Мемлекет шығыстарының экономикалық мазмұны және сыныптамасы
Кіріспе
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлекет шығыстарының мәні және құрамы
1.2. Экономиканы дамыту шығындары
1.3 Мемлекеттік шығыстарды қаржыландыру
2 ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІ
2.1 Үстемелі шығыстар есебі
2.2 Тікелей шығыстар есебі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлекет шығыстарының мәні және құрамы
1.2. Экономиканы дамыту шығындары
1.3 Мемлекеттік шығыстарды қаржыландыру
2 ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІ
2.1 Үстемелі шығыстар есебі
2.2 Тікелей шығыстар есебі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Мемлекеттің шығыстары — мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы, оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының кажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.б. функцияларымен тікелей байланысты. Мемлекет шығыстарының жекс түрлері экономикалық маңызы мен мазмүны жағынан бірыңғай (бір текті) емес.
Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі, нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесіне орай әлеуметтік қорғау жүйесі мемлекеттік, мемлекеттік емес құрылымдардың (жекешені қоса), қоғамдық бірлестіктердің көп жақты жауаптылығының негізінде құрылады.
Алайда халықты әлеуметтік қорғаудың сферасына "әлеуметтік қамсыздандыру" мен "әлеуметгік сақтандыру" терминдері сипатты болғанымен бұлар бара-бар үғымдар емес. Әлеуметтік қамсыздандыруды халықты әлеуметтік қорғау процссі деп, ал әлеуметтік сақтандыруды — осы процесті жүзеге асыру нысандарының бірі деп түсінген жөн. Қоғамдық жұмыстарды орталық және атқарушы органдар ұйымдастырады, республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаттарынан және олардын, өтінімдері бойынша жүмыс берушілердің қаражаттарынан қаржыландырылады.
Сонымен бірге еңбекке қабілеттілігінен, асыраушысынан және жүмысынан айырылу жағдайлары кезінде пайда болған әлеуметтік қауіп-қатерлердің нәтижесінде шығындалған (жоғалған) табысының бір бөлігін өтеу жолымен әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасауға және әлеуметтік сақтандыру жүйесінен төленетін төлемақыларды алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған заңның қажеттігі туып отыр
Бұл жұмыста мемлект шығыстарының ұғымы және оның міндеттері жазылған. Сондай-ақ олардың түрлері мен қаржыландыру көздері қарастырылған.
Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі, нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесіне орай әлеуметтік қорғау жүйесі мемлекеттік, мемлекеттік емес құрылымдардың (жекешені қоса), қоғамдық бірлестіктердің көп жақты жауаптылығының негізінде құрылады.
Алайда халықты әлеуметтік қорғаудың сферасына "әлеуметтік қамсыздандыру" мен "әлеуметгік сақтандыру" терминдері сипатты болғанымен бұлар бара-бар үғымдар емес. Әлеуметтік қамсыздандыруды халықты әлеуметтік қорғау процссі деп, ал әлеуметтік сақтандыруды — осы процесті жүзеге асыру нысандарының бірі деп түсінген жөн. Қоғамдық жұмыстарды орталық және атқарушы органдар ұйымдастырады, республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаттарынан және олардын, өтінімдері бойынша жүмыс берушілердің қаражаттарынан қаржыландырылады.
Сонымен бірге еңбекке қабілеттілігінен, асыраушысынан және жүмысынан айырылу жағдайлары кезінде пайда болған әлеуметтік қауіп-қатерлердің нәтижесінде шығындалған (жоғалған) табысының бір бөлігін өтеу жолымен әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасауға және әлеуметтік сақтандыру жүйесінен төленетін төлемақыларды алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған заңның қажеттігі туып отыр
Бұл жұмыста мемлект шығыстарының ұғымы және оның міндеттері жазылған. Сондай-ақ олардың түрлері мен қаржыландыру көздері қарастырылған.
1. Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы.
2.. Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник. — Алматы: Институт развития Казахстана, 2001
3. Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник.- М.: 2001.
4. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Оқулық. - Алматы: 2003.
5. Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и бизнес. В 4-х т.- Алматы: Экономика, 2002.
6. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для вузов. Под. ред. Л.А. Дробозиной. - М.: ЮНИТИ, 2000.
7. Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.: Приор, 2000.
8. Гостенко Л.Н. Страхование. Учсбное пособие. — Алматы: 2003.
9. Иншыкбаева С.Ж. Фискальная политика и ее роль в обеспечении устойчивого развития экономики Казахстана. — Алматы: 2002.
10. Құлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. — Алматы: Мерей, 2001.
11. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятиях. — Алматы: Центраудит - Казахстан, 2002.
12. Финансы, Деньги, кредит. Учебник. Под.ред. О.В. Соколовой. - М.: ЮРИСТ, 2001.
2.. Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник. — Алматы: Институт развития Казахстана, 2001
3. Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник.- М.: 2001.
4. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Оқулық. - Алматы: 2003.
5. Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и бизнес. В 4-х т.- Алматы: Экономика, 2002.
6. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для вузов. Под. ред. Л.А. Дробозиной. - М.: ЮНИТИ, 2000.
7. Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.: Приор, 2000.
8. Гостенко Л.Н. Страхование. Учсбное пособие. — Алматы: 2003.
9. Иншыкбаева С.Ж. Фискальная политика и ее роль в обеспечении устойчивого развития экономики Казахстана. — Алматы: 2002.
10. Құлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. — Алматы: Мерей, 2001.
11. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятиях. — Алматы: Центраудит - Казахстан, 2002.
12. Финансы, Деньги, кредит. Учебник. Под.ред. О.В. Соколовой. - М.: ЮРИСТ, 2001.
Мазмұны
Кіріспе
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлекет шығыстарының мәні және құрамы
1.2. Экономиканы дамыту шығындары
1.3 Мемлекеттік шығыстарды қаржыландыру
2 ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІ
2.1 Үстемелі шығыстар есебі
2.2 Тікелей шығыстар есебі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Мемлекеттің шығыстары — мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,
оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға
байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының
өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының кажеттіліктерін
қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты
мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.б.
функцияларымен тікелей байланысты. Мемлекет шығыстарының жекс түрлері
экономикалық маңызы мен мазмүны жағынан бірыңғай (бір текті) емес.
Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі, нысандарындағы және
әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесіне орай әлеуметтік қорғау
жүйесі мемлекеттік, мемлекеттік емес құрылымдардың (жекешені қоса),
қоғамдық бірлестіктердің көп жақты жауаптылығының негізінде құрылады.
Алайда халықты әлеуметтік қорғаудың сферасына "әлеуметтік
қамсыздандыру" мен "әлеуметгік сақтандыру" терминдері сипатты болғанымен
бұлар бара-бар үғымдар емес. Әлеуметтік қамсыздандыруды халықты әлеуметтік
қорғау процссі деп, ал әлеуметтік сақтандыруды — осы процесті жүзеге асыру
нысандарының бірі деп түсінген жөн. Қоғамдық жұмыстарды орталық және
атқарушы органдар ұйымдастырады, республикалық және жергілікті бюджеттердің
қаражаттарынан және олардын, өтінімдері бойынша жүмыс берушілердің
қаражаттарынан қаржыландырылады.
Сонымен бірге еңбекке қабілеттілігінен, асыраушысынан және жүмысынан
айырылу жағдайлары кезінде пайда болған әлеуметтік қауіп-қатерлердің
нәтижесінде шығындалған (жоғалған) табысының бір бөлігін өтеу жолымен
әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасауға және әлеуметтік
сақтандыру жүйесінен төленетін төлемақыларды алушылардың құқықтарын
қорғауға бағытталған заңның қажеттігі туып отыр
Бұл жұмыста мемлект шығыстарының ұғымы және оның міндеттері жазылған.
Сондай-ақ олардың түрлері мен қаржыландыру көздері қарастырылған.
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлскет шығыстарыныц мәні және құрамы
Мемлекеттің шығыстары — бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты ақша
шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті дамытып,
жетілдіру, қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында
жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұтынумен байланысты
экономикалық қатынастарды білдіреді.
"Шығыстар" үғымының қос мағынасы бар:
1. Ақша қаражаттарын олардың мақсатты арналымы бойынша пайдалану, яғни
ақша қаражаттарын айырбас процесінде тікелей рәсуалау. Бұл жағдайда
шығыстардың құрамына түпкілікті табыстардың есебінен жүзеге асырылатын
өндірістік және өндірістік емес сфера кәсіпорындары мен ұйымдарының,
халықтың шығыстары кіреді, ал жалпы қоғамдық өнім үш қорға: орын толтыру
қорына, қорлану қорына, тұтыну қорына ыдырайды.
2. Айырбас процесінде қаражаттарды нақтылы жұмсаудан бөлгіштік
сипаттағы шығыстарды ажырата білген жөн, бұл шығыстар қаржы арқылы
қалыптасады: жалпымемлекеттік қорларды пайдаланған және кәсіпорындардың
қорларын мақсатты арналым бойынша бөлген кезде; ақша шығыстары барлық
шаруашылық жүргізуші субъектілердің түпкілікті табыстарын қалыптастырудың
негізі болып табылады.
Бұл екі аспект "шығыстар" ұғымының оның "шығындар" ұғымына түрленген
кездегі қарама-қайшылық пен күрделілікті қамтып көрсетеді: егер "шығыстар"
түпкілікті рәсуаны, тұтынуды ("табыстарға" қарама-қарсы) қажет ететін
болса, "шығындар" "есепке жатқызылатын" алдымен, келешектегі табысты немесе
пайданы күтудегі шығындарды білдіреді.
Шаруашылық жүргізудің әр түрлі жүйесінде (нарықтық және әкімшіл-
әміршіл) және тіпті экономика дамуының түрлі кезеңдерінде мемлекеттің рөлі,
оның функциялары мен қызмет саласы өзгеріп отыратындықтан, бұған сәйкес
мемлекеттің жасайтын шығыстарының құрамы мен көлемі тиісінше өзгеріп
отырады.
Мемлекет шығыстарының құрамына мемлекеттік бюджеттің, мемлекеттік
бюжеттен тыс қорлардың, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың, өндірістік
және өндірістік емес сфералар мекемелерінің шығыстары кіреді.
Мемлекеттік сектордың кәсіпорындары шығыстарының құрамына мыналар
кіреді:
1) өндірістік, шаруашылық-пайдалану қызметімен байланысты шығындар;
2) ұлғаймалы ұдайы өндіріске (негізгі құрал-жабдықтарға және айналым
капиталдарына) жұмсалатын шығындар;
3) бюджетке және бюджеттен тыс қорларға төленетін төлемдер;
4) көтермелеу және ынталандыру қорларына аударылатын аударымдар.
Шығындардың бірінші тобы қорлардың (капиталдардың) толық айналымымен
байланысты және өндіріс шығындарының орнын толтыру (өтеу) болып табылады
және шартты түрде шығыстарға жатады ("шығындар" терминінің мағынасын
қараңыз). Сондықтан кәсіпорындар бойынша мемлекеттің шығыстары шығыстардың
екінші және үшінші топтарын қамтиды.
Басқа категориялардың арасында мемлекет шығыстарының жайы мемлекетгік
меншіктің маңызымен және мемлекеттің қазіргі жағдайындағы рөлімен
анықталады. Мемлекет өндіріс құралдарының иесі болып табылады, өндірістік
процестердің ұйымдастырушысы болады, жалпы қоғамдық өнімді жасауға және
бөлуге қатысады және өзінің функциялары мен міндеттеріне сәйкес мемлекет
шығыстарының жйесі арқылы қоғамдық қажеттіліқтердің едәуір бөлігін
қанағаттандырады. Реформалау кезеңінде республика экономикасында
мемлекеттік сектордың үлесі шұғыл төмендегенімен, бірақ тіпті мемлекет
иелігінен алу және жекешелендіру бағдарламасының орындалып отырғанымен, бұл
үлес 30-40% шегінде қалады, мұның өзі дамыған нарықтық қатынастарға сай
келеді. Сондықтан "мемлекеттің шығыстары" категориясы тұрақты экономикалық
қатынастарды қамтып көрсетеді және келешекте өзінің маңызын сақтайды.
Мемлекет шығыстарының басым бөлігі қоғамдық тауарларды, игіліктерді
және қызметтер көрсетуді өндіруге немесе олармен халықты қамтамасыз етуге
бағытталады, бұл мемлекет шығыстарының рөлін айқындайды. Әлеуметтік-мәдени
мақсаттарға, қорғанысқа, құқық тәртібін қорғауға, басқаруға, мемлекеттің
инфрақұрылымдық кәсіпорындары мен ұйымдарының өнімі мен қызмет
көрсетулеріне жұмсалатын шығыстар мемлекет, сонымен бірге экономиканың
нарықтық секторы тарапынан рыноктық тауарлармен және қызметтер көрсетумен
қамтамасыз етуге қосымша ретінде халықтың жалпы қажеттіліктерін
қанағаттандыруы тиіс.
Бағыттары мен мақсатты арналымы бойынша шығыстардың барлық түрлерінің
жиынтығы мемлекет шығыстарының жүйесін құрайды. Мемлекет шығыстарының басым
бөлігі мемлекеттің бюджетіне орталықтандырылған немесе мемлекеттік
кәсіпорындардың қарамағында болатын қоғамның таза табысы есебінен
жүргізіледі. Олар сондай-ақ өнімнің өзіндік құнына кіріктірілетін
амортизация сомасымен өтелуі мүмкін, бұл сома мемлекеттік шаруашылықтың
өндірістік капиталдарын көбейту үшін қарастырылған күрделі жұмсалымдарға
бағытталады. Мемлекет шығыстарының бір бөлігі салық төлемдері, қарыздардан
түсетін түсімдер түріндегі халықтың қаражаттары есебінен жабылады. Мемлекет
шығыстарын қаржыландыру үшін негізгі өндірістік капиталдарды көбейту және
жетілдіру мақсатында және кейін кәсіпорындардың табыстарынан өтелетін
банктердің ұзақ мерзімді кредиттері тартылады.
Мемлекеттің шығыстарын ұйъшдастыруға оларды болжау, сондай-ақ оларды
қаржылаңдыру мен қаражаттарды пайдаланудың қатаң тәртібін белгілеу арқылы
қол жетеді. Сондықтан мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыру қағидаттарының
бірі жоспарлылық болып табылады. Ұлттық шаруашылықты баланстандырылмалы
дамыту және халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейін арттыру мақсатында мемлекет
жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты өндірістік және өңдірістік емес
сфералар, салалар, экономикалық аудандар арасында бөлуге және қайта бөлуге
қатысады. Мемлекеттің шығыстарын жоспарлаудың басты әдісі баланстық әдіс
болып табылады.
1.2 Экономиканы дамыту шығындары
Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар — бұл өндіріс көлемінің
тұрақты өсуі және оның тиімділігін арттыру үшін жағдайлар жасауға
бағытталатын ақша қаражаттары. Оған мыналар жатады: күрделі жұмсалымдар,
негізгі капиталдарды жөндеу; айналым қаражаттарының өсімі; материалдық
резервтер жасау; арнаулы қорлар мен мақсатты қаржыландыру қорларын жасау.
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықтың
барлық салаларының негізгі капиталдарын ұдайы жаңғыртуға бағытталатын
күрделі жұмсалымдар — материал, еңбек және ақша ресурстарының жиынтығы
алады. Күрделі жұмсалымдардың қүрамына:
1) құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
2) жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3) өзге күрделі жұмыстар мен шығындар (жобалау-іздестіру, геологиялық-
барлау және бұрғылау жұмыстары, жер учаскелерін кесіп беру және қоныс
аудару бойынша және т.б);
4) жаңа салынып жатқан кәсіпорындар үшін кадрларды даярлауға
жұмсалатын шығындар кіреді.
Күрделі жұмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырылады:
1) шаруашылық жүргізуші субъектілердің меншікті қаражаттары;
2) банктердің ұзақ мерзімді кредиттері;
3) халықтың жинақ ақшасы (тұрғын үй құрылысына);
4) бюджеттен қаржы бөлу.
Кәсіпорындардың меншікті қаражаттарының үлесі өсіп келеді, бұл
шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарақтандыру және қайта құруға
арналған және кәсіпорын ұлғаймалы жаңғырту үшін толық жауап береді.
Инвестициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет
қаражаттары негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік
құрылысты, сондай-ақ әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің құрылысын
қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жөндеуге жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген
(негізгі капиталдарды ішінара қалпына келтіру және олардың жұмыс
қабілеттілігі жағдайында болуын қолдап отыру үшін) негізгі капиталдарды
жөндеудің арнаулы қоры есебінен жүргізіледі, бұл қор шығындарды
кәсіпорындар мен ұйымдар өнімінің (жұмыстарының, қызметтер көрсетуінің)
өзіндік құнына нормативтер бойынша қоса отырып жасалынады.
Айналым қаражаттарының өсімі кәсіпорындардың меншікті немесе оған
теңестірілген қаражаттары есебінен қаржыландырылады. Олар жетіспеген кезде
негізіңде жаңа кәсіпорындар үшін бюджет қаражаттары бөлінеді немесе кейін
өтелетін кредит беріледі. Бұдан басқа, меншікті айналым қаражаттарының
жетімсіздігін жабуға мақсатты қаржыландырудың қаражаттары бағытталады.
Резервтер жасауға жұмсалатын шығындар қаражаттардың үздіксіз ауыспалы
айналымын және ұлғаймалы ұдайы өндірістің бүкіл процесін, шаруашылықтың
үйлесімдерін сақтаудың, дүлей апаттардан болған ысыраптарды өтеуді
қамтамасыз етудің қажетті шарты болып табылады. Қаржы резервтері ақша
ресурстарын оңтайландыруға, кәсіпорынның шаруашылық қызметі процесінде
пайда болатын уақытша қаржы қиындығын жоюға мүмкіндік береді. Резервтік
капитал шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде жасалады.
Мемлекеттік резервтер — мемлекет жасайтын шикізаттың, материалдардың,
отынның, машиналар мен жабдықтың бірқатар түрлерін, астықтың, азық-түлік
тауарларының, қорғаныс мұқтаждары үшін арналған өнімнің маңызды түрлерінің
босалқы қорлары. Мемлекеттік резсрвтер үнемі қалпына келтіріліп,
толықтырылып отыратын мемлекеттің айрықша орталықтандырылған қорын құрайды.
Мемлекеттік резервтер мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен жасалынады.
1.3Мемлекет шығыстарын қаржыландыру
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың мақсатты сипаты мемлекеттің
қаражатгарын қатаң белгілі бір шараларға пайдалануды талап етеді. Мұның
негізінде ұлттық шаруашылықтың және аймақтың жекелеген салаларын дамытуда
үйлесімділіктерге жету, қаржылардың ең алдымен ғылыми-техникалық прогресті
айқындайтын неғүрлым перепективті жөне профессивті салаларға бөлу және аса
маңызды әлеуметтік проблемаларды шешу қамтамасыз етіледі. Мемлекеттің
шығыстарын қаржыландырудың қайтарусыз сипаты берілген ресурстарды (кредит
механизмінен айырмашылығы) тікелсй өтеуді талап етпейді. Бұл қағидат
бойынша қаржы ресурстарын беру соңғы уақытта мемлекеттік бюджеттен
қаржыландырудың кредиттік әдістерімен қатар қолданылады (мысалы, Ауыл
шаруашылығын қаржылық қолдаудың мемлекеттік қоры); бұл пайдаланылатын қаржы
ресурстарының тиімділігін арттырады.
Даму жоспарларының (болжамдарының) орындалуына қарай қаржыландыру қаржы
ресурстарын тек өндірістік көрсеткіштер орындалғанда және шараларды
экономикалық-әлеуметтік дамудың болжамдарына сәйкес жүзеге асырған кезде
бөлуді қажст етеді.
Ресурстарды пайдалануда үнем режімін сақтау — мемлекеттің шығыстарын
ұйымдастырудың маңызды қағидаты, ол ішкі резервтерді жұмылдыруға,
өндірістік және өндірістік емес сфералардың барлық бөлімдерінде мемлекет
қаражаттарына бақылауды күшейтуге, оларды ұтымды әрі құнтты пайдалануға
бағытталған.
Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастырудың қажетті қағидаты оларды жабудың
бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып табылады.
Мемлекет шығыстарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен мазмұны
жағынан бірыңғай (біртекті) емес. Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі,
нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Мемлекеттің шығыстарын шектеудің (айырудың) аса маңызды критерийі
материалдық өндіріс пен ұлттық табысты жасаудың процесінде олардың қатысы
болып табылады. Осыған сәйкес мемлекеттің шығыстары экономикалық мазмұны
бойынша үш негізгі топқа бөлінсді:
1) материалдық өндіріспен тікелей байланысты және өндірістік сфераға
жататын шығыстар;
2) қызметтің өндірістік емес сферасындағы шығыстар;
3) мемлекеттік резервтерді жасау шығыстары; Шығыстардың бірінші тобы
мемлекеттің шаруашылық қызметімен шарттасылған және ұлттық табысты жасаумен
байланысты.
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін ұлттық табысты тұтынумен байланысты. Өндірістік емес
сфераға жұмсалынатын қаражаттар ең алдымен оқу-ағарту мен денсаулық сақтау
мекемелерін ұстауға, ғылым және мәдениетті дамытуға, тұрғын үй және мәдени-
тұрмыстық құрылысқа, қызметкерлерді әлеуметтік сақтандыруға, сонымен бірге
қоғамның барлық мүшелерін әлеуметтік қаржыландыруға бағытталады. Мемлекет
сондай-ақ қаражаттарды қорғанысқа, мемлекеттік аппаратты ұстауға және
мемлекеттік органдардың қызметімен байланысты басқа шараларға жұмсайды.
Өндірістік емес сфераның қажеттеріне жұмсалатын шығыстар тұтыну қорына
түсетін ұлттық табыстың бөлігі болып табылады. Алайда өндірістік емес
сферадағы шығындардың өсуі ақырында қоғамдық өндірістің өсу және оның
тиімділігін арттыру қарқынында білініп, көрінеді. Бұған білікті кадрларды
даярлау, ғылым жетістіктерін өндіріске енгізу, материалдық өндіріс
сферасының қызметкерлеріне медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету
есебінен қол жетеді.
Мемлекеттің шығыстарын қорлану қоры мен тұтыну қоры арасында оңтайлы
бөлу мемлекеттің экономикалық саясатының аса маңызды міңдеті болып
табылады. Қорлану қоры мен тұтыну қорының арасалмағы өзгерді: соңғы жылдары
тұтыну қорының өсу қарқыны қорлану қорының өсу қарқынынан асып түсті.
Тұтыну мен қорлануға пайдаланылатын ұлттық табыстағы тұтыну қорының үлес
салмағы Қазақстанда 86 пайызға жуығын құрайды.
Үшінші топтың мемлекет шығыстары — мемлекеттік резервтерді жасау мен
молықтыруға жұмсалатын шығындар төтенше жағдайлар кезінде, мысалы, дүлей
апаттар кезінде, өндірістік, сондай-ақ өндірістік емес сфералардың
қажеттіліктерін қанағаттандыруға, ысыптары өтеуге және көсіпорындарды,
мекемелерді, ұйымдарды және халықты тауарлармен, азық-түлікпен жабдықтауды
қамтамасыз етуге арналған. Мұндай рсзервтерді орталықтандырылмаған
тәртіппен (жеке әрбір кәсіпорын мен ұйымда) жасау ұтымды болмас еді. Оларды
жасаудың орталықтандырылған тәртібі олардың қажетті мөлшерін салыстырылмалы
төмендетуге және бұл резервтерді неғұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік
береді.
Предметтік (мақсатты) белгісі бойынша мемлекеттің шығыстары
экономикаға, әлеуметтік-мәдени шараларға, ғылымға, қорғаныс пен басқаруға
жүмсалатын шығыстарға бөлінеді.
Аумақтық белгісі бойынша мемлекеттің шығыстары экономикалық аймақтар
бойынша бөлінеді. Мұндай сыныптау өндіргіш күштерді орналастыруға және
ұлттық шаруашылықтағы үйлесімдіктерді жетілдіруге белсенді ықпал жасауға
мүмкіндік береді. Салалық белгісі бойынша материалдық өндіріс сферасында
мемлекеттің шығыстары өнеркәсіпке, құрылысқа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлекет шығыстарының мәні және құрамы
1.2. Экономиканы дамыту шығындары
1.3 Мемлекеттік шығыстарды қаржыландыру
2 ШЫҒЫСТАР ЕСЕБІ
2.1 Үстемелі шығыстар есебі
2.2 Тікелей шығыстар есебі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Мемлекеттің шығыстары — мемлекеттің қаржы саясатының маңызды құралы,
оның орталықтандырылған және орталықтандырылмаған кірістерін пайдалануға
байланысты болатын қаржы қатынастарының бір бөлігі. Мемлекет шығыстарының
өзгешелігі сол, ол қызметтің тек мемлекеттік сферасының кажеттіліктерін
қамтамасыз етеді. Сондықтан мемлекет шығыстарының мазмұны мен сипаты
мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, басқару, қорғаныс және т.б.
функцияларымен тікелей байланысты. Мемлекет шығыстарының жекс түрлері
экономикалық маңызы мен мазмүны жағынан бірыңғай (бір текті) емес.
Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі, нысандарындағы және
әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесіне орай әлеуметтік қорғау
жүйесі мемлекеттік, мемлекеттік емес құрылымдардың (жекешені қоса),
қоғамдық бірлестіктердің көп жақты жауаптылығының негізінде құрылады.
Алайда халықты әлеуметтік қорғаудың сферасына "әлеуметтік
қамсыздандыру" мен "әлеуметгік сақтандыру" терминдері сипатты болғанымен
бұлар бара-бар үғымдар емес. Әлеуметтік қамсыздандыруды халықты әлеуметтік
қорғау процссі деп, ал әлеуметтік сақтандыруды — осы процесті жүзеге асыру
нысандарының бірі деп түсінген жөн. Қоғамдық жұмыстарды орталық және
атқарушы органдар ұйымдастырады, республикалық және жергілікті бюджеттердің
қаражаттарынан және олардын, өтінімдері бойынша жүмыс берушілердің
қаражаттарынан қаржыландырылады.
Сонымен бірге еңбекке қабілеттілігінен, асыраушысынан және жүмысынан
айырылу жағдайлары кезінде пайда болған әлеуметтік қауіп-қатерлердің
нәтижесінде шығындалған (жоғалған) табысының бір бөлігін өтеу жолымен
әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасауға және әлеуметтік
сақтандыру жүйесінен төленетін төлемақыларды алушылардың құқықтарын
қорғауға бағытталған заңның қажеттігі туып отыр
Бұл жұмыста мемлект шығыстарының ұғымы және оның міндеттері жазылған.
Сондай-ақ олардың түрлері мен қаржыландыру көздері қарастырылған.
1 МЕМЛЕКЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ СЫНЫПТАМАСЫ
1.1. Мемлскет шығыстарыныц мәні және құрамы
Мемлекеттің шығыстары — бұл мемлекеттің жұмыс істеуімен байланысты ақша
шығындары. Экономикалық категория ретінде олар қоғамдық өндірісті дамытып,
жетілдіру, қоғамның сан алуан қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында
жалпы ішкі өнімнің бір бөлігін бөлумен және тұтынумен байланысты
экономикалық қатынастарды білдіреді.
"Шығыстар" үғымының қос мағынасы бар:
1. Ақша қаражаттарын олардың мақсатты арналымы бойынша пайдалану, яғни
ақша қаражаттарын айырбас процесінде тікелей рәсуалау. Бұл жағдайда
шығыстардың құрамына түпкілікті табыстардың есебінен жүзеге асырылатын
өндірістік және өндірістік емес сфера кәсіпорындары мен ұйымдарының,
халықтың шығыстары кіреді, ал жалпы қоғамдық өнім үш қорға: орын толтыру
қорына, қорлану қорына, тұтыну қорына ыдырайды.
2. Айырбас процесінде қаражаттарды нақтылы жұмсаудан бөлгіштік
сипаттағы шығыстарды ажырата білген жөн, бұл шығыстар қаржы арқылы
қалыптасады: жалпымемлекеттік қорларды пайдаланған және кәсіпорындардың
қорларын мақсатты арналым бойынша бөлген кезде; ақша шығыстары барлық
шаруашылық жүргізуші субъектілердің түпкілікті табыстарын қалыптастырудың
негізі болып табылады.
Бұл екі аспект "шығыстар" ұғымының оның "шығындар" ұғымына түрленген
кездегі қарама-қайшылық пен күрделілікті қамтып көрсетеді: егер "шығыстар"
түпкілікті рәсуаны, тұтынуды ("табыстарға" қарама-қарсы) қажет ететін
болса, "шығындар" "есепке жатқызылатын" алдымен, келешектегі табысты немесе
пайданы күтудегі шығындарды білдіреді.
Шаруашылық жүргізудің әр түрлі жүйесінде (нарықтық және әкімшіл-
әміршіл) және тіпті экономика дамуының түрлі кезеңдерінде мемлекеттің рөлі,
оның функциялары мен қызмет саласы өзгеріп отыратындықтан, бұған сәйкес
мемлекеттің жасайтын шығыстарының құрамы мен көлемі тиісінше өзгеріп
отырады.
Мемлекет шығыстарының құрамына мемлекеттік бюджеттің, мемлекеттік
бюжеттен тыс қорлардың, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың, өндірістік
және өндірістік емес сфералар мекемелерінің шығыстары кіреді.
Мемлекеттік сектордың кәсіпорындары шығыстарының құрамына мыналар
кіреді:
1) өндірістік, шаруашылық-пайдалану қызметімен байланысты шығындар;
2) ұлғаймалы ұдайы өндіріске (негізгі құрал-жабдықтарға және айналым
капиталдарына) жұмсалатын шығындар;
3) бюджетке және бюджеттен тыс қорларға төленетін төлемдер;
4) көтермелеу және ынталандыру қорларына аударылатын аударымдар.
Шығындардың бірінші тобы қорлардың (капиталдардың) толық айналымымен
байланысты және өндіріс шығындарының орнын толтыру (өтеу) болып табылады
және шартты түрде шығыстарға жатады ("шығындар" терминінің мағынасын
қараңыз). Сондықтан кәсіпорындар бойынша мемлекеттің шығыстары шығыстардың
екінші және үшінші топтарын қамтиды.
Басқа категориялардың арасында мемлекет шығыстарының жайы мемлекетгік
меншіктің маңызымен және мемлекеттің қазіргі жағдайындағы рөлімен
анықталады. Мемлекет өндіріс құралдарының иесі болып табылады, өндірістік
процестердің ұйымдастырушысы болады, жалпы қоғамдық өнімді жасауға және
бөлуге қатысады және өзінің функциялары мен міндеттеріне сәйкес мемлекет
шығыстарының жйесі арқылы қоғамдық қажеттіліқтердің едәуір бөлігін
қанағаттандырады. Реформалау кезеңінде республика экономикасында
мемлекеттік сектордың үлесі шұғыл төмендегенімен, бірақ тіпті мемлекет
иелігінен алу және жекешелендіру бағдарламасының орындалып отырғанымен, бұл
үлес 30-40% шегінде қалады, мұның өзі дамыған нарықтық қатынастарға сай
келеді. Сондықтан "мемлекеттің шығыстары" категориясы тұрақты экономикалық
қатынастарды қамтып көрсетеді және келешекте өзінің маңызын сақтайды.
Мемлекет шығыстарының басым бөлігі қоғамдық тауарларды, игіліктерді
және қызметтер көрсетуді өндіруге немесе олармен халықты қамтамасыз етуге
бағытталады, бұл мемлекет шығыстарының рөлін айқындайды. Әлеуметтік-мәдени
мақсаттарға, қорғанысқа, құқық тәртібін қорғауға, басқаруға, мемлекеттің
инфрақұрылымдық кәсіпорындары мен ұйымдарының өнімі мен қызмет
көрсетулеріне жұмсалатын шығыстар мемлекет, сонымен бірге экономиканың
нарықтық секторы тарапынан рыноктық тауарлармен және қызметтер көрсетумен
қамтамасыз етуге қосымша ретінде халықтың жалпы қажеттіліктерін
қанағаттандыруы тиіс.
Бағыттары мен мақсатты арналымы бойынша шығыстардың барлық түрлерінің
жиынтығы мемлекет шығыстарының жүйесін құрайды. Мемлекет шығыстарының басым
бөлігі мемлекеттің бюджетіне орталықтандырылған немесе мемлекеттік
кәсіпорындардың қарамағында болатын қоғамның таза табысы есебінен
жүргізіледі. Олар сондай-ақ өнімнің өзіндік құнына кіріктірілетін
амортизация сомасымен өтелуі мүмкін, бұл сома мемлекеттік шаруашылықтың
өндірістік капиталдарын көбейту үшін қарастырылған күрделі жұмсалымдарға
бағытталады. Мемлекет шығыстарының бір бөлігі салық төлемдері, қарыздардан
түсетін түсімдер түріндегі халықтың қаражаттары есебінен жабылады. Мемлекет
шығыстарын қаржыландыру үшін негізгі өндірістік капиталдарды көбейту және
жетілдіру мақсатында және кейін кәсіпорындардың табыстарынан өтелетін
банктердің ұзақ мерзімді кредиттері тартылады.
Мемлекеттің шығыстарын ұйъшдастыруға оларды болжау, сондай-ақ оларды
қаржылаңдыру мен қаражаттарды пайдаланудың қатаң тәртібін белгілеу арқылы
қол жетеді. Сондықтан мемлекеттің шығыстарын ұйымдастыру қағидаттарының
бірі жоспарлылық болып табылады. Ұлттық шаруашылықты баланстандырылмалы
дамыту және халықтың әлеуметтік тұрмыс деңгейін арттыру мақсатында мемлекет
жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты өндірістік және өңдірістік емес
сфералар, салалар, экономикалық аудандар арасында бөлуге және қайта бөлуге
қатысады. Мемлекеттің шығыстарын жоспарлаудың басты әдісі баланстық әдіс
болып табылады.
1.2 Экономиканы дамыту шығындары
Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар — бұл өндіріс көлемінің
тұрақты өсуі және оның тиімділігін арттыру үшін жағдайлар жасауға
бағытталатын ақша қаражаттары. Оған мыналар жатады: күрделі жұмсалымдар,
негізгі капиталдарды жөндеу; айналым қаражаттарының өсімі; материалдық
резервтер жасау; арнаулы қорлар мен мақсатты қаржыландыру қорларын жасау.
Экономикаға жұмсалатын шығыстарда басты орынды ұлттық шаруашылықтың
барлық салаларының негізгі капиталдарын ұдайы жаңғыртуға бағытталатын
күрделі жұмсалымдар — материал, еңбек және ақша ресурстарының жиынтығы
алады. Күрделі жұмсалымдардың қүрамына:
1) құрылыс-монтаж жұмыстарының шығындары;
2) жабдық, сайман, аспап сатып алу шығындары;
3) өзге күрделі жұмыстар мен шығындар (жобалау-іздестіру, геологиялық-
барлау және бұрғылау жұмыстары, жер учаскелерін кесіп беру және қоныс
аудару бойынша және т.б);
4) жаңа салынып жатқан кәсіпорындар үшін кадрларды даярлауға
жұмсалатын шығындар кіреді.
Күрделі жұмсалымдар мыналардың есебінен қаржыландырылады:
1) шаруашылық жүргізуші субъектілердің меншікті қаражаттары;
2) банктердің ұзақ мерзімді кредиттері;
3) халықтың жинақ ақшасы (тұрғын үй құрылысына);
4) бюджеттен қаржы бөлу.
Кәсіпорындардың меншікті қаражаттарының үлесі өсіп келеді, бұл
шаруашылық есеп қаражаттары техникамен қайта жарақтандыру және қайта құруға
арналған және кәсіпорын ұлғаймалы жаңғырту үшін толық жауап береді.
Инвестициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет
қаражаттары негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік
құрылысты, сондай-ақ әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің құрылысын
қаржыландыру үшін пайдаланылады.
Жөндеуге жұмсалатын шығыстар табиғи тозған және сапалық ескірген
(негізгі капиталдарды ішінара қалпына келтіру және олардың жұмыс
қабілеттілігі жағдайында болуын қолдап отыру үшін) негізгі капиталдарды
жөндеудің арнаулы қоры есебінен жүргізіледі, бұл қор шығындарды
кәсіпорындар мен ұйымдар өнімінің (жұмыстарының, қызметтер көрсетуінің)
өзіндік құнына нормативтер бойынша қоса отырып жасалынады.
Айналым қаражаттарының өсімі кәсіпорындардың меншікті немесе оған
теңестірілген қаражаттары есебінен қаржыландырылады. Олар жетіспеген кезде
негізіңде жаңа кәсіпорындар үшін бюджет қаражаттары бөлінеді немесе кейін
өтелетін кредит беріледі. Бұдан басқа, меншікті айналым қаражаттарының
жетімсіздігін жабуға мақсатты қаржыландырудың қаражаттары бағытталады.
Резервтер жасауға жұмсалатын шығындар қаражаттардың үздіксіз ауыспалы
айналымын және ұлғаймалы ұдайы өндірістің бүкіл процесін, шаруашылықтың
үйлесімдерін сақтаудың, дүлей апаттардан болған ысыраптарды өтеуді
қамтамасыз етудің қажетті шарты болып табылады. Қаржы резервтері ақша
ресурстарын оңтайландыруға, кәсіпорынның шаруашылық қызметі процесінде
пайда болатын уақытша қаржы қиындығын жоюға мүмкіндік береді. Резервтік
капитал шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде жасалады.
Мемлекеттік резервтер — мемлекет жасайтын шикізаттың, материалдардың,
отынның, машиналар мен жабдықтың бірқатар түрлерін, астықтың, азық-түлік
тауарларының, қорғаныс мұқтаждары үшін арналған өнімнің маңызды түрлерінің
босалқы қорлары. Мемлекеттік резсрвтер үнемі қалпына келтіріліп,
толықтырылып отыратын мемлекеттің айрықша орталықтандырылған қорын құрайды.
Мемлекеттік резервтер мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен жасалынады.
1.3Мемлекет шығыстарын қаржыландыру
Мемлекеттің шығыстарын қаржыландырудың мақсатты сипаты мемлекеттің
қаражатгарын қатаң белгілі бір шараларға пайдалануды талап етеді. Мұның
негізінде ұлттық шаруашылықтың және аймақтың жекелеген салаларын дамытуда
үйлесімділіктерге жету, қаржылардың ең алдымен ғылыми-техникалық прогресті
айқындайтын неғүрлым перепективті жөне профессивті салаларға бөлу және аса
маңызды әлеуметтік проблемаларды шешу қамтамасыз етіледі. Мемлекеттің
шығыстарын қаржыландырудың қайтарусыз сипаты берілген ресурстарды (кредит
механизмінен айырмашылығы) тікелсй өтеуді талап етпейді. Бұл қағидат
бойынша қаржы ресурстарын беру соңғы уақытта мемлекеттік бюджеттен
қаржыландырудың кредиттік әдістерімен қатар қолданылады (мысалы, Ауыл
шаруашылығын қаржылық қолдаудың мемлекеттік қоры); бұл пайдаланылатын қаржы
ресурстарының тиімділігін арттырады.
Даму жоспарларының (болжамдарының) орындалуына қарай қаржыландыру қаржы
ресурстарын тек өндірістік көрсеткіштер орындалғанда және шараларды
экономикалық-әлеуметтік дамудың болжамдарына сәйкес жүзеге асырған кезде
бөлуді қажст етеді.
Ресурстарды пайдалануда үнем режімін сақтау — мемлекеттің шығыстарын
ұйымдастырудың маңызды қағидаты, ол ішкі резервтерді жұмылдыруға,
өндірістік және өндірістік емес сфералардың барлық бөлімдерінде мемлекет
қаражаттарына бақылауды күшейтуге, оларды ұтымды әрі құнтты пайдалануға
бағытталған.
Мемлекеттің шығыстарын ұйымдастырудың қажетті қағидаты оларды жабудың
бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып табылады.
Мемлекет шығыстарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен мазмұны
жағынан бірыңғай (біртекті) емес. Шығындарды қаржыландырудың көздсріндегі,
нысандарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осыған байланысты болады.
Мемлекеттің шығыстарын шектеудің (айырудың) аса маңызды критерийі
материалдық өндіріс пен ұлттық табысты жасаудың процесінде олардың қатысы
болып табылады. Осыған сәйкес мемлекеттің шығыстары экономикалық мазмұны
бойынша үш негізгі топқа бөлінсді:
1) материалдық өндіріспен тікелей байланысты және өндірістік сфераға
жататын шығыстар;
2) қызметтің өндірістік емес сферасындағы шығыстар;
3) мемлекеттік резервтерді жасау шығыстары; Шығыстардың бірінші тобы
мемлекеттің шаруашылық қызметімен шарттасылған және ұлттық табысты жасаумен
байланысты.
Мемлекет шығыстарының екінші тобы қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін ұлттық табысты тұтынумен байланысты. Өндірістік емес
сфераға жұмсалынатын қаражаттар ең алдымен оқу-ағарту мен денсаулық сақтау
мекемелерін ұстауға, ғылым және мәдениетті дамытуға, тұрғын үй және мәдени-
тұрмыстық құрылысқа, қызметкерлерді әлеуметтік сақтандыруға, сонымен бірге
қоғамның барлық мүшелерін әлеуметтік қаржыландыруға бағытталады. Мемлекет
сондай-ақ қаражаттарды қорғанысқа, мемлекеттік аппаратты ұстауға және
мемлекеттік органдардың қызметімен байланысты басқа шараларға жұмсайды.
Өндірістік емес сфераның қажеттеріне жұмсалатын шығыстар тұтыну қорына
түсетін ұлттық табыстың бөлігі болып табылады. Алайда өндірістік емес
сферадағы шығындардың өсуі ақырында қоғамдық өндірістің өсу және оның
тиімділігін арттыру қарқынында білініп, көрінеді. Бұған білікті кадрларды
даярлау, ғылым жетістіктерін өндіріске енгізу, материалдық өндіріс
сферасының қызметкерлеріне медициналық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету
есебінен қол жетеді.
Мемлекеттің шығыстарын қорлану қоры мен тұтыну қоры арасында оңтайлы
бөлу мемлекеттің экономикалық саясатының аса маңызды міңдеті болып
табылады. Қорлану қоры мен тұтыну қорының арасалмағы өзгерді: соңғы жылдары
тұтыну қорының өсу қарқыны қорлану қорының өсу қарқынынан асып түсті.
Тұтыну мен қорлануға пайдаланылатын ұлттық табыстағы тұтыну қорының үлес
салмағы Қазақстанда 86 пайызға жуығын құрайды.
Үшінші топтың мемлекет шығыстары — мемлекеттік резервтерді жасау мен
молықтыруға жұмсалатын шығындар төтенше жағдайлар кезінде, мысалы, дүлей
апаттар кезінде, өндірістік, сондай-ақ өндірістік емес сфералардың
қажеттіліктерін қанағаттандыруға, ысыптары өтеуге және көсіпорындарды,
мекемелерді, ұйымдарды және халықты тауарлармен, азық-түлікпен жабдықтауды
қамтамасыз етуге арналған. Мұндай рсзервтерді орталықтандырылмаған
тәртіппен (жеке әрбір кәсіпорын мен ұйымда) жасау ұтымды болмас еді. Оларды
жасаудың орталықтандырылған тәртібі олардың қажетті мөлшерін салыстырылмалы
төмендетуге және бұл резервтерді неғұрлым тиімді пайдалануға мүмкіндік
береді.
Предметтік (мақсатты) белгісі бойынша мемлекеттің шығыстары
экономикаға, әлеуметтік-мәдени шараларға, ғылымға, қорғаныс пен басқаруға
жүмсалатын шығыстарға бөлінеді.
Аумақтық белгісі бойынша мемлекеттің шығыстары экономикалық аймақтар
бойынша бөлінеді. Мұндай сыныптау өндіргіш күштерді орналастыруға және
ұлттық шаруашылықтағы үйлесімдіктерді жетілдіруге белсенді ықпал жасауға
мүмкіндік береді. Салалық белгісі бойынша материалдық өндіріс сферасында
мемлекеттің шығыстары өнеркәсіпке, құрылысқа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz