Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстар

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ. . . . 3

І-бөлім

Кітапханадағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы

ақпараттық ресурстардың теориялық негіздері . . . 8

1. 1 Қазақстан Республикасында көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы басылымдарды шығаратын кітап баспалары . . . 8

1. 2 Кітапханадағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы әдебиеттерді насихаттау тәжірибесі . . . 23

ІI-бөлім

Кітапханада көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық-библиографиялық қызметтің ұйымдастырылуы . . . 35

2. 1 Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ағымдағы библиография . . . 35

2. 2 Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ғылыми - көмекші библиография . . . 41

2. 3. Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ұсыныс библиографиясы . . . 49

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 57

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 59

ҚОСЫМША . . . 61

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Жаңа мыңжылдық талаптары мен міндеттеріне жауап бере алатын рухани бай тұлғаны қалыптастыру деп аталатын жалпы адамзаттық мәселе тәуелсіз Қазақстан үшін ерекше өзекті сипатқа ие болып отыр. XXI ғасыр табалдырығын аттай отырып ұлттық мәдени мұраларды жандандыруға баса көңіл бөліп, жаңа мыңжылдықта білім беру міндеттерін шешуге кіріскен Қазақстан әрі заман рухына, әрі өз халқының мәдениетіне сай келетін ұлттық білім беру үлгісін іздестіруде. Сол себептен де жас ұрпаққа тәрбие берудің сапалық деңгейін көтеріп, сұлулық пен көркемдікті қабылдау қабілетін, сезімін, эстетикалық талғамын дамыту, ізгілікке баулу, өз ісіне деген шығармашылық құштарлығын арттыру бүгінгі күннің өзекті мәселелері болып отыр.

Еліміздің төл Конститутциясы және жаңадан қабылданған Тіл туралы Заңдарында бүкіл қоғамның, сол сияқты жеке тұлғаның мәдени және рухани дамудың басты құралы жас ұрпаққа білім беру мен ғылымды, мәдениет пен өнерді заман талабына сай өркендете отырып, жастардың бойында имандылық, эстетикалық, адамгершілік, ізгілік қасиеттерді қалыптастыру мәселелеріне ерекше көңіл бөлінген (1-3) .

Ертеңі бар елдің жастарын өркениет әлеміне бастап жол көрсету, мәдениет көшінен қалдырмай, артымызға тәрбиелі, білімді ұрпақ қалдыру ісіне жағдай жасап, ықпал көрсету бүгінгі кітапхананың алдына қойған басты мақсаттарының бірі.

Кітапхана - өзінің барша ізгі ниетті оқырмандарын, қатпарлы терең білім қорымен сусындатып, іздегендерге ізгілікпен бағыт көрсететін ғылыми-мәдени орта.

Ел Президентінің «Қазақстан - 2030» бағдарламасында «XXI ғасырда білімсіз өмір сүру мүмкін емес, халықты салауатты да сауатты өмірге бағыттауымыз керек» деген сөздері бүгінгі ұрпақ ертеңгі ел азаматтарына білім мен тәрбие берер жандарға міндеттелген тапсырма іспетті .

Әр халықтың дүниетанымы, мәдениеті, эстетикалық талғамы өнер және әдеби туындылармен ерекшеленетіні өмір шындығы. Ұрпақ тәрбиесінде халық ауыз әдебиеті мен қатар көркем әдеби шығармалар жастарды сұлулық заңдылықтарымен таныстыру және әсемдікке баулу құралы екені сөзсіз. Өйткені, көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы әдебиеттері насихаттау арқылы, жастар өмірді танып, оған көзқарасы қалыптасады және осыған орай оқырмандардың эстетикалық талғамын, сезімін, қызығушылығын, мәдениетін қалыптастыруды теориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттеу қажеттілігі туындап отыр.

Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығымен 2004-2006 жылдарға арналған «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы бекітілді. Бұл бағдарламада ірі тарихи-мәдени, археологиялық және архитектуралық ескерткіштерді қайта қалпына келтіруге, мәдени мұраның баспалдақты жүйесін құру және ұлттық, әлемдік ғылыми ойлардың, мәдениетін, әдебиетін баспадан шығаруға, жетілдіруге бағытталған.

«Мәдени мұра» 2004-2006 ж. ж. арналған мемлекеттік бағдарламаны орындау барысында кітапхана мамандары да көптеген жұмыстар атқарып, жетістіктерге жетуде. Бұл бағдарлама мазмұны «Ұлттық рухани-ағартушылық және мәдени-интеллектуалдық деңгейін көтеруге, өскелең ұрпақты туған халқымыздың салт-дәстүрі мен жалпы адамзаттық құндылықтар мен идеалдар рухында тәрбиелеуге бағыт-бағдар береді» (6) .

Ұлттық мәдениет пен жеке тұлғаның рухани және жан-жақты дамуындағы ауыз әдебиетінің әсері мен оқу, білімнің маңызы туралы Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, М. Жұмабаев, А. Байтұрсынов сынды халқымыздың ағартушы-қайраткерлері құнды пікірлер айтқан. Мәселен, қазақ халқының рухани мәдениеті мен әдебиетінде өшпес із қалдырған Ш. Уәлиханов «Қашқария туралы жазбалар», «Үлкен қырғыз-қайсақ ордасының ескі аңыз әңгімелері» т. б. еңбектерінде Орта Азия халықтарының ұлттық әдет-ғұрпына, әдебиетіне, өнеріне жан-жақты тоқталған. Қазақ халқының дәстүрлі өнері мен оның тарихи типтерін, көркем әдебиеттегі құндылықтар жүйесін және категорияларын зерттеген ғалымдардың арасында Қ. Нұрланова, Б. Қазыханова, Ғ. Есім, М. Балтабаев, Г. Шалабаева, М. Қаратаев, Т. Қоңыратбай т. б. еңбектерінің айтарлықтай маңызы өте зор (13, 14, 15, 16, 17) .

Жастарға тәрбие беруде көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы библиографиялық қызметтің маңыздылығы мен бағытына ерекше көңіл бөлінуде. Өйткені, библиография мемлекет мәдениетінің жетілу деңгейіне өлшем болғандай терең мағыналы сан қырлы ғылым саласы.

Бұған дейін Қазақстан библиографиясының дамуы турасында кітап палатасының мамандары Н. Нығыметов, З. Қасымова, Н. Асаубекова, оның теориясымен айналысқан ғалым М. А. Ақшалова тәжірибелік мәселелерге байланысты Ұлттық кітапхана библиографтары М. С. Төлешова, К. Ш. Бекмұхамедов т. б. еңбектері жарияланды. Қазақ әдебиетінің библиографиясынан Г. К. Искакова, Ж. Шалғымбаева, Ш. Елеукенов т. б. ғалымдардың ғылыми ізденістері Қазақстандағы кітапхана ісі мен библиография ғылымын жаңа белеске көтеріп, осы саланың жастарға жан-жақты білім мен тәрбие берудегі қызметіне тікелей байланысты .

Демек, кітапханада оқырмандарға тәрбие берудің теориясы мен тәжірбиесін бүгінгі өмір талабына сай ұйымдастыру қажеттілігі мен оның ғылыми-педагогикалық негіздері аралықтарында қайшылықтар туып отыр. Бұл қайшылықтардың шешімін табу зерттеу жұмысымыздың өзекті мәселесі болмақ. Оның маңыздылығын ескере отырып, зерттеу тақырыбымызды «Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстар » деп таңдауымызға себеп болды.

Зерттеудің мақсаты. Кітапханадағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстардың теориялық мәселелерін және кітапханада көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы библиографиялық қызметтің ұйымдастырылуын, сонымен қатар ҚР-да көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ағымдағы, ғылыми-көмекші және ұсыныс библиография жүйесінің қалыптасуын қарастыру.

Зерттеу нысаны. Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстардың негізгі жүйелерін анықтау.

Зерттеудің міндеттері:

- Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстардың жүйесін теориялық және тәжірибелік тұрғыдан негіздеп, оның тәрбиелік мүмкіндіктерін анықтау;

- кітапханада көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы библиографиялық қызметті ұйымдастырудың негізгі жолдарын ғылыми тұрғыда сараптау.

Зерттеу әдістері: Диплом жұмысының тақырыбына байланысты философиялық, психологиялық, әлеуметтік, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді ғылыми-теориялық тұрғыдан талдау.

Диплом жүмысының құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, бес тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

«Кітапханадағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ақпараттық ресурстардың теориялық негіздері » атты бірінші бөлімде қазақ ойшыл ғалымдары мен ақын-жазушыларының аса құнды ой-пікірлері және Қазақстандағы қазіргі кездегі осы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы зерттеулердің құндылықтары туралы көзқарастары негізге алынды.

«Қазақстан Республикасында көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы басылымдарды шығаратын кітап баспалары» деген 1. 1. -ші тарауда баспалар тарихына қысқаша сипаттама беріліп, әдебиет және өнер әдебиеттерінің қазіргі жай-күйі баяндалды. Қазақстандағы «Жалын», «Жазушы», «Өнер», «Өлке», «Ана тілі» баспаларының шығаратын өнімдері жайлы мәліметтер келтірілді.

«Кітапханадағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы әдебиеттерді насихаттау тәжірибесі» атты 1. 2 -ші тарауда ҚР Ұлттық кітапханасының «Кәусар» клубының жұмыс тәсілі қаралды. Сонымен бірге, кітапханадағы әдебиеттерді насихаттауға арналған көпшілік жұмыс түрлері ұсынылды.

«Кітапханада көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы библиографиялық қызметтің ұйымдастырылуы» атты екінші бөлімінде библиографиялық қызмет көрсетудің кейбір теориялық мәселелері және ҚР Ұлттық кітапханасының «Ұлттық библиография және ғылыми ақпараттар» орталығының қызметі жайлы деректер келтірілді.

«Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ағымдағы библиография» атты 2. 1. тарауда ағымдағы библиографияның мақсаты, міндеті, қызметі қарастырылды. ҚР Ұлттық кітапханасынан шығарылатын ағымдағы библиографиялық көрсеткіштерге талдау, сараптау жасалынды.

«Қазақстан Республикасындағы көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ғылыми-көмекші библиография» атты 2. 2. тарауда әдебиет библиографиясының дамуы, негізгі түрлері және басқа ғылымдармен байланысы қарастырылады. Көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы кейбір маңызды ғылыми көмекші библиографиялық көрсеткіштерге талдау, сараптау жасалынады.

«Қазақстан Республикасында көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы ұсыныс библиографиясы» атты 2. 3. тарауда ұсыныс библиографиясының мақсаты, міндеті, қызметі, түрлері және қазіргі деңгейі қарастырылды. ҚР Ұлттық кітапханасының «Ұлттық библиография және ғылыми ақпараттар» орталығы соңғы жылдары шығарған ұсыныстық библиографиялық көрсеткіштер алынған.

Қорытындыда зерттеу жұмысы бойынша ұсыныстар келітіріліп, зерттеу деңгейлері көрсетілді.

I БӨЛІМ. КІТАПХАНАДАҒЫ КӨРКЕМ ӘДЕБИЕТ ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТТАНУ САЛАСЫНДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ РЕСУРСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Қазақстан Республикасында көркем әдебиет және әдебиеттану саласындағы басылымдарды шығаратын кітап баспалары

Қай ғасырды алып қарасаңыз да, ғылым мен білімнің негізі болып табылатын кітап пен білім ошақтары - бірінен-бірі ажырағасыз рухани қазыналар. Өйткені, оқу-тәрбие үрдісіне кітаптың қосар үлесінің өлшеусіз екендігі ақиқат.

Кітап - рухани прогресстің кепілі, ел мен елді, мемлекет пен мемлекетті жақындастырар, түсінікке бастар аса маңызды рухани фактор. Кітап әлемдегі ұлы күш! Ол сананы нұрға бөлеуші. Кітапқа қызықтыру - білімге қызықтыру. Әр кітап - Отан байлығы екенін түсінліре отырып, қазіргі ақпарат құралдары дамыған, жаңа технологиялар заманында кітап қалай да болсын адамның рухани азығы болып табылатынын білеміз. Олай дейтініміз кітап адамның ой-өрісіне ықпал жасап, мұқтажын қанағаттандырып, ішкі дүниесін байытады. Қаншама ғылыми-техникалық прогресс болып, электронды ақпарат құралдары көбейгенімен кітаптың алар орны ерекше. Керек десеңіз, прогресті жасау үшін де мың жылдықтар бойғы адамзаттың ғылым-білімнің жиынтығы толы кітапқа жүгінбеу мүмкін емес.

Кітап - білім бұлағы. Өмір бойы оқитын Университет, Ағартушы, Тәрбиеші. Білімге білім қосатын кітап шығару ісі - зор өнер. Кітап туралы кім не және қалай толғаса да, түптеп келгенде, пікірлердің тоғысар арнасы бір. Ол - кітаптың адамзат мэдениетін қалыптастырып дамытудағы, адам парасатын биіктетудегі, білімін шыңдап көтерудегі баға жетпес үлесі.

Баспалар тарихына қысқаша сипаттама. Аталмыш мәселеге тоқталмас бұрын әуелі қазақ кітабының қазіргі жай күйінен бір үзік ойды айтып алған жөн.

Қазақ кітабының бұл күндері бар ғаламға жайылып кеткен даңқын, оның өркениетті таңғажайып құбылысқа айналып атқан атын, оңың халық мәдеңиетіндегі орны бөлек қордалы затын қазіргі күндері кім жоққа шығара алар екен? Өзіне жүктелген мәртебесі биік білімдік те танымдық қызметін қазақ кітабының көтеріңкі леппен, асқақ ойлы, шабытпен атқарып келе жатқаны қай заман! ¥лы қазақ ғұламаларының, ақындары мен жырауларының, теңдесі жоқ ұл-қыздарының ақыл-ойы мен абыройы асқан зерделі еңбегі арқылы жарық көрген өлмес-өшпес кітаптар халқының жүрегіне нұр құйып, биік-биік мақсаттарға жетелеуден бір талған емес. Ол оқырмандарын өмір қойнауларына терең араластыра, өнер-білімге деген құштарлығын арттыра отырып, қалың жұрттың шығармашылық белсенділігін арттыруда қисапсыз мол еңбек етті, әрі еңбек ету үстінде.

Қазақ кітабы бүгін атам заманнан бері айтылып, айтыла-айтыла халық жадында жатталып келе жатқан және қанша заман өтіп, өмір ағыны қанша жаңарып, қабарып жатса да иә ескіріп, мәнін жоғалтпайтын, иә тозып, өңінен айырылмайтын «Кітап - білім бұлағы», «Кітап - ақылшың, досың, жолдасың», «Кітап - адамзат ақыл-ойының мүхитында толассыз жүріп келе жатқан кеме» дейтін аталы да аяулы ғақлия сөздерді өн бойына дарытып, өмір сүретін қасиетті құбылыс.

Осының бәрі, әрине, оның қазіргі күйі, бүгінгі бейне-тұлғасы. Тіршілік айдынында бірден туа қалған данышпан да, Жерден тысқары тұңғиық дүниеге бірден заулап ұшқан ғарішкер де болмаған. Ұлылардың өзі де ұлылық тұғырына неше қилы кедергілер мен тосқауылдарды жеңіп, кедір-бұдыр жолдардан өтіп барып қойған. Кітап біткеннің баршасы да, оның ішінде Қазақ кітабының дамуы да сондай қиялардан өтіп, бүгінге жеткен.

Сондай қияның бірі, тіпті бірегейі патшалық өкіметтің отарлық саясаты еді. Бұл саясат қазақ ұлтының жер-суын, әсіресе шұрайлы жерін басып алып тіпті тартып алып қана қойған жоқ, сонымен бірге ақыл-ойын құрсаулап, сана-сезімін тұмшалап тастады. Көп жылдар, тіпті ғасырлар бойы солай етті. Басқа шектеулерді (мектептер, кітапханалар ашу, мәдениет үйлерін, клубтар салу жөніндегі) былай қойғанда, баспалар мен баспаханалар ұйымдастыру, сөйтіп Қазақ өлкесінде кітап шығару шарасы отаршыл мемлекеттің қаперіне де кіріп шыққан жоқ.

Сондықтан біздің халық бұл мәселеде кеш қалып өсті. Өз халқының қамын көп ойлайтын көңілі ояу, көзі ашық дарынды, талантты ғұламаларымыз кітап шығару үшін өзге жұртқа қарады. Қазақ, Уфа, Орынбор, Тәшкент, Астрахан, Санкт-Петербург қалаларындағы жекеменшік баспаханалардың иелеріне иек артты. Өзімізде баспа және баспахана болмаған соң Абайдың «Өлеңдер» жинағы мен Ахмет Байтұрсыновтың «Қырық мысал» кітабы 1909 жылы Санкт-Петербург баспаханасынан жарық көрді.

Қазақ тілінде кітап шығару ісінің тарихы 1800 жылы Қазан қаласында ашылған бірінші Азиялық баспаханадан басталады. 1809 жылы Қазан университетінде баспа ашылды. XIX ғасырларда Қазан қаласында Орта Азия және Қазақстан халықтарының мэдени-ғылыми мұраларын жинап, зерттейтін, жарыққа шығаратын орталыққа айналды. Сонымен қатар XIX ғасырдың 2-жартысында Орынбор, Уфа, Тәшкент, Санкт-Петербург, Троицк, Астрахан қалаларында да қазақша кітаптар шығаратын баспалар құрылды.

Қазақ тіліндегі тұңғыш кітап - Қазан гимназиясы баспаханасы шығарған «Сейфул-Мәлік» қиссасы, Қыдырғали Жалаиридің «Джами-ат-тауарих», Ы. Алтынсариннің «Қырғыз хрестоматиясы», «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш қиссасы», т. б.

1909 жылы А. Құнанбаевтың өлеңдер жинағы «Қазақтың айнасы» (1910), С. Көбеевтің «Қалың малы» т. б. кітаптар осы баспалардан шыққан. 1917 жылға дейін қазақ тілінде 700-ге жуық кітап басылды.

Қазан төңкерісінен кейін кітап басу ісі бірден мемлекет иелігіне алынды. 1917 жылы 29 желтоқсанда қабылданған «Мемлекеттік баспа туралы» декрет баспа ісін қайта құруға қажет материалдық техникалық база мен кітап қорлары мемлекет пен халық меншігіне берілді. 1917 жылдың аяғында БОАК-тың, Санкт-Петербург, Мәскеу кеңестерінің жанынан баспа бөлімдері ашылды. ¥лт істері жөніндегі халық комиссариаты қүрылды. Оны И. В. Сталин басқарды. Қазақ халқының аса көрнекті саяси қайраткері Т. Рысқұлов орынбасар қызметін атқарды. 1918-1919 жылдары баспа жұмысын Оқу халкомы мен ¥лт халкомы құрған Мұсылман істері жөніндегі комиссариат басқарды. ¥лт халкомында 11 бөлім мен комиссариаттар жүмыс істеді. 1918 жылы 12 мамырда бұларға қазақ бөлімі қосылды. 1918 жылы қараша айында өткен мұсылман коммунистердің Бүкілресейлік I съезінде мұсылмандық ұйымдардың Орталық бюросы сайланды. Бюро Орта Азия мен Қазақстан халықтарының тілдерінде әдебиеттер шығаруды қолға алды. 1924 жылға дейін ¥лт халкомы жанында екі баспа - Батыс жэне Шығыс баспалары жұмыс істеп келген. 1924 жылы Жоғарыдағы екі баспаның негізінде КСРО халықтарының Орталық баспасы ұйымдастырылды. Орталық баспамен қатар Түркістан мемлекеттік баспасы да қазақ тілінде кітаптар шығарып отырды. Ол 1920 жылы наурыз айында Ташкентте құрылған болатын. 1921 жылы осы баспадан қазақ тілінде 680570 дана кітап басылып шықты.

Қазақстанда алғашқы кітап 1918 жылы басылып шықты. 1920 жылы 3 қарашада Қырғыз АКСР ОАК-і «Қазақ мемлекеттік баспасы туралы декрет» қабылдады. 1921 жылы тамызға дейін бұл баспа ОАК қарамағында болды. 1921 жылы 9 тамызда Оқу халкомы құрамында Мемлекеттік баспаны басқаратын Бас басқарма құрылды. Орталықтың құрамында ғылыми-әдеби кеңес болды. Ол оқулықтар жасаумен, саяси әдебиеттерді аударумен айналысты. 1921-22 жылдары Қазақстанда 29 баспахана, бір литография жұмыс істеді. «Қазақстанда баспа ісін қайта құру туралы» Қазақ өлкелік партия комитетінің қаулысынан кейін аталған баспа «Қазақстан баспасы» болып қайта құрылды. Осы жылдары өз алдына Қазақ техникалық баспасы ұйымдастырылды. Осы жылдары Қазақстан баспаларының саны 4-ке жетті. «Қазақстан баспасынан» «Қазақ партиялық баспасы», «Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасы», «Комсомол жастар баспасы» бөлініп шықты. «Қазақстан техникалық баспасы», «Қазақстан» баспасының құрамына кірді. Сол жылдары Полиграфия және баспа Бас басқармасы ұйымдастырылды.

1941 жылдың басында республикадағы барлық баспалар қосылып, «Қазақ біріккен мемлекеттік баспасы» аталды. Соғыстан кейін баспалар қайтадан даралана бастады, кейбірі жаңадан ашылды. Соның бірі Қазақстан ҒА-ның «Ғылым» (1945) баспасы, 1947 жылы ҚазОГИЗ-ден Қазақ оқу-педагогика баспасы (кейінгі «Рауан»), 1950 жылы Қазақ Мемлекеттік көркем әдебиет баспасы (кейінгі «Жазушы») бөлініп шықты. Сол жылы Қазақ біріккен мемлекеттік баспасы өзінің алғашқы атын қайта алып, «Қазақстан мемлекеттік баспасы» болды. Ол 1962 жылы «Қазақстан» аталды. 1968 жылы «Қазақ энциклопедиясы» бас редакциясы аталатын аса ірі баспа дүниеге келді.

Қазақстан тәуелсіздік алып, нарықтың экономикаға көшуімен байланысты республикадағы баспалар қызметі мен баспа ісінің жай-күйі түбірлі өзгерістерге ұшырады. Бұрынғы мемлекеттік баспалардың орнына жекеменшік баспалап пайда болды. Баспа, полиграфия жэне кітап саудасы сияқты бұрын бір орталықтан жоспарлы түрде басқаралып, мемлекеттік жоспармен біріңғай, бір бағытта жұмыс істейтін күрделі сала заман талабына сай өзгерді.

1991 жылга дейін біздің елімізде 14 кітап баспасы жұмыс істеді. Олар: «Қазақстан», «Жазушы», «Рауан», «Жалын», «Өнер», «Қайнар», «Ғылым», «Ана тілі», «Білім», «Балауса», «Санат», «Қазақ университеті», «Қазақ энциклопедиясы», «Дәуір». Бұлардың қатарына кейінгі жылдары қосылған «Жеті жарғы», «Өлке», «Ел», «Аударма», «Сарыарқа», «Атамұра», «Жібек жолы» т. б. баспалар қосылды.

Қазақстан Президентінің «Мемлекеттік билік органдарының бұқаралық ақпарат қүралдарын, мемлекеттік кітап шығару ісін нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде қорғаудың шұғыл шаралары туралы» Жарлығы елдегі баспа ісінің дамуына бағыт-бағдар берді. Осылардың бәріне мемлекет тарапынан қамқорлық жасалады.

Қазақстан Республикасында көркем әдебиет және әдебиеттану басылымдарын шығаратын кітап баспаларының ішінде «Жазушы» баспасына тоқталып кетейік.

«Жазушы» баспасы - Қазақстандағы, негізінен, көркем әдеби шығармаларды басып шығаруға маманданған баспа. Бір сөзбен айтқанда, Қазақстанның көркем әдебиет баспасы.

Қазақ мемлекеттік баспасының жастар мен балалар әдебиеті, көркем әдебиет бөлімдері негізінде 1933 жылы Қазақ көркем әдебиет баспасы құрылып, ол Қазақстан Жазушылар Одағына бағынды. Баспаның тұңғыш директоры - Ғ. Мүсірепов болды. 1941 жылы 26 қаңтарда республикамыздағы барлық кітап баспалары қайта біріктіріліп, Қазақ біріккен мемлекеттік баспасы атанғанда, аталған баспа да соның құрамына кірді. 1950 жылы қаңтарда Қазақ Мемлекеттік көркем әдебиет баспасы қайта бөлініп, ол Қазақстан Мәдениет министрлігінің қарамағына берілді. 1964 жылы «Жазушы» баспасы аталып, Қазақстан Министрлер Кеңесінің баспа, полиграфия жэне кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитетіне бағындырылды.

Баспада проза, поэзия, көркем аударма, әдеби сын, қайта басылым, орыс әдебиеті, музыка мен өнер редакциялары және балар мен жастар әдебиеті бас редакциясы жұмыс істеді.

«Жазушы» баспасы қазақ, орыс, ұйғыр, неміс тілдерінде көркем әдеби шығармаларды, әдеби зерттеулер мен көркем әдеби сын жанрындағы еңбектерді, музыка, көркемөнер туындыларын, альбом, буклет, әдеби күнтізбелер т. б. шығарып тұрды.

«Жалын» альманағы алғашқы жылдары осы баспаның жанынан жарық көрді. «Жазушы» баспасы қазақ эдебиетін дамытуға, репертуардағы баспа ісін өркендетуге елеулі үлес қосты.

1971 жылдан бастап баспада жоспарлаудың және экономикалық ынталандырудың жаңа тәртібіне көшіп, жұмысты шаруашылық есебіне жүргізді. Баспа кітап басу ісіндегі зор жетістіктері үшін 1981 жылы «Халықтар достығы» орденімен марапатталды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.