Үндістанның сыртқы және ішкі саясаты
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен ерекшеліктері ... ... ... ... .11
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері ... ... 11
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы ... ... 19
2 Үндістанның ішкі саясаты ... ... ... ... ..23
2.1 Үндістанның экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Әлеуметтік мәдени дамуы ... ... ... ... ... 31
2.3 Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы күрес ... .38
3 Үндістанның сыртқы саясаты ... ... ..42
3.1 Үндістанның сыртқы саясаты және Үнді.Пәкістан, ҚХР арасындағы қатынасы ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Ресей.Үндістан қатынасы және халықаралық ұйымдары мен байланыстары ... ... ... ... ... ... ..54
3.3 Қазақстан.Үндістан арасындағы сыртқы . саяси және экономикалық байланыс ... ... ... ... ... ... .60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... .72
Қосымша
1 Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен ерекшеліктері ... ... ... ... .11
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері ... ... 11
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы ... ... 19
2 Үндістанның ішкі саясаты ... ... ... ... ..23
2.1 Үндістанның экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.2 Әлеуметтік мәдени дамуы ... ... ... ... ... 31
2.3 Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы күрес ... .38
3 Үндістанның сыртқы саясаты ... ... ..42
3.1 Үндістанның сыртқы саясаты және Үнді.Пәкістан, ҚХР арасындағы қатынасы ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Ресей.Үндістан қатынасы және халықаралық ұйымдары мен байланыстары ... ... ... ... ... ... ..54
3.3 Қазақстан.Үндістан арасындағы сыртқы . саяси және экономикалық байланыс ... ... ... ... ... ... .60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... .72
Қосымша
Берілген тақырыпты зерттеудің маңызы зор. Оның маңыздылығы келесі көрсетілеген себептерден көруге болады.
Біріншіден, Үндістан өзінің тарихында ең маңызды кезеңдердің өзінде – ақ басынан өткерген Үндістан тәуелсіздігін алғаннан кейін. Ол өзінің тәуелсіздігін қантөгіссіз қол жеткізген еді. Мохандаса Карамчанда Гандидің қантөгіске қарсы пацифистік философиясының әсері болмай қалмады. Үндістаның бірінші премьер – министірі Джавахарлала Нерудің барлық сыртқы саясатына ықпал еті. Осы екі мемлекет қайраткерлерінің ықпалымен мемлекеттің бүкіл сыртқы және ішкі саясаты сипаты қалыптасты, яғни бейбітшілік қылмыспен қантөгіске жол жоқ, сонымен қоса 1949 жылы Джавахарлала Неру Үндістанның «саясатын идеяларды ұлттық ортақ белгісі бойынша байланыстыру» деп сипаттады.
Екіншіден, бейбітшілік теориясының шығу тарихын, оның іске асуы мен маңыздылығын зерттеу нәтижесінде бұл бағыттың маңыздылығын анықтап берді. Ол бағыт кезінде Үндістанның әскери – экономикалық державаға айналуына себепші болмақ.
Үшіншіден, Үндістанның 17 жылдық тәуелсіздігіне арналған қорытынды жасау арқылы жаһандық және аймақтық саясатта өзін таныту.
Төртіншіден, тақырыптың маңыздылығы Оңтүстік Азияның ерекшеліктерімен тығыз байанысты. Мұнда ТМД, АҚШ, ҚХР сияқты ұлы державалар түйіскен және тағы бір маңызды Үндістан мен Пәкістанның қарым – қатынасы.
Бесіншіден, 1974 жылы Үндістан бірінші рет ядролық сынақ өткізді, ал 1998 жылы өзінің алғашқы ядролық бомбасын ойлап тапты. 2 аптадан кеін Пәкістан ядролық қару қолданысқа енгізуге, өз ядролық қаруын жедел түрде іске асырып, ядролық қаруы бар мемекеттер атарына қосылды. Пәкістан бұл қаруды жасақтауға Қытайдың метериалы мен технологиясы арқылы жеткені белгілі. Яғни Үндістандық қарулану жолын қайталады десек те болады.
Біріншіден, Үндістан өзінің тарихында ең маңызды кезеңдердің өзінде – ақ басынан өткерген Үндістан тәуелсіздігін алғаннан кейін. Ол өзінің тәуелсіздігін қантөгіссіз қол жеткізген еді. Мохандаса Карамчанда Гандидің қантөгіске қарсы пацифистік философиясының әсері болмай қалмады. Үндістаның бірінші премьер – министірі Джавахарлала Нерудің барлық сыртқы саясатына ықпал еті. Осы екі мемлекет қайраткерлерінің ықпалымен мемлекеттің бүкіл сыртқы және ішкі саясаты сипаты қалыптасты, яғни бейбітшілік қылмыспен қантөгіске жол жоқ, сонымен қоса 1949 жылы Джавахарлала Неру Үндістанның «саясатын идеяларды ұлттық ортақ белгісі бойынша байланыстыру» деп сипаттады.
Екіншіден, бейбітшілік теориясының шығу тарихын, оның іске асуы мен маңыздылығын зерттеу нәтижесінде бұл бағыттың маңыздылығын анықтап берді. Ол бағыт кезінде Үндістанның әскери – экономикалық державаға айналуына себепші болмақ.
Үшіншіден, Үндістанның 17 жылдық тәуелсіздігіне арналған қорытынды жасау арқылы жаһандық және аймақтық саясатта өзін таныту.
Төртіншіден, тақырыптың маңыздылығы Оңтүстік Азияның ерекшеліктерімен тығыз байанысты. Мұнда ТМД, АҚШ, ҚХР сияқты ұлы державалар түйіскен және тағы бір маңызды Үндістан мен Пәкістанның қарым – қатынасы.
Бесіншіден, 1974 жылы Үндістан бірінші рет ядролық сынақ өткізді, ал 1998 жылы өзінің алғашқы ядролық бомбасын ойлап тапты. 2 аптадан кеін Пәкістан ядролық қару қолданысқа енгізуге, өз ядролық қаруын жедел түрде іске асырып, ядролық қаруы бар мемекеттер атарына қосылды. Пәкістан бұл қаруды жасақтауға Қытайдың метериалы мен технологиясы арқылы жеткені белгілі. Яғни Үндістандық қарулану жолын қайталады десек те болады.
I Жалпы теориялық әдебиеттер
1. Назарбаев Н. А. Пять лет независимости. – Алматы: Казахстан, 1996. – 624 с.
2. Назарбаев Н. А. Стратегия трансформации общества и возрождения евразийской цивилизации. – Москва: Экономика, 2000. – 543 с.
3. Назарбаев Н. А. Критическое десятилетие. – Алматы: Атамура, 2003. – 240 с.
4. Назарбаев Н. А. На пороге ХХI века. – Алматы: Онер, 1996. – 288 с.
5. Назарбаев Н. А. Евразийский Союз: идеи, практика, перспективы 1994-1997. – Москва: Фонд содействия развитию социальных и политических наук, 1997. – 480 с.
6. Назарбаев Н. А. Рынок и социально-экономическое развитие. – Москва: Экономика, 1994. – 495 с.
7. Назарбаев Н. А. В потоке истории. – Алматы: Атамура, 1996. – 296 с.
8. Назарбаев Н. А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана. - Алматы: Данкер, 2001.– 17 с.
9. Назарбаев Н. А. Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира. Послание Президента страны народу Казахстана. // Казахстанская правда. – 2006. – 1 марта.
10. Назарбаев Н. А. Повышение благосостояния граждан Казахстана – главная цель государственной политики. Послание Президента страны народу Казахстана. // Казахстанская правда. – 2008. – 7 февраля.
II. Деректер
1. Договор о сотрудничестве в предотвращении конфликтов. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 25-43.
2. Международная конвенция по гражданским и политическим правам. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 234 - 236.
3. Протокол об установлении дипломатических отношений между Индией и Республикой Казахстан. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 94 - 95.
4. Протокол об установлении консульских отношений между правительством Республики Казахстан и Правительством Республики Индия. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 95 - 98.
5. Соглашение между Правительством Республики Казахстан и Правительством Республики Индия о сотрудничестве в области культуры, искусства, образования, науки, средств массовой информации и спорта. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 426 - 429.
III монография мен мақалалар
1. Предупреждение конфликтов или интервенция // Internationale Politik. Спец. выпуск журнала на русс. яз. – 2002. - № 11. – С. 69-72.
2. Шмит М. Борьба с терроризмом и применение силы с точки зрения международного права // Монография № 5 Центра им. Маршалла. – Гармиш Партенкирхен. – 2003. – С. 2-6.
3. Кауль Т. Н. Индия и Азия. – М.: Наука, 2005. – 372 с.
4. Бельков О. Международное гуманитарное право: причины актуализации // Власть. – 2007. - № 4. – С. 26 - 28.
5. Петровский В. Международное гуманитарное право // Международная жизнь. – 1999. - № 11. – С. 14 - 18.
6. Полонская Л. Р. Этноконфессиональные проблемы в политической истории // Восток. - 2002. - № 2. – С. 54 - 59.
7. Лунев С. И. Индия и США: межгосударственные отношения. – М.: Высшая школа, 2006. – 413 с.
8. Косолапов Н. Субъекты мировой политики и международных отношений: явления, критерии, основы, технологии // МЭиМО. – 2007. - № 12. – С. 15 - 18.
9. Кулагин В. М. Мир в ХХI в.: многополюсный баланс сил или глобальный Pax Democratica (Гипотеза демократического мира в контексте альтернатив мирового развития) // Полис. - 2007. – № 1. – С. 23-37.
10. Лебедева М. М. Межэтнические конфликты на рубеже веков (методологический аспект) // Мировая экономика и международные отношения. - 2000. - № 5. – С. 58 - 63.
11. Лебедева М. М. Мельвиль А.Ю. Сравнительная политология, мировая политика, международные отношения: развитие предметных областей // Полис. – 1999. - № 4. - С. 130-140.
12. Гопал С. Джавахарлал Неру. Биография. – М.: Высшая школа, 1998. - 294 с.
13. Празаускас А. А. Этнос, политика, государство в современной Индии. – М.: Алгоритм, 2000. – 224 с.
14. Азад А К. Индия добивается свободы. - М.: Наука, 1991. – 377 с.
15. Неру Дж. Внешняя политика Индии. Избранные речи и выступления. - М.: Высшая школа, 1996. - 4ЗЗ с.
16. Клюев Б. И. Секуляризация в Индии // НАА. – 1998. - № 2. – С. 34-37.
17. Кондрацкий И. В. Ядерная доктрина Индии и проблема нераспространения ядерного оружия в Южной Азии. - М.: Высшая школа, 2005. – 369 с.
18. Москаленко В. Исламский радикализм набирает силу. // Азия и Африка сегодня. - №6. – 2003. - С. 27 - 29.
19. Капто А. С. От культуры войны к культуре Мира. - М.: Дрофа, 2002. 310 с.
20. Султанов Б. Сантанама К. Перспективы укрепления казахстанско-индийского партнерства. – Алматы: КИСИ, 2006. – 212 с.
21. Ушаков Н. А. Международное право.- М.: Высшая школа, 2000. - 242 с.
22. Торкунов А. В. Современные международные отношения и мировая политика. – М.: Просвещение: МГИМО, 2004. – 435 с.
23. Мамаев Ш. Зона российской ответственности // Континент. - № 4. – 2007. - С. 12-17.
24. Ахунин Е.Г. Куда податься бедному кашмирцу? // Новое время, 2002. – № 43. – C. 26 -29.
25. Корнилов А. А. Индийские эксперты о конструктивных и деструктивных факторах сотрудничества Индии и России. - М., 2005. – 379 с.
26. Ибраев Р. Казахстанско-индийские отношения: состояние и перспективы // Казахстан и мировое сообщество. – 1999. – № 2. – С. 127 - 128.
27. Кузнецов В. КНР – Индия: трудный путь к взаимоотношению // Азия и Африка. – 2004. - № 5. – С 175 - 176.
28. Шаумян Т. Л. Индия и государства Центральной Азии // Восток. – 1999. - № 5. – С. 197 - 198.
29. Браун Т. Айяр в Астане. Индия и Казахстан обсуждают проекты паназиатской газовой системы // Казахстанская правда. – 18 февраля 2005. –
№ 37.
30. Шреплер Х. А. Международные организации: Справочник. – М., 1995. – 223 с.
31. Стобдан Ф. В Индию через Китай // Эксперт – Казахстан. - № 2, - 15 февраля 2004. – С. 76 - 77.
32. Цыганков П. А. Международные отношения: теории, конфликты, организации. – М.: Альфа-М, 2004. – 202 с.
33. Егоров С. А. Актуальные проблемы права вооруженных конфликтов. – М., 2000. – 455 с.
34. Ответственность по защите (Responsibility to Protect). Доклад Международной комиссии по проблемам вмешательства и государственного суверенитета (комиссии Санун-Эванса). – Оттава, 2001. – С. 3-4.
35. Лунев С. И. Дипломатия в Южной Азии. – М., 1999. – 237 с.
36. Лунев С. И. Ведущие позиции Индии в системе международных отношений в Южной Азии и ее противоборство Пакистаном // Роль ключевых стран в международных отношениях в 1990-е годы. – М., 1995. – С. 249 - 251.
37. Murthy P. India and Its Neighbours: the 1990s and Beyond // Strategic Analysis, - November 2000. – 148 - 149 p.
38. Bakshi J. Russian Policy Towards South Asia // PUP, - 2007. – 231 - 232 p.
39. Pugwash Study Group on Intervention, Sovereignty and International security // Pugwash Occasional Papers. – 2000. – February. – P. 21 - 22.
40. Preemptive Military Action and Legitimate use of Force. Materials of 11th European Security Forum (CEPS – IISS). – Brussels, 2003. – P. 59 - 60.
1. Назарбаев Н. А. Пять лет независимости. – Алматы: Казахстан, 1996. – 624 с.
2. Назарбаев Н. А. Стратегия трансформации общества и возрождения евразийской цивилизации. – Москва: Экономика, 2000. – 543 с.
3. Назарбаев Н. А. Критическое десятилетие. – Алматы: Атамура, 2003. – 240 с.
4. Назарбаев Н. А. На пороге ХХI века. – Алматы: Онер, 1996. – 288 с.
5. Назарбаев Н. А. Евразийский Союз: идеи, практика, перспективы 1994-1997. – Москва: Фонд содействия развитию социальных и политических наук, 1997. – 480 с.
6. Назарбаев Н. А. Рынок и социально-экономическое развитие. – Москва: Экономика, 1994. – 495 с.
7. Назарбаев Н. А. В потоке истории. – Алматы: Атамура, 1996. – 296 с.
8. Назарбаев Н. А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана. - Алматы: Данкер, 2001.– 17 с.
9. Назарбаев Н. А. Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира. Послание Президента страны народу Казахстана. // Казахстанская правда. – 2006. – 1 марта.
10. Назарбаев Н. А. Повышение благосостояния граждан Казахстана – главная цель государственной политики. Послание Президента страны народу Казахстана. // Казахстанская правда. – 2008. – 7 февраля.
II. Деректер
1. Договор о сотрудничестве в предотвращении конфликтов. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 25-43.
2. Международная конвенция по гражданским и политическим правам. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 234 - 236.
3. Протокол об установлении дипломатических отношений между Индией и Республикой Казахстан. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 94 - 95.
4. Протокол об установлении консульских отношений между правительством Республики Казахстан и Правительством Республики Индия. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 95 - 98.
5. Соглашение между Правительством Республики Казахстан и Правительством Республики Индия о сотрудничестве в области культуры, искусства, образования, науки, средств массовой информации и спорта. В сб. Сборник документов по международному праву / под ред. К. К. Токаева. – Алматы: САК, 2007. – С. 426 - 429.
III монография мен мақалалар
1. Предупреждение конфликтов или интервенция // Internationale Politik. Спец. выпуск журнала на русс. яз. – 2002. - № 11. – С. 69-72.
2. Шмит М. Борьба с терроризмом и применение силы с точки зрения международного права // Монография № 5 Центра им. Маршалла. – Гармиш Партенкирхен. – 2003. – С. 2-6.
3. Кауль Т. Н. Индия и Азия. – М.: Наука, 2005. – 372 с.
4. Бельков О. Международное гуманитарное право: причины актуализации // Власть. – 2007. - № 4. – С. 26 - 28.
5. Петровский В. Международное гуманитарное право // Международная жизнь. – 1999. - № 11. – С. 14 - 18.
6. Полонская Л. Р. Этноконфессиональные проблемы в политической истории // Восток. - 2002. - № 2. – С. 54 - 59.
7. Лунев С. И. Индия и США: межгосударственные отношения. – М.: Высшая школа, 2006. – 413 с.
8. Косолапов Н. Субъекты мировой политики и международных отношений: явления, критерии, основы, технологии // МЭиМО. – 2007. - № 12. – С. 15 - 18.
9. Кулагин В. М. Мир в ХХI в.: многополюсный баланс сил или глобальный Pax Democratica (Гипотеза демократического мира в контексте альтернатив мирового развития) // Полис. - 2007. – № 1. – С. 23-37.
10. Лебедева М. М. Межэтнические конфликты на рубеже веков (методологический аспект) // Мировая экономика и международные отношения. - 2000. - № 5. – С. 58 - 63.
11. Лебедева М. М. Мельвиль А.Ю. Сравнительная политология, мировая политика, международные отношения: развитие предметных областей // Полис. – 1999. - № 4. - С. 130-140.
12. Гопал С. Джавахарлал Неру. Биография. – М.: Высшая школа, 1998. - 294 с.
13. Празаускас А. А. Этнос, политика, государство в современной Индии. – М.: Алгоритм, 2000. – 224 с.
14. Азад А К. Индия добивается свободы. - М.: Наука, 1991. – 377 с.
15. Неру Дж. Внешняя политика Индии. Избранные речи и выступления. - М.: Высшая школа, 1996. - 4ЗЗ с.
16. Клюев Б. И. Секуляризация в Индии // НАА. – 1998. - № 2. – С. 34-37.
17. Кондрацкий И. В. Ядерная доктрина Индии и проблема нераспространения ядерного оружия в Южной Азии. - М.: Высшая школа, 2005. – 369 с.
18. Москаленко В. Исламский радикализм набирает силу. // Азия и Африка сегодня. - №6. – 2003. - С. 27 - 29.
19. Капто А. С. От культуры войны к культуре Мира. - М.: Дрофа, 2002. 310 с.
20. Султанов Б. Сантанама К. Перспективы укрепления казахстанско-индийского партнерства. – Алматы: КИСИ, 2006. – 212 с.
21. Ушаков Н. А. Международное право.- М.: Высшая школа, 2000. - 242 с.
22. Торкунов А. В. Современные международные отношения и мировая политика. – М.: Просвещение: МГИМО, 2004. – 435 с.
23. Мамаев Ш. Зона российской ответственности // Континент. - № 4. – 2007. - С. 12-17.
24. Ахунин Е.Г. Куда податься бедному кашмирцу? // Новое время, 2002. – № 43. – C. 26 -29.
25. Корнилов А. А. Индийские эксперты о конструктивных и деструктивных факторах сотрудничества Индии и России. - М., 2005. – 379 с.
26. Ибраев Р. Казахстанско-индийские отношения: состояние и перспективы // Казахстан и мировое сообщество. – 1999. – № 2. – С. 127 - 128.
27. Кузнецов В. КНР – Индия: трудный путь к взаимоотношению // Азия и Африка. – 2004. - № 5. – С 175 - 176.
28. Шаумян Т. Л. Индия и государства Центральной Азии // Восток. – 1999. - № 5. – С. 197 - 198.
29. Браун Т. Айяр в Астане. Индия и Казахстан обсуждают проекты паназиатской газовой системы // Казахстанская правда. – 18 февраля 2005. –
№ 37.
30. Шреплер Х. А. Международные организации: Справочник. – М., 1995. – 223 с.
31. Стобдан Ф. В Индию через Китай // Эксперт – Казахстан. - № 2, - 15 февраля 2004. – С. 76 - 77.
32. Цыганков П. А. Международные отношения: теории, конфликты, организации. – М.: Альфа-М, 2004. – 202 с.
33. Егоров С. А. Актуальные проблемы права вооруженных конфликтов. – М., 2000. – 455 с.
34. Ответственность по защите (Responsibility to Protect). Доклад Международной комиссии по проблемам вмешательства и государственного суверенитета (комиссии Санун-Эванса). – Оттава, 2001. – С. 3-4.
35. Лунев С. И. Дипломатия в Южной Азии. – М., 1999. – 237 с.
36. Лунев С. И. Ведущие позиции Индии в системе международных отношений в Южной Азии и ее противоборство Пакистаном // Роль ключевых стран в международных отношениях в 1990-е годы. – М., 1995. – С. 249 - 251.
37. Murthy P. India and Its Neighbours: the 1990s and Beyond // Strategic Analysis, - November 2000. – 148 - 149 p.
38. Bakshi J. Russian Policy Towards South Asia // PUP, - 2007. – 231 - 232 p.
39. Pugwash Study Group on Intervention, Sovereignty and International security // Pugwash Occasional Papers. – 2000. – February. – P. 21 - 22.
40. Preemptive Military Action and Legitimate use of Force. Materials of 11th European Security Forum (CEPS – IISS). – Brussels, 2003. – P. 59 - 60.
Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Халықаралық қатынастар және құқықтану факультеті
Халықаралық қатынастар кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Үндістанның сыртқы және ішкі саясаты
Орындаған: 4 курс студенті
Танирберген Айнур
Ғылыми жетекшісі:
аға оқытушы Көлбаев А.К.
Қорғауға жіберілді
кафедра меңгерушісі
тарих ғылымдарының докторы,
профессор Кузнецов Е.А.
__________________________
____ ____________ 2009 ж.
Алматы,
2009 жыл
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .11
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері ... ... 11
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы ... ... 19
2 Үндістанның ішкі
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 23
2.1 Үндістанның экономикалық дамуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.2 Әлеуметтік мәдени
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .31
2.3 Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы күрес ... .38
3 Үндістанның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 2
3.1 Үндістанның сыртқы саясаты және Үнді-Пәкістан, ҚХР арасындағы
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Ресей-Үндістан қатынасы және халықаралық ұйымдары мен
байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
3.3 Қазақстан-Үндістан арасындағы сыртқы – саяси және экономикалық
байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..68
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
Қосымша
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Берілген тақырыпты зерттеудің маңызы
зор. Оның маңыздылығы келесі көрсетілеген себептерден көруге болады.
Біріншіден, Үндістан өзінің тарихында ең маңызды кезеңдердің өзінде –
ақ басынан өткерген Үндістан тәуелсіздігін алғаннан кейін. Ол өзінің
тәуелсіздігін қантөгіссіз қол жеткізген еді. Мохандаса Карамчанда Гандидің
қантөгіске қарсы пацифистік философиясының әсері болмай қалмады. Үндістаның
бірінші премьер – министірі Джавахарлала Нерудің барлық сыртқы саясатына
ықпал еті. Осы екі мемлекет қайраткерлерінің ықпалымен мемлекеттің бүкіл
сыртқы және ішкі саясаты сипаты қалыптасты, яғни бейбітшілік қылмыспен
қантөгіске жол жоқ, сонымен қоса 1949 жылы Джавахарлала Неру Үндістанның
саясатын идеяларды ұлттық ортақ белгісі бойынша байланыстыру деп
сипаттады.
Екіншіден, бейбітшілік теориясының шығу тарихын, оның іске асуы мен
маңыздылығын зерттеу нәтижесінде бұл бағыттың маңыздылығын анықтап берді.
Ол бағыт кезінде Үндістанның әскери – экономикалық державаға айналуына
себепші болмақ.
Үшіншіден, Үндістанның 17 жылдық тәуелсіздігіне арналған қорытынды
жасау арқылы жаһандық және аймақтық саясатта өзін таныту.
Төртіншіден, тақырыптың маңыздылығы Оңтүстік Азияның ерекшеліктерімен
тығыз байанысты. Мұнда ТМД, АҚШ, ҚХР сияқты ұлы державалар түйіскен және
тағы бір маңызды Үндістан мен Пәкістанның қарым – қатынасы. [1]
Бесіншіден, 1974 жылы Үндістан бірінші рет ядролық сынақ өткізді, ал
1998 жылы өзінің алғашқы ядролық бомбасын ойлап тапты. 2 аптадан кеін
Пәкістан ядролық қару қолданысқа енгізуге, өз ядролық қаруын жедел түрде
іске асырып, ядролық қаруы бар мемекеттер атарына қосылды. Пәкістан бұл
қаруды жасақтауға Қытайдың метериалы мен технологиясы арқылы жеткені
белгілі. Яғни Үндістандық қарулану жолын қайталады десек те болады.
Қазіргі кезде негізгі ірі саясаткер зерттеушілердің ойы бойынша
Оңтүстік Үндістан мен Солтүстік Үндістанның өзінде саяси толқулар,
қақтығыстар болуы әбен мүмкін. Бұл әрине оның сыртқы саясатына әсер ететіне
күмән жоқ.
Яғни, ол дүние жүзіндегі ең ықпалды державалардың бірі болуы да ғажап
емес.
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа
жолдауында былай деді: Біздің ең жақсы қаруымыз ұлттық қорғанысты
қамтамасыз ету және болашақтағы алға басудағы нақты күшіміз интеграциялық
саясаттың нақты күші болып табылмақ.[2]
Жоғарыда көрсетілгендей диплом жұмысының өзектілігі айқын болып тұр.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жұмысты жазу барысында тарихтық принципы
пайдаланды, объективті, ғылыми және практикалық маңыздылығы. Үндістанның
ішкі және сыртқы саясатына арналған әдебиеттердің тарихнамасына кіріспей
тұрып, қазіргі тарихнаманың фундаментальді жұмыстарының бар екен айтқымыз
келеді.
Әлеуметтік-саяси әдебиеттерді үш топқа бөлуге болады:
Теоретикалық базасы ретінде ресей авторларының еңбектері пайдаланды.
Зерттеу барысында Кауль Т. Н. Индия и Азия, Полонской Л. Р.
Этноконфессиональные проблемы в политической истории, Лунев С. И. Индия
и США: межгосударственные отношения, Гопал С. Джавахарлал Неру.
Биография, Празаускас А. А. Этнос, политика, государство в современной
Индии [3] еңбектеір көмек көрсетті.
Бұл зерттеуде бай аналитикалық және нақтылынған материалдар
пайдалынған, Үндістан саясатының қазіргі этаптарына толық талдау берілді.
Ресей зерттеушілері Кауль Т. Н. пен Празаускас А. А. қазіргі этаптағы
Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының ұғымын толық ашып берді, бұл
мәсесіне толық талдау берді және бұл сұраққа қатысты көрші мемлекеттерінің
позицияларын негіздеп берді.[4]
Екінші топты Қазақстан зерттеушілерінің еңбектері құрайды, олар бұл
тақырыпқа толық талдау беріп, Үндістан мен Ресей, Қазақстан арасындағы
қарым-қатынасты мәселесін ашып көрсетті және екі жақты қарым – қатынасының
келешегінің дамуын айқындады.[5]
Қазақстан мен Үндістан арасындағы ұлттық достық қатынастар ерекше бір
орын алады.
Үшінші топ, шетел авторлары.
Шетел авторлары негізгі акцентті мемлкеттердің қызметін санға салды.
Сондай-ақ, Ресей мен Қазақстанның Үндістанмен ынтымақтастығының құқықтық
астарлары мен халықаралық қатынастар теориясына қатысты мәселелерге терең
талдау жасалды.
Үндістан тәуелсіздігінің алғашқы 17 жылында елдің сыртқы саяси
бағытының негізгі қағидаларын әзірлеуде Джавархарлал Нерудің сіңірген
еңбегі зор.[6] Нерудің билік басында отырғанына 10 жыл толар алдында ол
әлемдік қоғамдыстық пікірін қалыптастырған азамат деп саналды, Әскери
үштік – Черчиль, Сталин, Рузвельт билік басынан кеткеннен кейінгі әлемдік
саяси аренадағы ең көрнекті тұлғалардың бірі деп саналды (Харперс мэгэзин,
АҚШ). Нью-Йорк таймс газеті болса Неру Қарамағындағылар-дың санасына
қорқыныш емес, махаббат ұялату арқылы елін басқарып отырған тұлғалардың
бірегейі деп жазды. Мұндай жоғары бағаға Неру саналы түрде және орталық
билікке сүйене отырып жүргізген сыртқы саясатының арқасында ие болды.[7]
Дж. Неру премьер-министр қызметімен қатар сыртқы істер министрінің де
міндетін атқарды. Қос қызметті қатар алып жүруге негіз болған еді. Үнді
Ұлттық Конгресі 1920 жылы көрші елдермен ынтымақтатсық орнату туралы қарар
қабылағанына қарамастан, Ел тәуелсіздік алғаннан кейін Үндістанның ішіндегі
жағдайға баса назар аударған Конгресс, халықаралық аренадағы оқиғаларға
тиісінше назар аудара алмады. Раджхаг патша айлағы мемориалдық кешенінде
шетелдік делегаттар мен Үндістан билік өкілдері салтанатты түрде гүл
дестелерін қоятын ресми шаралар өткізіледі. Ол жердегі ағаштардың барлығын
шет ел мемлекеттерінің жетекшілері екен.[8]
Нерудің белгілі батыстық биографы канадалық тарихшы М.Бречердің
айтуынша, Неруді 1930 жылдардың ортасынан бастап Үнді Ұлттық Конгресі
халықаралық істерді білетін ең беделді тұлға санады, ол партиялардың сыртқы
саяси ұстанымын анықтауда басты рөл атқарды: Конгресстегі немесе
Үкіметтегі бірде-бір адам, тіпті Сардар Патель Нерудің бұл салаға бақылау
жүргізу құқығын даулаған емес.
Нерудің сөзі бойынша, Сыртқы саясат күресінің философы мен архитекторы
болған кейін оны өзінің жеке (монополиясына) айналдырды. Бречердің бағалауы
соғысқа дейін және соғыстан кейінгі уақытқа сай келеді.
Екінші дүниежүзлік кезіндегі Нерумен Гандидің арасындағы шиеленісті
айтпай кетуге болмайды. Ганди 1942 жылдың тамызына дейін Индия соғысқа
араласпауын талап етеді. Нерудің шешімі бойынша Англия Индияға тәуелсіздік
берген жағдайда ғана Үндістан Англия және басқа елдермен бірге фашистерге
қарсы соғысқа қатыса алады деді. Нерудің көз қарасына 1939 жылы 14
қыркүйегіндегі жұмысшылар комитетінің конгесі тойтарыс берген. 1940 жылғы
ИНК-дағы Абдул, Калам Азат және олардың жақтастарымен Гандидің (фашистік
позициясын кеуделеген) арасындағы шиеленістер соншалықты бұзылып, жұмысшы
партиясының көптеген мүшелері жұмыстан шығып кете жаздады. 1942 ж. бірінші
жартысында Жапония Үндістанға шабуылдау қаупі туып тұрғанда ИНК-ның
ішіндегі мәселелер одан да әрі күрделенген. Сонда Ганди мынандай қайсар
мәлім етті. Егер Жапонияның армиясы Үндістанның жеріне кірсе, ол онда
Үндістанның жауы болмай Англияның жауы ретінде кіреді.[9] Конгрестің көбесі
Нерудің мәлімдемесін қолдады, тек Азат бұл жағдайда Үндістанның Жапонияға
бармақ күшімен қарсылық көрсету керектігін айтады.
Сол кездегі әйгілі жаңалық Үндістан жаңа Шығыс федерация идеясымен
байланысты болған. Солармен қатар Үндістан және Бирму, Цейлон, Ауғанстан,
Қытай және мүмкіндігінше Малаию, Тайланд және Иран ресми түрінде Үнді
мұхиты құрамына кірді.[10] Чех зерттеушісі Ян Пашлат Нерудің жоспарына
мынандай баға берген: Егер Нерудің ойлауы әлемнің құрамасы, гиганттық
федерация түсінігі болса, бұл жай қыял ғана емес. Ол тек өзінің білімімен
логикалық шешілетін бойынша мынандай тоқтамға келеді-қазір бұрынғы бөлініп,
тәуелсіз болған, шағын кішкентай елдер жабық саясат жүргізетін елдердің
кезеңі аяқталатын уақыт келді.[11]
Азат АК Үндістанның бостандыққа жетуі, Каульдің Үндістан мен Азия
кітабы әдебиетіне ерекше көңіл аудару керек.[12]
Әрине Үндістанның халықаралық саясаты Нерудің көз қарасын қолдаған.
Бречер белгіледі, Нерудің сыртқы саясат жүргізу принципі антиколонизмдік
болды, яғни Азия мен Африка халқын өз-өзін қорғау құқықтарын сақтау,
антироссизм немесе халық тепе-теңдігі болуы, әскери (әуен) әлеуметтік
блоктарға қосылмауы, яғни изоляция, бірақ жорамал бойынша тәуелді әрекеттер
арнаулы бүкіл халықаралық сұрақтардың айтылуы. Азия елдерін дүниежүзі
бойынша жаңа дамушы ел ретінде мойындау және Азиялық мемлекеттердің
құқықтарын өздеріне байланысты мәселелерін өздері шешуші деп таныды. Қарама-
қарсы блоктардың бір-бірінің қарым-қатынасындағы қатар жаңа дүниежүзлік
соғыстың болу мүмкіндігін қысқартуының басты себебі болып келеді.
Жаңа ашулар ҚХР-мен Үндістанның қарым-қатнасын ашты. Оңтүстік Азия
мемлекеттерінің тарихи қарым-қатнасының көзін ашты. ҚХР-ның көбісіне
байланысты Үндістан авторларының айтуынша, үндінің ой пікірі бойынша,
Қытай бүкіл үндінің территориясын басып алды. Олардың бостандығынсыз екі
елдің қарым-қатнасының жақсаруы мүмкін емес. Сонымен қатар үнді-қытай қарым
қатнастары ҚХР Пәкістанға байланысты, КСРО мен АҚШ тығыз байланысты болды.
Үнді ғылыми С.Чоут Нури Пекин-Вашингтон-Исламабад Үштік Одақ атты
жұмысында былай жазған: Барлық уақытта Қытай мен Пәкістанның өсіп дамуы
бір жолмен жүріп, сонымен қатар, Америка Қытайдың жақындасуы.[13]
Алғашқы әлеуметтік және экономикалық бірігулер көптеген мемлекеттермен
және олардың интеграциялық бірігуі, көптеген заманға сай механизмдердің
халықаралық процестермен байланыста болды.
Сонымен қатар әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық экологиялық
және информациялық факторлары үлкен рөл ойнайды. Екінші беталыс халықаралық
қатынастар арқылы дамуы және бағытталуы ең алғашқы әскери күш дүниежүзлік
әлеуметтік ең басты мәселелердің шешілуі, халықаралық құқықтармен қатар
байланысты. Ресей-Үнділік және Қазақстан Үнді қатнастары 1990-2006 жылдары
ғылыммен меңгерілуі сіздердің көз қарастарыңыз бойынша жеткілікті емес. Осы
екі елдерінің қарым-қатнастарын толығымен қамтитын бірде-бір толық мәлімет
жоқ. Берілген хронологиялық шектерде Үнді мен АҚШ-тың Ұлыбритания,
Германия, Францияның және т.б державаларымен Ресей Үнділік қарым-қатнастары
жайлы мәліметтер толығымен белгісіз. Негізгі белгілер кеңестік ғалымда
Ресей Үнділік қарым-қатнастардың оң жақтарына әсер етеді.[14]
Диплом жұмысының деректемелік негізі. Орыс-үнді қатынасы жайлы,
өздерінің жұмыс бабына байланысты, әрине ашық түрде объективті анализ бере
алмайды.[15]
Тағы бір орыс-үнді қатынасын басты сұрағы космостық ғаламаларды игеру
жөніндегі бірлестік, соның ішінде ИВРАН үнді зерттеу орталығында жұмыс
істеген атақты индолог Луневтің жұмыстарына арналған.[16]
Осылайша үнді ғылымында Ресей, Қытай және АҚШ елдерімен қарым-қатынасы
жөнінде кең ойлар таралған. Үндістан қарамағында анализ және зерттеу
институтында жұмыс істейтін ғалымдар (стратегиялық үштік) Ресей Қытай
Үндістан стратегиялық үштікті қолдамайды.
Мазмұны мен ықшамына байланысты аталған ақпарат көздері. Қазіргі
заманғы Үндістанның сыртқы және ішкі саясат жайындағы әдебиеттерге
толықтырулар болады.
Критериялық қарама-қайшылық және салыстырмалы анализдер. Үндістанның
саясатын жаңаша бағалауға көмектеседі.
Берілген материалды оқып білу Үндістанның Ресей және Қазақстан
Республикасымен өзара ара-қатынасын, бір-бірімен қантынасын басты
аспектілерін айқындауға, зерттеуге мүмкіндік береді.
Ақпараттық база: Дипломдық жұмыс басты ақпараттық көздері негізінде
жазылған. Бұлар ең алдымен халықаралық нормативтік-құқықтық документтер
шолулар мен материалдар.
Құнды ақпараттар: Қазақстан мен Үндістанның дипломатиялық қатынасын
құру жөнінде протокол. Сонымен қоса ИНК документі, Үндістанның
Конституциясының мәтіні, Үндістанның басқару іс-қағаздары.
Пәкістанның АҚШ, ҚХР, КСРО-ның басқару іс-қағаздары ГА БҰҰ және СБ БҰҰ-
дағы Оңтүстік Азияның өзекті мәселесі жөніндегі документтер мен
материалдар. Қосылмау қозғалысынның іс-қағаздары.
Үшінші бөлімде Үндістанның ішкі саясаты туралы түсіндірме және анализ
берілген. Үндістанда ең басты жағдайға экономика мен өнеркәсіптің
ұлғайғаныны және де ауыл шаруашылығы жатады. Ғылымның, мәдениеттің және
білімнің дамуына үлкен мән беріледі. Бұл мемлекетте терроризм мен діни
экстемизмге қарсы ішкі шалалар арасында бейбіт түрде күрес жүргізіледі.
Жұмыс толық нәтиже шығарады және берілген тапсырмалар мен алға қойған
мақсаттарға сараптама жүргізіледі. Берілген әдебиеттер қатарына
библиографиялар, тарихтар, монографиялар, жалпы теориялық мінездемелер
жатады.
Методологиялық негізі. Зерттеудің методологиялық негізіне отандық пен
шетел ғылымдарының зерттеулері жатты.
Үндістанның сыртқы және ішкі саясатын зерттеп, біз ғылыми жинақталған
әдіс пен тарихи анализге келіп тірелдік. Анализдің, тарихтың, салыстырмалы,
контент анализ, инвент анализдердің жалпы әдісінің көрсетілген себебі
дипломдық жұмыстың тақырыбын ашу болды. Дипломдық жұмыстың әдістемелерін
жазу барысында Н.Ә.Назарбаевтың ойлары мен еңбектері көп көмегін тигізді.
[17]
Ел басы өз еңбектерінде әр уақытта Егер біз ниеттерімізде салмақты
және ақылды болсақ, онда бізде өзіміздің жалпы консолидациясына негізделе
отырып дұрыс жолды таңдауға мүмкіншілігіміз бар [18]
Жұмыстың ғылыми жаңалық белгілері. Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы
сұрақты дұрыс қоюдан басталған, қазіргі кездегі Үндістанның сыртқы және
ішкі саясатына комплексті талдау беру. Жалпы Үндістанның саяси, әскери-
техниалық, ғылыми-техникалық және сауда-экономикалық потенциалына шектеле
отырып мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатын анықтау.
Диплом жұмыстың міндеттері. Диплом жұмысының негізгі міндеті қазіргі
кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатына анализ беру. Үндістанның
ішкі және сыртқы саяси, әскери-техникалық, ғылыми-техникалық және сауда-
экономикалық потенциялының негізін анықтау.
Диплом жұмыстың мақсаттары. Диплом жұмысының негізгі мақсаты:
- XX ғ.аяғы- XXI ғ. басындағы Үндістанның геосаяси жағдайының
ерекшеліктерін қарастыру;
- Қазіргі кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының смаңызын
көрету;
- Үндістанның саясатын талдау;
- Халықаралық ұйымдарда Үндістанның қатысуын талдау;
- Қазіргі кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының тұруының
стадиясын көрету;
- Үндістанның ішкі саясатын сипаттамасы зерттеу;
- сыртқы саясат, ішкі саясат ұғымын анықтау;
- бұл мәселе бойынша қорытынды жасау.
Тәжірибелік маңызы. Диплом жұмысының материалы мен қорытындысын
халықаралық қатынастар проблемасы мен дипломатияны зерттейтін студенттер
мен оқытушылар пайдалана алады.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, онда тақырыптың
өзектілігі, мақсаты мен міндеті және зерттеу методологисы қарастырылған, үш
тараудан, қорытынды, онда жұмыстың нәтижесі көрсетілген және пайдаланған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші тарауда XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси жағдайы
қарастырылған. Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі принциптері
мен артықшылығы және Үндістанның ұлттық қауіпсіздігінің концепциясы
көрсетілген.
Екінші тарауда Үндістанның сыртқы саясаты, Үндістан мен ҚХР
ынтымақтастығының негізгі сферасы, Ресей-Үндістан қатынасы, Қазақстан-
Үндістанның сыртқы саясаты және экономикалық қатынасы, Үндістан және
халықаралық ұйымдары, Қазақстан-Үндістан арасындағы сыртқы – саяси және
экономикалық байланыс зерттелген
Үшінші тарауда Үндістанның ішкі саясаты, Үндістанда өнеркәсіптің
дамуы, Үндістандағы ауылшаруашылық жағдайы, Ғылымның, мәдениеттің және
білімнің дамуы, Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы
күрес қарастырылған.
Нәтижесінде жұмыс бойынша қорытынды шығарылып, қойылған мақсаттары мен
міндеттеріне қорытынды шығарылды.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі жалпы теориялық әдебиеттерден,
деректерден, монография мен мақалалардан тұрады
Дипломдық жұмыс 80 беттен тұрады
1.Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен
артықшылығы
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері
Үндістан – қиырылары үйлесетін, озат ядролық технологиялары бар,
салтанатты түрде сыйысатын көнелік мемлекет. Үндістанда адам сенімсіз өшпес
дәстүрлері жаңа тамыры ескірмейтін, бірақ оны жаңа заман иісімен толтырады.
Үндістан – бұл атақты Гималай, тыныш жерде және салқын самалда өз
күшіңді қалыптастырып, жан рахатына бөлінесін. Дәл осы жерде Гималайда, ұлы
Прадеш, орыс суретшісі Николай Рерих рухтанып өзінің өлмес мұрасын
қалдырды.Үндістанның жаңа заманғы үлгісі – Бомбей қаласы. Басшы теңдікті
білмейтін ең үлкен порт және Үндістанның индустриялдық түйіні, банк
орталығы және сауда қызметі. Әсерін тигізетін барлық өнеркәсіптік-
экономикалық елдің дамуы Бомбейде. Бұл жерде үндістаедық Голливуд
орналасқан. Жылына 800 фильм шығаратын мықты кинофабрикалар орналасқан.
Даму дәрежесімен Үндістан буржуазиялық қатынастардан көптеген елдерді озып
алға келеді. Бірақ олардың біреуінде Үндістандағыдай Радиациялық жүк
проблемалары жоқ. Олардың негіздірі мыналар:он жарым үлкен ұлтшылдық елдегі
мемлекет және онымен байланысты тілдер проблемасы, микроұлтшылдық,
кішкентай халық пен тайпалар өмірсүрмейтін ұлттардың ұлтшылдығы.
Үндістандық орталық ерекше тен діни сенімдер (20 млн сикхтар, 100 млн
мұсылман, 800 млн. үндістер) коммуналдық. Регионалдық, секараттық т.б. [19]
Касталық тон тәуелсіздіктің алдына дейін сол кейлінде сақталды. Оның
әсері мемлекеттің дамуына қос:бір шетін кастен турақтандырылған маңызды
рольге себеп. Үндістандық кастлезм тұрақтандырылған маңызды рөльге себеп.
Үндістандық отарлықта адамның тәртібі касталық орталықта анықталады.
Көптеген тұрағылықты мемлекеттер төмен кастаға жатады, бірақ теңіздік
әлеуметтік норманы қабылдайды,өзінің рөлін саясатта және экономикада
жоғарлату үшін үміттенбейді.
Үндіс орталығында кастлизм шын мәнінде өзін-өзі басуды потенциалды
территорталдық қызмет.
Алайда, әлеуметтік – экономикалық даму басқа көзқараспен сүрмеленген
касталық рольге қарама-қайшылық есеп. Үлкен мемлекеттің ұлтшылдық
проблемалары регионалдық пен сепаративтік тудырады.
Үндістандағы этникалық процестерге байланысты орта үнділік
суперэтноста нығаю тез қабаттасты. Орталық Үндістанда экономикалық ұлттық
интеграция этникалық консолидацияны ауыстыра алмайды. Соған қарамастан
жергілікті ұлттың буржуазиялық экономика интеграцияға қарама-қайшы болды.
Кішкене серіктестік үндістандық үлкен монополиялық капиталға басшылық
рөл атқарды. Осы жерде буржуазиялық регионалдық және сепаративтік
проблемалар.
Орталық үкімет жергілікті буржуазиялық қысыммен Үндістандық орталық
административті-территориалдық реформаға мықты этикалық түрде 25 штат және
6 бірлескен территория құрды.
Бір жағынан аймақтық сепаративтік тенденциялардық күшеюіне мүмкіндік
туғызады. Реформаны жүргізген бұл тенденция зорлықсыз арна.
Саясатқа айналдырған көп ұлтшылдық, Үндістанның тіл проблемасында
тудырды. Хинди тілін ата тілі ету мүшкіндігі (онтүстік) жарты штаттық
қарсылығын тудырды. Солтүстік хинди тілін жабайы тіл деп санады.
Бір жағынан ішкі және сыртқы экономикалық дамуына байланысты ағылшын
тілін мемлекеттік тіл болуын қалады.
Мұсылмандардың 10% аз бөлшегі саясаттық өмірде Үндістанның қалпымен
көбейіп, он жылдық ішінде тәуелсіз дамуда. Қантөгістен кейін Үндістанның
бөлінген территориясында қалған мұсылмандар, Үнді – Пәкістандық екінші және
үшінші соғыстан кейін Демге деген адалдықтарын сақтады.
Үндістанда дүниежүзінде Инданезиядан кейін екінші мұсылмандық орталық
тұрды. Мұсылмандық елдің тұруын көбейтетін Пәкістан Республикасы.
Үндістанның тәуелсіздік күндерінде мұсылманның салмағы, саясаттың элита
мемлекеттің 7% азайды, полицияда – 40%-дан, -2%-ға дейін кейбір бағамен 83%
үнді мұсылмандары дискриминалдық деп санайды. Үндістан ортасында өздерінің
статусының жоғарлауына тырысады. Шекарада 1990-2000 ж. шектеу қаралады.
Үнді мұсылмандық жарқын коммунизмге байланысты.[20]
Англия басып алған Кашмир, үндістандық махараджаға 380 мың фунт
стерлингке сатылып кетті. Өйткені ол жерде жиі көтерілістер болып жатты.
Бірінші Үнді – Пәкістандық соғыстан кейін Кашмирдің кесірінен бақытты
аумақ мұсылманның жартысы азайды. 77%-дан 64%-ға үндіс – мигранттардың
жинақ саны, жергілікті тұрғындармен белгіленетін үндістандық шабуыл. Жан
басына шыққандағы жылдық кіріс Кашмирде 260 доллар құрады, ортамен
Үндістанда 450 доллар, сауаттылық – 26%, Пәкістандық Азад Кашмир 56%.
Кашмир тілі 14 мыңызды (маңызды) тілдердің арасына кіреді. Тәжірибе
нәтижесінде ол (азайып, жоғалып) соғұрлым хинди және санскритпен
ығыстырылады. Жеті миллиондық Кашмирдің территориясында 200 мыңдық
үндістандық әскер және 16-ы бақылау жүргізеді. Қауіпсіздік әріптестер. [21]
Саналған факторлар комплексі мұсылмандық анти-үндік қалпынның бағасына
және Исламабадтың жағынан сол штаттың программаларына арандатусыз әкелді.
Микро-ұлтшылдық проблемасы ерекше көне тарихымен, және географиялық
тұрғысымен, нага және мизо тайпалары (олар 300 мың адам). Ағылшындықтар
қалып қойған таулықтарда көшпенділік шаруашылықпен айналысатын, колониялық
армияға, христиандық діни баулығып, оларға Еуразиялық орташа білім берді.
Соның нәтижесінде бұл артта қалған тайпалар өздерінің интелигенциясын
жоғарлатты.
Пекин ұлттық – региондық нага және мизоны үндістерге қарсы қолданды.
Қаруланған сепаратистік қойылымда бұл тайпаларды Делиге қарсы ызаландырды.
Сотүстік – оңтүстік елге бөлуге байланысты, орталық үкімет Нагаленд және
ортақ Миорам территориясын бөлді, тұрғылықты елдің аздығына қарамастан,
жағдайды кішкене жөндейді.
Үндістанның ең қиын проблемасы, көпаспектілі сикхалық проблема, оның
қосымша бөлімі – Пенджабтың бөлінеуі туралы сұрақ.
Халықаралық аспектінің маңызы мынада, Пенджаб штаты көптенген
мағынасыз сикхалық аймақтар. Үндістанның азық-түлік базасы болып табылады
(73% товарлық бидай және 48% күріш). Соған байланысты бұл штатты маңызды
стратегиялық жағдай Үнді-Пәкістандыққа қарсы тұру.
Пенджабаның бөлінуіне байланысты Үндістанның көп ұлттық мемлекет
ретінде құлауы басталды. Халықаралық аспекттің маңызы Пенджаб штатының
көптеген сикхалық аймақтары Үндістанның сатыланданған базасы болып
саналады.
Діншілдердің арасында үкіметке шек қою пропорционалдыққа шек қоюға
(21% үнді тұрғыны, 11% үнді әскері, 22% офицердің корпусы).
Өсуімен қатар сикханен қысымымен үндістанның орталық жақсы жерлерінен
шеттету, сикхалық буржуазия Пенджабтағы Хашстан үшін, оның жаңа өзіндік
мемлекеттік территориясы экономикалық және саясаттық күрес жүріп жатты.
Пенджабтың аспект сикхалық проблема. Қиын күшпен Пенджабты жеңіп, 1856
ж. сикхтар мемлектін талқандап, ағылшындықтар қарулы сикхтардан қорқып,
олардың Британдық Империяның регионерлері ретінде діншілдік секталар,
тәуелсіздік ұлт әскери күштерімен, мүмкіншіліктеріне шығып, өз қарашағына
қолданды.
Колонизаториардың көмегінсіз Мәңгі өшпес құдайдың партиясы (АкашДам)
Сикхалық діндік орталықты социалды саясаттық ретінде қарастырды. Алайда
сикхастанның лозунгісі Лондонның діншілдік негізінде қолданыды. Өйткені
сикхтар Пенджабта көп аймақты иеленбеді.
Пенджабты Үндістан мен Пәкістанға бөлмей тұрғанда, ол жерде 61%
мұсылмандық, 26% үндістік, 13% сикхалықжер болды. Үндістан штатында Пенджаб
қаласын бөлгеннен кейін Үндістердің жартысы 61%, ал сикхтар 35%-ға өсті.
Өскен жарты үндістер мен сикхтар олардың тәстүрлі мүшкіндіктерінің қатаюына
зардап шеккен дәстүрлі-пенджабтық база тіліеде идентификациялады.
Үндістандық шовинистер сикхтарды үштеуді бастады Индуизимнің
еретиктері деп Пенджаб тілінен хинди тіліне ауыстырды. Акаш Дал Пенджаб
тілдік штат құрып сикхалық діндік негізде жаңа штат құруға белсене күресті.
Нәтижесінеде Дели Пенджабтың бөлінуіне келді. Жаңа заманғы Пенджаб штаты,
Кашмирдан қарағанда өмірде ең бай штат (орта жылдық кірісі 2,5 мың рупи,
1,5 мың орта үндістандық кіріске қарсы). Осы штат Жасыл революцияны сикхи-
фермерлер ғана қолданды. Солай ішкі буржуазиялық қарама-қайшылық
Пенджабтағы (көпті күшейтеді)әр-түрлі діндік мемкетімен Үндістан қалалық
және сикхалық, ауылдық буржуазиямен көпті күшейтеді.[22]
Келіспейтін экономикалық және саясаттың күшпен, сикханың селолық
буржуазия тереңдетіледі.
Сикхалық буржуазия Пенджабта тек саясаттық күшінен айырылған жоқ,
сонымен бірге жинаған капитандарын үндістандық экономикаға инвестициялады.
Штаттың сыртынан оқымысты жастар шектемен пропорционалды саясатқа
түседі. Беліленген жиын және басқа факторлар бұл жастарды басшыларға
айналдырды.
Үндістердің қысымымен штатта өмір сүретін пропорционалдың өзгеруіне,
конференциялармен және Пенджабтағы үндістік миграцияға байланысты.
Экстремалдардың жолы өлімге белгіленген мың адамдар сонымен бірге олардың
ойларына қарсы тұрғандар: басшылар Акаш Далдағы Лонговола, премьер –
министер И. Ганди, бас штаб әскери Үндік генералы вайьи, сенімнен шыққан
Үдістан президенті Заил Синх.
Штат деңгейінің қарама қайшылығымен тәжірибелі басқарушылықпен ҮҰҚ-ға
дәстүрлі жартылай таңдаушылары, үнділік деңгейде оны қолданушылар
коммунистерге өзін-өзі басқару штаттарына мүшкіндік береді. Алайда екі КП
үміті жергілікті өзін басқару қолдануға, трамплин түрінде орталықты ретке
келтіру дәлелденбеді. Орталық конгрессиялық басшылықты дискриминациалау,
сол штатта КП басқарушы партиялар әр-түрлі фермада болатын (президенттің
бұйрығымен дотациядан бас тарту және инвестиция федералдық бюджеттен бас
тарту) азаматтыққа тәуелді болмау, ал жергілікті буржуазияға Қашқандық
капиталға қарсы.
КП жеңген кезінде жергілікті таңдауларда оларды саясаттық және
экономикалық таңдаулар күтіп тұр. Он жылдың тәжірибеде, штат деңгейінде де
және ортақ үнділік саясаттың өмірде екі КП-да өздерінің ескі радикализмін
жоғалтты және леворефмистикалық партияға айналды, леводемократиялық
альтернативке шығатын елдің дамуы.[23]
Үндістанда НОД мықты идеологиялық негіз жеткіліксіз болды және нақты
әлеуметтік-экономикалық күрестің жоқтаушылары үндістік көз қарастармен және
социалды терең гандизма ойларымен сенді. Сондықтан тәуелсіздікті алғаннан
кейін идеологиалык ваккум қалыптасты. Бұл штаттарды ҮҰК-ң массалық базасы
оның конгресс программасына тек қана таза буржуазиялықтар емес,
демократиялық буржуазияда бірлігін сақтады. Ортақ дәстүрлі партиялардан
тәуелсіздіктін даму кезінде ҮҰК сақтады. Құраш және электорат қарама-
қайшылық қызығушылықты турдырды. ҮҰК қосып тұрған саясаттың бейнемен болған
Д.Неру өзіне әсер еткен социалогиялық идеядан қашпаған. ҮҰК-ң басшылығымен
принциптік сұрақтармен социалды-экономикалық саясаттар мен партияның
зейнеткерлерінің бөлінеді, өздерінің қатарларынан мықты (М. Десай).
Буржуазияның оппозициялық “Неру бағытын жинау процесс басталады. ҮҰК-ға
сенімді болды. Күшейген оппозициянның алдында және Үнді-Пәкістандық соғысқа
байланысты басшылары экономиканың революциясын тоқтатуда Үндістанның Нағыз
еркегі Индира Ганди ауылдар мен қалаларды жақсартуға тырысты. Елдегі
болашақ функционалды экономикалық жағдайын түзету түрінде ҚЖ шыға бастады
дұрыс буржуазиялық оппозицияның қысымымен болды. Конгрестің күшін жоғалтуы
бір түрде заңды болды. Үнді елі сияқты, экономикалық мүмкіндігін
жоғарылатады. Оның басқармасын, әсіресе альтернативті оппазиция жағынан
популистикалық дәрістер алға шығады. Джаната Парти демагогикалық алға НТР-ң
талабымен нан үзімдісімен әр үндістандықты қамтамасыз ету. Үндістерді
жұмыстарнан айырып тігін фабрикаларын жабу үнді отбасына қайтару. Джаната
Госсектор мен госаппараттағы жұмыскерлерді өз қарамағына қарата алды.
ҮҰК-ң төлемі И.Гандидің тексерілмейтін туу жағдайынның азаюына
административті қолдануларымен қорқытты ҮҰК-ң бөлінген қатардағы
консалидациялық процесі жүріп жатты. ҮҰК сайланды алға шығып елдің жеке
түрдежеңе алмайды.
Басқа саясаттық күшпен әріптестік жүргізуге тура келеді. Джанатаның
саясатына ортада және бір жерлерде жекешендіріледі. ҮҰК күшіне оралған
алдыңғы басшылық еткен этапқа қарағанда өте қиын дәрежеде тұр.
Социалды-саясаттың деңгейде асқыну жүріп жатты. Сикхалық терроризм,
Пенджаб пен Кашмирдің бөлінуі. ҮҰК-ң қатар тарихи елдің тәуелсіз даму
кезіндегі фракциялар және элементтер бөлінеді. Қазіргі кезде ҮҰК
буржуазиялық ауылда кулактың қызығушылық тудырады, қаладағы госсектор мен
жұмысшылары сонымен бірге Үндістандық монополиялық үлкен капиталы,
Үндістандағы бірліктің сақталу және өзінің үлкен сауда-саттық
қызығушылығына.
Үндістан елінің құрылуы қиын жағдайларда болды. Ең маңызды Д.Нерудің
саясаттың бағыты мына деңгейде болды:
- біріншіден, Үндістанның госаппараты және елдегі қатысқан Британ
әскерінің ликвидациясының аяқталуы
- екіншіден, Үндістанда хандықтың кіруіне Мауытбеттеннің планымен жағымды
жағдай жасады. Хандықтар саяси күшін жоғалтты бірақ мемлекеттік
шенеуніктерге айналды,губернатор және бұрынғы хандықтардың, олардың
жылжытып және жылжымайтын мүліктері сақтаулы.
- үшіншіден, діндік бағдарламалар қарсы күштеулер жүргізді млн адамдарқаза
тапқан және 12 млн қашқындар пайда болды. Халықтың бөлінуі мен күресуіне
байланыстыколониялық бөлек районында көптеген өлімдер мен діндік
табалаулар қаптады. Оңтүстік Бенгалдағы феодалды кластың көбісі үндістер
толғандықтар, ал көп хрестиандықтарды басындыратын мұсылмандар. Дели
Үндістанның бұл жеріне үміттенбеді.[24]
Орталық Үндістанда Хайдарабта бенгалдың-Низам-мұсылмандыққа қарама
қайшы болды. Өте жауыздық зұлымдық басшылығымен ерекше болды. Мұсылмандық
разаккор-жауынгер үндістандық аймаққа қарсы.
Хайдарабтағы социалды жартысы күтпей, Науыбеттеннің планына Неру
басшылығы қарамай Үндістанның районына қосу үшін әскери күшті қолданды.
Үндістан Махараджа ЕҚШ-ң қолдаушы мұсылмандық Кашмирге тәуелсіз
мемлекет планын көрсетті , бірақ Кашмирдің аннекциясына Пәкістанды итерді.
Пакисианның агрессиясына күштеу болған Махараджа Делиге Кашмирдің Үндістан
штатретінде құрамына кіруіне және көмек сұрауына мәжбүр болды. Неру
мемлекетті көмек көрсетті. Алайда 1947-48 ж бірінен Үнді – Пәкістандық
соғысқа әкеліп соқты. [25]
- төртіншіден, экономикалық бөлімдер мүмкін болу керек еді. Үндістандық
шикізат көзінің айналымы Пәкістанда қалды. Мемлекеттік аймақтар
ирригациолық бөлінген және транспорттың системасы, қашқындармен
жұмысшылар проблемасы Неру басшылығы аралас экономикасына монополиялық
колониялық административтіктің жеке бұрынғы және мемлекеттік басқа
жағдайларына бағыт алды. Үнді –Америкалық байланыс орнату мүмкіндігі де
болды.
- бесіншіден, басқарушы ҮҰК-ға оң мен солдың қауіптілігімен күштің
алдында дәлденуі, социалды-саясатты таңғалулар, Колонизатордан ҮҰК-ң
өткен күштің қолынан өтті. Бір шетінен бесінші Ахилитік Үндістан оның
көп ұлтшылдығы және сепаратизмнің қауіпстілігі.
СондықтанҮндістандық мемлекет болу мен штаттың дәстүрлі негізде пайда
болуына басшылық қарсы болды. Өсіп келе жатқан жергілікті буржуазия, оның
маңызды өзінің елінің эксплатация құқығына ие болуына қарағанда үндістанның
Британдық бірлікке кіруінің сұрағы өткір дебат болды бұл тәуелсіздікке
жақсы ма, әлде тәуелсіздіктен жақсы ма? – деп ойланды. Соңында
прогматикалық ой жүргізді.
Бірліктің арасына кіру Үндістанның стерлингтік (қолдану) зонада
қалуына мүмкіндік болды, бірліктің арасында экономикалық системаны қолдану
және Үндістанның Кашмир арасындағы Пәкістан алдында позициясына күшейтту.
[26]
Оңтүстік Азияның бір әскери-саяси блок құру мүмкіндігіне көңіл бөлу
керек. Алайда, былай қарағанда субкантинент өздігінен глобалды басып және
екі түрде батыспен жалғау бір деңгейде бола алмайды:
1) әскери – экономикалық потенциалының өлшемдігісіз
2) Үндістанның мәдениеті және басқада мемлекеттен Орта Азияда адамның
жанды дамуына ал социалды экономикалық ортаның емес, жаңа – ағымдық
басшылықтан босатылған Үндістанның әскери-саясаттығымен
таңғалдырмайды.
Ол Қытай мен Пәкістан соғыстарында жол берген тамиа және басқа
сепаратистермен басқара алмайды, белгілі Дели партизандық соғыс
басшылығымен 50 жылдың ішінде Үндістанның ең жақсы жетістігі демографиялық
дәстүрлерді қорғау, ұмытпау. Үндістандық дәстүрлер мен философия өздеріне
секуляризм, плюраризм, діндік шыдамдылықты және этикалық бірлікті
біріктірді.
Үндістанның халық саны адамзаттың 61 бөлігін құрайды, Үндістан нарығы
әлемнің ең ірісі болып саналыды. Үндістан ғылыми қызметкерлерінің
мамандырылғаны жақтан үшінші орынла тұр. Үндістанның экономикасы сатып алу
мүмкіншілігі бесінші орнында Мемлекетте көп салалы өнеркәсіптік пен ғылыми
база құрылған және Үндістан астықпен өзін толық қамтамасыз етеді.
Тәуелсіздігін жарияламай тұрып Үндістаннің ВВП-сын 75 % ауыл секторы
құрса, қазіргі уақытта оның қамына 25 % түсіп тұр. Ал қалғаны өнеркісіптік
секторы мен қызмет секторына келіп тұр. Бүгі күні әлемнің ең ірі ғылыми-
техникалық инфрастуктура Үндістанда. Ол 200 университет пен 1500 ғылыми-
зерттеу интитуттарынан тұрады, жылына 4000 доктор ғылымын оқытып шығарады.
Осы жетістіктерге қарамастан біз қадамдарымызды тездетуіміз керек.
1956-1957 ж. халықтың 58 % кедейлік өмір сүрді, ал 1993 -1994 ж. бұл сан 36
% дейін төмендеді. Бірақ кедейлікпен күресу негізгі проблема болып қалып
отыр. Халықтың көпшілігі сауатсыз, ол көбінесе ауыл тұрғындары, 1997 ж.
сауатсыздық 62 % құрайтын. Халық саутсыздығын төмендету үшін бір талай
еңбектену керек. Үндістанның премьер-министірінің қойылған мақсаттар жылына
7-9 % тұрақты өсіру.
.[27]
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы
Үндістанның сыртқы саясатындағы ядролық қаруды таратпау мәселесі 1998
жылғы мамыр айындағы Раджстан штатының Покхран сынақ полигонындағы жерасты
ядролық жарылыстар сериясы жұзеге асырылғаннан соң ерекше маңызды сипат
алды. Жарияланған ресми үкімет мәлімдемелерінде компьютерлік үлгілеу және
оны өткізу жүйелерін жүзеге асыру үшін шын мәнінде әр түрлi қуатты ядролық
каруды дайындау, түрлі функционалды міндеттер мен тасымалдап жеткізу
құралдары үшін де бұл сынақтар арнайы деректер алу мақсатында
өткізілгендігі көрсетілді.[28] Делидің бұдан арғы пайымдауынша, Оңтүстік
Азиядағы шиеленісті ушықтыру емеурініне қатыспайтындығына, толықтай
бейбітшілікті сақтай отырып, жаппай глобальды ядролық қарусыздану жолын
қууына халыкаралық қауымдастықтардың тiптi де сенбей отырғандығын да
жасырмады. Пәкістан жағының жауап беру әрекетін есте ұстай отырып, Үндістан
да содан үлгі алды, екі аптадан кейін өз аумағында жедел түрде ядролық
сынақ еткізді деп көрсетті. Жарылыс нәтижелері екі мемлекеттің ядролық
факторлы қорғаныс доктриналарын қайта тексеру үшін техникалық қажетті
мүмкіндіктерге ие екендігін көрсетті.
1999 жылдың тамызында Үндістанның ұлттық қауіпсіздігі Кеңесі жанындағы
сараптама тобы ұлттық ядролық концепцияны шектеу негізінде жасалған
Үндістанның ядролық доктринасы жобасын дайындап, үкіметтің шешімімен
жариялады.
Әскери мамандардың берген бағасына келісе отырып, концепциядағы
шектеудің басты әлементтерінің бipi - қолайсыз зияндардың мөлшерін қайта
қарастыру болып табылды. Ол қатаң белгіленді және қарама-қарсы жақтардың
мақсатқа тәуелсіз, жанжал жағдайын ескермей, нақты геостратегиялық
жағдайлардағы шарттармен анықталады. Бұдан Үндістандық әскери сарапшылар
шектеулі ұлттық ядролық доктрина жобасын жасауға қатысқан болып шығады.
Шектеу міндеттерін орындау және тұрақтылықты ұстап тұру тек агрессияға
ұшыраған жақтардың әскери жанжалын шешкен жағдайда ғана мүмкін болады. Әpi
агрессияға қарсы соққы бергенде ол үшін қолайсыздыктар туғызуға қабілетті.
Болашақтағы соғыста, оның ішінде ядролық каруды қолдануда потенциалды
агрессия ретінде Үндістан ең алдымен, Пәкістанды қарастырады. Доктрина
жобасына келісе отырып, яролық шектеу саясаты тиімді жұмыс icтeдi.
Үндістан:
жақсы дайындалған және нақты соғысқа қабілетті ядролық күштерді;
баскару мен бақылаудың сенімді жүйесін;
тиімді барлауды және қарсыласын ерте байқау жүйесін;
жан-жақты жоспарлау және дайындалған стратегияға сәйкес операция
жүргізу үшін дайындықты талап eттi.
Бұл жерде Үндістанның ядролық күштер үштікке негізделді. Олар:
авиацияны, ұялы жер үстілі icкe косылатын ракеталық құрылғыны және теңіздеп
базалық ракеталарды бipiктipдi. Үндістан өздерінің тасымалдап жеткізу
құралдарын жасау және құру жолдарында накты нәтижелерге қол жеткізді.
Бүгінгі күні оның карулы күштерінде Притхви жақын қашықтықты (150 км-ге
дейін) ракеталары 1000 кг дейшгі пайдалы жүктерді тасуға кабілетті. Ал 2001
жылдың каңтарында Үндістан Агни-2 орта қашықтықты баллистикалық
ракетасымен сынақты табысты еткізді. Оның қашықтық әрекеті 2000-2500 км
қамтиды және 500-ден 1000 кг. Дейін пайдалы жүктерді тасымалдай алады.
Үндістанның корғаныс Министрлігі қазіргі кезде Агни-3 құрлық аралық
баллистикалық ракетамен (қашықтығы әрекеті 5000-8000 км) Сагарика
теңіздегі базалық ракетамен (қашықтығы 300-500 км-ге жетеді) және Сурья
теңіз базасындағы ракетамен (кашықтығы 12000 км-ге жетеді) сынақ еткізу
ниетінде. Үндістан үшін біршама күрделі болатыны, сарапшылардың пікірінше,
соғысты ядролық күштермен басқару және бақылау жуйесін құру.[29]
Үндістандағы жүзеге аскан ядролық сынак, сонымен бірге оның артынан
ізінше кіші мөлшердегі шектеуі бар локтрина жобасының жасалуы елдің өзіндік
ерекше тәсілін ядролық қаруды таратпау мәселесіне аударды. Өзін ядролық
мемлекет ретінле коя отырып, Үндістан глобальды ядролық карусыздануды
қолдады, одан әрі ялролық сынақтар жасауға мораторий жариялады. Өзіне
ядролық қаруға ие емес мемлекетке бірінші болып ядролық қару
қолланбайтындығы жөнінде міндеттеме қабылдады.
Алайда жалпыәлемдік ядролық қарусыздануға байланысты кездесетін
қиыншылыктарлы есепке ала отыра, Дели статегиялық автономиядан шыға
отырып, ДНЯО-ға ядролық мемлекет емес ретінде қосылудан бас тартты. Сонымен
қатар оған кері позициялық қарым-қатынас ұстай отырып, қазіргі
келісімшарттың тиімсіз (ядролық каруды тарату процесін тоқтатпайтын) және
дискриминациялы (әлемдегі мемлекеттерді ядролық және ядролық емес деп
бөледі, елдердің шағын топтарын ядролық қарумен қаруландырып, ядролық емес
мемлекеттерге ядролық технологияны бейбітшілік мақсатта пайдалануға шек
қодцы) болып табылатындығын растады.
Үндістан-Пәкістан ара қатынасындағы шиеленістің ұшығуы ядролық
доктрина жобасының жариялану уақытымен сәйкес келді де, әлемдік қоғамның
салмақты қобалжуын туғызды. Батыс сарапшылары Үндістан мен Пәкістан
арасында жаңадан ірі көлемді қарулы кикілжің туындаған жағдайда қарудың
әдеттегі түрлерінен басқа, соғысатын жақтар өздерінің ядролық
мүмкіндіктерін соғыс жағдайларында тексеріп көруі мүмкін деп топшылады. Ең
жаман көріністің дамуы, олардың пікірінше, соңғы кезде екі елдің ядролық
қару арқылы бір-біріне ызылануының тез арада өршіп кету мүмкіндігін де
ескеруге болады. Сондай-ақ Дели бірнеше рет өзінің Пәкістанға ҚХР мен КХДР
жақтарымен ракеталық-ядролық бағдарлама жасауға көмектескені туралы
мәлімдеді.
Шектеу жүйесі Үндістанды жеткілікті түрде өмір сүруге қабілетін,
ядролық күштердің соғысқа дайын болуын, басқару мен билей жүйесінің сенімді
пайдалануын, тиімді барлау мен қарсыласын ерте аңғару және хабарлау
мүмкіндігін, сонымен бірге ядролық күштер мен қаруды саяси еріктілікте
қолдануды талап етеді.
Айта кету керек, СНБ ұлттық қауіпсіздігі мәселелері жөніндегі
Сараптама комиссиясының жетекшісі К.Субраманиаманың пікірінше, жеткілікті
көлемде плутониялық қаруға ие, сол кездерде осы комиссияның үштен бір
мүшесі ретінде ДЗПРМ-ға тез арада қосылу жақын арадағы болашақта
материалдар бөлшектенуінің зәрулігіне алып келуі мүмкін. Сондықтан жүйе
деңгейіне сәйкес үстап түру үшін аз мөлшерлі сенімді ядролық шектеу
қажет.[30]
Қауіпсіздік саласын сөзсіз негативті кепілдемемен қамтамасыз ете
отырып, Үндістан ядролық қару-жарақты иемденбейтін мемлекеттер алдында
ядролық елдердің Халықаралық міндетті кепілі ретінде қызмет етуге
дағдыланатын болады. Әскери кү_рылысты жоспарлаудың көзқарасынан аса
маңызды мәселе Үндістанның ВМС үштігі компонентінен түратын ядролық қаруды
болашақта орналастыру болып қалды. Доктрина жобасын жасаушылар теңіз
базасындағы ядролық күштерді (су үстілі және су астылы қүрамда) орналастыру
орнын нақтыламады.
Осылайша, соңғы кездерін Үндістанда өткізген ақыл-кеңес беруші жетекші
батыс елдері - АҚШ, Франция, сондай-ақ Ресей Делидің ядролық қаруды
таратпау жөніндегі талқылау мәселелеріне қызығушылықпен назар аударды.
Ядролық доктрина жобасын Үндістанлық жетекшілердің түсіндіруінше, сыртқы
істер министрі Дж.Сингха, ең алдымен, жобаның аяқталған сипатқа ие
болғандығына және стратегиялық жағдайлардың қүбылып түруына қарамастан,
түзетулер мен толықтыруларға жататындығын баса айтты. Әрі Үндістанның
ядролық доктринасы бір елге бағытталған немесе қорқыту көзі ретінде нақты
адресат бола алмайтындығын да көрсетті. Бүдан басқа бөлшектенбейтін
материалдар әндіруді тоқтату жөніндегі келісімдерге қатысуы, сарапшылық
бақылау негізінде тиімді механизмдерді өндіруге қатысуы Үндістанның ДВЗЯМ-
ға қосылуы айналасында позитивті ұлттық консеіісустің қалыптасуына ықпал
еткені байқалады. Үндістан ядролық тасымалдаушылар Тобына қосылуға дайын,
алайда бүгінгі күні МАГАТЭ-нің жалпы келемді кепілдеме талаптары ГЯП-қа
мүше елдерге сол топқа есігін жауып түр.[31]
2. Үндістанның ішкі саясаты
2.1 Үндістанда экономикалық дамуы
Қазіргі кезеңде Үндістанда өте күрделі әлеуметтік және экономикалық
өзгерістер болуда өндіріс 30 %-ға өсті, үлттың буржуазияның экономикалық
және саяси ұстанымдары күшейді. Бұдан бұрын болған өндірістегі көлемнің
азаюы бүкіл үнді қоғамына қиын соққы болып, әлеуметтік және саяси қобалжуды
күшеткен еді. Бұл жағдайда колонизаторлар бір жағынан діни қарым-
қатынастарды ұшықтыру, ал екінші жағынан діни қауымдастық өкілдері ішінен
сайлау органдарын кұру арқылы шешім тапқысы келді. Алайда ағылшын үкіметіне
бұқаралық қозғалысты діни фанатизмге айналдыру үшін бірқатар кедергілер
кездесті. Олар:
біріншіден, ағылшын-үнді әскерінің Индонезияда болуына қарсылық бүкіл
халықтық сипатқа ие болды;
екіншіден, II дүниежүзілік соғыс кезінде Жапониямен ынтымақтастық үшін Үнді
Ұлттық Әскерініқ офщерлерінің сотына қарсы бүкіл халықтық козғалыс; Үнді
Ұлттық Әскері Үнді Ұлттың конгресінің солшыл партиясының лидерлерінің бірі
С.Ч.Бостың ықпалымен құрылған болатын. Ол Үндістанның британ
колониализімінен зорлықсыз азат етілуі мүмкіндігіне сенбейтін еді.
Сондыктан ол Үндістанды азат етуді Жапон әскерімен бірге жасауға тырысты.
Босты және оның колдаушыларын коллаборақионизмге айыптаған ағылшындықтарга
қараганда үнділіктер оны нағыз патриот ретінде таныды. Осы қозғалыстық
шеңберінде флотта бірнеше көтерілістер, қарулы әуе күштерінде қарсылык
көрсетулер және Бомбейде біртүтас минтингтер болып өтті.
- Үшіншіден, бүкіл ел территориясында шаруа көтерілістері ұлғая
түсіпі. Хайдарабтың Телинган ауданында 1946 жылы құрылып 1951 жылға дейін
өз қызметін аткарған өзіндік шаруа республикасы құрылғап еді. Бұл
республиканың басшылығында Ұлттық, деморатиялык Андхра махасабха ұйымы
болды. Осының барлығы Лондонды және Үнді қоғамының феодалдары мен
буржуазияны дүр сілкіндірді. [32]
Осы көптеген козғалыстардың нәтижесінде калыптасқан жағдай Англияның
Үндістанда қалыптастырған саяси жүйенің өмір сүруіне қауіп төндірген еді.
Лондон Үндістандағы мемлекеттік билікті бейбіт түрде сабырлы ұлтшылдардың
қолына бергісі келді. Сонымен қатар ағылшындықтар сөз жүзінде елден кетіп,
ал іс жузінде ел ішінде қалғысы келді. Вице-королъ Маунтбеттен құрган
Үндістанға тәуелсіздік беру жоспары британ колониясының территориясында екі
мемлекеттің құрылуын қарастырған еді. Бірі-индустық, ;екіншісі мұсылман
мемлекеті болып табылды. Осы мәселе бойынша жалғыз Лондонды айыптау
әділетсіз болар еді, өйткені Мұсылман Лигасы 2 мемлекеттік құрылуын
колдаған еді. 1947 жылы 15 тамызда Маунтбеттенің жоспарына сай Үндістан
доминион мәртебесін алған еді.
Әлеуметтік, экономикалық әсерлесу үрдісі кезіңде қазіргі замандағы
сектор дәстүрлі сектордың әсеріне шалдыкқан еді. Бұл үрдіс миллиондаған
шаруалардың қалаға қарай ағылу нәтижесінде жүзеге асты. Осының барлығы
ұлттық, діни сенімдердің саяси өмірге енуіне себеп болды, яғни дін мен
саясаттың бірігуіне әсер етті.
Уақыт өте келе қаладан ауылға қарай тек қана буржуазиялык және
комунисттік партиялардан емес, сонымен қатар саяси комуналисттерден саяси
импулъстар жіберіле бастады. Осының нәтижесінде 70-80 жылдарда дәстүрлі
коғамның өкілдері саяси өмірге өте белсене араласа бастайды. Осының
нәтижесінде реакциялық комуналисттік күштер саяси аршада өзіндік бір күшке
айналады.
Саяси тартыстың осі оңға қарай жылжуды сабырлы сабырлы және оңшыл,
буржуаздық блоктардың арасында қарама-қайшылықтардың азаюы кезінде жүрген
болатын. Буржуазиялық саяси элитаның консолидациясы комунисттік партияның
радикализмнің азаюымен толықтырылды. Жоғарыда аталған үндістер 60-90
жылдары орын алған еді. Осынық барлығы Үндістанда дәстүрлі коммунализмнің
жеңісі мүмкін емес екендігін айқын көрсетті. Осылайша, Үндістанның тәуелсіз
даму жылдарында әлеуметтік және саяси тартыстың бағыты үнемі жылжып
отырды.[33]
Мемлекеттің ауыл шаруашылығын реформалау Үндістан Ұлттық Конгресініқ
алдында тұрган ең мақызды мәселелердің бірі болып табылды. Ауылды
модернизациялаудың түрлі кезеңдерінде әр-түрлі әдіс-тәсілдер қолданған еді.
40-жылдардың аяғы мен 50-жылдардың бас кезінде әлеуметтік қиын жағдайды
жақсарту мақсатында шаруа қоғамының арасына бхудан және грамдан
козғалыстары енгізілген болатын. Бұл компаниялардың нәтижесінде 5 млн.га
жер шерсіз шаруаларға берілген болатын. Алайда бұл қалыптасқан жағдайды
уақытша ғана түзелген болатын.
ХХ ғасырдың 60-шы жылдарында жерге қатысты өзгертулер ауыл шаруашылық
өнімдерінің 43 % құрайтын заминдары жүесіне енгізілген еді. Яғни 40 %
шаруашылықтарға таратылып берілді. Осылайша 50-жылдары жүргізілген реформа
бүкіл жер иелерін емес, тек қана оның феодалдық бөлігін қамтыған еді.
Осының нәтижесінде бұл реформа ешқандай бір қиыншылықсыз өтті.
ХХ ғасырдың 70-ші жылдарында аграрлық жанартулар райятвари зонасына да
тарала бастайды, яғни барлық жер иелерінің мүдделерін қорғайды. Осылайша
жер иеленудің максимумын анықтау үшін Конституцияның 31 бабына сәйкес әр
штаттың топырағы мен климатына өте үлкен назар аударылуы тиіс. Көптегеи
тартыстардың нәтижесінде көпшілік жерлер реформадан тыс қалған болатын.
Себебі көптеген жер иеленушілер өз құқықтарын туысқандарына жаздыртқан
еді.[34]
80-жылдардың басында И.Ганди бастаған Үкімет әлеуметтік қиын жағдайды
біраз жақсарту мақсатында ауылдарда Үндістан Ұлттық Конгресінің базалары
кеңейтілді. Сонымен қатар заңды түрде жердің максимумы 4,5 га-дан 22,5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Халықаралық қатынастар және құқықтану факультеті
Халықаралық қатынастар кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Үндістанның сыртқы және ішкі саясаты
Орындаған: 4 курс студенті
Танирберген Айнур
Ғылыми жетекшісі:
аға оқытушы Көлбаев А.К.
Қорғауға жіберілді
кафедра меңгерушісі
тарих ғылымдарының докторы,
профессор Кузнецов Е.А.
__________________________
____ ____________ 2009 ж.
Алматы,
2009 жыл
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .11
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері ... ... 11
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы ... ... 19
2 Үндістанның ішкі
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 23
2.1 Үндістанның экономикалық дамуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.2 Әлеуметтік мәдени
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .31
2.3 Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы күрес ... .38
3 Үндістанның сыртқы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 2
3.1 Үндістанның сыртқы саясаты және Үнді-Пәкістан, ҚХР арасындағы
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 42
3.2 Ресей-Үндістан қатынасы және халықаралық ұйымдары мен
байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
3.3 Қазақстан-Үндістан арасындағы сыртқы – саяси және экономикалық
байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 60
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..68
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
Қосымша
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Берілген тақырыпты зерттеудің маңызы
зор. Оның маңыздылығы келесі көрсетілеген себептерден көруге болады.
Біріншіден, Үндістан өзінің тарихында ең маңызды кезеңдердің өзінде –
ақ басынан өткерген Үндістан тәуелсіздігін алғаннан кейін. Ол өзінің
тәуелсіздігін қантөгіссіз қол жеткізген еді. Мохандаса Карамчанда Гандидің
қантөгіске қарсы пацифистік философиясының әсері болмай қалмады. Үндістаның
бірінші премьер – министірі Джавахарлала Нерудің барлық сыртқы саясатына
ықпал еті. Осы екі мемлекет қайраткерлерінің ықпалымен мемлекеттің бүкіл
сыртқы және ішкі саясаты сипаты қалыптасты, яғни бейбітшілік қылмыспен
қантөгіске жол жоқ, сонымен қоса 1949 жылы Джавахарлала Неру Үндістанның
саясатын идеяларды ұлттық ортақ белгісі бойынша байланыстыру деп
сипаттады.
Екіншіден, бейбітшілік теориясының шығу тарихын, оның іске асуы мен
маңыздылығын зерттеу нәтижесінде бұл бағыттың маңыздылығын анықтап берді.
Ол бағыт кезінде Үндістанның әскери – экономикалық державаға айналуына
себепші болмақ.
Үшіншіден, Үндістанның 17 жылдық тәуелсіздігіне арналған қорытынды
жасау арқылы жаһандық және аймақтық саясатта өзін таныту.
Төртіншіден, тақырыптың маңыздылығы Оңтүстік Азияның ерекшеліктерімен
тығыз байанысты. Мұнда ТМД, АҚШ, ҚХР сияқты ұлы державалар түйіскен және
тағы бір маңызды Үндістан мен Пәкістанның қарым – қатынасы. [1]
Бесіншіден, 1974 жылы Үндістан бірінші рет ядролық сынақ өткізді, ал
1998 жылы өзінің алғашқы ядролық бомбасын ойлап тапты. 2 аптадан кеін
Пәкістан ядролық қару қолданысқа енгізуге, өз ядролық қаруын жедел түрде
іске асырып, ядролық қаруы бар мемекеттер атарына қосылды. Пәкістан бұл
қаруды жасақтауға Қытайдың метериалы мен технологиясы арқылы жеткені
белгілі. Яғни Үндістандық қарулану жолын қайталады десек те болады.
Қазіргі кезде негізгі ірі саясаткер зерттеушілердің ойы бойынша
Оңтүстік Үндістан мен Солтүстік Үндістанның өзінде саяси толқулар,
қақтығыстар болуы әбен мүмкін. Бұл әрине оның сыртқы саясатына әсер ететіне
күмән жоқ.
Яғни, ол дүние жүзіндегі ең ықпалды державалардың бірі болуы да ғажап
емес.
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа
жолдауында былай деді: Біздің ең жақсы қаруымыз ұлттық қорғанысты
қамтамасыз ету және болашақтағы алға басудағы нақты күшіміз интеграциялық
саясаттың нақты күші болып табылмақ.[2]
Жоғарыда көрсетілгендей диплом жұмысының өзектілігі айқын болып тұр.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жұмысты жазу барысында тарихтық принципы
пайдаланды, объективті, ғылыми және практикалық маңыздылығы. Үндістанның
ішкі және сыртқы саясатына арналған әдебиеттердің тарихнамасына кіріспей
тұрып, қазіргі тарихнаманың фундаментальді жұмыстарының бар екен айтқымыз
келеді.
Әлеуметтік-саяси әдебиеттерді үш топқа бөлуге болады:
Теоретикалық базасы ретінде ресей авторларының еңбектері пайдаланды.
Зерттеу барысында Кауль Т. Н. Индия и Азия, Полонской Л. Р.
Этноконфессиональные проблемы в политической истории, Лунев С. И. Индия
и США: межгосударственные отношения, Гопал С. Джавахарлал Неру.
Биография, Празаускас А. А. Этнос, политика, государство в современной
Индии [3] еңбектеір көмек көрсетті.
Бұл зерттеуде бай аналитикалық және нақтылынған материалдар
пайдалынған, Үндістан саясатының қазіргі этаптарына толық талдау берілді.
Ресей зерттеушілері Кауль Т. Н. пен Празаускас А. А. қазіргі этаптағы
Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының ұғымын толық ашып берді, бұл
мәсесіне толық талдау берді және бұл сұраққа қатысты көрші мемлекеттерінің
позицияларын негіздеп берді.[4]
Екінші топты Қазақстан зерттеушілерінің еңбектері құрайды, олар бұл
тақырыпқа толық талдау беріп, Үндістан мен Ресей, Қазақстан арасындағы
қарым-қатынасты мәселесін ашып көрсетті және екі жақты қарым – қатынасының
келешегінің дамуын айқындады.[5]
Қазақстан мен Үндістан арасындағы ұлттық достық қатынастар ерекше бір
орын алады.
Үшінші топ, шетел авторлары.
Шетел авторлары негізгі акцентті мемлкеттердің қызметін санға салды.
Сондай-ақ, Ресей мен Қазақстанның Үндістанмен ынтымақтастығының құқықтық
астарлары мен халықаралық қатынастар теориясына қатысты мәселелерге терең
талдау жасалды.
Үндістан тәуелсіздігінің алғашқы 17 жылында елдің сыртқы саяси
бағытының негізгі қағидаларын әзірлеуде Джавархарлал Нерудің сіңірген
еңбегі зор.[6] Нерудің билік басында отырғанына 10 жыл толар алдында ол
әлемдік қоғамдыстық пікірін қалыптастырған азамат деп саналды, Әскери
үштік – Черчиль, Сталин, Рузвельт билік басынан кеткеннен кейінгі әлемдік
саяси аренадағы ең көрнекті тұлғалардың бірі деп саналды (Харперс мэгэзин,
АҚШ). Нью-Йорк таймс газеті болса Неру Қарамағындағылар-дың санасына
қорқыныш емес, махаббат ұялату арқылы елін басқарып отырған тұлғалардың
бірегейі деп жазды. Мұндай жоғары бағаға Неру саналы түрде және орталық
билікке сүйене отырып жүргізген сыртқы саясатының арқасында ие болды.[7]
Дж. Неру премьер-министр қызметімен қатар сыртқы істер министрінің де
міндетін атқарды. Қос қызметті қатар алып жүруге негіз болған еді. Үнді
Ұлттық Конгресі 1920 жылы көрші елдермен ынтымақтатсық орнату туралы қарар
қабылағанына қарамастан, Ел тәуелсіздік алғаннан кейін Үндістанның ішіндегі
жағдайға баса назар аударған Конгресс, халықаралық аренадағы оқиғаларға
тиісінше назар аудара алмады. Раджхаг патша айлағы мемориалдық кешенінде
шетелдік делегаттар мен Үндістан билік өкілдері салтанатты түрде гүл
дестелерін қоятын ресми шаралар өткізіледі. Ол жердегі ағаштардың барлығын
шет ел мемлекеттерінің жетекшілері екен.[8]
Нерудің белгілі батыстық биографы канадалық тарихшы М.Бречердің
айтуынша, Неруді 1930 жылдардың ортасынан бастап Үнді Ұлттық Конгресі
халықаралық істерді білетін ең беделді тұлға санады, ол партиялардың сыртқы
саяси ұстанымын анықтауда басты рөл атқарды: Конгресстегі немесе
Үкіметтегі бірде-бір адам, тіпті Сардар Патель Нерудің бұл салаға бақылау
жүргізу құқығын даулаған емес.
Нерудің сөзі бойынша, Сыртқы саясат күресінің философы мен архитекторы
болған кейін оны өзінің жеке (монополиясына) айналдырды. Бречердің бағалауы
соғысқа дейін және соғыстан кейінгі уақытқа сай келеді.
Екінші дүниежүзлік кезіндегі Нерумен Гандидің арасындағы шиеленісті
айтпай кетуге болмайды. Ганди 1942 жылдың тамызына дейін Индия соғысқа
араласпауын талап етеді. Нерудің шешімі бойынша Англия Индияға тәуелсіздік
берген жағдайда ғана Үндістан Англия және басқа елдермен бірге фашистерге
қарсы соғысқа қатыса алады деді. Нерудің көз қарасына 1939 жылы 14
қыркүйегіндегі жұмысшылар комитетінің конгесі тойтарыс берген. 1940 жылғы
ИНК-дағы Абдул, Калам Азат және олардың жақтастарымен Гандидің (фашистік
позициясын кеуделеген) арасындағы шиеленістер соншалықты бұзылып, жұмысшы
партиясының көптеген мүшелері жұмыстан шығып кете жаздады. 1942 ж. бірінші
жартысында Жапония Үндістанға шабуылдау қаупі туып тұрғанда ИНК-ның
ішіндегі мәселелер одан да әрі күрделенген. Сонда Ганди мынандай қайсар
мәлім етті. Егер Жапонияның армиясы Үндістанның жеріне кірсе, ол онда
Үндістанның жауы болмай Англияның жауы ретінде кіреді.[9] Конгрестің көбесі
Нерудің мәлімдемесін қолдады, тек Азат бұл жағдайда Үндістанның Жапонияға
бармақ күшімен қарсылық көрсету керектігін айтады.
Сол кездегі әйгілі жаңалық Үндістан жаңа Шығыс федерация идеясымен
байланысты болған. Солармен қатар Үндістан және Бирму, Цейлон, Ауғанстан,
Қытай және мүмкіндігінше Малаию, Тайланд және Иран ресми түрінде Үнді
мұхиты құрамына кірді.[10] Чех зерттеушісі Ян Пашлат Нерудің жоспарына
мынандай баға берген: Егер Нерудің ойлауы әлемнің құрамасы, гиганттық
федерация түсінігі болса, бұл жай қыял ғана емес. Ол тек өзінің білімімен
логикалық шешілетін бойынша мынандай тоқтамға келеді-қазір бұрынғы бөлініп,
тәуелсіз болған, шағын кішкентай елдер жабық саясат жүргізетін елдердің
кезеңі аяқталатын уақыт келді.[11]
Азат АК Үндістанның бостандыққа жетуі, Каульдің Үндістан мен Азия
кітабы әдебиетіне ерекше көңіл аудару керек.[12]
Әрине Үндістанның халықаралық саясаты Нерудің көз қарасын қолдаған.
Бречер белгіледі, Нерудің сыртқы саясат жүргізу принципі антиколонизмдік
болды, яғни Азия мен Африка халқын өз-өзін қорғау құқықтарын сақтау,
антироссизм немесе халық тепе-теңдігі болуы, әскери (әуен) әлеуметтік
блоктарға қосылмауы, яғни изоляция, бірақ жорамал бойынша тәуелді әрекеттер
арнаулы бүкіл халықаралық сұрақтардың айтылуы. Азия елдерін дүниежүзі
бойынша жаңа дамушы ел ретінде мойындау және Азиялық мемлекеттердің
құқықтарын өздеріне байланысты мәселелерін өздері шешуші деп таныды. Қарама-
қарсы блоктардың бір-бірінің қарым-қатынасындағы қатар жаңа дүниежүзлік
соғыстың болу мүмкіндігін қысқартуының басты себебі болып келеді.
Жаңа ашулар ҚХР-мен Үндістанның қарым-қатнасын ашты. Оңтүстік Азия
мемлекеттерінің тарихи қарым-қатнасының көзін ашты. ҚХР-ның көбісіне
байланысты Үндістан авторларының айтуынша, үндінің ой пікірі бойынша,
Қытай бүкіл үндінің территориясын басып алды. Олардың бостандығынсыз екі
елдің қарым-қатнасының жақсаруы мүмкін емес. Сонымен қатар үнді-қытай қарым
қатнастары ҚХР Пәкістанға байланысты, КСРО мен АҚШ тығыз байланысты болды.
Үнді ғылыми С.Чоут Нури Пекин-Вашингтон-Исламабад Үштік Одақ атты
жұмысында былай жазған: Барлық уақытта Қытай мен Пәкістанның өсіп дамуы
бір жолмен жүріп, сонымен қатар, Америка Қытайдың жақындасуы.[13]
Алғашқы әлеуметтік және экономикалық бірігулер көптеген мемлекеттермен
және олардың интеграциялық бірігуі, көптеген заманға сай механизмдердің
халықаралық процестермен байланыста болды.
Сонымен қатар әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық экологиялық
және информациялық факторлары үлкен рөл ойнайды. Екінші беталыс халықаралық
қатынастар арқылы дамуы және бағытталуы ең алғашқы әскери күш дүниежүзлік
әлеуметтік ең басты мәселелердің шешілуі, халықаралық құқықтармен қатар
байланысты. Ресей-Үнділік және Қазақстан Үнді қатнастары 1990-2006 жылдары
ғылыммен меңгерілуі сіздердің көз қарастарыңыз бойынша жеткілікті емес. Осы
екі елдерінің қарым-қатнастарын толығымен қамтитын бірде-бір толық мәлімет
жоқ. Берілген хронологиялық шектерде Үнді мен АҚШ-тың Ұлыбритания,
Германия, Францияның және т.б державаларымен Ресей Үнділік қарым-қатнастары
жайлы мәліметтер толығымен белгісіз. Негізгі белгілер кеңестік ғалымда
Ресей Үнділік қарым-қатнастардың оң жақтарына әсер етеді.[14]
Диплом жұмысының деректемелік негізі. Орыс-үнді қатынасы жайлы,
өздерінің жұмыс бабына байланысты, әрине ашық түрде объективті анализ бере
алмайды.[15]
Тағы бір орыс-үнді қатынасын басты сұрағы космостық ғаламаларды игеру
жөніндегі бірлестік, соның ішінде ИВРАН үнді зерттеу орталығында жұмыс
істеген атақты индолог Луневтің жұмыстарына арналған.[16]
Осылайша үнді ғылымында Ресей, Қытай және АҚШ елдерімен қарым-қатынасы
жөнінде кең ойлар таралған. Үндістан қарамағында анализ және зерттеу
институтында жұмыс істейтін ғалымдар (стратегиялық үштік) Ресей Қытай
Үндістан стратегиялық үштікті қолдамайды.
Мазмұны мен ықшамына байланысты аталған ақпарат көздері. Қазіргі
заманғы Үндістанның сыртқы және ішкі саясат жайындағы әдебиеттерге
толықтырулар болады.
Критериялық қарама-қайшылық және салыстырмалы анализдер. Үндістанның
саясатын жаңаша бағалауға көмектеседі.
Берілген материалды оқып білу Үндістанның Ресей және Қазақстан
Республикасымен өзара ара-қатынасын, бір-бірімен қантынасын басты
аспектілерін айқындауға, зерттеуге мүмкіндік береді.
Ақпараттық база: Дипломдық жұмыс басты ақпараттық көздері негізінде
жазылған. Бұлар ең алдымен халықаралық нормативтік-құқықтық документтер
шолулар мен материалдар.
Құнды ақпараттар: Қазақстан мен Үндістанның дипломатиялық қатынасын
құру жөнінде протокол. Сонымен қоса ИНК документі, Үндістанның
Конституциясының мәтіні, Үндістанның басқару іс-қағаздары.
Пәкістанның АҚШ, ҚХР, КСРО-ның басқару іс-қағаздары ГА БҰҰ және СБ БҰҰ-
дағы Оңтүстік Азияның өзекті мәселесі жөніндегі документтер мен
материалдар. Қосылмау қозғалысынның іс-қағаздары.
Үшінші бөлімде Үндістанның ішкі саясаты туралы түсіндірме және анализ
берілген. Үндістанда ең басты жағдайға экономика мен өнеркәсіптің
ұлғайғаныны және де ауыл шаруашылығы жатады. Ғылымның, мәдениеттің және
білімнің дамуына үлкен мән беріледі. Бұл мемлекетте терроризм мен діни
экстемизмге қарсы ішкі шалалар арасында бейбіт түрде күрес жүргізіледі.
Жұмыс толық нәтиже шығарады және берілген тапсырмалар мен алға қойған
мақсаттарға сараптама жүргізіледі. Берілген әдебиеттер қатарына
библиографиялар, тарихтар, монографиялар, жалпы теориялық мінездемелер
жатады.
Методологиялық негізі. Зерттеудің методологиялық негізіне отандық пен
шетел ғылымдарының зерттеулері жатты.
Үндістанның сыртқы және ішкі саясатын зерттеп, біз ғылыми жинақталған
әдіс пен тарихи анализге келіп тірелдік. Анализдің, тарихтың, салыстырмалы,
контент анализ, инвент анализдердің жалпы әдісінің көрсетілген себебі
дипломдық жұмыстың тақырыбын ашу болды. Дипломдық жұмыстың әдістемелерін
жазу барысында Н.Ә.Назарбаевтың ойлары мен еңбектері көп көмегін тигізді.
[17]
Ел басы өз еңбектерінде әр уақытта Егер біз ниеттерімізде салмақты
және ақылды болсақ, онда бізде өзіміздің жалпы консолидациясына негізделе
отырып дұрыс жолды таңдауға мүмкіншілігіміз бар [18]
Жұмыстың ғылыми жаңалық белгілері. Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы
сұрақты дұрыс қоюдан басталған, қазіргі кездегі Үндістанның сыртқы және
ішкі саясатына комплексті талдау беру. Жалпы Үндістанның саяси, әскери-
техниалық, ғылыми-техникалық және сауда-экономикалық потенциалына шектеле
отырып мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатын анықтау.
Диплом жұмыстың міндеттері. Диплом жұмысының негізгі міндеті қазіргі
кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатына анализ беру. Үндістанның
ішкі және сыртқы саяси, әскери-техникалық, ғылыми-техникалық және сауда-
экономикалық потенциялының негізін анықтау.
Диплом жұмыстың мақсаттары. Диплом жұмысының негізгі мақсаты:
- XX ғ.аяғы- XXI ғ. басындағы Үндістанның геосаяси жағдайының
ерекшеліктерін қарастыру;
- Қазіргі кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының смаңызын
көрету;
- Үндістанның саясатын талдау;
- Халықаралық ұйымдарда Үндістанның қатысуын талдау;
- Қазіргі кездегі Үндістанның ішкі және сыртқы саясатының тұруының
стадиясын көрету;
- Үндістанның ішкі саясатын сипаттамасы зерттеу;
- сыртқы саясат, ішкі саясат ұғымын анықтау;
- бұл мәселе бойынша қорытынды жасау.
Тәжірибелік маңызы. Диплом жұмысының материалы мен қорытындысын
халықаралық қатынастар проблемасы мен дипломатияны зерттейтін студенттер
мен оқытушылар пайдалана алады.
Диплом жұмысының құрылымы: Диплом жұмысы кіріспеден, онда тақырыптың
өзектілігі, мақсаты мен міндеті және зерттеу методологисы қарастырылған, үш
тараудан, қорытынды, онда жұмыстың нәтижесі көрсетілген және пайдаланған
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші тарауда XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси жағдайы
қарастырылған. Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі принциптері
мен артықшылығы және Үндістанның ұлттық қауіпсіздігінің концепциясы
көрсетілген.
Екінші тарауда Үндістанның сыртқы саясаты, Үндістан мен ҚХР
ынтымақтастығының негізгі сферасы, Ресей-Үндістан қатынасы, Қазақстан-
Үндістанның сыртқы саясаты және экономикалық қатынасы, Үндістан және
халықаралық ұйымдары, Қазақстан-Үндістан арасындағы сыртқы – саяси және
экономикалық байланыс зерттелген
Үшінші тарауда Үндістанның ішкі саясаты, Үндістанда өнеркәсіптің
дамуы, Үндістандағы ауылшаруашылық жағдайы, Ғылымның, мәдениеттің және
білімнің дамуы, Мемлекет ішіндегі лаңкестік пен діни экстремизмге қарсы
күрес қарастырылған.
Нәтижесінде жұмыс бойынша қорытынды шығарылып, қойылған мақсаттары мен
міндеттеріне қорытынды шығарылды.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі жалпы теориялық әдебиеттерден,
деректерден, монография мен мақалалардан тұрады
Дипломдық жұмыс 80 беттен тұрады
1.Үндістанның сыртқы және ішкі саясатының негізгі ұстанымдары мен
артықшылығы
1.1 XX аяғы XXI басындағы Үндістанның геосаяси ерекшеліктері
Үндістан – қиырылары үйлесетін, озат ядролық технологиялары бар,
салтанатты түрде сыйысатын көнелік мемлекет. Үндістанда адам сенімсіз өшпес
дәстүрлері жаңа тамыры ескірмейтін, бірақ оны жаңа заман иісімен толтырады.
Үндістан – бұл атақты Гималай, тыныш жерде және салқын самалда өз
күшіңді қалыптастырып, жан рахатына бөлінесін. Дәл осы жерде Гималайда, ұлы
Прадеш, орыс суретшісі Николай Рерих рухтанып өзінің өлмес мұрасын
қалдырды.Үндістанның жаңа заманғы үлгісі – Бомбей қаласы. Басшы теңдікті
білмейтін ең үлкен порт және Үндістанның индустриялдық түйіні, банк
орталығы және сауда қызметі. Әсерін тигізетін барлық өнеркәсіптік-
экономикалық елдің дамуы Бомбейде. Бұл жерде үндістаедық Голливуд
орналасқан. Жылына 800 фильм шығаратын мықты кинофабрикалар орналасқан.
Даму дәрежесімен Үндістан буржуазиялық қатынастардан көптеген елдерді озып
алға келеді. Бірақ олардың біреуінде Үндістандағыдай Радиациялық жүк
проблемалары жоқ. Олардың негіздірі мыналар:он жарым үлкен ұлтшылдық елдегі
мемлекет және онымен байланысты тілдер проблемасы, микроұлтшылдық,
кішкентай халық пен тайпалар өмірсүрмейтін ұлттардың ұлтшылдығы.
Үндістандық орталық ерекше тен діни сенімдер (20 млн сикхтар, 100 млн
мұсылман, 800 млн. үндістер) коммуналдық. Регионалдық, секараттық т.б. [19]
Касталық тон тәуелсіздіктің алдына дейін сол кейлінде сақталды. Оның
әсері мемлекеттің дамуына қос:бір шетін кастен турақтандырылған маңызды
рольге себеп. Үндістандық кастлезм тұрақтандырылған маңызды рөльге себеп.
Үндістандық отарлықта адамның тәртібі касталық орталықта анықталады.
Көптеген тұрағылықты мемлекеттер төмен кастаға жатады, бірақ теңіздік
әлеуметтік норманы қабылдайды,өзінің рөлін саясатта және экономикада
жоғарлату үшін үміттенбейді.
Үндіс орталығында кастлизм шын мәнінде өзін-өзі басуды потенциалды
территорталдық қызмет.
Алайда, әлеуметтік – экономикалық даму басқа көзқараспен сүрмеленген
касталық рольге қарама-қайшылық есеп. Үлкен мемлекеттің ұлтшылдық
проблемалары регионалдық пен сепаративтік тудырады.
Үндістандағы этникалық процестерге байланысты орта үнділік
суперэтноста нығаю тез қабаттасты. Орталық Үндістанда экономикалық ұлттық
интеграция этникалық консолидацияны ауыстыра алмайды. Соған қарамастан
жергілікті ұлттың буржуазиялық экономика интеграцияға қарама-қайшы болды.
Кішкене серіктестік үндістандық үлкен монополиялық капиталға басшылық
рөл атқарды. Осы жерде буржуазиялық регионалдық және сепаративтік
проблемалар.
Орталық үкімет жергілікті буржуазиялық қысыммен Үндістандық орталық
административті-территориалдық реформаға мықты этикалық түрде 25 штат және
6 бірлескен территория құрды.
Бір жағынан аймақтық сепаративтік тенденциялардық күшеюіне мүмкіндік
туғызады. Реформаны жүргізген бұл тенденция зорлықсыз арна.
Саясатқа айналдырған көп ұлтшылдық, Үндістанның тіл проблемасында
тудырды. Хинди тілін ата тілі ету мүшкіндігі (онтүстік) жарты штаттық
қарсылығын тудырды. Солтүстік хинди тілін жабайы тіл деп санады.
Бір жағынан ішкі және сыртқы экономикалық дамуына байланысты ағылшын
тілін мемлекеттік тіл болуын қалады.
Мұсылмандардың 10% аз бөлшегі саясаттық өмірде Үндістанның қалпымен
көбейіп, он жылдық ішінде тәуелсіз дамуда. Қантөгістен кейін Үндістанның
бөлінген территориясында қалған мұсылмандар, Үнді – Пәкістандық екінші және
үшінші соғыстан кейін Демге деген адалдықтарын сақтады.
Үндістанда дүниежүзінде Инданезиядан кейін екінші мұсылмандық орталық
тұрды. Мұсылмандық елдің тұруын көбейтетін Пәкістан Республикасы.
Үндістанның тәуелсіздік күндерінде мұсылманның салмағы, саясаттың элита
мемлекеттің 7% азайды, полицияда – 40%-дан, -2%-ға дейін кейбір бағамен 83%
үнді мұсылмандары дискриминалдық деп санайды. Үндістан ортасында өздерінің
статусының жоғарлауына тырысады. Шекарада 1990-2000 ж. шектеу қаралады.
Үнді мұсылмандық жарқын коммунизмге байланысты.[20]
Англия басып алған Кашмир, үндістандық махараджаға 380 мың фунт
стерлингке сатылып кетті. Өйткені ол жерде жиі көтерілістер болып жатты.
Бірінші Үнді – Пәкістандық соғыстан кейін Кашмирдің кесірінен бақытты
аумақ мұсылманның жартысы азайды. 77%-дан 64%-ға үндіс – мигранттардың
жинақ саны, жергілікті тұрғындармен белгіленетін үндістандық шабуыл. Жан
басына шыққандағы жылдық кіріс Кашмирде 260 доллар құрады, ортамен
Үндістанда 450 доллар, сауаттылық – 26%, Пәкістандық Азад Кашмир 56%.
Кашмир тілі 14 мыңызды (маңызды) тілдердің арасына кіреді. Тәжірибе
нәтижесінде ол (азайып, жоғалып) соғұрлым хинди және санскритпен
ығыстырылады. Жеті миллиондық Кашмирдің территориясында 200 мыңдық
үндістандық әскер және 16-ы бақылау жүргізеді. Қауіпсіздік әріптестер. [21]
Саналған факторлар комплексі мұсылмандық анти-үндік қалпынның бағасына
және Исламабадтың жағынан сол штаттың программаларына арандатусыз әкелді.
Микро-ұлтшылдық проблемасы ерекше көне тарихымен, және географиялық
тұрғысымен, нага және мизо тайпалары (олар 300 мың адам). Ағылшындықтар
қалып қойған таулықтарда көшпенділік шаруашылықпен айналысатын, колониялық
армияға, христиандық діни баулығып, оларға Еуразиялық орташа білім берді.
Соның нәтижесінде бұл артта қалған тайпалар өздерінің интелигенциясын
жоғарлатты.
Пекин ұлттық – региондық нага және мизоны үндістерге қарсы қолданды.
Қаруланған сепаратистік қойылымда бұл тайпаларды Делиге қарсы ызаландырды.
Сотүстік – оңтүстік елге бөлуге байланысты, орталық үкімет Нагаленд және
ортақ Миорам территориясын бөлді, тұрғылықты елдің аздығына қарамастан,
жағдайды кішкене жөндейді.
Үндістанның ең қиын проблемасы, көпаспектілі сикхалық проблема, оның
қосымша бөлімі – Пенджабтың бөлінеуі туралы сұрақ.
Халықаралық аспектінің маңызы мынада, Пенджаб штаты көптенген
мағынасыз сикхалық аймақтар. Үндістанның азық-түлік базасы болып табылады
(73% товарлық бидай және 48% күріш). Соған байланысты бұл штатты маңызды
стратегиялық жағдай Үнді-Пәкістандыққа қарсы тұру.
Пенджабаның бөлінуіне байланысты Үндістанның көп ұлттық мемлекет
ретінде құлауы басталды. Халықаралық аспекттің маңызы Пенджаб штатының
көптеген сикхалық аймақтары Үндістанның сатыланданған базасы болып
саналады.
Діншілдердің арасында үкіметке шек қою пропорционалдыққа шек қоюға
(21% үнді тұрғыны, 11% үнді әскері, 22% офицердің корпусы).
Өсуімен қатар сикханен қысымымен үндістанның орталық жақсы жерлерінен
шеттету, сикхалық буржуазия Пенджабтағы Хашстан үшін, оның жаңа өзіндік
мемлекеттік территориясы экономикалық және саясаттық күрес жүріп жатты.
Пенджабтың аспект сикхалық проблема. Қиын күшпен Пенджабты жеңіп, 1856
ж. сикхтар мемлектін талқандап, ағылшындықтар қарулы сикхтардан қорқып,
олардың Британдық Империяның регионерлері ретінде діншілдік секталар,
тәуелсіздік ұлт әскери күштерімен, мүмкіншіліктеріне шығып, өз қарашағына
қолданды.
Колонизаториардың көмегінсіз Мәңгі өшпес құдайдың партиясы (АкашДам)
Сикхалық діндік орталықты социалды саясаттық ретінде қарастырды. Алайда
сикхастанның лозунгісі Лондонның діншілдік негізінде қолданыды. Өйткені
сикхтар Пенджабта көп аймақты иеленбеді.
Пенджабты Үндістан мен Пәкістанға бөлмей тұрғанда, ол жерде 61%
мұсылмандық, 26% үндістік, 13% сикхалықжер болды. Үндістан штатында Пенджаб
қаласын бөлгеннен кейін Үндістердің жартысы 61%, ал сикхтар 35%-ға өсті.
Өскен жарты үндістер мен сикхтар олардың тәстүрлі мүшкіндіктерінің қатаюына
зардап шеккен дәстүрлі-пенджабтық база тіліеде идентификациялады.
Үндістандық шовинистер сикхтарды үштеуді бастады Индуизимнің
еретиктері деп Пенджаб тілінен хинди тіліне ауыстырды. Акаш Дал Пенджаб
тілдік штат құрып сикхалық діндік негізде жаңа штат құруға белсене күресті.
Нәтижесінеде Дели Пенджабтың бөлінуіне келді. Жаңа заманғы Пенджаб штаты,
Кашмирдан қарағанда өмірде ең бай штат (орта жылдық кірісі 2,5 мың рупи,
1,5 мың орта үндістандық кіріске қарсы). Осы штат Жасыл революцияны сикхи-
фермерлер ғана қолданды. Солай ішкі буржуазиялық қарама-қайшылық
Пенджабтағы (көпті күшейтеді)әр-түрлі діндік мемкетімен Үндістан қалалық
және сикхалық, ауылдық буржуазиямен көпті күшейтеді.[22]
Келіспейтін экономикалық және саясаттың күшпен, сикханың селолық
буржуазия тереңдетіледі.
Сикхалық буржуазия Пенджабта тек саясаттық күшінен айырылған жоқ,
сонымен бірге жинаған капитандарын үндістандық экономикаға инвестициялады.
Штаттың сыртынан оқымысты жастар шектемен пропорционалды саясатқа
түседі. Беліленген жиын және басқа факторлар бұл жастарды басшыларға
айналдырды.
Үндістердің қысымымен штатта өмір сүретін пропорционалдың өзгеруіне,
конференциялармен және Пенджабтағы үндістік миграцияға байланысты.
Экстремалдардың жолы өлімге белгіленген мың адамдар сонымен бірге олардың
ойларына қарсы тұрғандар: басшылар Акаш Далдағы Лонговола, премьер –
министер И. Ганди, бас штаб әскери Үндік генералы вайьи, сенімнен шыққан
Үдістан президенті Заил Синх.
Штат деңгейінің қарама қайшылығымен тәжірибелі басқарушылықпен ҮҰҚ-ға
дәстүрлі жартылай таңдаушылары, үнділік деңгейде оны қолданушылар
коммунистерге өзін-өзі басқару штаттарына мүшкіндік береді. Алайда екі КП
үміті жергілікті өзін басқару қолдануға, трамплин түрінде орталықты ретке
келтіру дәлелденбеді. Орталық конгрессиялық басшылықты дискриминациалау,
сол штатта КП басқарушы партиялар әр-түрлі фермада болатын (президенттің
бұйрығымен дотациядан бас тарту және инвестиция федералдық бюджеттен бас
тарту) азаматтыққа тәуелді болмау, ал жергілікті буржуазияға Қашқандық
капиталға қарсы.
КП жеңген кезінде жергілікті таңдауларда оларды саясаттық және
экономикалық таңдаулар күтіп тұр. Он жылдың тәжірибеде, штат деңгейінде де
және ортақ үнділік саясаттың өмірде екі КП-да өздерінің ескі радикализмін
жоғалтты және леворефмистикалық партияға айналды, леводемократиялық
альтернативке шығатын елдің дамуы.[23]
Үндістанда НОД мықты идеологиялық негіз жеткіліксіз болды және нақты
әлеуметтік-экономикалық күрестің жоқтаушылары үндістік көз қарастармен және
социалды терең гандизма ойларымен сенді. Сондықтан тәуелсіздікті алғаннан
кейін идеологиалык ваккум қалыптасты. Бұл штаттарды ҮҰК-ң массалық базасы
оның конгресс программасына тек қана таза буржуазиялықтар емес,
демократиялық буржуазияда бірлігін сақтады. Ортақ дәстүрлі партиялардан
тәуелсіздіктін даму кезінде ҮҰК сақтады. Құраш және электорат қарама-
қайшылық қызығушылықты турдырды. ҮҰК қосып тұрған саясаттың бейнемен болған
Д.Неру өзіне әсер еткен социалогиялық идеядан қашпаған. ҮҰК-ң басшылығымен
принциптік сұрақтармен социалды-экономикалық саясаттар мен партияның
зейнеткерлерінің бөлінеді, өздерінің қатарларынан мықты (М. Десай).
Буржуазияның оппозициялық “Неру бағытын жинау процесс басталады. ҮҰК-ға
сенімді болды. Күшейген оппозициянның алдында және Үнді-Пәкістандық соғысқа
байланысты басшылары экономиканың революциясын тоқтатуда Үндістанның Нағыз
еркегі Индира Ганди ауылдар мен қалаларды жақсартуға тырысты. Елдегі
болашақ функционалды экономикалық жағдайын түзету түрінде ҚЖ шыға бастады
дұрыс буржуазиялық оппозицияның қысымымен болды. Конгрестің күшін жоғалтуы
бір түрде заңды болды. Үнді елі сияқты, экономикалық мүмкіндігін
жоғарылатады. Оның басқармасын, әсіресе альтернативті оппазиция жағынан
популистикалық дәрістер алға шығады. Джаната Парти демагогикалық алға НТР-ң
талабымен нан үзімдісімен әр үндістандықты қамтамасыз ету. Үндістерді
жұмыстарнан айырып тігін фабрикаларын жабу үнді отбасына қайтару. Джаната
Госсектор мен госаппараттағы жұмыскерлерді өз қарамағына қарата алды.
ҮҰК-ң төлемі И.Гандидің тексерілмейтін туу жағдайынның азаюына
административті қолдануларымен қорқытты ҮҰК-ң бөлінген қатардағы
консалидациялық процесі жүріп жатты. ҮҰК сайланды алға шығып елдің жеке
түрдежеңе алмайды.
Басқа саясаттық күшпен әріптестік жүргізуге тура келеді. Джанатаның
саясатына ортада және бір жерлерде жекешендіріледі. ҮҰК күшіне оралған
алдыңғы басшылық еткен этапқа қарағанда өте қиын дәрежеде тұр.
Социалды-саясаттың деңгейде асқыну жүріп жатты. Сикхалық терроризм,
Пенджаб пен Кашмирдің бөлінуі. ҮҰК-ң қатар тарихи елдің тәуелсіз даму
кезіндегі фракциялар және элементтер бөлінеді. Қазіргі кезде ҮҰК
буржуазиялық ауылда кулактың қызығушылық тудырады, қаладағы госсектор мен
жұмысшылары сонымен бірге Үндістандық монополиялық үлкен капиталы,
Үндістандағы бірліктің сақталу және өзінің үлкен сауда-саттық
қызығушылығына.
Үндістан елінің құрылуы қиын жағдайларда болды. Ең маңызды Д.Нерудің
саясаттың бағыты мына деңгейде болды:
- біріншіден, Үндістанның госаппараты және елдегі қатысқан Британ
әскерінің ликвидациясының аяқталуы
- екіншіден, Үндістанда хандықтың кіруіне Мауытбеттеннің планымен жағымды
жағдай жасады. Хандықтар саяси күшін жоғалтты бірақ мемлекеттік
шенеуніктерге айналды,губернатор және бұрынғы хандықтардың, олардың
жылжытып және жылжымайтын мүліктері сақтаулы.
- үшіншіден, діндік бағдарламалар қарсы күштеулер жүргізді млн адамдарқаза
тапқан және 12 млн қашқындар пайда болды. Халықтың бөлінуі мен күресуіне
байланыстыколониялық бөлек районында көптеген өлімдер мен діндік
табалаулар қаптады. Оңтүстік Бенгалдағы феодалды кластың көбісі үндістер
толғандықтар, ал көп хрестиандықтарды басындыратын мұсылмандар. Дели
Үндістанның бұл жеріне үміттенбеді.[24]
Орталық Үндістанда Хайдарабта бенгалдың-Низам-мұсылмандыққа қарама
қайшы болды. Өте жауыздық зұлымдық басшылығымен ерекше болды. Мұсылмандық
разаккор-жауынгер үндістандық аймаққа қарсы.
Хайдарабтағы социалды жартысы күтпей, Науыбеттеннің планына Неру
басшылығы қарамай Үндістанның районына қосу үшін әскери күшті қолданды.
Үндістан Махараджа ЕҚШ-ң қолдаушы мұсылмандық Кашмирге тәуелсіз
мемлекет планын көрсетті , бірақ Кашмирдің аннекциясына Пәкістанды итерді.
Пакисианның агрессиясына күштеу болған Махараджа Делиге Кашмирдің Үндістан
штатретінде құрамына кіруіне және көмек сұрауына мәжбүр болды. Неру
мемлекетті көмек көрсетті. Алайда 1947-48 ж бірінен Үнді – Пәкістандық
соғысқа әкеліп соқты. [25]
- төртіншіден, экономикалық бөлімдер мүмкін болу керек еді. Үндістандық
шикізат көзінің айналымы Пәкістанда қалды. Мемлекеттік аймақтар
ирригациолық бөлінген және транспорттың системасы, қашқындармен
жұмысшылар проблемасы Неру басшылығы аралас экономикасына монополиялық
колониялық административтіктің жеке бұрынғы және мемлекеттік басқа
жағдайларына бағыт алды. Үнді –Америкалық байланыс орнату мүмкіндігі де
болды.
- бесіншіден, басқарушы ҮҰК-ға оң мен солдың қауіптілігімен күштің
алдында дәлденуі, социалды-саясатты таңғалулар, Колонизатордан ҮҰК-ң
өткен күштің қолынан өтті. Бір шетінен бесінші Ахилитік Үндістан оның
көп ұлтшылдығы және сепаратизмнің қауіпстілігі.
СондықтанҮндістандық мемлекет болу мен штаттың дәстүрлі негізде пайда
болуына басшылық қарсы болды. Өсіп келе жатқан жергілікті буржуазия, оның
маңызды өзінің елінің эксплатация құқығына ие болуына қарағанда үндістанның
Британдық бірлікке кіруінің сұрағы өткір дебат болды бұл тәуелсіздікке
жақсы ма, әлде тәуелсіздіктен жақсы ма? – деп ойланды. Соңында
прогматикалық ой жүргізді.
Бірліктің арасына кіру Үндістанның стерлингтік (қолдану) зонада
қалуына мүмкіндік болды, бірліктің арасында экономикалық системаны қолдану
және Үндістанның Кашмир арасындағы Пәкістан алдында позициясына күшейтту.
[26]
Оңтүстік Азияның бір әскери-саяси блок құру мүмкіндігіне көңіл бөлу
керек. Алайда, былай қарағанда субкантинент өздігінен глобалды басып және
екі түрде батыспен жалғау бір деңгейде бола алмайды:
1) әскери – экономикалық потенциалының өлшемдігісіз
2) Үндістанның мәдениеті және басқада мемлекеттен Орта Азияда адамның
жанды дамуына ал социалды экономикалық ортаның емес, жаңа – ағымдық
басшылықтан босатылған Үндістанның әскери-саясаттығымен
таңғалдырмайды.
Ол Қытай мен Пәкістан соғыстарында жол берген тамиа және басқа
сепаратистермен басқара алмайды, белгілі Дели партизандық соғыс
басшылығымен 50 жылдың ішінде Үндістанның ең жақсы жетістігі демографиялық
дәстүрлерді қорғау, ұмытпау. Үндістандық дәстүрлер мен философия өздеріне
секуляризм, плюраризм, діндік шыдамдылықты және этикалық бірлікті
біріктірді.
Үндістанның халық саны адамзаттың 61 бөлігін құрайды, Үндістан нарығы
әлемнің ең ірісі болып саналыды. Үндістан ғылыми қызметкерлерінің
мамандырылғаны жақтан үшінші орынла тұр. Үндістанның экономикасы сатып алу
мүмкіншілігі бесінші орнында Мемлекетте көп салалы өнеркәсіптік пен ғылыми
база құрылған және Үндістан астықпен өзін толық қамтамасыз етеді.
Тәуелсіздігін жарияламай тұрып Үндістаннің ВВП-сын 75 % ауыл секторы
құрса, қазіргі уақытта оның қамына 25 % түсіп тұр. Ал қалғаны өнеркісіптік
секторы мен қызмет секторына келіп тұр. Бүгі күні әлемнің ең ірі ғылыми-
техникалық инфрастуктура Үндістанда. Ол 200 университет пен 1500 ғылыми-
зерттеу интитуттарынан тұрады, жылына 4000 доктор ғылымын оқытып шығарады.
Осы жетістіктерге қарамастан біз қадамдарымызды тездетуіміз керек.
1956-1957 ж. халықтың 58 % кедейлік өмір сүрді, ал 1993 -1994 ж. бұл сан 36
% дейін төмендеді. Бірақ кедейлікпен күресу негізгі проблема болып қалып
отыр. Халықтың көпшілігі сауатсыз, ол көбінесе ауыл тұрғындары, 1997 ж.
сауатсыздық 62 % құрайтын. Халық саутсыздығын төмендету үшін бір талай
еңбектену керек. Үндістанның премьер-министірінің қойылған мақсаттар жылына
7-9 % тұрақты өсіру.
.[27]
1.2 Үндістан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің құрылымы
Үндістанның сыртқы саясатындағы ядролық қаруды таратпау мәселесі 1998
жылғы мамыр айындағы Раджстан штатының Покхран сынақ полигонындағы жерасты
ядролық жарылыстар сериясы жұзеге асырылғаннан соң ерекше маңызды сипат
алды. Жарияланған ресми үкімет мәлімдемелерінде компьютерлік үлгілеу және
оны өткізу жүйелерін жүзеге асыру үшін шын мәнінде әр түрлi қуатты ядролық
каруды дайындау, түрлі функционалды міндеттер мен тасымалдап жеткізу
құралдары үшін де бұл сынақтар арнайы деректер алу мақсатында
өткізілгендігі көрсетілді.[28] Делидің бұдан арғы пайымдауынша, Оңтүстік
Азиядағы шиеленісті ушықтыру емеурініне қатыспайтындығына, толықтай
бейбітшілікті сақтай отырып, жаппай глобальды ядролық қарусыздану жолын
қууына халыкаралық қауымдастықтардың тiптi де сенбей отырғандығын да
жасырмады. Пәкістан жағының жауап беру әрекетін есте ұстай отырып, Үндістан
да содан үлгі алды, екі аптадан кейін өз аумағында жедел түрде ядролық
сынақ еткізді деп көрсетті. Жарылыс нәтижелері екі мемлекеттің ядролық
факторлы қорғаныс доктриналарын қайта тексеру үшін техникалық қажетті
мүмкіндіктерге ие екендігін көрсетті.
1999 жылдың тамызында Үндістанның ұлттық қауіпсіздігі Кеңесі жанындағы
сараптама тобы ұлттық ядролық концепцияны шектеу негізінде жасалған
Үндістанның ядролық доктринасы жобасын дайындап, үкіметтің шешімімен
жариялады.
Әскери мамандардың берген бағасына келісе отырып, концепциядағы
шектеудің басты әлементтерінің бipi - қолайсыз зияндардың мөлшерін қайта
қарастыру болып табылды. Ол қатаң белгіленді және қарама-қарсы жақтардың
мақсатқа тәуелсіз, жанжал жағдайын ескермей, нақты геостратегиялық
жағдайлардағы шарттармен анықталады. Бұдан Үндістандық әскери сарапшылар
шектеулі ұлттық ядролық доктрина жобасын жасауға қатысқан болып шығады.
Шектеу міндеттерін орындау және тұрақтылықты ұстап тұру тек агрессияға
ұшыраған жақтардың әскери жанжалын шешкен жағдайда ғана мүмкін болады. Әpi
агрессияға қарсы соққы бергенде ол үшін қолайсыздыктар туғызуға қабілетті.
Болашақтағы соғыста, оның ішінде ядролық каруды қолдануда потенциалды
агрессия ретінде Үндістан ең алдымен, Пәкістанды қарастырады. Доктрина
жобасына келісе отырып, яролық шектеу саясаты тиімді жұмыс icтeдi.
Үндістан:
жақсы дайындалған және нақты соғысқа қабілетті ядролық күштерді;
баскару мен бақылаудың сенімді жүйесін;
тиімді барлауды және қарсыласын ерте байқау жүйесін;
жан-жақты жоспарлау және дайындалған стратегияға сәйкес операция
жүргізу үшін дайындықты талап eттi.
Бұл жерде Үндістанның ядролық күштер үштікке негізделді. Олар:
авиацияны, ұялы жер үстілі icкe косылатын ракеталық құрылғыны және теңіздеп
базалық ракеталарды бipiктipдi. Үндістан өздерінің тасымалдап жеткізу
құралдарын жасау және құру жолдарында накты нәтижелерге қол жеткізді.
Бүгінгі күні оның карулы күштерінде Притхви жақын қашықтықты (150 км-ге
дейін) ракеталары 1000 кг дейшгі пайдалы жүктерді тасуға кабілетті. Ал 2001
жылдың каңтарында Үндістан Агни-2 орта қашықтықты баллистикалық
ракетасымен сынақты табысты еткізді. Оның қашықтық әрекеті 2000-2500 км
қамтиды және 500-ден 1000 кг. Дейін пайдалы жүктерді тасымалдай алады.
Үндістанның корғаныс Министрлігі қазіргі кезде Агни-3 құрлық аралық
баллистикалық ракетамен (қашықтығы әрекеті 5000-8000 км) Сагарика
теңіздегі базалық ракетамен (қашықтығы 300-500 км-ге жетеді) және Сурья
теңіз базасындағы ракетамен (кашықтығы 12000 км-ге жетеді) сынақ еткізу
ниетінде. Үндістан үшін біршама күрделі болатыны, сарапшылардың пікірінше,
соғысты ядролық күштермен басқару және бақылау жуйесін құру.[29]
Үндістандағы жүзеге аскан ядролық сынак, сонымен бірге оның артынан
ізінше кіші мөлшердегі шектеуі бар локтрина жобасының жасалуы елдің өзіндік
ерекше тәсілін ядролық қаруды таратпау мәселесіне аударды. Өзін ядролық
мемлекет ретінле коя отырып, Үндістан глобальды ядролық карусыздануды
қолдады, одан әрі ялролық сынақтар жасауға мораторий жариялады. Өзіне
ядролық қаруға ие емес мемлекетке бірінші болып ядролық қару
қолланбайтындығы жөнінде міндеттеме қабылдады.
Алайда жалпыәлемдік ядролық қарусыздануға байланысты кездесетін
қиыншылыктарлы есепке ала отыра, Дели статегиялық автономиядан шыға
отырып, ДНЯО-ға ядролық мемлекет емес ретінде қосылудан бас тартты. Сонымен
қатар оған кері позициялық қарым-қатынас ұстай отырып, қазіргі
келісімшарттың тиімсіз (ядролық каруды тарату процесін тоқтатпайтын) және
дискриминациялы (әлемдегі мемлекеттерді ядролық және ядролық емес деп
бөледі, елдердің шағын топтарын ядролық қарумен қаруландырып, ядролық емес
мемлекеттерге ядролық технологияны бейбітшілік мақсатта пайдалануға шек
қодцы) болып табылатындығын растады.
Үндістан-Пәкістан ара қатынасындағы шиеленістің ұшығуы ядролық
доктрина жобасының жариялану уақытымен сәйкес келді де, әлемдік қоғамның
салмақты қобалжуын туғызды. Батыс сарапшылары Үндістан мен Пәкістан
арасында жаңадан ірі көлемді қарулы кикілжің туындаған жағдайда қарудың
әдеттегі түрлерінен басқа, соғысатын жақтар өздерінің ядролық
мүмкіндіктерін соғыс жағдайларында тексеріп көруі мүмкін деп топшылады. Ең
жаман көріністің дамуы, олардың пікірінше, соңғы кезде екі елдің ядролық
қару арқылы бір-біріне ызылануының тез арада өршіп кету мүмкіндігін де
ескеруге болады. Сондай-ақ Дели бірнеше рет өзінің Пәкістанға ҚХР мен КХДР
жақтарымен ракеталық-ядролық бағдарлама жасауға көмектескені туралы
мәлімдеді.
Шектеу жүйесі Үндістанды жеткілікті түрде өмір сүруге қабілетін,
ядролық күштердің соғысқа дайын болуын, басқару мен билей жүйесінің сенімді
пайдалануын, тиімді барлау мен қарсыласын ерте аңғару және хабарлау
мүмкіндігін, сонымен бірге ядролық күштер мен қаруды саяси еріктілікте
қолдануды талап етеді.
Айта кету керек, СНБ ұлттық қауіпсіздігі мәселелері жөніндегі
Сараптама комиссиясының жетекшісі К.Субраманиаманың пікірінше, жеткілікті
көлемде плутониялық қаруға ие, сол кездерде осы комиссияның үштен бір
мүшесі ретінде ДЗПРМ-ға тез арада қосылу жақын арадағы болашақта
материалдар бөлшектенуінің зәрулігіне алып келуі мүмкін. Сондықтан жүйе
деңгейіне сәйкес үстап түру үшін аз мөлшерлі сенімді ядролық шектеу
қажет.[30]
Қауіпсіздік саласын сөзсіз негативті кепілдемемен қамтамасыз ете
отырып, Үндістан ядролық қару-жарақты иемденбейтін мемлекеттер алдында
ядролық елдердің Халықаралық міндетті кепілі ретінде қызмет етуге
дағдыланатын болады. Әскери кү_рылысты жоспарлаудың көзқарасынан аса
маңызды мәселе Үндістанның ВМС үштігі компонентінен түратын ядролық қаруды
болашақта орналастыру болып қалды. Доктрина жобасын жасаушылар теңіз
базасындағы ядролық күштерді (су үстілі және су астылы қүрамда) орналастыру
орнын нақтыламады.
Осылайша, соңғы кездерін Үндістанда өткізген ақыл-кеңес беруші жетекші
батыс елдері - АҚШ, Франция, сондай-ақ Ресей Делидің ядролық қаруды
таратпау жөніндегі талқылау мәселелеріне қызығушылықпен назар аударды.
Ядролық доктрина жобасын Үндістанлық жетекшілердің түсіндіруінше, сыртқы
істер министрі Дж.Сингха, ең алдымен, жобаның аяқталған сипатқа ие
болғандығына және стратегиялық жағдайлардың қүбылып түруына қарамастан,
түзетулер мен толықтыруларға жататындығын баса айтты. Әрі Үндістанның
ядролық доктринасы бір елге бағытталған немесе қорқыту көзі ретінде нақты
адресат бола алмайтындығын да көрсетті. Бүдан басқа бөлшектенбейтін
материалдар әндіруді тоқтату жөніндегі келісімдерге қатысуы, сарапшылық
бақылау негізінде тиімді механизмдерді өндіруге қатысуы Үндістанның ДВЗЯМ-
ға қосылуы айналасында позитивті ұлттық консеіісустің қалыптасуына ықпал
еткені байқалады. Үндістан ядролық тасымалдаушылар Тобына қосылуға дайын,
алайда бүгінгі күні МАГАТЭ-нің жалпы келемді кепілдеме талаптары ГЯП-қа
мүше елдерге сол топқа есігін жауып түр.[31]
2. Үндістанның ішкі саясаты
2.1 Үндістанда экономикалық дамуы
Қазіргі кезеңде Үндістанда өте күрделі әлеуметтік және экономикалық
өзгерістер болуда өндіріс 30 %-ға өсті, үлттың буржуазияның экономикалық
және саяси ұстанымдары күшейді. Бұдан бұрын болған өндірістегі көлемнің
азаюы бүкіл үнді қоғамына қиын соққы болып, әлеуметтік және саяси қобалжуды
күшеткен еді. Бұл жағдайда колонизаторлар бір жағынан діни қарым-
қатынастарды ұшықтыру, ал екінші жағынан діни қауымдастық өкілдері ішінен
сайлау органдарын кұру арқылы шешім тапқысы келді. Алайда ағылшын үкіметіне
бұқаралық қозғалысты діни фанатизмге айналдыру үшін бірқатар кедергілер
кездесті. Олар:
біріншіден, ағылшын-үнді әскерінің Индонезияда болуына қарсылық бүкіл
халықтық сипатқа ие болды;
екіншіден, II дүниежүзілік соғыс кезінде Жапониямен ынтымақтастық үшін Үнді
Ұлттық Әскерініқ офщерлерінің сотына қарсы бүкіл халықтық козғалыс; Үнді
Ұлттық Әскері Үнді Ұлттың конгресінің солшыл партиясының лидерлерінің бірі
С.Ч.Бостың ықпалымен құрылған болатын. Ол Үндістанның британ
колониализімінен зорлықсыз азат етілуі мүмкіндігіне сенбейтін еді.
Сондыктан ол Үндістанды азат етуді Жапон әскерімен бірге жасауға тырысты.
Босты және оның колдаушыларын коллаборақионизмге айыптаған ағылшындықтарга
қараганда үнділіктер оны нағыз патриот ретінде таныды. Осы қозғалыстық
шеңберінде флотта бірнеше көтерілістер, қарулы әуе күштерінде қарсылык
көрсетулер және Бомбейде біртүтас минтингтер болып өтті.
- Үшіншіден, бүкіл ел территориясында шаруа көтерілістері ұлғая
түсіпі. Хайдарабтың Телинган ауданында 1946 жылы құрылып 1951 жылға дейін
өз қызметін аткарған өзіндік шаруа республикасы құрылғап еді. Бұл
республиканың басшылығында Ұлттық, деморатиялык Андхра махасабха ұйымы
болды. Осының барлығы Лондонды және Үнді қоғамының феодалдары мен
буржуазияны дүр сілкіндірді. [32]
Осы көптеген козғалыстардың нәтижесінде калыптасқан жағдай Англияның
Үндістанда қалыптастырған саяси жүйенің өмір сүруіне қауіп төндірген еді.
Лондон Үндістандағы мемлекеттік билікті бейбіт түрде сабырлы ұлтшылдардың
қолына бергісі келді. Сонымен қатар ағылшындықтар сөз жүзінде елден кетіп,
ал іс жузінде ел ішінде қалғысы келді. Вице-королъ Маунтбеттен құрган
Үндістанға тәуелсіздік беру жоспары британ колониясының территориясында екі
мемлекеттің құрылуын қарастырған еді. Бірі-индустық, ;екіншісі мұсылман
мемлекеті болып табылды. Осы мәселе бойынша жалғыз Лондонды айыптау
әділетсіз болар еді, өйткені Мұсылман Лигасы 2 мемлекеттік құрылуын
колдаған еді. 1947 жылы 15 тамызда Маунтбеттенің жоспарына сай Үндістан
доминион мәртебесін алған еді.
Әлеуметтік, экономикалық әсерлесу үрдісі кезіңде қазіргі замандағы
сектор дәстүрлі сектордың әсеріне шалдыкқан еді. Бұл үрдіс миллиондаған
шаруалардың қалаға қарай ағылу нәтижесінде жүзеге асты. Осының барлығы
ұлттық, діни сенімдердің саяси өмірге енуіне себеп болды, яғни дін мен
саясаттың бірігуіне әсер етті.
Уақыт өте келе қаладан ауылға қарай тек қана буржуазиялык және
комунисттік партиялардан емес, сонымен қатар саяси комуналисттерден саяси
импулъстар жіберіле бастады. Осының нәтижесінде 70-80 жылдарда дәстүрлі
коғамның өкілдері саяси өмірге өте белсене араласа бастайды. Осының
нәтижесінде реакциялық комуналисттік күштер саяси аршада өзіндік бір күшке
айналады.
Саяси тартыстың осі оңға қарай жылжуды сабырлы сабырлы және оңшыл,
буржуаздық блоктардың арасында қарама-қайшылықтардың азаюы кезінде жүрген
болатын. Буржуазиялық саяси элитаның консолидациясы комунисттік партияның
радикализмнің азаюымен толықтырылды. Жоғарыда аталған үндістер 60-90
жылдары орын алған еді. Осынық барлығы Үндістанда дәстүрлі коммунализмнің
жеңісі мүмкін емес екендігін айқын көрсетті. Осылайша, Үндістанның тәуелсіз
даму жылдарында әлеуметтік және саяси тартыстың бағыты үнемі жылжып
отырды.[33]
Мемлекеттің ауыл шаруашылығын реформалау Үндістан Ұлттық Конгресініқ
алдында тұрган ең мақызды мәселелердің бірі болып табылды. Ауылды
модернизациялаудың түрлі кезеңдерінде әр-түрлі әдіс-тәсілдер қолданған еді.
40-жылдардың аяғы мен 50-жылдардың бас кезінде әлеуметтік қиын жағдайды
жақсарту мақсатында шаруа қоғамының арасына бхудан және грамдан
козғалыстары енгізілген болатын. Бұл компаниялардың нәтижесінде 5 млн.га
жер шерсіз шаруаларға берілген болатын. Алайда бұл қалыптасқан жағдайды
уақытша ғана түзелген болатын.
ХХ ғасырдың 60-шы жылдарында жерге қатысты өзгертулер ауыл шаруашылық
өнімдерінің 43 % құрайтын заминдары жүесіне енгізілген еді. Яғни 40 %
шаруашылықтарға таратылып берілді. Осылайша 50-жылдары жүргізілген реформа
бүкіл жер иелерін емес, тек қана оның феодалдық бөлігін қамтыған еді.
Осының нәтижесінде бұл реформа ешқандай бір қиыншылықсыз өтті.
ХХ ғасырдың 70-ші жылдарында аграрлық жанартулар райятвари зонасына да
тарала бастайды, яғни барлық жер иелерінің мүдделерін қорғайды. Осылайша
жер иеленудің максимумын анықтау үшін Конституцияның 31 бабына сәйкес әр
штаттың топырағы мен климатына өте үлкен назар аударылуы тиіс. Көптегеи
тартыстардың нәтижесінде көпшілік жерлер реформадан тыс қалған болатын.
Себебі көптеген жер иеленушілер өз құқықтарын туысқандарына жаздыртқан
еді.[34]
80-жылдардың басында И.Ганди бастаған Үкімет әлеуметтік қиын жағдайды
біраз жақсарту мақсатында ауылдарда Үндістан Ұлттық Конгресінің базалары
кеңейтілді. Сонымен қатар заңды түрде жердің максимумы 4,5 га-дан 22,5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz