Эндоплазмалық тор

Кіріспе :
Эндоплазмалық тор
Негізгі бөлім
1. Эндоплазмалық тордың ашылу тарихы
2. Эндоплазмалық тордың түрі
3. Эндоплазмалық тордың қызметі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Эндоплазмалық торды 1945 жылы К.Портер электронды микроскоптың көмегімен тауық балапандарының фибробластарынан тапты. Фирбобластарды бояп және бекітіп барып , жарық микорскопымен қарағанда бояуды жақсы қабылдайтыны анықталды . Ал , эндоплазма аумағының қуыстары мен түтіктерден тұратынын және олар бір –бірімен байланысып барып, күрделі тор түзетіні анықталды . 1950 жылдары өте жұқа кесіндіні жасау әдісі жетілгеннен кейін эндоплазманың құрылысы толық анықталды . 1953 жылы К Порте р оған эндоплазмалық тор деген ат берді . Эндоплазмалық тор негізінде барлық эукариоттарда жақсы жетілген . Бұлшықет жасушаларындағы эндоплазмалық торды саркоплазмалық тор деп атайды .
Эндоплазмалық тор - оргоноид цитоплазманың ішінде бір –бірімен тығыз байланысқан түтіктердің , көпіршіктердің қапщықтардың жиынтығынан тұратын күрделі жарғақшалар жүйесі. Эндоплазмалық тор екі түрге бөлінеді: 1 . түйіршікті немесе гранулалық эндоплазмалық тор . 2. тегіс немесе агранулалық эндоплазмалық тор.
Әрбір жасушада эндоплазмалық тордың екі түрі бірдей кездеседі .
Түйіршікті немесе грануларлы эндоплазмалық тор - ұзынша келген түтіктер мен қуыстардан тұрады . Қуыстардың ені -20 нм , кейінде олардың диаметрі бірнеше мкм дейін барады . Бұл құбылыс эндоплазмалық тордың қызметіне сәйкес өзгеріп отырады .
Ғалымдардың дәлелдеуі бойынша эндоплазмалық тордың шұрықтары ядроның жарғақшаларымен тікелей байланысқан. Сондықтн ядроның қабықшасы эндоплазмалық тордың бір бөлігі болып саналады .
Түйіршікті эндоплазмалық тор жарғақшасының гиалоплазмаға қарағанда бетінде тығыз түйіршіктер орналасды, оның екіншісінен айырмашылығы да осында . Бұл түйіршіктерді зерттегенде оның рибонуклеопротеидтерден тұратыны анықталды. Сондықтан бұл тордың жарғақшасы протеолиттік ферменттер мен қуыз синтезделу әрекетіне қатысады . Түйіршікті эндоплазмалық тор ақуыз синтездейтін жасушаларда жақсы жетілген , себебі рибосомлар ақуыз синтездеу процесіне қатысады . Рибосомада синтезделген ақуыз малекулалары эндоплазмалық тордың қуысына түсіп , ол арқылы ақуыз малекуласын жасушаның қажетті жеріне тасиды . Негізгі бездік және эмбриондық жасушаларда кездеседі . Жетілген эритроциттерде , көк жасыл балдырларда эндоплазмалық тор болмайды . Эндоплазмалық тордың құрылысы мен даму ерекшеліктері жасушаның түріне байланысты .

1. Әметов « Ботаника»
2. Лаханова « Цитология »
3. « Цитология , гистология, эмбриология » М . Иванов , И . Ковальский .