Ақшаның пайда болуы және оның мәні

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

СОДЕРЖАНИЕ

Ақшаның пайда болуы және оның мәні2

Ақшаның формалары мен түрдері4

1-тарау. Ақшаның қажеттілігі, мәні жанс түрлері5

I БӨЛІМ. Ақша және ақша жүиесі6

2. 1. Қ¥нөлшемі7

I БӨЛІМ. Ақша жоне ақша жүйесі8

2. 2. Айналыс құралы8

2. 3« Төлем құралы9

2-тарау. Ақшаның ролі және нарықтық экоіюмика10

Жинақтау және қорлану құрады10

2. 5. Әлемдік ақшалар11

4. 2. Ақша жүйесінің түрлері13

4-тарау. Ақша жүйесі жане оның Қазақстандағы қалыптасуы15

Экономикасы дамыған еддердің ақша жүйесі16

Эмиссия ұғымы және оның түрлері17

АҚШАНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТТЕРІ18

§2. АҚШАНЫҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ20

, АҚША ҚЫЗМЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ДАМУЫ22

лады. Бүл жағдайда ақша балама негізде тауарды сатып алу - са-туда делдал ретінде эрекет етеді. Бүны жүзеге асыру үшін саты-латын тауарды (Т) ақшамен өлшеу керек жэне осы сомаға басқа тауарды (Т ¹ ) сатып алу қажет. Жалпыға ортақ балама рөлінде эрекет етуші ақша жоқ болган жағдайда осы сэттегі нарықта сұраныс пен ұсыныстың сәйкессіздігіне байланысты айырбас жүзеге аспай қалуы мүмкін. Ақша үнемі тауарға қарама-қайшы болады. Тауар мен ақша бір-бірінен ажырамас категориялар. Де-генмен ақшаның өзі тауар, яғни тауар өндірісі мен айналысының өнімі, олардың айрықша тауар жөніндегі мэселелерді тақырып-тың келесі тарауларында сөз етеміз.

Демек, ақша - бұл тауар өндірісінің тарихи категориясы, тауар айырбасы процесінің ұзаққа созылған дамуының объек-тивті негізделген нэтижесі.

Ақша жалпыға ортак балама ретіндегі тауар өндірісі мен тауар айырбасына қажет, ол еңбектің эр түрлі жіктелуі кезінде эр түрлі өнімдерді дайындауға қажетті қогамдық еңбек шығын-дарын салыстьфуға мүмкіндік береді.

Байқап отырғанымыздай, акша өндірістік қатынастардың барлық жиынтығының маңызды буыны, онсыз тауар өндірісі өмір сүре алмайды.

Тауар мен ақшаның шығуында ортақ негіз бар, бірақ олардың арасында маңызды айырмашылық та бар. Егер тауар айналыс аясында уақытша болса (ол түтынуға кетеді), ал ақша айналыста тұрақты, мэңгілік болады, айналыс аясынан кетпейді. Сондықтан, тауарлар арасында дами отырып, ақша бүкіл тауар элемінен ерек-шеленетін айрықша тауар болып қала береді.

Ақша - қоғамдық еңбек бөлінісі арқылы жекелеген тауар өн-дірушілерді және нарықты ортақ экономикалык организмге бірік-тіруші айналыс құралы. Ол жеке меншік еңбекті қоғамдық еңбек жүйесіне қосады, тауар өндірушілер арасындағы айырбастың ба-ламалылығын қамтамасыз етеді.

Ақшаны өзен үстінен өткен көпірмен салыстыруга болады, оның эр түрлі жагалауларында сатушылар мен сатып алушылар, сұраныс пен ұсыныс, бага мен еңбекакы орналасқан.

1-тарау. Ақшаньщ қажеттілііі, мәні және Іурлері

Қазіргі кездегі нарықта акшаның кажеттілігін жаксырақ көр-сету мақсатында Дж. Долан, Д. Кемпбелл, Дж. Кемпбеллдің сыз-басын көрсетуді дүрыс деп есептедік. Бүл сызба «Деньги, бан-ковское дело и денежно-кредитная политика» кітабында (Мэскеу-Ленинград, 1991 ж., 1 3-бет) келтірілген.

тауарлар

ұлттык өнімнің

шығыны

Өнім нарьны

жиынтық

Фирмалар

Отбасы шаруашылыгы

ресурстардыц

Ресурстар нарыгы

Үлггык

табыс

рес> рстар - акша ресурстар

1. 1. сьгзба. Тауарлар мен кызметтер агымынык сызбасы.

Сызбада тауарлар мен қызметтер ағымы көрсетілген, оларды үй шаруашылықтары (кәсіпкерлер) жэне фирмалар (занды түлға-лар) айырбастайды, бүл ағым айырбас кезінде жүзеге асырылған ақшалай төлемдердің қарама-қарсы ағымымен теңестіріледі. Та-уарлар мен қызметтердің ағымдары сағат тілі бойынша бағыт-талган; ақшалай төлемдердің ағымдары сағат тіліне қарсы бағыт-талған. Осы экономикалық жүйеде жеке кәсіпкерлер (үй шаруа-шылықтары) және фирмалар ендіретін тауарлар мен қызметтерді сатып алады. Сызбаның төменгі бөлігінде көрсетілген фирмалар нарығындагы фирмалар өз өндірістері үшін кажетті ресурстарды - жұмысшы күшін, капиталды жэне табиги ресурстарды сатып алады.

Осы жағдайда барлық ресурстар үй шаруашылықтарына тие-сілі, бүл шаруашылықтар сэйкес акша төлемдерін ресурстар үшін фирмаларға сатады; яғни төлемдер еңбекақы, пайыз, ренталық төлемдер жэне т. б. түрді кабылдайды.

Ішкі айналымда ел масштабындағы жиынтық айиалымдагы ұлтгық табыс пен ресурстар қозгалысы көрсетілген.

Ақшаның қажеттілігі еңбектегі ерекшеліктермен де байла-ныскан, ол шығындалған еңбектің саны бойынша ғана емес, со-нымен бірге сапасы бойынша еңбекақы түріндегі еңбек төлемінің қажетгілігін туындатады. Сондықтан акша еңбек шамасы мен тұтыну шамасын бақылау құралы ретінде қолданылады, өйткені материалдық құндылықтарды бөлу коғам мүшелерінің шығын-даған еңбегінің саны мен сапасына сэйкес жүзеге асады. Сонымен қатар ақшаның болуы мынадан туындайды:

шаруашылық қызмет нәтижелерін нақты өлшегіштерде ғана емес, сонымен қатар қүндық өлшемдермен есепке алу қажеттілігінен;

меншік нысандарының эр түрлі болуымен жэне оларға сэйкес өндірістік қатынастардың болуымен, олар тауар-ақша қатынастарына негізделген коммерциялық есеп не-гізінде шаруашылық қызметтін, ұйымдастырылуын жэне жүргізілуін алдын ала болжайды.

1. 2.

Ақшаның пайда болуы және оның мәні

Экономикадағы ақшаның пайда болуын, мэнін, қызметі мен рөлін анықтау ұмтылыстарының көп гасырлык тарихы бар, атап айтқанда бүл сұрақтар Аристотель, А. Смит, Д. Рикардо, К. Маркс жэне т. б. еңбектерінде-ақ қарастырылған. Ақша теориясын XX ғасырдың бірінші жартысында А. Маршал, П. Самуэльсон, Дж. Тобин, Дж. Хикс, Ф. Мишкин, М. Фридмэн және т. б. сияқты қазіргі кездегі экономикалық ғылым өкілдері дамытты.

Ақшанын пайда болуы, жаратылысы жэне мэні туралы ортақ пікір жок. Бірақ та ақшаны анықтаудың көп түрін шартты түрде екі тұжырымдамаға бөлуге болады: рационалистік жэне эволю-циялық.

Тарасов В. И. Деньги, кредит, банки. Учебное Іюсобие. Минск: Миланта, 2003. -С. 10.

Біріншісі (ол XIX ғасырдың аяғына дейін үстемдік етті) ақшаның туындауын мемлекеттің немесе адамзаттың жалпы келі-сімді бекітуінің нэтижесі ретінде түсіндіреді, яғни ақшаның туындауы тауарлық өндіріспен байланыстырылмайды.

Біздің пікірімізше, келесі тұжырым ғылыми көзқарас болып саналады, ол тауардың айырбастық құнының эволюциялық даму нэтижесі ретінде түсіндіріледі, ақша адамдардың еркіне тэуелсіз түрде пайда болды. Айырбастық құн - бүл олардың салыстыр-малы өрнектелуі немесе сатып алушылық құны.

Қү. н тауарларды бір-біріне айырбастау кезінде ғана анықта-луы мүмкін екендігі баршаға аян жэне ол мұнда айырбас құны формасында эрекет етеді. Тауар - бүл сату немесе айырбастауға арналған еңбек өнімі. Адам дайындаган зат сату немесе айыр-бастау кезінде тауарға айналады. Ал бүл ақшаның туындауы үшін объективті алгышарттарды қалыптастырады. Тауардың тулыну құны жэне құны (оны өндіруге кеткен еңбек шығындары) бола-ды. Тауарлардың пайдалылығына (үй, машина) байланысты құ-нының эр түрлі формалары бар, олар тауардың тұтынушылық құны деп аталады. Тауардың құны оны өндіруші адам еңбегінің өзгерісімен анықталады.

Тауар айырбасының дамуы тауарлар құнының эр түрлі фор-маларының ақырындап алмасуы нэтижесінде жүзеге асты:

- қарапайым немесе кездейсоқ форма, ол алғашқы қауым-дық құрылыс кезеңінде, ягни тауардың бір түрін бас-қасына қарапайым айырбастау кезінде (1 қой = 1 қап бидай) туындады. Бұл жағдайда бір тауар өзіне қарама-қарсы тауарда өз құнын өрнектеді. Тауардың басқа тауар-ға айырбасталу қабілеті соңғының құнын өрнектейді, яғни тауарда құн бар;

- толық немесе жайылыңқы формадағы құн егіншілер мен малшылардың алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісі нэ-тижесінде туындаған айырбастың дамуымен байланыс-қан. Көптеген айырбасталатын тауарлар ішінен бір неме-се бірнеше өтімді тауарлар (тұз, мал, астық) айқында-лады, оларды басқа тауарларға айырбастауға болады. Осылайша, құнның қарапайым (кездейсоқ) түрінен жайы-

I БӨЛІМ. Ақша және ақша жүйесі

лыңқы формасына өту жүзеге асырылады, яғни эр алуан тауарлардың құны бір немесе бірнеше балама тауардың құнымен (тұз, мал, астық) өрнектеледі. Әр түрлі тауар-ларды айырбастау кездейсок форма кезіндегідей өзара емес, бір немесе бірнеше ерекшеленген тауарлар арқылы жүзеге асырады. Алтынның 10 унциясы 10 кг темірге, 1 қойға, 1 қап бидайға айырбасталады; құнның жалпы формасы. Тауарлык элемнен жалпы бала-ма ретінде бір тауар алынады (басқаша айтқанда ығыс-тырылады) . Барлық тауарлар осы тауарға теңестіріледі, сол арқылы олардың арасындағы құн салыстырылады. 10 кг темір, 1 кой, 1 қап астық 10 унция алтынға теңес-тіріледі.

Әр түрлі аймақтарда осындай тауар ретінде эр түрлі тауарлар алынды. Мысалы, солтүстіктің халқы ақша ретінде бағалы аң терісін, оңтүстіктің мал өсіруші халықтары - малды, егін егуші халықтар - астықты, қалаларда - металды, яғни темірді, қорға-сынды, бағалы металдарды жэне т. б. қолданды.

Тауарды үлкен кеңістік ортасынан барлық басқа тауарлар ығыстырған жағдайда ғана, ол ақшаның жалпы бапамасы рөлінде бола алады. Мұндай ығыстыру аяқталған соң, арнайы тауар пайда болады, оның нақты формасымен жалпы балама формасы бірігеді де, бұл тауар «ақша» деген атауды алады:

- кұнның ақшалай формасы ары қарайғы айырбас нэти-жесінде жалпы балама орнына бір ақшалай тауарды коюмен сипатталады. Бүл рөлді тарихи тұрғыда алтын мен күміс жеңіп алды. Бүл тауарларды олардың шынайы табиғи қасиеттеріне (біртектілігі, бөлінбеуі, өз қасиет-терін сақтау қабілеті, жоғары құны жэне т. б. ) байланысты бөлу жүзеге асты. 1 унция - 1 фунт стерлинг. Алтын ақшалар өз құнын ақшалай тауардың құндық субстан-циясынан алады, ол алтынды өндіру саласында пайда болады, яғни олардың қү_ны кез келген басқа тауардың құны сияқты жұмыс уакытымен анықталады, соның нэти-жесінде тауарды ақшаға айырбастау баламалардың айыр-басы болып табылады.

1-тарау. Ақшаның қажеттілігі, мәні және түрлері 13

Сондыктан да акшаның мэні мынада болады, яғни тауарлык өндірісі мен айырбасы нэтижесінде тауарлық элемнен накты фор-масы бар бір арнайы тауар бөлініп шығады.

Ақшаның мэні үш қасиеттің біртұтастығымен өрнектеледі:

- ақшаның жалпы тікелей айырбасталу қасиеті бар, ягни оны тауарлар мен қызметтер үшін төлем құралы ретінде эрқашан жэне барлық жерде ешқандай шектеусіз қабыл-дануы тиіс;

- ақша тауардың айырбас құнын бейнелейді. Соның көме-гімен тауардың бағасы анықталады, ол айырбасты қам-тамасыз етеді жэне эр түрлі тұтыну құны бар эр түрлі тауарларды сандық тұрғыда салыстырады;

- ақша тауарда жинақталған жалпы жұмыс уақытының көрінісі болып табылады, жұмыс уақытының шығындары арқылы тауарлар кұны ақшамен өлшенеді.

1. 3.

Ақшаның формалары мен түрдері

Ақша айналымының тарихы мынаны дэлелдейді, яғни ақша біртекті масса болып табылмайды. Ол өтуі бойынша жэне өмір сүру уақыты бойынша, сонымен бірге айналым шарттары бойын-ша алуан түрлі болып келеді. Іс жүзінде ақшаның формасы де-геніміз - ақшаның белгіленген типіндегі заттық айырбас құны, ол айналымдағы тұрақтылықты көрсетеді. Әр түрлі балама тауар-ларға, бағалы металдарға, қарыз міндеттемелеріне, банк депозит-теріне өзгере отырып, ақша өз формасын қалыптастырады. Ақша формалары ретінде алтын, күміс монеталар, қағаз жэне несиелік ақшалар баршаға аян.

Ақшаның материалдық-заттық ерекшеліктеріне сэйкес оны толыққүнды жэне пюлыққұнсыз деп шартты түрде бөлуге болады.

Толыққұнды ақша - номиналды қүлы сатып алушылық құ_- нымен сэйкес келетін ақша, яғни дайындау кезінде көрсетілген ҚрІ. олардың құрамындағы металдың (алтын, күміс) құнына сэй-кес келеді. Оларға алтын жэне күміс монеталар жатады.

I БӨЛІМ. Ақша және ақша жүйесі

Толыққунды емес ақша - сатып алушылык кұны ақша қаты-настарының тасымалдаушысы ретіндегі тауар кұнынан асатын ақша. Толыққұнсыз емес ақшаларға билондық монеталар, қағаз және несиелік ақшалар жатады.

Ақша өзінің даму эволюциясында мынандай сатыларды өтті:

1) Металдық;

2) Қагаздық;

3) Несиелік;

4) Электрондық акша.

Металл ақшалар - бүл толыққұнды, нағыз ақшалар, олар-дың номиналдык құны (оларга қойылған құн) нақты құнына, яғни өздері дайындалган металл құнына сәйкес келеді. Металл ақ-шалар (мыс, күміс, алтын) әр түрлі формада болады: алдымен бірліктік, содан соң салмақтық. Олар монета түрінде шығарылды.

Монета - бүл заңмен бекітілген формасы, сыртқы пішіні, салмақтық құрамы бар металдан дайындалған ақша белгісі.

Мемлекет монетадағы таза металдың құрамын (пробасын), салмағын, массасын, типін, эмиссия ережесін және т. б. белгі-лейді.

Металл ақшалар өз дамуында ұзақ жол жүрді, яғни олар мыс монета түрінде біздің дэуірімізге дейінгі ІІІ-ІІ ғасырларда Римде пайда болды. Ең алдымен белгіленген салмағы жэне пробасы бар жэне сәйкес таңбалармен (Мысыр, Рим, Вавилон) бекітілген ме-талл құймалар айналымға шықты.

Алғашқы монетапар біздің дәуірімізге дейінгі VII ғасырда Лидия мемлекетінде құйыла бастады, ал біздің дэуірімізге дейінгі 279-жылы Римде металдың стандартты бөліктері монета деп аталды.

Өз бейінін монетада кескіндеген түлға А. Македонский болды.

Айналымға сэйкестендірілген, стандартты монеталардың ен-гізілуі ақшалардың толық көлемде қү. н шамасының қызметін, айналым мен жинақтау құралы қызметін атқаруы үшін жағдайлар жасады. Монеталар бағалы металдардан да, сонымен бірге өте арзан түсті металдардан және олардың қоспаларынан дайын-далды.

1-тарау. Ақшаның қажеттілігі, мәні және түрлері

Монеталар толыққұнды, сонымен бірге айырбастық болып бөлінеді. Толыққұнды монеталар бағалы металдардан және олар-дың қоспаларынан дайындалады, олардың номиналдық құны нақты құнмен сәйкес келеді, олар ақшаның барлық қызметін атқарады.

Айырбас монеталары арзан түсті металдардың қоспаларынан дайындалады, олардағы номиналдық құн құрамындағы металл кұнынан асып кетеді.

Монеталарды құю эмиссия ретінде қарастырылады. Эмиссия латындық «етІ88Іо»сөзінен аударғанда «шығару» деген мағына-ны береді. Ақшаныц эмиссиясы - бұл ақша белгілерінің барлық түрлерінің айналымға шыгару, ол айналымдағы ақша массасын үлғайтуға бағытталған.

Ақшаның рөлі тарихи тұрғыда алтынға бекітілген. Алтынның барлық басқа тауарлар құ-нын өрнектеу қасиеті шынайы табиғи қасиет болып саналмайды. К. Маркс табиғат ақшаны жасамайды деп атап көрсеткен. Бұл қасиет алтынға қоғам тарапынан берілді. Алтын жалпы балама рөлін атқару үшін өте сәйкес келетін тауар болып саналады, ол мыналарға байланысты болады:

Біріншіден, тұрақты, эдемі, жеңіл, шығынсыз бөліну сияқты табиғи қасиеттеріне;

Екіншіден, оның жоғары құны бар, ягни басқа металдармен салыстырганда, оны өндіру үшін көбірек уақыт шығыны кетеді.

Алтынды өндіру - өте қиын эрі капитал сыйымды жұмыс. Мысалы, 1 кг алтынды алу үшін орташа тереңдігі 3000 м жердің 100 тонна тау кенін өңдеу керек.

Алтынның негізгі өндірушілері болып Оңтүстік Африка Республикасы (элемдік өндірістің 1/3 бөлігі), Ресей, Өзбекстан саналады.

Қазақстанда көптеген алтын кеніштері бар, шамамен алганда алтынның жылдық өндірісі 30 тоннаны құрайды.

Тауарлық өндіріс пен айналым көлемдерін кеңейту айырбас операцияларының өсуіне экелді. Толыққұнды ақшалар шектеулі саны және жогары шыгындарына байланысты шаруашылықтың өскелең сұранысын қанағаттандыра алмайды. Алтын өндіру тауар өндірісін қуып жете алмады, ақшаға деген сүранысты қамтамасыз

I БӨЛІМ. Ақша және ақша жүйесі

ете алмады, сонымен бірге жоғары кұндылыгы бар алтын ақ-шалар құны бойынша аз айналымды қамтамасыз ете алмады. Сондықтан оны өзінің орынбасарларымен (құн белгілері) алмас-тыру қажеттілігі туындады, олардың номиналды құны оларды өндіруге кеткен еңбектің шынайы құнынан жоғары болады.

Оларға үсақ монеталар, қағаз жэне несиелік ақшалар жатады.

Қагаз ацшалар - нағыз ақшалардың өкілдері. Тарихи тұр-ғыда қагаз ақшалар металдық айналымнан туындады жэне бұ-рын-сонды айналымда болған күміс жэне алтын монеталардың орынбасарлары ретінде эрекет етті. Айналым барысында металл ақшалар көшті жэне тозды, бастапқы формасы мен құнын жо-ғалтты, сонымен бірге оларды сақтау, тасымалдау жэне тауар-ларды көп мөлшерде сатып алу кезінде пайдалану өте ыңғайлы. Осыған байланысты оларды нағыз ақшалардың орынбасарла-рымен, яғни қағаз ақшалармен апмастырудың объективті мүм-кіндігі туындады. Олардың мэнісі мынада, яғни олар мемлекет тарапынан мэжбүрлі бағаммен шығарылатын ақша белгілері болып табылады.

Қағаз ақшалардың өзіндік құны жоқ, егер оларды шығару шыгындары болса, онда олар номиналды құнға сэйкес келмейді. Мысалы, 5 мың теңгелік қағаз ақшаның бір купюраны шығару шыгындарына тең қүны болуы мүмкін, ал ол шыгын тиын ғана тұруы мүмкін. Бұл купюраға 5 мың теңгелік құны бар тауарды сатып алуға болады.

Табиғаты бойынша қағаз ақшаларға тұрақсыздық тән екен-дігін атап өту керек. Олар үнемі ақша айналымы арнасында жүреді, оларды толтырады жэне шектен тыс эмиссия негізінде акша массасының айналымда жүрген тауар массасына сэйкес келмеуі нэтижесінде құнсызданады, сэйкесінше ол инфляцияға әкеледі.

Әрбір егеменді мемлекет өзінің ұлттық валютасын, яғни өз атауы бар, әр түрлі купюра мен бағаммен қағаз акшаларын шы-ғарады. АҚШ өз валютасын - доллар, Ресей - рубль, Қазақстан -теңге деп атайды. Қагаз ақшалардьщ кемшіліктері де бар. Олар-дың ең бастысы мынада жатыр, яғни біріншіден, оларды ұрлап алу өте оңай, екіншіден, оларды тасымалдау өте қымбатқа түседі.

1-тарау. Ақшаның қажеттілігі, мәні жанс түрлері

Өндірістің дамуы, коммерциялық жэне банктік несиелеу са-ласының кеңеюі нэтижесінде металл ақшалар тауар айналы-мының кажеттіліктерін қанағаттандыруды тоқтатты жэне оның орынбасарларымен катар несиелік кағаздар пайда болды.

Қағаз ақшалар сатып алу жэне төлем құралдары ретінде мем-лекет қажеттіліктерін қанагаттандыру үшін арналған. Қазақстан-дағы олардың эмитенттері болып Ұлттық Банк есептеледі. Шыға-рылған ақшаның номиналды құны жэне оларды шығару құны (қағаз шығындары, басып шығару) арасындағы айырма мемле-кеттік бюджетке кететін эмиссиялық табысты қүрайды. Қағаз ақшалар екі қызметті гана атқарады: айналым қүралы жэне төлем құралы. Олар алтын стандартты алып тастағаннан кейін ішінара жинақтау қызметін атқара алады.

Қағаз - ақша айналымы үнемі көмекші сипатта болады. Қағаз ақшалардың ұзақ, дербес айналымы мүмкін емес, өйткені олар-дың жоғарыда көрсетілген кемшіліктері бар. Сондықтан олармен қатар несиелік ақшалар эрекет етеді.

Несиелік ақшалар - айналымдағы толыққұнды ақшаларды алмастыратын жэне несие белгісі ретінде эрекет етуші қағаз ақша белгілері. Олардың өзіндік құны болмайды, балама тауарда көр-сетілген құнның өрнегі. Несиелік ақшалардың негізгі эмитенті болып банк жүйесі есептеледі.

Тауарларды сатып алу бойынша ірі мэмілелерге банктердің несие беруі қағаз ақшаларды алмастырады, яғни несиелік ақша-лар тауар айналымының қажеттілігін қанағаттандырады.

Несиелік ақшапар өз дамуында мынандай сатылардан өтті: вексель, банкнота, чек, электронды ақшалар жэне олардың соңғы түрі - несиелік жэне пластикалық карточка.

Вексель - бүл вексель айналысының заңымен бекітілген мерзім ішінде онда көрсетілген соманы сөзсіз төлеу жөніндегі қарыздық міндеттеме. Вексельдер жай жэне аудармалы деп бө-лінеді. Жай вексельді қарыз алушы береді. Бұл вексель берушінің сөзсіз міндеттемесі, ол вексель ұсынушыға белгіленген соманы төлеуі тиіс.

; • Аудармалы вексель (тратта) - вексель беруші кредитордың (Ірассант) қарыз алушыға (трассат) белгіленген мерзімде көрсе- ТІПГРҢ ^пманы ү"' ^; "'" ^; түлғаға (ремитентке) төлеуі жөніндегі бұй-2 1э*ш • • '••- ^-'

I БӨЛІМ. Ақша және ақша жүиесі

рығы. Вексель бойынша төлем аваль (вексельдік кепілдік) көме-гімен төленуі мүмкін, ол қосымша беттегі вексельде жэне ал-лонжда «аваль ретінде есептеу» деген жазумен ресімделеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.