«Алтын Керуен» ЖШС – нің мысалында экономикалық және қаржылық жағдайы туралы
Кіріспе
5
1. Туризм . қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі көрінісі 7
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен бағыттары 7
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен дамуын талдау
13
1.3
Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы, міндеттерінің бөлінуі
18
1.4 Туризм дамуынын қазіргі жай.күйне талдау
22
1.5 Туристiк қызметтi мемлекеттiк реттеу мен қолдау жүйесiн дамыту 29
2. «Алтын Керуен» ЖШС.нің қызметінің экономикалық көрсеткіштерін талдау 34
2.1 «Алтын Керуен» ЖШС.нің қызметінің құрылымы
34
2.2 «Алтын Керуен» ЖШС . нің көрсеткіштері
35
2.3 «Алтын Керуен» ЖШС пассивтер (міндеттер) құрылымы 37
2.4 «Алтын Керуен» ЖШС балансын талдау
39
2.5 «Алтын Керуен» ЖШС еңбекақы қорының талдауы
40
2.6 «Алтын Керуен» ЖШС қызмет көрсету көлемінің және қауіпсіздік аймағының шығынсыздығының есебі 45
2.7 «Алтын Керуен» ЖШС капиталының рентабельділігін талдау 49
3 «Алтын Керуен» ЖШС.нің жұмысын дамытуға арналған шаралар 52
3.1. Қарыз капиталын пайдаланудың тиімділігін бағалау
52
3.2 Туристерді тасмалдауға автобусты сатып алу үшін шешімді негіздеу 56
Қорытынды 59
Қолданылған әдебиетер тізімі 61
Қосымшалар 62
5
1. Туризм . қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі көрінісі 7
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен бағыттары 7
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен дамуын талдау
13
1.3
Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы, міндеттерінің бөлінуі
18
1.4 Туризм дамуынын қазіргі жай.күйне талдау
22
1.5 Туристiк қызметтi мемлекеттiк реттеу мен қолдау жүйесiн дамыту 29
2. «Алтын Керуен» ЖШС.нің қызметінің экономикалық көрсеткіштерін талдау 34
2.1 «Алтын Керуен» ЖШС.нің қызметінің құрылымы
34
2.2 «Алтын Керуен» ЖШС . нің көрсеткіштері
35
2.3 «Алтын Керуен» ЖШС пассивтер (міндеттер) құрылымы 37
2.4 «Алтын Керуен» ЖШС балансын талдау
39
2.5 «Алтын Керуен» ЖШС еңбекақы қорының талдауы
40
2.6 «Алтын Керуен» ЖШС қызмет көрсету көлемінің және қауіпсіздік аймағының шығынсыздығының есебі 45
2.7 «Алтын Керуен» ЖШС капиталының рентабельділігін талдау 49
3 «Алтын Керуен» ЖШС.нің жұмысын дамытуға арналған шаралар 52
3.1. Қарыз капиталын пайдаланудың тиімділігін бағалау
52
3.2 Туристерді тасмалдауға автобусты сатып алу үшін шешімді негіздеу 56
Қорытынды 59
Қолданылған әдебиетер тізімі 61
Қосымшалар 62
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан халқына жолдауында халықтың әлуеметтік жағдайын жақсартатын, дамытатын негізгі басым бағыттарды және мақсат пен міндеттерді айқындап отырады.
Осындай маңызды тақырыптың бірі, ол ел ішіндегі және сыртындағы Ұлттық туризмді дамыту болды.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене отырып, «Алтын Керуен» туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған, Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде абыроймен танытып жүр. Шет елдік туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел болып отыр. Біздің территориямызда тек мемлекеттің ғана емес, сондай-ақ «ЮНЕСКО» және «БҰҰ» қорғауындағы жәдігерлер өте көп. Қазақстан қазіргі инфрақұрлымның, соның ішінде туризмнің дамуына көп көңіл бөледі. Туризм елдегі барлық аймақтардың экономикасына әсер етеді. Туризм аумағындағы шаруашылық субъектілердің құрылуы және қызмет атқаруы жол көліктері, сауда, мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнің дамуы Ұлы Жібек жолымен құрылған және дамыған.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен халықтардың тарихи және мәдени ескерткіштері қайта жандануда. 2001 жылдың маусымында «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет» туралы жаңа Заң қабылданды. Ол туристік қызметтің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастыру негіздерін анықтады.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын жерлеріміз өте жеткілікті. Туризм әлемдік экономикада маңызды орындардың біріне ие. Бүкіл әлемдік туристік Ұйымның мәліметтері бойынша ол жалпы әлемдік жиынтық ұлттық өнімнің оныншы бөлігін құрайды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы әлемдік туристік Ұйымға мүше болды.
Қазақстандағы туризмнің дамуының тарихы Ұлы Жібек жолының қалыптасуы мен дамуы, ол б.э.д. үшінші мыңжылдықтан бастау алады. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бастап туристік қызметтің реттелуіне негізі қаланды. Үкімет Қазақстанның ұзақ мерзімді даму бағдарламасында туризмді болашағы бар сала ретінде анықтады.
Қазіргі уақытта 2003 – 2005 жылдарға туризімді дамыту жөнінде республикалық бағдарламалардың жобасы дайындалды.
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Мемлекеттік бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 наурыздағы № 222 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25 тамыздағы № 822 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарына (екінші кезең) сәйкес әзірленді.
Осындай маңызды тақырыптың бірі, ол ел ішіндегі және сыртындағы Ұлттық туризмді дамыту болды.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене отырып, «Алтын Керуен» туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған, Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде абыроймен танытып жүр. Шет елдік туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел болып отыр. Біздің территориямызда тек мемлекеттің ғана емес, сондай-ақ «ЮНЕСКО» және «БҰҰ» қорғауындағы жәдігерлер өте көп. Қазақстан қазіргі инфрақұрлымның, соның ішінде туризмнің дамуына көп көңіл бөледі. Туризм елдегі барлық аймақтардың экономикасына әсер етеді. Туризм аумағындағы шаруашылық субъектілердің құрылуы және қызмет атқаруы жол көліктері, сауда, мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнің дамуы Ұлы Жібек жолымен құрылған және дамыған.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен халықтардың тарихи және мәдени ескерткіштері қайта жандануда. 2001 жылдың маусымында «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет» туралы жаңа Заң қабылданды. Ол туристік қызметтің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастыру негіздерін анықтады.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын жерлеріміз өте жеткілікті. Туризм әлемдік экономикада маңызды орындардың біріне ие. Бүкіл әлемдік туристік Ұйымның мәліметтері бойынша ол жалпы әлемдік жиынтық ұлттық өнімнің оныншы бөлігін құрайды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы әлемдік туристік Ұйымға мүше болды.
Қазақстандағы туризмнің дамуының тарихы Ұлы Жібек жолының қалыптасуы мен дамуы, ол б.э.д. үшінші мыңжылдықтан бастау алады. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бастап туристік қызметтің реттелуіне негізі қаланды. Үкімет Қазақстанның ұзақ мерзімді даму бағдарламасында туризмді болашағы бар сала ретінде анықтады.
Қазіргі уақытта 2003 – 2005 жылдарға туризімді дамыту жөнінде республикалық бағдарламалардың жобасы дайындалды.
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Мемлекеттік бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 наурыздағы № 222 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25 тамыздағы № 822 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарына (екінші кезең) сәйкес әзірленді.
1. Введение в специальность ( туризм ); Учебное пособие Н.А.Гулиев, Е.В. Кулагина – Омский государственный институт сервиса, 2002 – 188 бет
2. Сенин В.С. «Организация международного туризма» , учебник – 2-ая изд. переработание, Мәскеу, Финансы и статистика, 2003 – 400 бет
3. Котлер Фиор. Маркетинг. Гостепраимство и туризм: учебник для вузов. – Мәскеу, ЮНИТИ, 1998 – 787 бет
4. Квартальнов В.А. Стратегический менеджмент в туризме. Современный метод управления – Мәскеу, Финансы и статистика, 2000 – 496 бет
5. Менеджмент туризма. Учебник для вузов. Мәскеу, Финансы и статистика, 2001 – 288 бет
6. Ефремова М.В. Основы технологии туристического бизнеса. Учебное пособие. Мәскеу, Ось – 89, 2001 – 192 бет Туристік қызмет туралы : Заң актілерінің жиынтығы. Алматы, Юрист, 2002 – 42 бет
7. Дурович А.П, Копянев А.С. Маркетинг в туризме. Учебное пособие, Эконом пресс, 1998 – 400 бет
8. Қазақстан автор текста К. Серикбаева – Алматы, Бюро « Ел» 1995 – 288 бет
9. Дурович А.П. Маркетинг в туризме. Учебное пособие – 2, новое знание, 2001 – 496 бет
10. Ильина Е.Н. Туроперейтинг, стратегия и финансы, учебник для вузов. Мәскеу, финансы и статистика, 2002 – 192 бет
11. Кирилов А.Д., Маслова Е.В. Реклама в туризме. Учебное пособие. СПБ, ЛЕКС СТАР, 2002 – 111 бет
12. Болатбосов Ж.А. Еуропаның ежелгі мемлекеттері. Оқу құралы. – Алматы, Дарын, 2002 – 132 бет
2. Сенин В.С. «Организация международного туризма» , учебник – 2-ая изд. переработание, Мәскеу, Финансы и статистика, 2003 – 400 бет
3. Котлер Фиор. Маркетинг. Гостепраимство и туризм: учебник для вузов. – Мәскеу, ЮНИТИ, 1998 – 787 бет
4. Квартальнов В.А. Стратегический менеджмент в туризме. Современный метод управления – Мәскеу, Финансы и статистика, 2000 – 496 бет
5. Менеджмент туризма. Учебник для вузов. Мәскеу, Финансы и статистика, 2001 – 288 бет
6. Ефремова М.В. Основы технологии туристического бизнеса. Учебное пособие. Мәскеу, Ось – 89, 2001 – 192 бет Туристік қызмет туралы : Заң актілерінің жиынтығы. Алматы, Юрист, 2002 – 42 бет
7. Дурович А.П, Копянев А.С. Маркетинг в туризме. Учебное пособие, Эконом пресс, 1998 – 400 бет
8. Қазақстан автор текста К. Серикбаева – Алматы, Бюро « Ел» 1995 – 288 бет
9. Дурович А.П. Маркетинг в туризме. Учебное пособие – 2, новое знание, 2001 – 496 бет
10. Ильина Е.Н. Туроперейтинг, стратегия и финансы, учебник для вузов. Мәскеу, финансы и статистика, 2002 – 192 бет
11. Кирилов А.Д., Маслова Е.В. Реклама в туризме. Учебное пособие. СПБ, ЛЕКС СТАР, 2002 – 111 бет
12. Болатбосов Ж.А. Еуропаның ежелгі мемлекеттері. Оқу құралы. – Алматы, Дарын, 2002 – 132 бет
Аннотация
Кіріспе, үш бөлім, қорытындыдан тұратын дипломдық жұмыста алынған
тақырыптың өзектілігі, туризм дамуының әдістемелік және теориялық сұрақтары
сипатталған. Алтын Керуен ЖШС – нің мысалында экономикалық және қаржылық
жағдайы туралы талдау жүргізілген, туризмді дамыту үшін несиені тарту
қажеттілігі негізделген, Алтын Керуен ЖШС – нің экономикалық тиімділігін
жақсарту үшін әртүрлі автобустарды пайдалану ұсынысы келтірілген.
Аннотация
В дипломной работе состоящей из введения, трех глав, заключения
рассматриваются актуальность выбранной темы, методологические и
теоретические вопросы развития туризма, проведен анализ современного
состояния экономического и финансовых условий на примере ТОО Золотой
Караван, обоснована необходимость привлечения кредита для развития
туризма, даются предложения на использования разных видов автобусов по
улучшению экономической эффективности ТОО Золотой Караван.
Annotation
The diploma work consists of the introduction, three main
chapters and the conclusion. The actuality of the chosen theme,
methodological and theoretical matters of tourism development are
considered. The analysis of the modern economical state and financial
conditions on the example of JVC “Zolotoy Caravan” has been conducted. The
necessity of credit attraction for tourism development has been grounded.
Offers of using the different kinds of buses on improving the economical
effects of JVC “Zolotoy Caravan” are given.
Мазмұны
Кіріспе 5
1. Туризм – қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі 7
көрінісі
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен 7
бағыттары
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен 13
дамуын талдау
1.3 Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы, 18
міндеттерінің бөлінуі
1.4 Туризм дамуынын қазіргі жай-күйне талдау 22
1.5 Туристiк қызметтi мемлекеттiк реттеу мен қолдау 29
жүйесiн дамыту
2. Алтын Керуен ЖШС-нің қызметінің экономикалық 34
көрсеткіштерін талдау
2.1 Алтын Керуен ЖШС-нің қызметінің құрылымы 34
2.2 Алтын Керуен ЖШС – нің көрсеткіштері 35
2.3 Алтын Керуен ЖШС пассивтер (міндеттер) құрылымы 37
2.4 Алтын Керуен ЖШС балансын талдау 39
2.5 Алтын Керуен ЖШС еңбекақы қорының талдауы 40
2.6 Алтын Керуен ЖШС қызмет көрсету көлемінің және 45
қауіпсіздік аймағының шығынсыздығының есебі
2.7 Алтын Керуен ЖШС капиталының рентабельділігін талдау49
3 Алтын Керуен ЖШС-нің жұмысын дамытуға арналған 52
шаралар
3.1. Қарыз капиталын пайдаланудың тиімділігін бағалау 52
3.2 Туристерді тасмалдауға автобусты сатып алу үшін 56
шешімді негіздеу
Қорытынды 59
Қолданылған әдебиетер тізімі 61
Қосымшалар 62
Кіріспе
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан
халқына жолдауында халықтың әлуеметтік жағдайын жақсартатын, дамытатын
негізгі басым бағыттарды және мақсат пен міндеттерді айқындап
отырады.
Осындай маңызды тақырыптың бірі, ол ел ішіндегі және
сыртындағы Ұлттық туризмді дамыту болды.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене
отырып, Алтын Керуен туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған,
Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде
абыроймен танытып жүр. Шет елдік туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен
зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел
болып отыр. Біздің территориямызда тек мемлекеттің ғана емес, сондай-ақ
ЮНЕСКО және БҰҰ қорғауындағы жәдігерлер өте көп. Қазақстан қазіргі
инфрақұрлымның, соның ішінде туризмнің дамуына көп көңіл бөледі. Туризм
елдегі барлық аймақтардың экономикасына әсер етеді. Туризм аумағындағы
шаруашылық субъектілердің құрылуы және қызмет атқаруы жол көліктері, сауда,
мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнің
дамуы Ұлы Жібек жолымен құрылған және дамыған.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен халықтардың тарихи және
мәдени ескерткіштері қайта жандануда. 2001 жылдың маусымында Қазақстан
Республикасындағы туристік қызмет туралы жаңа Заң қабылданды. Ол туристік
қызметтің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастыру негіздерін
анықтады.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені
бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан
біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын
жерлеріміз өте жеткілікті. Туризм әлемдік экономикада маңызды орындардың
біріне ие. Бүкіл әлемдік туристік Ұйымның мәліметтері бойынша ол жалпы
әлемдік жиынтық ұлттық өнімнің оныншы бөлігін құрайды. 1993 жылы Қазақстан
Республикасы әлемдік туристік Ұйымға мүше болды.
Қазақстандағы туризмнің дамуының тарихы Ұлы Жібек жолының
қалыптасуы мен дамуы, ол б.э.д. үшінші мыңжылдықтан бастау алады.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бастап туристік қызметтің реттелуіне
негізі қаланды. Үкімет Қазақстанның ұзақ мерзімді даму бағдарламасында
туризмді болашағы бар сала ретінде анықтады.
Қазіргі уақытта 2003 – 2005 жылдарға туризімді дамыту
жөнінде республикалық бағдарламалардың жобасы дайындалды.
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Мемлекеттік
бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы
"Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында" атты Қазақстан
халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарына
және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 наурыздағы № 222
қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға
арналған бағдарламасына Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25
тамыздағы № 822 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-
экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарына
(екінші кезең) сәйкес әзірленді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 29
желтоқсандағы № 1445 қаулысымен бекітілген Туризм саласын дамытудын 2003-
2005 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру кезеңінде халықаралық
туристік байланыстар біршама кеңейді, туристік саланың заңнамалык және
нормативтік құқықтық базасы жетілдірілді. Бұл ретте туристік саланы дамыту
жөніндегі шараларды Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 17
шілдедегі № 712-1 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының
индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын
іске асыру жөніндегі 2003-2005 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарьшың
негізгі өлшемдерін есепке ала отырып іске асыруға басты назар аударылды.
Жеті кластерлік бастаманың ішінде туристік индустрияның
экономиканың басым секторларының бірі ретінде танылуы оны дамытуға жаңа
серпін берді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің туризм саласындағы
белгілеген барынша маңызды міндеттерінің бірі - Қазақстанды орта Азиялық
өңірдегі туризм орталығына айналдыру. Мемлекеттік бағдарлама республикада
қазіргі заманғы тиімділігі жоғары және бәсекеге қабілетті туристік
индустрия құруға және экономиканың сабақтас секторларын дамытуды қамтамасыз
етілуге мүмкіндік береді. Ол туризмді дамыту саласындағы мемлекеттік
саясаттын стратегиясын, негізгі бағыттарын, басымдықтарын, міндеттері мен
іске асыру тетіктерін айқындайды және туризм инфрақұрылымын дамытуды, осы
саланы мемлекеттік реттеу мен қолдаудың тиімді тетігін құрудың, туристік
әлеуетті арттырудың, елдің тартымды туристік имиджін, рекреациялық
шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастырудың негізгі аспектілерін
қамтиды.
Қазақстан Республикасының теңдесі жоқ табиғи және мәдени
әлеуетіне негізделген қазіргі заманғы туристік индустрия туризмнін туристік
қызмет көрсетулердің халықаралық саудасы жүйесіне оралымды бірігуінің
табиғи жүйе жасаушы факторы, неғұрлым серпінді дамушы және өзінін капитал
сыйымдылығына қарамастан, салынған капиталға қайтарымы жөнінен тиімді
салалардын бірі болып табылады.
1. Туризм – қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі көрінісі
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен
бағыттары
Батыс елдерінің туризімімен салыстырғанда Қазақстандағы туризм
осы уақытқа дейін ұлттық экономика теориясының алғы шарттары болып отыр.
Достастық мемлекеттерде өкінішке орай туризм халық шаруашылығының толық
саласы ретінде танылмай отыр.
Туризм ұғымы көп жағдайда спортпен байланыстырылады, ал жеке
бір табыс әкелетін шаруашылдық көзі ретінде қарастырылмайды.
Туризм ең алдымен әлеуметтік – экономикалық құбылыс болып
табылады. Қазіргі батыстың экономика ғылымы туризмді күрделі әлеуметтік –
экономикалық жүйе, басқаша айтқанда туризм индустриясы ретінде
қарастырады.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәнаралық зерттеудің обьектісі
болды. Қазіргі уақытта жаңа ғылым – туризмологияны құрылу процесі жүруде.
Туризмдегі сұраныстық дамуына әсер ететін факторы.
Туристік сұраныс жалпы және әлеуметтік болып табылады. Ол
көптеген факторлар негізінде қалыптасады. Туристік нарықтағы сұраныстың
өзгеруіне әсер ететін маңызды және мазмұнды факторлар келесілер;
Жалпы экономикалық факторлар:
- жалпы тұтынудың материалды жағдайының деңгейі жұмыс және еркін
уақыттың қатынасы.
Әлеуметтік – демографиялық фактор:
- жасы, жынысы, мамандығы, білімі, әлеуметтік топ, жанұя жағдайы,
мүліктік жағдайы, жанұя құрамы, мекен жағдайы.
Мәдени және қоғамдық – психологиялық факторлары;
- рухани құндылық жүйесіндегі алғы шарттар, тұтыну психологиясы.
Тұлғалық мінез – құлық факторлары;
- жеке ерекшеліктері, өмір сүру салты, бос уақыттағы қызығушылықтары,
мақсаты, белгілері.
Осы факторлардың барлығы тұтынушыға әсер етеді, ол
нәтижесінде нарықтағы тұтынушының мінезін анықтайтын элемент болып
табылады. Факторлардың жиынтығы туристік қызметтегі тұтынушылардың
мінезінің қалыптасуын және пайда болуын анықтайды, ол келесі
көрсеткіштермен сипатталады:
- туризм географиясын таңдау артықшылығы, туристік қызмет
ұйымдастыруды таңдау және тағыда басқалар.
Тұтынушының мінез – құлқын анықтау үшін жалпы экономикалық
және әлеуметтік – демографиялық факторларға туристік сұраныстың құрылымын
кеңінен қарастыру қажет.
Туризм экономиканың саласы ретінде ең алдымен бос уақытты
ұйымдастыруды қарастырады, ол кемінде екі фоктордың дамуымен байланысты;
бос уақыт және оны ұйымдастыруға қажетті материалды қаражат.
Туризм индустриясының дамуына жалпы экономикалық, техникалық
және әлеуметтік жетістіктермен тікелей байланыстары бар. Дамыған елдерде
өмір деңгейінің өсуі жұмысшылардың демалыс уақытының ұзаруына әкеледі, ал
ол туристік саланың дамуына әсер етеді. Бос уақыттың жоғарлауы алдағы
кезеңде туризмнің дамуында маңызды фактор болып табылады.
Зерттеушілердің қорытындысы бойынша террористік фактор туризм
индустриясына зор ықпал жасайды. Мысалы, Джербтағы туристік демалыс
орталығындағы, Африкада орналасқан Мамбастағы жарылыстар.
Әлемдегі туристердің 60 % - ы шетел азаматтары өндірістігі
дамыған елдерге келуі. 2002 жылы әлемдік демалудың ұзақтығы 3,2 % - ға
жоғарлаған және ол 9,4 түн (10,4 күн) құрайды. Еуропада инфляциялық
процестермен бір қатар елдердің еуроға көшуіне байланысты шығындар деңгейі
10,6 % - ға өсті. Қызмет етуіне байланысты судағы, сауықтыру бағыттары
алғашқы орындарда тұр.
Туризмнің ұзақ мерзімді дамуын мамандар оптимистік түрде
сипаттайды. Болжамдарға қарағанда 2010 жылы әлемде 1 млрд. адамға жуық,
2020 жылы 1,5 млрд. адамға жуық әлемді шарлайды, ал туризмнен түсетін табыс
шамамен 2 трлн. долларды құрайды.
Әлемдегі елдердің 83 % - ы үшін туризм табыс әкелетін негізгі
бес көрсеткіштерінің бірі, ал 38 % елдер үшін негізгі табыс көзі болып
табылыды. Егер 1998 жылы туризм сферасында 115 млн. адамға жұмыс орны
болса, ал болжам бойынша 2020 жылы 550 млн. адамға жұмыс орны болады деп
күтілуде. Қазіргі уақытта туризм әртүрлі елдерде бірдей емес дамуда. Әдетте
жоғары дамыған елдерде туристік қызметтер жақсы дамыған. Батыс және
Солтүстік Еуропа, Солтүстік Америка және Жапония, Шығыс Еуропа, Парсы
шығанағы, Корей Республикасы, Сингапур және тағыда басқалар.
Туризм халық шаруашылығының саласы ретінде сұраныс пен
ұсыныстың нарықтық категориясына сәйкес келуі қажет.
Халықаралық туристік нарық қазіргі уақытта көптеген,
миллиардтаған айналым қаражаты бар механизм және қатал бәсекелестікке ие.
Сондықтан Қазақстан бәсекеге қабілетті туристік өнімді анықтаумен
шұғылдануы қажет.
Қазақстандық туристік өнімнің негізгі екі компонентін
анықтауға болады; Ұлы Жібек жолындағы мәдени туризм және сонымен байланысты
эко-туризм ( тау туризмі, аң және балық аулау ). Осы тұста келесі
аймақтарды көрсетуге болады: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс
Қазақстан, Ақмола облыстары.
Аймақтар бойынша келесідей бағыттар бар;
- Іле аймағы ( Алматы қаласы, Түрген ауылы, Есік қаласы, Талғар
қаласы, Қаскелен, Ұзынағаш, Қапшағай қалалары ).
- Солтүстік – Тяньшань ( Кеген ауылы, Нарынқұл ауылы, Жалаңаш
ауылы, Чунджа, Көлжат ).
- Жаркент – Талдықорған ( Жаркент қаласы, Көктал ауылы, Текелі,
Талдықорған қаласы, Жаркент – Арасан ).
- Балхаш.
- Солтүстік – Жоңғария ( Достық ауылы, Алакөл, Жарқұлақ, Көктұма,
Сарқанд, Арасан – Капал ).
- Жамбыл ( Тараз қаласы, Меркі ауылы, Мойынқұм ауданы ).
- Түркістан ( Түркістан қаласы, Отырар, Шауілдір, Баба – Ата ауылы,
Кентау, Шаян ауылдары ).
- Сайрам – Шымкент ( Шымкент қаласы, Сайрам ауданы, Арыс қаласы,
Шардара қаласы, Сары – Ағаш, Ленгер қаласы ).
- Жоғарғы – Бұхтарма ( Берел ауылы, Марқакөл ).
- Маңғыстау ( Фетисово ауылы, Ақтау қаласы, Ерашев – Құрық ).
Орталық – Азиялық аймақтағы туризмнің ерекшелігін ескеру
қажет. Ұлы Жібек жолы және негізгі шетелдік туристердің негізгі жолы келесі
аймақтарды қамтиды; Қазақстан, ҚХР, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркменстан.
Қазақстандық турөнім көрші елдердің өкілдерінен кейін
қалмауы қажет.
Қазақстан өзінің егемендігін алғанға дейін туризм басқа
салалар сияқты орталықтан қатаң реттеліп отырды. КСРО – дағы туристік
қызметтің негізгі аймақтары; Кавказ, Қрым, Балтық, Ресейдің тарихи жерлері,
Орталық Азия болды.
Қазақстанда туризмнің индустриясының дамымағанның бір себебі
онымен мемлекет деңгейінде мақсатты шұғылданбады. Туризмге кешенді
болжамдар, ұзақ мерзімді жоспарлау, аймақтық ұйымдастыру жүргізілмеді.
Сонымен қатар жергілікті органдар туризмді алдыңғы қатарлы сала ретінде
қарастырмады, бірақ туризмнен түсетін табыс жергілікті бюджетті құрайтын
еді.
Қазақстан тәуелсіздікке ие болғаннан кейін туристік қызметті
реттеуге және тарихи – мәдени мұралардың негізін қалады.
Бүкіл дамыған елдер негізгі туристік ағындарды тартуға
бағытталған, себебі туризм мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігін толықтырады.
Сол үшін Қазақстан шетелдік ткристердің ағының ұлғайтуы қажет. Осы мақсатта
турмекемелер қызметтерін жаңа арнаға бұрулары қажет, ең алдымен , көлік,
қонақ жай, кадр мәселесімен байланысты болады.
Бүгінгі күні Қазақстан халықаралық әуежолдары Германия,
Индия, Біріккен Араб Эмиратына, Түркия, Италия, Корей Мемлекеті,Венгрия,
Қытай, Тайланд елдеріне ұшуға мүмкіндік береді. Көптеген туристер шетелдік
тасымалдаушылардың қызметін пайдаланады, ал ол отандық тасымалдаушылардың
қызметін төмендетуге әкеледі.
Сонымен қатар әуе билеттерінің құны жоғары болуы,
Қазақстандағы турөнімдердің құнын жоғарлатты, нәтижесінде, оның халықаралық
нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Автокөлік мемлекетке жақын орналасқан аймақтарда қолданылады.
Оның дамуы жолдардың жағдайы мен туристік көлік құралдарындағы техникалық
қызмет көрсетуге байланысты болады. Республикадағы автобус парктері нашар
жағдайда, сондай – ақ қазіргі заманға сай келетін автокөліктер іс – жүзінде
жоқ.
Республикадағы негізгі темір жол тасымалдаушысы Қазақстан
темір жолы болып табылады. Қазақстанның темір жолдарынан Қырғыстан,
Өзбекстан, Ресей, Тәжікстан және Түркменстан елдерінің тасымалдаушы
поездері өтеді. Алдағы кезеңде экологиялық таза туристік көлікті дамытуға
бас назар аудару қажет.
Туристік бизнесте негізгі шектеуші фактор болып туризм
индустриясындағы материалды базаның мүмкіншіліктерінің төмен болуы. Қазіргі
уақытта қонақ үйлердегі, турбазалардағы және басқада объектілердегі
сыйымдылық 35 % - ды құрайды.
Аудандардағы шетелдік туристерге сапасыз туристік өнімдердің
болуының басты себебі қажеттідеңгейде қонақ үйлердің болмауы, ал қолда бар
қонақ үйлер 80 % - ға тозған, ал қалған бөлігі тоқырауға жақын тұр.
Кадрмен қамтамасіз ету. Туризмді дамытудағы басты мәселелердің
бірі туристік кадрларды дайындау болып отыр. Кадрмен қамтамасіз ету 1992
жылдан бері қарастырылып жатсада, осы уақытқа дейін өзекті болып қалуда.
Көптеген жоғарғы оқу орындарында туристік жағдайды білетін оқытушы құрамның
деңгейі төмен болуы. Мамандарды дайындауда қажетті материалдар,
технологиялар және әдістемелер пайдаланылмайды. Сондықтан жоғарғы оқу
орынын бітірушілер туроператорлық қызметтерді толық орындай алмайды.
Көп жағдайда туризм спорт және денсаулықты нығайтумен
сипатталады, ал оны белгілі бір табыс әкелетін халық шаруашылығының саласы
ретінде қарастырады.
Қазіргі кезде табыстық экономика ғылымы туризмді күрделі
әлеуметтік – экономикалық жүйе ретінде қарастырады, онда көп салалы және
өндірістік кешен, басқаша айтқанда туризм индустриясы деп атайды.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәндер арасындағы зерттеу
обьектісі болды. Қазір жаңа ғылым – туризмологияның қалыптасу процесі жүріп
жатыр. Оның дамуына келесідей ғылымдар саласы ықпал етеді: география,
экономика, әлеуметтану, психология, медицина, құқық, қоғамдық және
техникалық ғылымдар.
Туристік қызмет туралы Қазақстан Республикасының заңы
Қазақстан Республикасы Конституциясына негізделеді және ҚР азаматтық
кодексінен, Қазақстан Республикасында туристік қызмет туралы № 211-1
13.06.2001 жылғы Қазақстан Республикасы заңынан (ары қарай – заң ), ҚР –
ның басқалай нормативті құқықтық актілерінен тұрады.
Заңға сәйкес туризм – бұл жеке тұлғалардың ұзақтығы
жиырма төрт сағаттан бір жылға дейін, немесе келген мемлекетіне (орнына)
төлеусіз қызметке байланысты мақсатта қонған жағдайда, жиырма төрт сағаттан
кем уақытша келген саяхат. Туристік қызмет – бұл жеке және заңды
тұлғалардың туристік қызмет көрсету қызметі. Туристік қызмет мынадай болып
бөлінеді:
1. Турагенттік қызмет – бұл туристік өнімді ұсыну және өткеру
бойынша, сол қызмет түріне лицензиясы бар, жеке және заңды тұлғалардың
қызметі Турагенттік қызметті жүзеге асырушы азаматтар туристік агент болып
табылады.
Туроператорлық қызмет – бұл сол қызмет түріне
лицензиясы бар, өздерінің туристік өнімдерін турагенттер мен туристтерге
ұсынатын және өткеретін, қалыптастыра білетін заңды тұлғалардың қызметі.
Туроператорлық қызметті жүзеге асырушы заңды тұлғалар туроператорлар болып
табылады.
2. Туризм нұсқаушысы – туристтік маршруттардың жүру
жолдарын жетік меңгерген маманданған әрі тәжірибелі сәйкестігі бар кәсіби
дайындалған жеке тұлғалар.
3. Туризмнің ұйымдастырушылық түрлері халықаралық және ішкі
туризм болып танылады.
Халықаралық туризмге енетіндер:
Кіру туризмі – Қазақстан Республикасы аумағында тұрғылықты
тұрмайтын азаматтардың Қазақстан Республикасы ішіндегі саяхаты.
Шығу туризмі – Қазақстан Республикасында тұратын
азаматтардың басқа мемлекетке саяхаты.
Ішкі туризм – Қазақстан Республикасы аумағында тұрғылықты
тұратын азаматтардың Қазақстан Республикасы ішіндегі саяхаты.
Қазақстан Республикасы аумағындағы кіру туризмін
ұйымдастыруға байланысты туристтік қызмет көрсету туристтік қызмет экспорты
болып табылады.
Басқа мемлекетке шығуға байланысты туристтік қызмет көрсету
туристтік қызмет импорты болып табылады.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2200
Лицензия туралы (толықтырулары және өзгертулерімен) заңына сәйкес
турагенттік, туроператорлық қызметтер, туризм нұсқаушыларының қызметі
лизензиялауға жатады. 2005 жылы 1 қаңтарға дейін туризм саласындағы
лицензиялау мемлекеттік өкілетті орган болып табылады Қазақстан
Республикасының туризм және спорт Агенттігімен жүзеге асырылады.
Агенствомент берілген лицензиялар заңды деп танылады. 2005
жылы 1 қаңтарынан бастап туризм саласындағы лицензиялау туризм саласындағы
облыстық, Астана, Алматы қалаларындағы атқарушы органдар жүзеге асырады.
2001 жылғы 14 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 1213
Қаулысымен туристтік қызметті лицензиялау ережелері бекітілген (ары қарай –
Ереже), онда туристтік қызмет жүргізу құқығының кәсіби талаптары, тәртібі,
беру шарттары, мемлекеттік лицензия есебі айқындалады. Лицензия туристтік
қызмет көрсетуге ең басты құқық беретін құжат болып табылады. Лицензия
алғаннан соң мәлімдеуші лицензия берілген сәттен бастап жеті айдың ішінде
туристтік қызмет көрсетуге сәйкестік сертификатын алуға міндетті, содан соң
оның көшірмесін лицензия берушіге тапсырады.
Қазақстан Республикасында Туроператорлар мен
турагенттердің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру
туралы 2003 жылғы 31 жылтоқсандағы № 513 – 2 заңы іс жүзінде, онда
туроператор мен турагенттердің міндетті сақтандыру объектісі ретінде
мүліктік қызығушылығы табылады, ол Қазақстан Республикасының азаматтық
заңдылығы бекіткен міндеттемемен байланысты, себебі туристтерге қызмет
көрсету мүліктік залал келтірсе оны өтеуі тиіс.
Туристтік кәсіпорындардың алған лицензиялары материалдық
емес активтердің құрамында көрсетіледі. Егер лицензиялардың пайдалану
мерзімі шектелген болса, олардың құны амортизацияланады (мерзімді
шығындарға бірте-біртеқосылады) сол пайдалану мерзімі бойы. Ал егер
лицензия уақыты шексіз болған жағдайда, онда амортизациялану мерзімі
кәсіпорынның оны пайдаланып пайда көре алатын уақытқа дейін созылады.
Материалдық емес активтер стандартына сәйкес пайдалану мерзімі шексіз
болған материалдық емес активтер әрбір есеп беру кезеңінде құнсыздануын
анықтау үшін тестілеуге тиіс.
Көп жағдайда туризм спорт және денсаулықты нығайтумен
сипатталады, ал оны белгілі бір табыс әкелетін халық шаруашылығының саласы
ретінде қарастырады.
Қазіргі кезде табыстық экономика ғылымы туризмді күрделі
әлеуметтік – экономикалық жүйе ретінде қарастырады, онда көп салалы және
өндірістік кешен, басқаша айтқанда туризм индустриясы деп атайды.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәндер арасындағы зерттеу
обьектісі болды. Қазір жаңа ғылым – туризмологияның қалыптасу процесі жүріп
жатыр. Оның дамуына келесідей ғылымдар саласы ықпал етеді: география,
экономика, әлеуметтану, психология, медицина, құқық, қоғамдық және
техникалық ғылымдар.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене
отырып, Алтын Керуен туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған,
Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде
абыроймен танытып жүр. Алтын Керуен туристік орталығы барлық туристік
бағыттарды ұсынуға және әр түрлі деңгейдегі экскурсияларды ұйымдастыруға
мүмкіндігі бар.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені
бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан
біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын
жерлеріміз өте жеткілікті.
Аталмыш олқылықты түзету мақсатында Тур фирма бірқатар
жобаларды дайындады. Ондағы мақсат, аталған проблемаға барынша көп адамды
тарту болып отыр. Жоба Тараз қаласының оқушылары (10-17 жас аралығында)
және балалар үйі мен мүгедек балалар арасында конкрус түрінде
таныстырылады. Конкрустың мақсаты балаларды өлкеміздің тарихи жерлерінде
болдыру, онымен таныстыру еді.Экскурсиядан кейін балалар алған әсерлері
туралы шығармалар мен суреттер салды. Үздік шығармалар бағалы
сыйлықтармен, мақтау грамоталармен марапатталды және де ел ордамыз -
Астанаға жолдамаға ие болды. Алтын Керуен туристік орталығы Қазақстанды
жер-жаһанға таныту үшін бүкіл күш-жігерін жұмылдырады.
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен
дамуын талдау
Қонақ үй шаруашылығы қызмет саласының маңызды құрамдас бөлігі
болып табылады, ол өзінше халыққа қызмет көрсетуге бағытталған қызмет
түрлерінің жиынтығын болып саналады. Бұл қызмет түрлерінің ерекше болып
табылатындығы сол, ол тұтынушыға ұсынылатын өнім, қызмет түрінде
көрсетіледі.
Қызмет - бұл тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру түріндегі
сол немесе басқалай пайдалы тиімділік нәтижесі болып табылатын іс-қимыл
немесе қызмет.
Міндетті белгілеуіне қарай қызметтер материалдық және
әлеуметті-мәдени болып бөлінеді.
Материалды қызмет — бұл қызметке мұқтаж тұтынушының
материалды-тұрмыстық қажеттілігін қанағаттандыру бойынша қызмет.Ол қайта
құрылу (өзгеру, сақтау) бұйымның тұтынушылық қасиетін қайта құру (өзгеру,
сақтау) немесе азаматтардың тапсырысы бойынша жаңадан дайындау сонымен
бірге адамдар мен жүктердің орын алмастыру, тұтыну үшін жағдай жасайды.
Сондай-ақ, материалды қызметке жатқызылуы тиіс: тұрмыстық,
тұрғын-коммуналды, қоғамдық тамақтану, көліктік және басқалары.
Әлеуметтік-мәдени қызмет – бұл тұтынушының рухани және
интелектуалды қажеттілігін қанағаттандыру және қалыпты өмірлік қызметін
қолдау қызметі. Әлеуметтік - мәдени қызметке жататындар: медициналық,
мәдени қызметтер, туризм, білім беру.
Қызметтер, тауарлардан өзіне тән ерекше қасиеттерімен
ерекшеленеді: оны жинақтаудың мүмкін еместігімен, тасымалдау және сақтауға
болмайтындығымен, сапасының тұрақсыздығымен, орындаушының тікелей
байланыстығымен, материалды күйде болмауымен, өндіріс пен тұтыну процесінде
уақытпен сәйкес келуімен және басқалары. Осыдан қызмет саласындағы
кәсіпорын қызметі ерекшеленеді. Қызмет көрсетудегі территориялық шектеу,
жедел сұраныстан күшті тәуелдік, сапаны бақылаудағы күрделілік және
персоналдарды мұқият қабылдаудағы қажеттілік.
Шетелдік әдебиетте қонақжайлық индустриясы деген
түсінік қолданылады. Бұл термин қонақжайлылық индустриясы кәсіпорындарының
екі елеулі ерекшеліктерін атап көрсетеді: клиентке жақсы тілектестік қарым-
қатынаста болу, пайда табуға бағытталған қызмет конақжайлылық индустриясы -
қонақтарды қабылдап алу мен қызмет көрсетуге байланысты қызмет нарығындағы
кәсіпкерлік қызмет. Бұл түсінік, қызмет саласына қарағанда, тартар ауқымды
болып табылады, және өзіне қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары, демалыс
және ойын-сауық парктері, қонақ үйлер енеді.
В.И.Далдің сөздігі бойынша қонақ үй - бұл жолшыбай
тоқтайтын қызметшілері бар, келушілерге арналған жайлар тамақтандыратын
уақытша мекен-жай немесе үй. Қонақ үй шаруашылығы жайларға орналастыру
қызметін көрсетуге байланысты шаруашылық қызметпен түсіндіріледі. Клиенттер
талабының жоғалылуымен және қонақ үйлерге орналастыру қызметін көрсетуін
кешенді түрде ұлғайтуға ұмтылуы тамақтандыру және сусындар сату
қызметтерімен толықтырылды.
Шетелдік авторлар (М.Тотье және басқалары) қонақ үй
бизнесі өзінің қызметтері мен игіліктерін ұсынатын, халыққа материалдық
жағдай жасап, жайға орналастыру мен тамақтандыруды қамтамасыз ететін бір
тұтас қызмет ретінде айқындайды. Бұл автордың түсіндіруінше тұрғылықты
жерінен шетке саяхат жасау уақытында (маңызды істермен келу, бизнес, жеке
және жанұялық мүдде демалыс) талап етіледі.
Қонақ үй шаруашылығының дамуына әртүрлі факторлар әсер
етті: халықтың саяхат жасауға сұранысының өсуі туризмнің дамуы,
клиенттердің төлем кабілеттілігінің өсуі, бақталастық, пайда табуға ұмтылыс
және басқалар. Мұның барлығы қызмет етудің негізгі түрлеріне (орналастыру
мен тамақтандыру) алып келді, сонымен бірге жаңа қызмет түрлері қосылуда:
маңызды істер кездесуіне, емделуге, ойын-сауыққа қызмет көрсету. Мұндайда
қонақ үй шаруашылығы тек қана өзінің өндірістік қызметтерінен басқа халық
шаруашылығының басқа салаларының да қызметтерін көрсетеді.
Қонақ үй (қонақ жай кешені) - бұл ең алдымен кәсіпкерлік
қызмет үшін пайдаланатын, халықты өз жайларында орналастыратын (тұратын),
қажетті жиһаздар санымен жабдықталған қызмет көрсететін, кешенді жай, онда
бір немесе бірнеше қонақ жайлық қызмет көрсетіледі. Демек, қонақ жай
қызметінің мәні, қажетті жиһаздармен жабдықталған, сондай-ақ тұруға сәйкес
қызметтері бар, азаматтардың уақытша тұру қажеттілігін қамтамасыз ететін
жай болып табылады.
Қонақ жай индустриясы 20 ғасырда қалыптасты. Бұл
қызметтің болашағын карастыра отырып, А.Л.Лесникпен және А.В.Чернышевпен
келіспеуге болмайды, олар 21 ғасырдағы қонақжайлылық индустриясына әсер
етуші факторларды атап көрсетті. Бұл атап айтқанда, жаһандану, жаңа
технологиялар, консолидация,тік және көлбеу, сауда белгілерін қалыптастыру.
Көптеген басқа нарықтық факторлар бар, бұны жақын кезеңде
ескеруге қажет. Оған, мысалы, бүкіл дүниежүзілік брон жүйесін, бүкіл
дүниежүзілі ақпарат желісі, өзінің қалыптасу сатысындағы байланыс құралдары
мен басқалай нарықтық сегменттер Сонымен бірге, төмендегі келтірілген
факторлар негізгі бағыттарда көріне бастады.
Қонақ жай индустриясы әлемде бір сондай динамикалық дамуға
жатады, сондықтан мұнда өте жылдам өзгерістерді күтуге болады. Басқаша
сөзбен айтқанда, кез-келген уақытта сол немесе басқаша бағыттың пайда
болып, дамуы мүмкін.
Сонымен бірге ыңғайлы стратегия таңдау жеткіліксіз және оны
жүзеге асыру үшін қаражат табу проблемасы бар.
Қонақ жайлық бизнестің қазіргі кезеңдегі тәжірибесінде кез-
келген тиімді жаңалық компанияның ұзақ мерзімге артықшылығы болып қала
алмайды. Алғашқы болған оң нәтижелі қызметі, индустрияның қалаған
қатысушылары лезде көшіріп алады да (екінші толқын өндірушілермен) ,
алғашқы артықшылығын жойып жібереді.
Оң нәтижелі бекітіп ұстап қалу үшін, кешенді түрде бірнеше
стратегияны қолдану қажет, сонымен қатар оларды ситуацияның өзгеру шамасына
қарай өзгертіп отыру керек.
Қонақ жай шаруашылығындағы қызметтердің жоспары, есебі және
өзіндік құнның калькуляциялануы реттік факторлармен анықталады, бұны ішкі
және сыртқы деп бөлуге болады. Ішкі факторларға жатқызуға болады:
- елдегі экономикалық ситуация;
- мемлекеттік салық саясаты;
- баға қалыптасу жүйесі;
- бақталастықтың болу немесе болмауы;
- инфляция;
- валюталық курс;
- басқа сала қызметтерінің құны;
- қонақ жайды пайдалану қызметінің ерекшеліктері және т.б.
Қонақ жай шаруашылығының пайдалану қызметінің негізгі
ерекшеліктеріне жатқызуға болады:
- қызметтің қатаң жергілікті өзгешелігі, негізгі қызмет
бойынша аяқталмаған өндірістің болмауы;
- оның қызметінің тұтынудан пайдалану қызметінің тұрақты тәуеклділігі;
- қызмет қажеттілігінің ай, күн, апта бойынша біркелкі болмауына
негізделген, пайдалану қызметінің бір келкі болмауы;
- ол пайдалану қызметін ұйымдастыруды едәуір қиындатады және өзіндік
құн мен басқа экономикалық көрсеткіштерде көрсетіледі;
- пайдалану орнының санымен өлшенетін (бірнеше пайдалану шығындары
әртүрлі натурал көрсеткіштерге пропорционалды тәуелділікте болады)
қызметтің соңғы нәтижесінде пайдалану шығындарының пропорционалды
тәуелділігінің болмауы;
- еңбекті ұйымдастырудан және пайдалану қызметінен уақытша тұрушылардың
қызметінің сапасына тікелей тәуелділік, бұл негізгі кұралдардың құнының
өсуінде көрсетіледі.
Қонақ жайдың шығындарына әсер етуші ішкі факторларды
экономикалық және ұйымдастырушылық деп бөлуге болады:
Экономикалық факторларға жатады:
- тозудың есептеу тәртібі;
- қонақ жайды пайдалану бағдарламасы;
- еңбек төлемінің қалыбы мен жүйесі;
- жұмыскерлерді сыйақы беру жүйесі;
- еңбек тиімділігі мен өнімділігі;
- қонақ жай өнімінің шамасы және т.б.
Ұйымдастыру факторларға жатады:
- қонақ жайдың типі мен дәрежесі;
- материалды-техникалық базаны дамыту:
- қонақ жай жүмыскерлерінің еңбегін ұйымдастыру;
- жарнамалық саяхат және т.б.
Қойған жайға, қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарға тән
өзіндік қасиеттері мен ерекшеліктері болады. Бәрінен бұрын , бұл мерзімде
сұраныс пен белгілі бір територияда ғана болуы, сондықтан қонақ жайға
сұраныстың төмендеуі өзінің қызметін басқа уақытта және басқа жерде
көрсетуге мүмкіндік болмай қалады. Демек, курортты қонақ жайлардың толық
жүктелінеді және жылына 3-4 ай ғана пайда табады, ол басқа уақытта олардың
мақсатты шығынды азайту болып табылады. Оларға қарама-қайшы ірі қалалардағы
қонақ жайларда жаз уақытында клиенттердің жетіспеушілігі байқалады, оларды
келтіру үшін бағаны 20-30% төмендетеді. Қазіргі кезеңде Ресейдегі қонақ
үйдің жүктелінуінің орташа коэффиценті 57,4% тең, ал дүние жүзіндегі атақты
қонақ жайларда 85% артуы сирек кездеседі, мысалы қонақ үйдің толу деңгейі
70 % құрайды, осы саладағы орташа деңгейден 9-дан ғана жоғары. Еуропада
толу коффициенті қонақ жайдың экономикалық кластарында 62,3 %, ал қонақ
жайдың люкс кластарында 68,9 % дейін ауытқиды. Беларусь республикасында
қонақ жайдың толу коэффициенті 45% -ті кұрайды.
Сұраныс ауытқушылығының қонақ жайдың шаруашылық
қызметінің нәтижесіне байланысты болу зор, өйткені пайдалану шығындарының
құрамында оның тұрақты бөлігі, ауыспалы бөлігіне қарағанда алдынғы орын
алады. Тұрақты шығындарға негізгі қорлардың тозуы, еңбекақының үлкен
бөлігі, едәуір пайдалану шығындары жатады. Қалыпты жұмыс кезінде соңғы
шығындар мөлшері тұрақты шығындардың 50-70% құрайды. Сондықтан пайдалану
шығындарындағы тұрақты шығындардың едәуір бөлігінің болуы, яғни толығудың
ұлғайуынан орын-күннің өзіндік құны кенеттен төмендейді. Экономикалық
тәжірибеде, егер толығу -10% -ке өссе , онда өзіндік құн 6-7% -ке
төмендейді.
Қонақ жай бизнесінің ерекшеліктеріне ұсыныстың өте
төменгі икемсіздігін жатқызуға болады. Бұл қонақ жай индустриясының жоғарғы
қор сыймдылығымен сиптталуына байланысты болады. Қорлар құрылымында
негізгілері; үйлер, құрал-саймандар, жиһаз басым болады. Сондықтан қонақ
жай бизнесінің инвестициясы баяу өтеледі, ал конъюктураның кенеттен өзгеру
жағдайында өзгерту мүмкіндігі өте шектеулі, яғни бұл бизнесті
инвестициялаудағы қорлардың көпшілік бөлігі, аз мамандандырылған құрылыс
пен құрылымдарға салынады, ал оларды басқа мақсатқа пайдалану қиынға
түседі.
Қызмет сапасын бақылау проблемасы келесі ерекшелік
болып табылады. Қонақ жай қызметі болмашы деп есептелінеді. Қызметтің
қажетті элементтері, персоналдардың сыпайылығы мен жайдарылығы, сондай-ақ
кепілдемелік норма ұғымын анықтау қиын. Сондықтан қызметтің сапасын
бақылау қонақ жай персоналдарының беталысын бақылау арқылы жүргізіледі.
Сонымен бірге, қонақ жайларда қызмет ету сапасына бөлім қызметтері әсер
етеді, бұлар оларға негізгі қызметтерін көрсетеді, мысалы, орналастыруды
тіркеу, алдын-ала төлем және т.б.
Қонақ жай шаруашылығы әртүрлі қызмет кешенін көрсетеді,
бұл осы қызмет саласының ерекше белгісі болып табылады. Қонақ жай қызметін
негізгіге (уақытша тұру үшін тұрғын жайлар беру) және қосымшаға
(тамақтандыру қызметі тұрмыстық байланыс, спорттық, медициналық, ойын-сауық
және т.б)
Қонақ жай шаруашылығында құрылымдық бөлімшелерінің
қонақтарды күтіп алуға және қызмет етуге ылғи да дайын болуы әкімшілік
қызметкерлерінің, есік алды күзетшілерінің, жүк тасымалдаушылардың, қонақ
бөлме қызметшілерінің және басқа жұмыскерлердің тәулік бойына бір мезгілде
болу қажеттілігін туындатады. Бұл персоналдар еңбегін пайдалану тиімділігін
едәуір мөлшерде кемітеді.
Қонақ жай шаруашылығы қызметі еңбек, материалды және
қаржылық қорларды пайдаланумен байланысты. Қорлар жұмсалынады және
шығындарға айналады. Шығындардың топтасуы қонақ жай шаруашылығының
материалды, еңбек және қаржы қорларын үнемдеу резервтерін айқындауға
мүмкіндік береді, қызметтің өзіндік құнын төмендету, рентабельділікті
ұлғайту, кәсіпорын үшін маңызды ие болады, яғни операциялық (өндірістік)
тетіктерінің әсерін анықтауға мүмкіндік береді және оның негізінде табысты
арттыруды жүзеге асырады. Шығындардың тұрақты және айнымалы деп топтастыру
кәсіпорын рентабельділігінің бастамасын есептеуге, қаржылық беріктігін,
қорын, кәсіпорынның экономикалық рентабельділігін анықтауға мүмкіндік
береді. Барлық шығындарды бірнеше топтарға бөлуге болады: өндіріс және
қызмет көрсету, негізгі және айналым қорларының кеңейтілген қайта өндіріс
шығындары, әлеуметтік шығындар.
Ақшалай түрде көрінетін өндіріс шығындары мен қызметтің
өткерілуі, өзіндік құнын құрайды. Олар түскен түсімнен әрбір цикл кезінде
толықтырылады. Қонақ үйдың нарыққа ұсынатын қызметтер саны. Оларды өндіруге
шығарған шығындар деңгейіне және бағасына байланысты болады, бұлар нарықта
сатылатын болады. Демек, өзіндік құнның экономикалық табиғатының мәні қонақ
жай шаруашылығы тиімділігінің маңызды шарты болып табылады, яғни қызметтің
өзіндік құны пайда мен рентабельділіктің шамасына тікелей әсер етеді.
Сонымен қатар, нарықтық экономика жағдайында, қонақ үйлер өз бетінше
негізгі және қосымша қызметтерге тарифтер жасағанда, қонақ жай өніміне
негіз боп қалыптасатын бағаның өзіндік құнының мәні одан әрі артады.
1.3 Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы,
міндеттерінің бөлінуі
Туризмді дамытудың негізін қалаушы шарттардың бірі оны
туристер үшін қауіпсіздікпен қамтамасыз ету болып табылады. Туристердің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету Дүниежүзілік туристік ұйым Бас ассамблеясының
София қаласында (Болгария) 1985 жылы өткен VI сессиясында мақұлданған
Туризм хартиясында, Сантьяго қаласында (Чили) 1999 жылгы 1 қазанда
қабылданған этикалық туристік кодексте жарияланды.
Туристің қауіпсіздігі мемлекеттің саясатына,
туроператорлар мен турагенттердің турларды ұйымдастыру кезінде қабылдайтын
шараларына тікелей байланысты. Террорлық актілердің, індет пен техногендік
сипаттағы жағымсыз зардаптардьң өсіп отырған жағдайында қауіпсіздікті
қамтамасыу ету мәселесі өткір қойылып отыр.
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мыналар
қажет:
- туристік кадрларды арнайы даярлауды және туристерге қызмет көрсету
жөніндегі туроператорлар мен турагенттердің қызметінде қауіпсіздік
техникасы жөніндегі - нормалардың, ережелердің сақталуын бақылауды жүзеге
асыру мәселесін пысықтау;
- туристік ортаны қорғау және күзету;
- қорғану және қауіпсіздік мәселелері бойынша халықты және туристтерді
ақпараттандыруды қамтамасыз ету;
- ұйымдасқан қылмысқа, лаңкестікке және адам саудасына, әйелдер мен
балаларды жұмыспен және жыныстық қатынаспен қанауға қарсы күрес жүргізу;
- Қазақстанға туристік және өзге де ағындарының кіріп кету, оның ішінде
туристің атын жамылған экстремистердің ыстық нүктелерге өтіп кету
мүмкіндігінің алдын-алу үшін бақылауды күшейту;
- облыстар мен Астана және Алматы қалаларында туристерге көмек ретінде
Оnlіnе режиміндегі телефондық ақпараттық қызмет кұру.
Халықаралық ынтымақтастықтың маңызды аспектісі
Дүниежүзілік туристік ұйыммен (ЮНДТҰ) өзара іс-қимыл болып табылады.
Қазақстан ЮНДТҰ өткізетін іс-шараларға белсенді түрде қатысады . Туризмді
дамытудағы және әлемдік туристік қоғамдастық елдері арасында ынтымақтастық
орнатуда бұл ұйымның рөліне баға жетпейді және оның үстіне ЮНДТҰ Біріккен
Ұлттар Ұйымының арнаулы мекемесі болып аталған ұйымның өз кезегінде
әлемдегі туризмді белсенді алға жылжыту мен тұрақты дамыту жөніндегі
позициясын күшейтіп отырған кезде оның барлық мүшелері үшін маңызды.
Дүниежүзілік туристік ұйыммен ынтымақтастық шеңберінде
Қазақстанға 1997 жылы елдің туристік әлеуетін алдын-ала зерттеуде
техникалық көмек көрсетілді, ол Туристік саланы дамытудың 2003-2005
жылдарға арналған бағдарламасының негізі болды. Республикада "Экологиялық
туризм - ТМД, Қытай және Монголия елдерінің өтпелі экономикасы үшін тұрақты
даму құралы", "Әлемдік туризмнің даму үрдістері мен әдістемелері" атты
ЮНДТҰ-ның өңірлік семинарлары өткізілді.
Халықаралық туризмді дамытудағы басты бағыттар
халықаралық туристік байланыстарды кеңейту және туризм саласындағы
үкіметаралық келісімдерді іске асыру болып табылады.
Бұл ретте:
- туризм саласындағы бұрын жасалған үкіметаралық келісімдердің іске
асырылуын қамтамасыз ету;
- республикаға келетін негізгі туристік ағынға күш беріп отыратын
елдердегі Қазақстан Республикасы елшіліктерінің жанынан туристік өкілдіктер
ашу жөніндегі мәселені пысықтау;
- Қазақстанда ірі халықаралық форумдар, саммиттер, конференциялар мен
семинарлар өткізуге бастамашылық ету және өтуін қамтамасыз ету;
- Дүниежүзілік туристік ұйым Бас ассамблеясының XVIII сессиясын 2009
жылы Астана қаласында өткізу мәселесін пысықтау;
- іргелес мемлекеттермен шекаралық ынтымақтастық шеңберінде туристер
үшін бірлескен туристік бағдарлар ұйымдастыру және шекара, кеден
бақылауының оңайлатылған рәсімдерін енгізу жөнінде жұмыс жүргізу;
- трансшекаралық туристік бағдарларды дамыту жөнінде Орталық Азия
мемлекеттерімен, бірінші кезекте Қырғызстандағы Ыстықкөл өңірімен өңірлік
ынтымақтастықты дамыту;
- Дүниежүзілік туристік ұйымның Атқарушы Кеңесіне 2007 жылы
Қазақстанды шығару жөніндегі шараларды іске асыру кажет.
Туристік өнімнің және туризм индустриясының бәсекеге
қабілеттілігін кластерлік дамыту арқылы арттыру кластерлік буындар кұру,
олардың өзара іс-қимылын жақсарту және іс-қимылдың республикалық шебер-
жоспар түрінде ұсынылған басым жоспарын жүзеге асыру процесін жылдамдатуға
көмектеседі. Қазақстанда туристік кластерлер кұру мен оларды дамыту
шеңберінде қазақстандық туристік өнімді әлемдік нарыққа жылжыту мақсатында
белсенді де қатаң маркетингтік саясат жүргізу жоспарлануда.
Түрлі еуропалык және азиялық нарықтадағы ахуалды зерделеу
нәтижесінде мынадай қорытынды шығаруға болады:
- тұтастай алғанда Орталық Азияның және дәлірек айтқанда Қазақстанның
әлі де болса жаңа халықаралық туристік бағыттар бөлігінде белгісіз болып
қалып отыр;
- "Қазақстан" сөзі жиі танылады, бірақ әлі де арнаулы туристік имиджі
жоқ ;
- еуропалық та, азиялық та туристік нарықта салыстырмалы түрде
Қазақстанға келуге деген үлкен қызығушылық байқалады, мұның өзі нақты
болашақта шетелдік туристер ағынының ұлғаю мүмкіндігін көрсетті.
Халықаралық нарық үшін Қазақстанның негізгі туристік
өнімдері "Шексіз даладан қар басқан тау шыңдарына дейін" бағдары бойынша
саяхатқа шығуды көздейтін құрама турлар мен джипті пайдалана отырып, киіз
үйде немесе трейлерде тұратын далалық аңшылық екені айқындалды.
Қазақстанның халықаралық туристік нарықта табысты
айқындалуы үшін аталған Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде 2007-2011 жылдары
үш басымдықты туристік нарық айқындалды:
1. Ресей, Германия, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея,
Түркия, Қытай.
2. Франция, Жапония.
3. АҚШ, Азия-Тынық мұхит өңірінің елдері.
Сөйтіп, Қазақстанды Орталық Азия мен Еуразиядағы жаңа әрі
тартымды туристік объект ретінде-алға ілгерілету стратегиясын әзірлеу
қажет.
Экономиканың өсімін қамтамасыз етудің жаңа бағыттарын
калыптастыру мен туризмді дамытуды мемлекеттік кең ауқымды қолдау жөніндегі
міндеттер шеңберінде маңызды мән мынадай белсенді жобаларды іске асыруға
беріледі:
1) Алматы қаласын және Алматы облысын дамыту:
Дамудың бас жоспарлары мен туристік кластер кұру мен
дамытудың шебер-жоспарлары шеңберінде Алматы қаласы мен Алматы облысында
туризм мен спорт инфрақұрылымын дамыту үшін жағдайлар жасау;
- Қапшағай қаласында Диснейленд-парк және Лас-Вегас үлгісі бойынша
туризм және ойын-сауық индустриясының құрылысын камтамасыз ету үшін
техникалық-экономикалық негіздеме (ТЭН) мен жобалық-сметалық кұжаттама
(ЖСҚ) әзірлеу;
- ілеспелі қызмет көрсетулер саласын қалыптастыру мақсатында "Қорғас"
Халықаралық шекаралық ынтымақтастық орталығы" АҚ жанындағы инфрақұрылымды
одан әрі дамыту үшін жағдайлар жасау.
2) Астана каласын және Акмола облысын дамыту:
- Шучинск-Бурабай курорттық аймағындағы ойын-сауық индустриясын қоса
алғанда, ілеспелі қызмет көрсетулер саласын дамыту үшін жағдайлар жасау;
- "Бурабай" ұлттық табиғи паркінде экологиялық туризм инфрақұрылымын
дамыту;
- Ақмола облысы Аршалы ауданының Мартыновка ауылында (Астана қаласынан
30км қашықтықта) Пергауындар ауылы (Мысыр), "От-бос" кешені (Квебек,
Канада) тақылеттес сақтардың көшпелі тұрмысын, олардың өзіндік мәдениеті
мен дәстүрлерін әйгілеуге бағытталған "Шеберлер сарайы" деп аталатын көрме
орталығы бар "Шебер ауылы" этнографиялық кешенін салу.
3) Жібек жолы бойында туризмді дамыту:
Тек қана мәдени құндылықтары басымдық танытатын
Өзбекстанмен салыстырғанда Қазақстанның бәсекелік артықшылығы Ұлы Жібек
жолының қазақстандық бөлігінін бірегей табиғат ландшафтарымен, эндемикалық
флора және фаунамен және көшпелілердің тарихи-мәдени мұрасымен әрі көне
қалалар халықтарының мәдениетімен үйлесім тапқан құрама турлар болып
келуінде;
Аталған жобаны іске асыру үшін мыналар жоспарланып отыр:
"Ұлы Жібек жолы меруерті" халықаралык туристік пойызын ұйымдастыру
жөніндегі жобаның бірінші кезеңін Алматы-Тараз-Шымкент-
Ташкент-Самарқанд-Үргеніш-Бішкек-Ры бачье-Алматы бағдары бойынша
2007-2008 жылдары жүзеге асыру;
- " Ұлы Жібек жолы меруерті" халықаралық туристік пойызын ұйымдастыру
жөніндегі жобаның екінші кезеңін Алматы-Тегеран бағдары бойынша жүзеге
асыру жөнінде мемлекетаралық келіссөздер жүргізу және бағдарды Қытайдың
Шыңжаң-Ұйғыр автономиялык округі арқылы 2008 жылдың аяғына қарай Пекин
қаласына дейін ұзартуды қамтитын үшінші кезеңін іске асыруға дайындау;
- "Қорғас" және "Достық" шекара пункттерінен Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан қаласына дейін жол бойы инфрақұрылымының объектілерін көрсете
отырып жол картасын жасау;
- Түркістан қаласында, оның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымының,
Дүниежүзілік туристік ұйым мен ЮНЕСКО-ның (Білім, ғылым және мәдениет
мәселелері жөніндегі Біріккен Ұлттар Ұйымы) өңірлік бағдарламасының "Ұлы
Жібек жолы: өңірлік ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуетті нығайту"
халықаралық жобасын іске асыру шеңберінде қонақ үйлер мен керуен-сарайлар
желісін салу және оларды дамыту;
Шанхай ынтымақтастық ұйымына, Еуразиялық экономикалық
қауымдастыққа қатысушы мемлекеттер үшін туристік визаларды өзара тану және
одан әрі бірыңғай туристік виза енгізу мәселелерін шешу жөніндегі
мемлекетаралық келіссөздер процесін, оның ішінде аталған ұйымдар қызметінің
шеңберінде жандандыру.
4) Каспий теңізінде жағажай және круиз туризмін дамыту:
Жобаны іске асыру мақсатында мыналар жоспарланып отыр:
- Каспий теңізі бойынша Ақтау - Астархань (Ресей) - Махачкала
(Дағыстан)- Баку (Әзірбайжан) - Энзели (Иран) - Түркменбаши (Түркменстан)
- Ақтау халықаралық круизін дайындау және оны ұйымдастыру үшін
жағдайлар жасау;
- жағажай туризмін дамыту және Ақтау қаласында туризм және ойын-сауық
индустриясын құру жөніндегі мәселені пысықтау мақсатында Кендірлі демалыс
аймағын жайластыру.
5) "Қазақстан - ғаламшардың бірінші ғарыш айлағы" жобасының
шеңберінде Байқоныр қаласында ғарыш туризмін дамыту үшін жағдайлар жасау.
Жобаны іске асыру 2008 жылдың соңына дейін жаңа
технологияларды (планетарийлер, мұражайлар, ұшуларды басқарудың шағын
орталықтары, кәдесыйлар сататын сауда орталығы және т.б. кұру) пайдалана
отырып Байқоңыр қаласының манында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе, үш бөлім, қорытындыдан тұратын дипломдық жұмыста алынған
тақырыптың өзектілігі, туризм дамуының әдістемелік және теориялық сұрақтары
сипатталған. Алтын Керуен ЖШС – нің мысалында экономикалық және қаржылық
жағдайы туралы талдау жүргізілген, туризмді дамыту үшін несиені тарту
қажеттілігі негізделген, Алтын Керуен ЖШС – нің экономикалық тиімділігін
жақсарту үшін әртүрлі автобустарды пайдалану ұсынысы келтірілген.
Аннотация
В дипломной работе состоящей из введения, трех глав, заключения
рассматриваются актуальность выбранной темы, методологические и
теоретические вопросы развития туризма, проведен анализ современного
состояния экономического и финансовых условий на примере ТОО Золотой
Караван, обоснована необходимость привлечения кредита для развития
туризма, даются предложения на использования разных видов автобусов по
улучшению экономической эффективности ТОО Золотой Караван.
Annotation
The diploma work consists of the introduction, three main
chapters and the conclusion. The actuality of the chosen theme,
methodological and theoretical matters of tourism development are
considered. The analysis of the modern economical state and financial
conditions on the example of JVC “Zolotoy Caravan” has been conducted. The
necessity of credit attraction for tourism development has been grounded.
Offers of using the different kinds of buses on improving the economical
effects of JVC “Zolotoy Caravan” are given.
Мазмұны
Кіріспе 5
1. Туризм – қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі 7
көрінісі
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен 7
бағыттары
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен 13
дамуын талдау
1.3 Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы, 18
міндеттерінің бөлінуі
1.4 Туризм дамуынын қазіргі жай-күйне талдау 22
1.5 Туристiк қызметтi мемлекеттiк реттеу мен қолдау 29
жүйесiн дамыту
2. Алтын Керуен ЖШС-нің қызметінің экономикалық 34
көрсеткіштерін талдау
2.1 Алтын Керуен ЖШС-нің қызметінің құрылымы 34
2.2 Алтын Керуен ЖШС – нің көрсеткіштері 35
2.3 Алтын Керуен ЖШС пассивтер (міндеттер) құрылымы 37
2.4 Алтын Керуен ЖШС балансын талдау 39
2.5 Алтын Керуен ЖШС еңбекақы қорының талдауы 40
2.6 Алтын Керуен ЖШС қызмет көрсету көлемінің және 45
қауіпсіздік аймағының шығынсыздығының есебі
2.7 Алтын Керуен ЖШС капиталының рентабельділігін талдау49
3 Алтын Керуен ЖШС-нің жұмысын дамытуға арналған 52
шаралар
3.1. Қарыз капиталын пайдаланудың тиімділігін бағалау 52
3.2 Туристерді тасмалдауға автобусты сатып алу үшін 56
шешімді негіздеу
Қорытынды 59
Қолданылған әдебиетер тізімі 61
Қосымшалар 62
Кіріспе
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайынғы Қазақстан
халқына жолдауында халықтың әлуеметтік жағдайын жақсартатын, дамытатын
негізгі басым бағыттарды және мақсат пен міндеттерді айқындап
отырады.
Осындай маңызды тақырыптың бірі, ол ел ішіндегі және
сыртындағы Ұлттық туризмді дамыту болды.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене
отырып, Алтын Керуен туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған,
Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде
абыроймен танытып жүр. Шет елдік туристерге Қазақстан қыр-сыры толығымен
зерттелменген, жұмбақ және мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар ғажайып ел
болып отыр. Біздің территориямызда тек мемлекеттің ғана емес, сондай-ақ
ЮНЕСКО және БҰҰ қорғауындағы жәдігерлер өте көп. Қазақстан қазіргі
инфрақұрлымның, соның ішінде туризмнің дамуына көп көңіл бөледі. Туризм
елдегі барлық аймақтардың экономикасына әсер етеді. Туризм аумағындағы
шаруашылық субъектілердің құрылуы және қызмет атқаруы жол көліктері, сауда,
мәдени, медициналық қызметтермен тығыз байланысты. Қазақстандағы туризмнің
дамуы Ұлы Жібек жолымен құрылған және дамыған.
Қазақстанның тәуелсіздік алуымен халықтардың тарихи және
мәдени ескерткіштері қайта жандануда. 2001 жылдың маусымында Қазақстан
Республикасындағы туристік қызмет туралы жаңа Заң қабылданды. Ол туристік
қызметтің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастыру негіздерін
анықтады.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені
бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан
біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын
жерлеріміз өте жеткілікті. Туризм әлемдік экономикада маңызды орындардың
біріне ие. Бүкіл әлемдік туристік Ұйымның мәліметтері бойынша ол жалпы
әлемдік жиынтық ұлттық өнімнің оныншы бөлігін құрайды. 1993 жылы Қазақстан
Республикасы әлемдік туристік Ұйымға мүше болды.
Қазақстандағы туризмнің дамуының тарихы Ұлы Жібек жолының
қалыптасуы мен дамуы, ол б.э.д. үшінші мыңжылдықтан бастау алады.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бастап туристік қызметтің реттелуіне
негізі қаланды. Үкімет Қазақстанның ұзақ мерзімді даму бағдарламасында
туризмді болашағы бар сала ретінде анықтады.
Қазіргі уақытта 2003 – 2005 жылдарға туризімді дамыту
жөнінде республикалық бағдарламалардың жобасы дайындалды.
Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Мемлекеттік
бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы
"Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау карсаңында" атты Қазақстан
халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі іс-шаралардың жалпыұлттық жоспарына
және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 наурыздағы № 222
қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға
арналған бағдарламасына Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 25
тамыздағы № 822 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-
экономикалық дамуының 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарына
(екінші кезең) сәйкес әзірленді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 29
желтоқсандағы № 1445 қаулысымен бекітілген Туризм саласын дамытудын 2003-
2005 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру кезеңінде халықаралық
туристік байланыстар біршама кеңейді, туристік саланың заңнамалык және
нормативтік құқықтық базасы жетілдірілді. Бұл ретте туристік саланы дамыту
жөніндегі шараларды Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 17
шілдедегі № 712-1 қаулысымен бекітілген. Қазақстан Республикасының
индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын
іске асыру жөніндегі 2003-2005 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарьшың
негізгі өлшемдерін есепке ала отырып іске асыруға басты назар аударылды.
Жеті кластерлік бастаманың ішінде туристік индустрияның
экономиканың басым секторларының бірі ретінде танылуы оны дамытуға жаңа
серпін берді. Қазақстан Республикасы Үкіметінің туризм саласындағы
белгілеген барынша маңызды міндеттерінің бірі - Қазақстанды орта Азиялық
өңірдегі туризм орталығына айналдыру. Мемлекеттік бағдарлама республикада
қазіргі заманғы тиімділігі жоғары және бәсекеге қабілетті туристік
индустрия құруға және экономиканың сабақтас секторларын дамытуды қамтамасыз
етілуге мүмкіндік береді. Ол туризмді дамыту саласындағы мемлекеттік
саясаттын стратегиясын, негізгі бағыттарын, басымдықтарын, міндеттері мен
іске асыру тетіктерін айқындайды және туризм инфрақұрылымын дамытуды, осы
саланы мемлекеттік реттеу мен қолдаудың тиімді тетігін құрудың, туристік
әлеуетті арттырудың, елдің тартымды туристік имиджін, рекреациялық
шаруашылық мамандануы бар аймақтар қалыптастырудың негізгі аспектілерін
қамтиды.
Қазақстан Республикасының теңдесі жоқ табиғи және мәдени
әлеуетіне негізделген қазіргі заманғы туристік индустрия туризмнін туристік
қызмет көрсетулердің халықаралық саудасы жүйесіне оралымды бірігуінің
табиғи жүйе жасаушы факторы, неғұрлым серпінді дамушы және өзінін капитал
сыйымдылығына қарамастан, салынған капиталға қайтарымы жөнінен тиімді
салалардын бірі болып табылады.
1. Туризм – қоғамдық өмірдің көп қырлы, көп аспектілі көрінісі
1.1 Туристтік орталықтың қызмет ету мақсаты, мәні мен
бағыттары
Батыс елдерінің туризімімен салыстырғанда Қазақстандағы туризм
осы уақытқа дейін ұлттық экономика теориясының алғы шарттары болып отыр.
Достастық мемлекеттерде өкінішке орай туризм халық шаруашылығының толық
саласы ретінде танылмай отыр.
Туризм ұғымы көп жағдайда спортпен байланыстырылады, ал жеке
бір табыс әкелетін шаруашылдық көзі ретінде қарастырылмайды.
Туризм ең алдымен әлеуметтік – экономикалық құбылыс болып
табылады. Қазіргі батыстың экономика ғылымы туризмді күрделі әлеуметтік –
экономикалық жүйе, басқаша айтқанда туризм индустриясы ретінде
қарастырады.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәнаралық зерттеудің обьектісі
болды. Қазіргі уақытта жаңа ғылым – туризмологияны құрылу процесі жүруде.
Туризмдегі сұраныстық дамуына әсер ететін факторы.
Туристік сұраныс жалпы және әлеуметтік болып табылады. Ол
көптеген факторлар негізінде қалыптасады. Туристік нарықтағы сұраныстың
өзгеруіне әсер ететін маңызды және мазмұнды факторлар келесілер;
Жалпы экономикалық факторлар:
- жалпы тұтынудың материалды жағдайының деңгейі жұмыс және еркін
уақыттың қатынасы.
Әлеуметтік – демографиялық фактор:
- жасы, жынысы, мамандығы, білімі, әлеуметтік топ, жанұя жағдайы,
мүліктік жағдайы, жанұя құрамы, мекен жағдайы.
Мәдени және қоғамдық – психологиялық факторлары;
- рухани құндылық жүйесіндегі алғы шарттар, тұтыну психологиясы.
Тұлғалық мінез – құлық факторлары;
- жеке ерекшеліктері, өмір сүру салты, бос уақыттағы қызығушылықтары,
мақсаты, белгілері.
Осы факторлардың барлығы тұтынушыға әсер етеді, ол
нәтижесінде нарықтағы тұтынушының мінезін анықтайтын элемент болып
табылады. Факторлардың жиынтығы туристік қызметтегі тұтынушылардың
мінезінің қалыптасуын және пайда болуын анықтайды, ол келесі
көрсеткіштермен сипатталады:
- туризм географиясын таңдау артықшылығы, туристік қызмет
ұйымдастыруды таңдау және тағыда басқалар.
Тұтынушының мінез – құлқын анықтау үшін жалпы экономикалық
және әлеуметтік – демографиялық факторларға туристік сұраныстың құрылымын
кеңінен қарастыру қажет.
Туризм экономиканың саласы ретінде ең алдымен бос уақытты
ұйымдастыруды қарастырады, ол кемінде екі фоктордың дамуымен байланысты;
бос уақыт және оны ұйымдастыруға қажетті материалды қаражат.
Туризм индустриясының дамуына жалпы экономикалық, техникалық
және әлеуметтік жетістіктермен тікелей байланыстары бар. Дамыған елдерде
өмір деңгейінің өсуі жұмысшылардың демалыс уақытының ұзаруына әкеледі, ал
ол туристік саланың дамуына әсер етеді. Бос уақыттың жоғарлауы алдағы
кезеңде туризмнің дамуында маңызды фактор болып табылады.
Зерттеушілердің қорытындысы бойынша террористік фактор туризм
индустриясына зор ықпал жасайды. Мысалы, Джербтағы туристік демалыс
орталығындағы, Африкада орналасқан Мамбастағы жарылыстар.
Әлемдегі туристердің 60 % - ы шетел азаматтары өндірістігі
дамыған елдерге келуі. 2002 жылы әлемдік демалудың ұзақтығы 3,2 % - ға
жоғарлаған және ол 9,4 түн (10,4 күн) құрайды. Еуропада инфляциялық
процестермен бір қатар елдердің еуроға көшуіне байланысты шығындар деңгейі
10,6 % - ға өсті. Қызмет етуіне байланысты судағы, сауықтыру бағыттары
алғашқы орындарда тұр.
Туризмнің ұзақ мерзімді дамуын мамандар оптимистік түрде
сипаттайды. Болжамдарға қарағанда 2010 жылы әлемде 1 млрд. адамға жуық,
2020 жылы 1,5 млрд. адамға жуық әлемді шарлайды, ал туризмнен түсетін табыс
шамамен 2 трлн. долларды құрайды.
Әлемдегі елдердің 83 % - ы үшін туризм табыс әкелетін негізгі
бес көрсеткіштерінің бірі, ал 38 % елдер үшін негізгі табыс көзі болып
табылыды. Егер 1998 жылы туризм сферасында 115 млн. адамға жұмыс орны
болса, ал болжам бойынша 2020 жылы 550 млн. адамға жұмыс орны болады деп
күтілуде. Қазіргі уақытта туризм әртүрлі елдерде бірдей емес дамуда. Әдетте
жоғары дамыған елдерде туристік қызметтер жақсы дамыған. Батыс және
Солтүстік Еуропа, Солтүстік Америка және Жапония, Шығыс Еуропа, Парсы
шығанағы, Корей Республикасы, Сингапур және тағыда басқалар.
Туризм халық шаруашылығының саласы ретінде сұраныс пен
ұсыныстың нарықтық категориясына сәйкес келуі қажет.
Халықаралық туристік нарық қазіргі уақытта көптеген,
миллиардтаған айналым қаражаты бар механизм және қатал бәсекелестікке ие.
Сондықтан Қазақстан бәсекеге қабілетті туристік өнімді анықтаумен
шұғылдануы қажет.
Қазақстандық туристік өнімнің негізгі екі компонентін
анықтауға болады; Ұлы Жібек жолындағы мәдени туризм және сонымен байланысты
эко-туризм ( тау туризмі, аң және балық аулау ). Осы тұста келесі
аймақтарды көрсетуге болады: Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс
Қазақстан, Ақмола облыстары.
Аймақтар бойынша келесідей бағыттар бар;
- Іле аймағы ( Алматы қаласы, Түрген ауылы, Есік қаласы, Талғар
қаласы, Қаскелен, Ұзынағаш, Қапшағай қалалары ).
- Солтүстік – Тяньшань ( Кеген ауылы, Нарынқұл ауылы, Жалаңаш
ауылы, Чунджа, Көлжат ).
- Жаркент – Талдықорған ( Жаркент қаласы, Көктал ауылы, Текелі,
Талдықорған қаласы, Жаркент – Арасан ).
- Балхаш.
- Солтүстік – Жоңғария ( Достық ауылы, Алакөл, Жарқұлақ, Көктұма,
Сарқанд, Арасан – Капал ).
- Жамбыл ( Тараз қаласы, Меркі ауылы, Мойынқұм ауданы ).
- Түркістан ( Түркістан қаласы, Отырар, Шауілдір, Баба – Ата ауылы,
Кентау, Шаян ауылдары ).
- Сайрам – Шымкент ( Шымкент қаласы, Сайрам ауданы, Арыс қаласы,
Шардара қаласы, Сары – Ағаш, Ленгер қаласы ).
- Жоғарғы – Бұхтарма ( Берел ауылы, Марқакөл ).
- Маңғыстау ( Фетисово ауылы, Ақтау қаласы, Ерашев – Құрық ).
Орталық – Азиялық аймақтағы туризмнің ерекшелігін ескеру
қажет. Ұлы Жібек жолы және негізгі шетелдік туристердің негізгі жолы келесі
аймақтарды қамтиды; Қазақстан, ҚХР, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркменстан.
Қазақстандық турөнім көрші елдердің өкілдерінен кейін
қалмауы қажет.
Қазақстан өзінің егемендігін алғанға дейін туризм басқа
салалар сияқты орталықтан қатаң реттеліп отырды. КСРО – дағы туристік
қызметтің негізгі аймақтары; Кавказ, Қрым, Балтық, Ресейдің тарихи жерлері,
Орталық Азия болды.
Қазақстанда туризмнің индустриясының дамымағанның бір себебі
онымен мемлекет деңгейінде мақсатты шұғылданбады. Туризмге кешенді
болжамдар, ұзақ мерзімді жоспарлау, аймақтық ұйымдастыру жүргізілмеді.
Сонымен қатар жергілікті органдар туризмді алдыңғы қатарлы сала ретінде
қарастырмады, бірақ туризмнен түсетін табыс жергілікті бюджетті құрайтын
еді.
Қазақстан тәуелсіздікке ие болғаннан кейін туристік қызметті
реттеуге және тарихи – мәдени мұралардың негізін қалады.
Бүкіл дамыған елдер негізгі туристік ағындарды тартуға
бағытталған, себебі туризм мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігін толықтырады.
Сол үшін Қазақстан шетелдік ткристердің ағының ұлғайтуы қажет. Осы мақсатта
турмекемелер қызметтерін жаңа арнаға бұрулары қажет, ең алдымен , көлік,
қонақ жай, кадр мәселесімен байланысты болады.
Бүгінгі күні Қазақстан халықаралық әуежолдары Германия,
Индия, Біріккен Араб Эмиратына, Түркия, Италия, Корей Мемлекеті,Венгрия,
Қытай, Тайланд елдеріне ұшуға мүмкіндік береді. Көптеген туристер шетелдік
тасымалдаушылардың қызметін пайдаланады, ал ол отандық тасымалдаушылардың
қызметін төмендетуге әкеледі.
Сонымен қатар әуе билеттерінің құны жоғары болуы,
Қазақстандағы турөнімдердің құнын жоғарлатты, нәтижесінде, оның халықаралық
нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді.
Автокөлік мемлекетке жақын орналасқан аймақтарда қолданылады.
Оның дамуы жолдардың жағдайы мен туристік көлік құралдарындағы техникалық
қызмет көрсетуге байланысты болады. Республикадағы автобус парктері нашар
жағдайда, сондай – ақ қазіргі заманға сай келетін автокөліктер іс – жүзінде
жоқ.
Республикадағы негізгі темір жол тасымалдаушысы Қазақстан
темір жолы болып табылады. Қазақстанның темір жолдарынан Қырғыстан,
Өзбекстан, Ресей, Тәжікстан және Түркменстан елдерінің тасымалдаушы
поездері өтеді. Алдағы кезеңде экологиялық таза туристік көлікті дамытуға
бас назар аудару қажет.
Туристік бизнесте негізгі шектеуші фактор болып туризм
индустриясындағы материалды базаның мүмкіншіліктерінің төмен болуы. Қазіргі
уақытта қонақ үйлердегі, турбазалардағы және басқада объектілердегі
сыйымдылық 35 % - ды құрайды.
Аудандардағы шетелдік туристерге сапасыз туристік өнімдердің
болуының басты себебі қажеттідеңгейде қонақ үйлердің болмауы, ал қолда бар
қонақ үйлер 80 % - ға тозған, ал қалған бөлігі тоқырауға жақын тұр.
Кадрмен қамтамасіз ету. Туризмді дамытудағы басты мәселелердің
бірі туристік кадрларды дайындау болып отыр. Кадрмен қамтамасіз ету 1992
жылдан бері қарастырылып жатсада, осы уақытқа дейін өзекті болып қалуда.
Көптеген жоғарғы оқу орындарында туристік жағдайды білетін оқытушы құрамның
деңгейі төмен болуы. Мамандарды дайындауда қажетті материалдар,
технологиялар және әдістемелер пайдаланылмайды. Сондықтан жоғарғы оқу
орынын бітірушілер туроператорлық қызметтерді толық орындай алмайды.
Көп жағдайда туризм спорт және денсаулықты нығайтумен
сипатталады, ал оны белгілі бір табыс әкелетін халық шаруашылығының саласы
ретінде қарастырады.
Қазіргі кезде табыстық экономика ғылымы туризмді күрделі
әлеуметтік – экономикалық жүйе ретінде қарастырады, онда көп салалы және
өндірістік кешен, басқаша айтқанда туризм индустриясы деп атайды.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәндер арасындағы зерттеу
обьектісі болды. Қазір жаңа ғылым – туризмологияның қалыптасу процесі жүріп
жатыр. Оның дамуына келесідей ғылымдар саласы ықпал етеді: география,
экономика, әлеуметтану, психология, медицина, құқық, қоғамдық және
техникалық ғылымдар.
Туристік қызмет туралы Қазақстан Республикасының заңы
Қазақстан Республикасы Конституциясына негізделеді және ҚР азаматтық
кодексінен, Қазақстан Республикасында туристік қызмет туралы № 211-1
13.06.2001 жылғы Қазақстан Республикасы заңынан (ары қарай – заң ), ҚР –
ның басқалай нормативті құқықтық актілерінен тұрады.
Заңға сәйкес туризм – бұл жеке тұлғалардың ұзақтығы
жиырма төрт сағаттан бір жылға дейін, немесе келген мемлекетіне (орнына)
төлеусіз қызметке байланысты мақсатта қонған жағдайда, жиырма төрт сағаттан
кем уақытша келген саяхат. Туристік қызмет – бұл жеке және заңды
тұлғалардың туристік қызмет көрсету қызметі. Туристік қызмет мынадай болып
бөлінеді:
1. Турагенттік қызмет – бұл туристік өнімді ұсыну және өткеру
бойынша, сол қызмет түріне лицензиясы бар, жеке және заңды тұлғалардың
қызметі Турагенттік қызметті жүзеге асырушы азаматтар туристік агент болып
табылады.
Туроператорлық қызмет – бұл сол қызмет түріне
лицензиясы бар, өздерінің туристік өнімдерін турагенттер мен туристтерге
ұсынатын және өткеретін, қалыптастыра білетін заңды тұлғалардың қызметі.
Туроператорлық қызметті жүзеге асырушы заңды тұлғалар туроператорлар болып
табылады.
2. Туризм нұсқаушысы – туристтік маршруттардың жүру
жолдарын жетік меңгерген маманданған әрі тәжірибелі сәйкестігі бар кәсіби
дайындалған жеке тұлғалар.
3. Туризмнің ұйымдастырушылық түрлері халықаралық және ішкі
туризм болып танылады.
Халықаралық туризмге енетіндер:
Кіру туризмі – Қазақстан Республикасы аумағында тұрғылықты
тұрмайтын азаматтардың Қазақстан Республикасы ішіндегі саяхаты.
Шығу туризмі – Қазақстан Республикасында тұратын
азаматтардың басқа мемлекетке саяхаты.
Ішкі туризм – Қазақстан Республикасы аумағында тұрғылықты
тұратын азаматтардың Қазақстан Республикасы ішіндегі саяхаты.
Қазақстан Республикасы аумағындағы кіру туризмін
ұйымдастыруға байланысты туристтік қызмет көрсету туристтік қызмет экспорты
болып табылады.
Басқа мемлекетке шығуға байланысты туристтік қызмет көрсету
туристтік қызмет импорты болып табылады.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 17 сәуірдегі № 2200
Лицензия туралы (толықтырулары және өзгертулерімен) заңына сәйкес
турагенттік, туроператорлық қызметтер, туризм нұсқаушыларының қызметі
лизензиялауға жатады. 2005 жылы 1 қаңтарға дейін туризм саласындағы
лицензиялау мемлекеттік өкілетті орган болып табылады Қазақстан
Республикасының туризм және спорт Агенттігімен жүзеге асырылады.
Агенствомент берілген лицензиялар заңды деп танылады. 2005
жылы 1 қаңтарынан бастап туризм саласындағы лицензиялау туризм саласындағы
облыстық, Астана, Алматы қалаларындағы атқарушы органдар жүзеге асырады.
2001 жылғы 14 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 1213
Қаулысымен туристтік қызметті лицензиялау ережелері бекітілген (ары қарай –
Ереже), онда туристтік қызмет жүргізу құқығының кәсіби талаптары, тәртібі,
беру шарттары, мемлекеттік лицензия есебі айқындалады. Лицензия туристтік
қызмет көрсетуге ең басты құқық беретін құжат болып табылады. Лицензия
алғаннан соң мәлімдеуші лицензия берілген сәттен бастап жеті айдың ішінде
туристтік қызмет көрсетуге сәйкестік сертификатын алуға міндетті, содан соң
оның көшірмесін лицензия берушіге тапсырады.
Қазақстан Республикасында Туроператорлар мен
турагенттердің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыру
туралы 2003 жылғы 31 жылтоқсандағы № 513 – 2 заңы іс жүзінде, онда
туроператор мен турагенттердің міндетті сақтандыру объектісі ретінде
мүліктік қызығушылығы табылады, ол Қазақстан Республикасының азаматтық
заңдылығы бекіткен міндеттемемен байланысты, себебі туристтерге қызмет
көрсету мүліктік залал келтірсе оны өтеуі тиіс.
Туристтік кәсіпорындардың алған лицензиялары материалдық
емес активтердің құрамында көрсетіледі. Егер лицензиялардың пайдалану
мерзімі шектелген болса, олардың құны амортизацияланады (мерзімді
шығындарға бірте-біртеқосылады) сол пайдалану мерзімі бойы. Ал егер
лицензия уақыты шексіз болған жағдайда, онда амортизациялану мерзімі
кәсіпорынның оны пайдаланып пайда көре алатын уақытқа дейін созылады.
Материалдық емес активтер стандартына сәйкес пайдалану мерзімі шексіз
болған материалдық емес активтер әрбір есеп беру кезеңінде құнсыздануын
анықтау үшін тестілеуге тиіс.
Көп жағдайда туризм спорт және денсаулықты нығайтумен
сипатталады, ал оны белгілі бір табыс әкелетін халық шаруашылығының саласы
ретінде қарастырады.
Қазіргі кезде табыстық экономика ғылымы туризмді күрделі
әлеуметтік – экономикалық жүйе ретінде қарастырады, онда көп салалы және
өндірістік кешен, басқаша айтқанда туризм индустриясы деп атайды.
Туризм кешенді құбылыс ретінде пәндер арасындағы зерттеу
обьектісі болды. Қазір жаңа ғылым – туризмологияның қалыптасу процесі жүріп
жатыр. Оның дамуына келесідей ғылымдар саласы ықпал етеді: география,
экономика, әлеуметтану, психология, медицина, құқық, қоғамдық және
техникалық ғылымдар.
Елбасының саясатына және өздерінің ұтқыр ойларына сүйене
отырып, Алтын Керуен туристік орталығы, 2008 жылы 11 мамырда ашылған,
Қазақстанның туристік мүмкіндіктерін әр түрлі халықаралық жәрменкелерде
абыроймен танытып жүр. Алтын Керуен туристік орталығы барлық туристік
бағыттарды ұсынуға және әр түрлі деңгейдегі экскурсияларды ұйымдастыруға
мүмкіндігі бар.
Жамбыл облысының Қазақстандағы көне аудандардың бірі екені
бәріне аян. Өкінішке орай жерлестеріміз өлкеміздің бар сұлу табиғатан
біле бермейді, ал біздің басқаларға мақтанышпен көрсете алатын
жерлеріміз өте жеткілікті.
Аталмыш олқылықты түзету мақсатында Тур фирма бірқатар
жобаларды дайындады. Ондағы мақсат, аталған проблемаға барынша көп адамды
тарту болып отыр. Жоба Тараз қаласының оқушылары (10-17 жас аралығында)
және балалар үйі мен мүгедек балалар арасында конкрус түрінде
таныстырылады. Конкрустың мақсаты балаларды өлкеміздің тарихи жерлерінде
болдыру, онымен таныстыру еді.Экскурсиядан кейін балалар алған әсерлері
туралы шығармалар мен суреттер салды. Үздік шығармалар бағалы
сыйлықтармен, мақтау грамоталармен марапатталды және де ел ордамыз -
Астанаға жолдамаға ие болды. Алтын Керуен туристік орталығы Қазақстанды
жер-жаһанға таныту үшін бүкіл күш-жігерін жұмылдырады.
1.2 Кәсіпорынның қызмет көрсету сервисінің атқарылуы мен
дамуын талдау
Қонақ үй шаруашылығы қызмет саласының маңызды құрамдас бөлігі
болып табылады, ол өзінше халыққа қызмет көрсетуге бағытталған қызмет
түрлерінің жиынтығын болып саналады. Бұл қызмет түрлерінің ерекше болып
табылатындығы сол, ол тұтынушыға ұсынылатын өнім, қызмет түрінде
көрсетіледі.
Қызмет - бұл тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру түріндегі
сол немесе басқалай пайдалы тиімділік нәтижесі болып табылатын іс-қимыл
немесе қызмет.
Міндетті белгілеуіне қарай қызметтер материалдық және
әлеуметті-мәдени болып бөлінеді.
Материалды қызмет — бұл қызметке мұқтаж тұтынушының
материалды-тұрмыстық қажеттілігін қанағаттандыру бойынша қызмет.Ол қайта
құрылу (өзгеру, сақтау) бұйымның тұтынушылық қасиетін қайта құру (өзгеру,
сақтау) немесе азаматтардың тапсырысы бойынша жаңадан дайындау сонымен
бірге адамдар мен жүктердің орын алмастыру, тұтыну үшін жағдай жасайды.
Сондай-ақ, материалды қызметке жатқызылуы тиіс: тұрмыстық,
тұрғын-коммуналды, қоғамдық тамақтану, көліктік және басқалары.
Әлеуметтік-мәдени қызмет – бұл тұтынушының рухани және
интелектуалды қажеттілігін қанағаттандыру және қалыпты өмірлік қызметін
қолдау қызметі. Әлеуметтік - мәдени қызметке жататындар: медициналық,
мәдени қызметтер, туризм, білім беру.
Қызметтер, тауарлардан өзіне тән ерекше қасиеттерімен
ерекшеленеді: оны жинақтаудың мүмкін еместігімен, тасымалдау және сақтауға
болмайтындығымен, сапасының тұрақсыздығымен, орындаушының тікелей
байланыстығымен, материалды күйде болмауымен, өндіріс пен тұтыну процесінде
уақытпен сәйкес келуімен және басқалары. Осыдан қызмет саласындағы
кәсіпорын қызметі ерекшеленеді. Қызмет көрсетудегі территориялық шектеу,
жедел сұраныстан күшті тәуелдік, сапаны бақылаудағы күрделілік және
персоналдарды мұқият қабылдаудағы қажеттілік.
Шетелдік әдебиетте қонақжайлық индустриясы деген
түсінік қолданылады. Бұл термин қонақжайлылық индустриясы кәсіпорындарының
екі елеулі ерекшеліктерін атап көрсетеді: клиентке жақсы тілектестік қарым-
қатынаста болу, пайда табуға бағытталған қызмет конақжайлылық индустриясы -
қонақтарды қабылдап алу мен қызмет көрсетуге байланысты қызмет нарығындағы
кәсіпкерлік қызмет. Бұл түсінік, қызмет саласына қарағанда, тартар ауқымды
болып табылады, және өзіне қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары, демалыс
және ойын-сауық парктері, қонақ үйлер енеді.
В.И.Далдің сөздігі бойынша қонақ үй - бұл жолшыбай
тоқтайтын қызметшілері бар, келушілерге арналған жайлар тамақтандыратын
уақытша мекен-жай немесе үй. Қонақ үй шаруашылығы жайларға орналастыру
қызметін көрсетуге байланысты шаруашылық қызметпен түсіндіріледі. Клиенттер
талабының жоғалылуымен және қонақ үйлерге орналастыру қызметін көрсетуін
кешенді түрде ұлғайтуға ұмтылуы тамақтандыру және сусындар сату
қызметтерімен толықтырылды.
Шетелдік авторлар (М.Тотье және басқалары) қонақ үй
бизнесі өзінің қызметтері мен игіліктерін ұсынатын, халыққа материалдық
жағдай жасап, жайға орналастыру мен тамақтандыруды қамтамасыз ететін бір
тұтас қызмет ретінде айқындайды. Бұл автордың түсіндіруінше тұрғылықты
жерінен шетке саяхат жасау уақытында (маңызды істермен келу, бизнес, жеке
және жанұялық мүдде демалыс) талап етіледі.
Қонақ үй шаруашылығының дамуына әртүрлі факторлар әсер
етті: халықтың саяхат жасауға сұранысының өсуі туризмнің дамуы,
клиенттердің төлем кабілеттілігінің өсуі, бақталастық, пайда табуға ұмтылыс
және басқалар. Мұның барлығы қызмет етудің негізгі түрлеріне (орналастыру
мен тамақтандыру) алып келді, сонымен бірге жаңа қызмет түрлері қосылуда:
маңызды істер кездесуіне, емделуге, ойын-сауыққа қызмет көрсету. Мұндайда
қонақ үй шаруашылығы тек қана өзінің өндірістік қызметтерінен басқа халық
шаруашылығының басқа салаларының да қызметтерін көрсетеді.
Қонақ үй (қонақ жай кешені) - бұл ең алдымен кәсіпкерлік
қызмет үшін пайдаланатын, халықты өз жайларында орналастыратын (тұратын),
қажетті жиһаздар санымен жабдықталған қызмет көрсететін, кешенді жай, онда
бір немесе бірнеше қонақ жайлық қызмет көрсетіледі. Демек, қонақ жай
қызметінің мәні, қажетті жиһаздармен жабдықталған, сондай-ақ тұруға сәйкес
қызметтері бар, азаматтардың уақытша тұру қажеттілігін қамтамасыз ететін
жай болып табылады.
Қонақ жай индустриясы 20 ғасырда қалыптасты. Бұл
қызметтің болашағын карастыра отырып, А.Л.Лесникпен және А.В.Чернышевпен
келіспеуге болмайды, олар 21 ғасырдағы қонақжайлылық индустриясына әсер
етуші факторларды атап көрсетті. Бұл атап айтқанда, жаһандану, жаңа
технологиялар, консолидация,тік және көлбеу, сауда белгілерін қалыптастыру.
Көптеген басқа нарықтық факторлар бар, бұны жақын кезеңде
ескеруге қажет. Оған, мысалы, бүкіл дүниежүзілік брон жүйесін, бүкіл
дүниежүзілі ақпарат желісі, өзінің қалыптасу сатысындағы байланыс құралдары
мен басқалай нарықтық сегменттер Сонымен бірге, төмендегі келтірілген
факторлар негізгі бағыттарда көріне бастады.
Қонақ жай индустриясы әлемде бір сондай динамикалық дамуға
жатады, сондықтан мұнда өте жылдам өзгерістерді күтуге болады. Басқаша
сөзбен айтқанда, кез-келген уақытта сол немесе басқаша бағыттың пайда
болып, дамуы мүмкін.
Сонымен бірге ыңғайлы стратегия таңдау жеткіліксіз және оны
жүзеге асыру үшін қаражат табу проблемасы бар.
Қонақ жайлық бизнестің қазіргі кезеңдегі тәжірибесінде кез-
келген тиімді жаңалық компанияның ұзақ мерзімге артықшылығы болып қала
алмайды. Алғашқы болған оң нәтижелі қызметі, индустрияның қалаған
қатысушылары лезде көшіріп алады да (екінші толқын өндірушілермен) ,
алғашқы артықшылығын жойып жібереді.
Оң нәтижелі бекітіп ұстап қалу үшін, кешенді түрде бірнеше
стратегияны қолдану қажет, сонымен қатар оларды ситуацияның өзгеру шамасына
қарай өзгертіп отыру керек.
Қонақ жай шаруашылығындағы қызметтердің жоспары, есебі және
өзіндік құнның калькуляциялануы реттік факторлармен анықталады, бұны ішкі
және сыртқы деп бөлуге болады. Ішкі факторларға жатқызуға болады:
- елдегі экономикалық ситуация;
- мемлекеттік салық саясаты;
- баға қалыптасу жүйесі;
- бақталастықтың болу немесе болмауы;
- инфляция;
- валюталық курс;
- басқа сала қызметтерінің құны;
- қонақ жайды пайдалану қызметінің ерекшеліктері және т.б.
Қонақ жай шаруашылығының пайдалану қызметінің негізгі
ерекшеліктеріне жатқызуға болады:
- қызметтің қатаң жергілікті өзгешелігі, негізгі қызмет
бойынша аяқталмаған өндірістің болмауы;
- оның қызметінің тұтынудан пайдалану қызметінің тұрақты тәуеклділігі;
- қызмет қажеттілігінің ай, күн, апта бойынша біркелкі болмауына
негізделген, пайдалану қызметінің бір келкі болмауы;
- ол пайдалану қызметін ұйымдастыруды едәуір қиындатады және өзіндік
құн мен басқа экономикалық көрсеткіштерде көрсетіледі;
- пайдалану орнының санымен өлшенетін (бірнеше пайдалану шығындары
әртүрлі натурал көрсеткіштерге пропорционалды тәуелділікте болады)
қызметтің соңғы нәтижесінде пайдалану шығындарының пропорционалды
тәуелділігінің болмауы;
- еңбекті ұйымдастырудан және пайдалану қызметінен уақытша тұрушылардың
қызметінің сапасына тікелей тәуелділік, бұл негізгі кұралдардың құнының
өсуінде көрсетіледі.
Қонақ жайдың шығындарына әсер етуші ішкі факторларды
экономикалық және ұйымдастырушылық деп бөлуге болады:
Экономикалық факторларға жатады:
- тозудың есептеу тәртібі;
- қонақ жайды пайдалану бағдарламасы;
- еңбек төлемінің қалыбы мен жүйесі;
- жұмыскерлерді сыйақы беру жүйесі;
- еңбек тиімділігі мен өнімділігі;
- қонақ жай өнімінің шамасы және т.б.
Ұйымдастыру факторларға жатады:
- қонақ жайдың типі мен дәрежесі;
- материалды-техникалық базаны дамыту:
- қонақ жай жүмыскерлерінің еңбегін ұйымдастыру;
- жарнамалық саяхат және т.б.
Қойған жайға, қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындарға тән
өзіндік қасиеттері мен ерекшеліктері болады. Бәрінен бұрын , бұл мерзімде
сұраныс пен белгілі бір територияда ғана болуы, сондықтан қонақ жайға
сұраныстың төмендеуі өзінің қызметін басқа уақытта және басқа жерде
көрсетуге мүмкіндік болмай қалады. Демек, курортты қонақ жайлардың толық
жүктелінеді және жылына 3-4 ай ғана пайда табады, ол басқа уақытта олардың
мақсатты шығынды азайту болып табылады. Оларға қарама-қайшы ірі қалалардағы
қонақ жайларда жаз уақытында клиенттердің жетіспеушілігі байқалады, оларды
келтіру үшін бағаны 20-30% төмендетеді. Қазіргі кезеңде Ресейдегі қонақ
үйдің жүктелінуінің орташа коэффиценті 57,4% тең, ал дүние жүзіндегі атақты
қонақ жайларда 85% артуы сирек кездеседі, мысалы қонақ үйдің толу деңгейі
70 % құрайды, осы саладағы орташа деңгейден 9-дан ғана жоғары. Еуропада
толу коффициенті қонақ жайдың экономикалық кластарында 62,3 %, ал қонақ
жайдың люкс кластарында 68,9 % дейін ауытқиды. Беларусь республикасында
қонақ жайдың толу коэффициенті 45% -ті кұрайды.
Сұраныс ауытқушылығының қонақ жайдың шаруашылық
қызметінің нәтижесіне байланысты болу зор, өйткені пайдалану шығындарының
құрамында оның тұрақты бөлігі, ауыспалы бөлігіне қарағанда алдынғы орын
алады. Тұрақты шығындарға негізгі қорлардың тозуы, еңбекақының үлкен
бөлігі, едәуір пайдалану шығындары жатады. Қалыпты жұмыс кезінде соңғы
шығындар мөлшері тұрақты шығындардың 50-70% құрайды. Сондықтан пайдалану
шығындарындағы тұрақты шығындардың едәуір бөлігінің болуы, яғни толығудың
ұлғайуынан орын-күннің өзіндік құны кенеттен төмендейді. Экономикалық
тәжірибеде, егер толығу -10% -ке өссе , онда өзіндік құн 6-7% -ке
төмендейді.
Қонақ жай бизнесінің ерекшеліктеріне ұсыныстың өте
төменгі икемсіздігін жатқызуға болады. Бұл қонақ жай индустриясының жоғарғы
қор сыймдылығымен сиптталуына байланысты болады. Қорлар құрылымында
негізгілері; үйлер, құрал-саймандар, жиһаз басым болады. Сондықтан қонақ
жай бизнесінің инвестициясы баяу өтеледі, ал конъюктураның кенеттен өзгеру
жағдайында өзгерту мүмкіндігі өте шектеулі, яғни бұл бизнесті
инвестициялаудағы қорлардың көпшілік бөлігі, аз мамандандырылған құрылыс
пен құрылымдарға салынады, ал оларды басқа мақсатқа пайдалану қиынға
түседі.
Қызмет сапасын бақылау проблемасы келесі ерекшелік
болып табылады. Қонақ жай қызметі болмашы деп есептелінеді. Қызметтің
қажетті элементтері, персоналдардың сыпайылығы мен жайдарылығы, сондай-ақ
кепілдемелік норма ұғымын анықтау қиын. Сондықтан қызметтің сапасын
бақылау қонақ жай персоналдарының беталысын бақылау арқылы жүргізіледі.
Сонымен бірге, қонақ жайларда қызмет ету сапасына бөлім қызметтері әсер
етеді, бұлар оларға негізгі қызметтерін көрсетеді, мысалы, орналастыруды
тіркеу, алдын-ала төлем және т.б.
Қонақ жай шаруашылығы әртүрлі қызмет кешенін көрсетеді,
бұл осы қызмет саласының ерекше белгісі болып табылады. Қонақ жай қызметін
негізгіге (уақытша тұру үшін тұрғын жайлар беру) және қосымшаға
(тамақтандыру қызметі тұрмыстық байланыс, спорттық, медициналық, ойын-сауық
және т.б)
Қонақ жай шаруашылығында құрылымдық бөлімшелерінің
қонақтарды күтіп алуға және қызмет етуге ылғи да дайын болуы әкімшілік
қызметкерлерінің, есік алды күзетшілерінің, жүк тасымалдаушылардың, қонақ
бөлме қызметшілерінің және басқа жұмыскерлердің тәулік бойына бір мезгілде
болу қажеттілігін туындатады. Бұл персоналдар еңбегін пайдалану тиімділігін
едәуір мөлшерде кемітеді.
Қонақ жай шаруашылығы қызметі еңбек, материалды және
қаржылық қорларды пайдаланумен байланысты. Қорлар жұмсалынады және
шығындарға айналады. Шығындардың топтасуы қонақ жай шаруашылығының
материалды, еңбек және қаржы қорларын үнемдеу резервтерін айқындауға
мүмкіндік береді, қызметтің өзіндік құнын төмендету, рентабельділікті
ұлғайту, кәсіпорын үшін маңызды ие болады, яғни операциялық (өндірістік)
тетіктерінің әсерін анықтауға мүмкіндік береді және оның негізінде табысты
арттыруды жүзеге асырады. Шығындардың тұрақты және айнымалы деп топтастыру
кәсіпорын рентабельділігінің бастамасын есептеуге, қаржылық беріктігін,
қорын, кәсіпорынның экономикалық рентабельділігін анықтауға мүмкіндік
береді. Барлық шығындарды бірнеше топтарға бөлуге болады: өндіріс және
қызмет көрсету, негізгі және айналым қорларының кеңейтілген қайта өндіріс
шығындары, әлеуметтік шығындар.
Ақшалай түрде көрінетін өндіріс шығындары мен қызметтің
өткерілуі, өзіндік құнын құрайды. Олар түскен түсімнен әрбір цикл кезінде
толықтырылады. Қонақ үйдың нарыққа ұсынатын қызметтер саны. Оларды өндіруге
шығарған шығындар деңгейіне және бағасына байланысты болады, бұлар нарықта
сатылатын болады. Демек, өзіндік құнның экономикалық табиғатының мәні қонақ
жай шаруашылығы тиімділігінің маңызды шарты болып табылады, яғни қызметтің
өзіндік құны пайда мен рентабельділіктің шамасына тікелей әсер етеді.
Сонымен қатар, нарықтық экономика жағдайында, қонақ үйлер өз бетінше
негізгі және қосымша қызметтерге тарифтер жасағанда, қонақ жай өніміне
негіз боп қалыптасатын бағаның өзіндік құнының мәні одан әрі артады.
1.3 Туристтік орталықтың құрылымдық орналасуы,
міндеттерінің бөлінуі
Туризмді дамытудың негізін қалаушы шарттардың бірі оны
туристер үшін қауіпсіздікпен қамтамасыз ету болып табылады. Туристердің
қауіпсіздігін қамтамасыз ету Дүниежүзілік туристік ұйым Бас ассамблеясының
София қаласында (Болгария) 1985 жылы өткен VI сессиясында мақұлданған
Туризм хартиясында, Сантьяго қаласында (Чили) 1999 жылгы 1 қазанда
қабылданған этикалық туристік кодексте жарияланды.
Туристің қауіпсіздігі мемлекеттің саясатына,
туроператорлар мен турагенттердің турларды ұйымдастыру кезінде қабылдайтын
шараларына тікелей байланысты. Террорлық актілердің, індет пен техногендік
сипаттағы жағымсыз зардаптардьң өсіп отырған жағдайында қауіпсіздікті
қамтамасыу ету мәселесі өткір қойылып отыр.
Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мыналар
қажет:
- туристік кадрларды арнайы даярлауды және туристерге қызмет көрсету
жөніндегі туроператорлар мен турагенттердің қызметінде қауіпсіздік
техникасы жөніндегі - нормалардың, ережелердің сақталуын бақылауды жүзеге
асыру мәселесін пысықтау;
- туристік ортаны қорғау және күзету;
- қорғану және қауіпсіздік мәселелері бойынша халықты және туристтерді
ақпараттандыруды қамтамасыз ету;
- ұйымдасқан қылмысқа, лаңкестікке және адам саудасына, әйелдер мен
балаларды жұмыспен және жыныстық қатынаспен қанауға қарсы күрес жүргізу;
- Қазақстанға туристік және өзге де ағындарының кіріп кету, оның ішінде
туристің атын жамылған экстремистердің ыстық нүктелерге өтіп кету
мүмкіндігінің алдын-алу үшін бақылауды күшейту;
- облыстар мен Астана және Алматы қалаларында туристерге көмек ретінде
Оnlіnе режиміндегі телефондық ақпараттық қызмет кұру.
Халықаралық ынтымақтастықтың маңызды аспектісі
Дүниежүзілік туристік ұйыммен (ЮНДТҰ) өзара іс-қимыл болып табылады.
Қазақстан ЮНДТҰ өткізетін іс-шараларға белсенді түрде қатысады . Туризмді
дамытудағы және әлемдік туристік қоғамдастық елдері арасында ынтымақтастық
орнатуда бұл ұйымның рөліне баға жетпейді және оның үстіне ЮНДТҰ Біріккен
Ұлттар Ұйымының арнаулы мекемесі болып аталған ұйымның өз кезегінде
әлемдегі туризмді белсенді алға жылжыту мен тұрақты дамыту жөніндегі
позициясын күшейтіп отырған кезде оның барлық мүшелері үшін маңызды.
Дүниежүзілік туристік ұйыммен ынтымақтастық шеңберінде
Қазақстанға 1997 жылы елдің туристік әлеуетін алдын-ала зерттеуде
техникалық көмек көрсетілді, ол Туристік саланы дамытудың 2003-2005
жылдарға арналған бағдарламасының негізі болды. Республикада "Экологиялық
туризм - ТМД, Қытай және Монголия елдерінің өтпелі экономикасы үшін тұрақты
даму құралы", "Әлемдік туризмнің даму үрдістері мен әдістемелері" атты
ЮНДТҰ-ның өңірлік семинарлары өткізілді.
Халықаралық туризмді дамытудағы басты бағыттар
халықаралық туристік байланыстарды кеңейту және туризм саласындағы
үкіметаралық келісімдерді іске асыру болып табылады.
Бұл ретте:
- туризм саласындағы бұрын жасалған үкіметаралық келісімдердің іске
асырылуын қамтамасыз ету;
- республикаға келетін негізгі туристік ағынға күш беріп отыратын
елдердегі Қазақстан Республикасы елшіліктерінің жанынан туристік өкілдіктер
ашу жөніндегі мәселені пысықтау;
- Қазақстанда ірі халықаралық форумдар, саммиттер, конференциялар мен
семинарлар өткізуге бастамашылық ету және өтуін қамтамасыз ету;
- Дүниежүзілік туристік ұйым Бас ассамблеясының XVIII сессиясын 2009
жылы Астана қаласында өткізу мәселесін пысықтау;
- іргелес мемлекеттермен шекаралық ынтымақтастық шеңберінде туристер
үшін бірлескен туристік бағдарлар ұйымдастыру және шекара, кеден
бақылауының оңайлатылған рәсімдерін енгізу жөнінде жұмыс жүргізу;
- трансшекаралық туристік бағдарларды дамыту жөнінде Орталық Азия
мемлекеттерімен, бірінші кезекте Қырғызстандағы Ыстықкөл өңірімен өңірлік
ынтымақтастықты дамыту;
- Дүниежүзілік туристік ұйымның Атқарушы Кеңесіне 2007 жылы
Қазақстанды шығару жөніндегі шараларды іске асыру кажет.
Туристік өнімнің және туризм индустриясының бәсекеге
қабілеттілігін кластерлік дамыту арқылы арттыру кластерлік буындар кұру,
олардың өзара іс-қимылын жақсарту және іс-қимылдың республикалық шебер-
жоспар түрінде ұсынылған басым жоспарын жүзеге асыру процесін жылдамдатуға
көмектеседі. Қазақстанда туристік кластерлер кұру мен оларды дамыту
шеңберінде қазақстандық туристік өнімді әлемдік нарыққа жылжыту мақсатында
белсенді де қатаң маркетингтік саясат жүргізу жоспарлануда.
Түрлі еуропалык және азиялық нарықтадағы ахуалды зерделеу
нәтижесінде мынадай қорытынды шығаруға болады:
- тұтастай алғанда Орталық Азияның және дәлірек айтқанда Қазақстанның
әлі де болса жаңа халықаралық туристік бағыттар бөлігінде белгісіз болып
қалып отыр;
- "Қазақстан" сөзі жиі танылады, бірақ әлі де арнаулы туристік имиджі
жоқ ;
- еуропалық та, азиялық та туристік нарықта салыстырмалы түрде
Қазақстанға келуге деген үлкен қызығушылық байқалады, мұның өзі нақты
болашақта шетелдік туристер ағынының ұлғаю мүмкіндігін көрсетті.
Халықаралық нарық үшін Қазақстанның негізгі туристік
өнімдері "Шексіз даладан қар басқан тау шыңдарына дейін" бағдары бойынша
саяхатқа шығуды көздейтін құрама турлар мен джипті пайдалана отырып, киіз
үйде немесе трейлерде тұратын далалық аңшылық екені айқындалды.
Қазақстанның халықаралық туристік нарықта табысты
айқындалуы үшін аталған Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде 2007-2011 жылдары
үш басымдықты туристік нарық айқындалды:
1. Ресей, Германия, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея,
Түркия, Қытай.
2. Франция, Жапония.
3. АҚШ, Азия-Тынық мұхит өңірінің елдері.
Сөйтіп, Қазақстанды Орталық Азия мен Еуразиядағы жаңа әрі
тартымды туристік объект ретінде-алға ілгерілету стратегиясын әзірлеу
қажет.
Экономиканың өсімін қамтамасыз етудің жаңа бағыттарын
калыптастыру мен туризмді дамытуды мемлекеттік кең ауқымды қолдау жөніндегі
міндеттер шеңберінде маңызды мән мынадай белсенді жобаларды іске асыруға
беріледі:
1) Алматы қаласын және Алматы облысын дамыту:
Дамудың бас жоспарлары мен туристік кластер кұру мен
дамытудың шебер-жоспарлары шеңберінде Алматы қаласы мен Алматы облысында
туризм мен спорт инфрақұрылымын дамыту үшін жағдайлар жасау;
- Қапшағай қаласында Диснейленд-парк және Лас-Вегас үлгісі бойынша
туризм және ойын-сауық индустриясының құрылысын камтамасыз ету үшін
техникалық-экономикалық негіздеме (ТЭН) мен жобалық-сметалық кұжаттама
(ЖСҚ) әзірлеу;
- ілеспелі қызмет көрсетулер саласын қалыптастыру мақсатында "Қорғас"
Халықаралық шекаралық ынтымақтастық орталығы" АҚ жанындағы инфрақұрылымды
одан әрі дамыту үшін жағдайлар жасау.
2) Астана каласын және Акмола облысын дамыту:
- Шучинск-Бурабай курорттық аймағындағы ойын-сауық индустриясын қоса
алғанда, ілеспелі қызмет көрсетулер саласын дамыту үшін жағдайлар жасау;
- "Бурабай" ұлттық табиғи паркінде экологиялық туризм инфрақұрылымын
дамыту;
- Ақмола облысы Аршалы ауданының Мартыновка ауылында (Астана қаласынан
30км қашықтықта) Пергауындар ауылы (Мысыр), "От-бос" кешені (Квебек,
Канада) тақылеттес сақтардың көшпелі тұрмысын, олардың өзіндік мәдениеті
мен дәстүрлерін әйгілеуге бағытталған "Шеберлер сарайы" деп аталатын көрме
орталығы бар "Шебер ауылы" этнографиялық кешенін салу.
3) Жібек жолы бойында туризмді дамыту:
Тек қана мәдени құндылықтары басымдық танытатын
Өзбекстанмен салыстырғанда Қазақстанның бәсекелік артықшылығы Ұлы Жібек
жолының қазақстандық бөлігінін бірегей табиғат ландшафтарымен, эндемикалық
флора және фаунамен және көшпелілердің тарихи-мәдени мұрасымен әрі көне
қалалар халықтарының мәдениетімен үйлесім тапқан құрама турлар болып
келуінде;
Аталған жобаны іске асыру үшін мыналар жоспарланып отыр:
"Ұлы Жібек жолы меруерті" халықаралык туристік пойызын ұйымдастыру
жөніндегі жобаның бірінші кезеңін Алматы-Тараз-Шымкент-
Ташкент-Самарқанд-Үргеніш-Бішкек-Ры бачье-Алматы бағдары бойынша
2007-2008 жылдары жүзеге асыру;
- " Ұлы Жібек жолы меруерті" халықаралық туристік пойызын ұйымдастыру
жөніндегі жобаның екінші кезеңін Алматы-Тегеран бағдары бойынша жүзеге
асыру жөнінде мемлекетаралық келіссөздер жүргізу және бағдарды Қытайдың
Шыңжаң-Ұйғыр автономиялык округі арқылы 2008 жылдың аяғына қарай Пекин
қаласына дейін ұзартуды қамтитын үшінші кезеңін іске асыруға дайындау;
- "Қорғас" және "Достық" шекара пункттерінен Оңтүстік Қазақстан облысы
Түркістан қаласына дейін жол бойы инфрақұрылымының объектілерін көрсете
отырып жол картасын жасау;
- Түркістан қаласында, оның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымының,
Дүниежүзілік туристік ұйым мен ЮНЕСКО-ның (Білім, ғылым және мәдениет
мәселелері жөніндегі Біріккен Ұлттар Ұйымы) өңірлік бағдарламасының "Ұлы
Жібек жолы: өңірлік ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуетті нығайту"
халықаралық жобасын іске асыру шеңберінде қонақ үйлер мен керуен-сарайлар
желісін салу және оларды дамыту;
Шанхай ынтымақтастық ұйымына, Еуразиялық экономикалық
қауымдастыққа қатысушы мемлекеттер үшін туристік визаларды өзара тану және
одан әрі бірыңғай туристік виза енгізу мәселелерін шешу жөніндегі
мемлекетаралық келіссөздер процесін, оның ішінде аталған ұйымдар қызметінің
шеңберінде жандандыру.
4) Каспий теңізінде жағажай және круиз туризмін дамыту:
Жобаны іске асыру мақсатында мыналар жоспарланып отыр:
- Каспий теңізі бойынша Ақтау - Астархань (Ресей) - Махачкала
(Дағыстан)- Баку (Әзірбайжан) - Энзели (Иран) - Түркменбаши (Түркменстан)
- Ақтау халықаралық круизін дайындау және оны ұйымдастыру үшін
жағдайлар жасау;
- жағажай туризмін дамыту және Ақтау қаласында туризм және ойын-сауық
индустриясын құру жөніндегі мәселені пысықтау мақсатында Кендірлі демалыс
аймағын жайластыру.
5) "Қазақстан - ғаламшардың бірінші ғарыш айлағы" жобасының
шеңберінде Байқоныр қаласында ғарыш туризмін дамыту үшін жағдайлар жасау.
Жобаны іске асыру 2008 жылдың соңына дейін жаңа
технологияларды (планетарийлер, мұражайлар, ұшуларды басқарудың шағын
орталықтары, кәдесыйлар сататын сауда орталығы және т.б. кұру) пайдалана
отырып Байқоңыр қаласының манында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz