайыз мөлшерлемелерінің деңгейін реттеуді жүргізеді;
ҚР информациялық процестерді ақша-несие реттеу әдістері мен бәсендете алмаған жағдайда Ұлттық банктердің операциялары бойынша несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшерлемелерін өзгертуге құқықтар береді;
ҚР есеп айырысу тәртібін, жүйесін және нысандарын анықтайды; қазақстандық теңгемен банкаралық есеп айырысулардың мезгілінде және үзіліссіз жүргізілуін қамтамасыз ететін жүйенің жұмыс істеуін ұйымдастыруын тиіс;
ҚР валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және валюталық операциялардың барлық түрін жүргізуге құқылы;
Банк ісі, есеп, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша банктерге, валютаны сатып алу, сату және айырбастау операцияларын жүзуге асыратын мекемелерге және олардың клиенттерге орындауға міндетті нормативтік актілер шығарады, олардың орындалуын бақылайды;
Бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге, шетелдік валютаны сатып алу, сату, айырбастаумен айналысатын ұйымдарға бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және мерзімін бекітеді;
Егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, ҚР-ның Үкіметімен келісіп, банктердің және басқа шаруашылық субъектілерімен жүзеге асырылатын есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және басқа да шоттардан төлем жүргізу кезегін, есеп аыйрысуларды реттеу мақсатында бекіте алады;
Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін ұйымдарды құруға және оларды басқаруға қатысуға құқылы;
Қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру, тасу және инкассациялау ережелерін бекітеді, банкноттар мен монеталарды тасуды, сақтандыруды жйне инкассациялауды қамтамасыз етуге қатысады, банкноттар мен монеталардың мемлекеттік резервтік қорларын құрады;
ҚР банктерінің жиынтық балансын құрады және тұрақты түрде жариялайды;
Ішқі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер шығарады;
Ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан жасалған құжаттар бойынша есепке алынған қаражаттар анықталған жағдайда клиенттердің және банктердің шоттарыннан ақша қаражаттарын сөзсіз шегеру құқына ие;
ҚР банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады;
Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджеттік қаражаттары арқылы қаржыландырылатын несиелік-есеп айырысу және ұымдардың кассалық қызмет көрсету ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz