Қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе2

II. Адамды кепілге алудың заңды талдамасы мен дәрежелеуші белгілері

Адамды кепілге алудың объективтік белгілері4
Адамды кепілге алудың субъективтік белгілері. . 7
Адамды кепілге алудың дәрежеленген түрлері . . . 15

II. Адамды кепілге алудың алдын алу мәселесі 21

2. 1 Адамды кепілге алудың жасалу себептері мен жағдайлары………. 26

2. 2 Адамды кепілге алудың алдын алу30

2. 3Құқық қорғау органдарымен адамды кепілге алуды ескертуді ұйымдастыруы. 39

III. Қорытынды40

IV. Қолданылған әдебиеттер. 41

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. 1995 жылы Қазақсан Республикасында жаңа конституция қабылдануына байланысты, біздің мемлекетімізде құқықтық базаны рефомалау процессі басталды. Қазақстан Республикасында құқықтық жүйе құрылымында субъектілер арасындағы құқықтық қатынастарды реттеу қажеттілігін білдіретін жаңа институттарды құру қажеттілігі туындады.

Қазақстан Республикасының негізгі заңында демократиялық бастаманы табуға және бекітуге байланысты, дәстүрлі құқықтық жүйелерді жоғарға заңдық күші бар акт, конституцияға сәйкестеуге келтіру процессі басталды.

Осы жұмыстың нәтижесінде 1997 жылы 16 шілдеде Қазақстан Республикасында жаңа қылмыстық кодекс қабылданды. Осы нормативті акт бәрінен бұрын біздің қоғамымыздағы жаңа басымдықтарды бекітуге байланысты өзіндік ерекшеліктерді сіңірді. Осындай реформаны куәаландыратын Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 1 бөлімін саралау, онда көрсетілгендей, адам мен азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншкті, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен мемлекуеттің заңмен қорғалатын мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау, бейбітшілік пен адамзаттың қаупсіздігін қорғау, сондай - ақ қылмыстардың алдын алу болып табылады.

Конституциясының 1-бабына сәйкес, «Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, денсаулығы, құқықтары мен бостандықтары»1. Осыған байланысты, адам құқықтары мемлекет тарапынан сенімді қорғалуы тиіс. Сондықтан, қоғамда түбегейлі өзгерістер болғанда оның бірінші іс-әрекеті - адамның құқықтары, бәрінен бұрын оның өмірге және бостандыққа құқығын қорғайтын шешімдер қабылдауы кездейсоқ емес.

Қылмыстық-құқықтық реттеу механизмін жетілдіру, біріншіден норма шығармашылық, яғни жаңа қазір қолданыстағы қылмыстық-құқықтық

нормаларды жетілдіру, екіншіден құқыққорғау органдарының қызметінде заңдылықты нығайту мақсатында осы нормаларды қолдану тәжірибесін жетілдіру болып табылады. Криминологияда қылмыстардың себептері мен шарттарына ықпал ететін ескерту кешендерін қамтитын бүтіндей теория қамтылған.

1 Адамды кепілге алудың заңды талдамасы мен дәрежелеуші белгілері

Адамды кепілге алудың объективтік белгілері.

Аталған норманы заңдық талдау үшін осы құрамның негізгі элементтерін міндетті түрде анықтау қажет, өйткені нақты қылмысты зерттеуде құрам туралы оқу негізгі орын алады.

Жалпыға белгілі қылмыс қурамының маңызы қылмыстық жауаптылыққа істеген іс-әрекеттінде қылмыс құрамы анықталған адам тартылуы мүмкін.

Мұндай құрамның түсінігі ҚР ҚК 3-бабында көрсетілген қылмыстық жауаптылықтың негізінен шығады - қылмыс жасау, яғни, осы кодексте көзделген қылмыс құрамының барлық бар әрекет қылмыстық жауаптылықтың бірден - бір негізі болып табылады делінген.

Қылмыс құрамының элементтерінің мазмұнын және жасалған іс-әрекеттің мәнін ашуда, оны дұрыс дәрежелеуде және соттың заңға сәйкес әділетті жаза тағайындауында теориялық және практикалық маңызы бар.

Заң әдебиеттерінде көп тараған көзқарастардың бірі қылмыс құрамы - бұл элементтердің механикалық жиынтығы емес керісінше турақты және диалектикалық жиынтық.

Қылмыс құрамының элементтерінің диалектикалық бірлестігінің маңыздылығы қылмыстық жауаптылықтың шарты олардың әрқайсының маңызы өз алдына бөлек, олардың барлығы өзара байланыста болады деген көптеген авторлардың көзқарасымен қосыламыз.

Қылмыс объектісінің проблемасы қылмыстық-құқықтық доктринада (ғылымда) бастапқылардың бірі болып табылады.

Объект қылмыс құрамының қажетті элементтері ретінде аса маңызды мәнділікке ие бола отырып, ол қылмыстардың ерекшеліктеріне және де нақты бір қылмыс құрамдарына мазмұнды талдау жасап, оның заңды белгілеріне дұрыс сипаттама беруге мүмкіндік жасайды. Қылмыс объектісін дұрыс айқындау, жасалған қылмыстың әлеуметтік мәнін анықтау мен

Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімі жүйесінің нормаларында өзіне сәйкес орнын табуына, қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесін немесе қол сұғушылық әрекеттерді дұрыс дәрежелеуге бірден-бір қажет болып табылады.

Объект құрамның міндетті элементтерінің бірі болып табылады, сондықтан объектісіз қылмыс жоқ. Қылмыстық заңмен қылмыс ретінде көзделген кез келген қоғамға қауіпті әрекет белгілі бір объектіге қолсұғады.

Объектіні дұрыс анықтау қылмыстық әрекеттің әлеуметтік және құқықтық табиғатын, жасалған қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықтың нысандары мен шектерін меңгеруге көмектеседі.

Объектіні анықтау қылмыстардың ұқсас құрамдарын бір-бірінен, қылмыстық әрекетті қылмыстық еместен шектеуге мүмкіндік береді2. Одан басқа кез келген әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің дәрежесі қандай объект қолсұғушылыққа душар болғандығынан елеулі мөлшерде тәуелді, сондықтан қолданыстағы қылмыстық заңда «қылмыстық заңмен көзделген қайсы бір әрекеттің белгілері формальды болса да бар іс-әрекет немесе әрекетсіздік, бірақ елеулі маңызы болмағандықтан қоғамдық қауіпті емес, қылмыс болып табылмайдың деп көрсетілген.

Заң әдебиетінде жалпықабылданған көзқарасқа сәйкес қылмыстық-құқықтық қорғаудың объектісі немесе қылмыс объектісі болып қоғамдық қатынастар табылады.

Сол немесе басқа қылмысты жасай отырып, кезкелген тұлға қоғамдық қатынастардың сол немесе басқа бір элементтеріне қолсұғады, олардың өзара байланысын бұза отырып, сонымен қатынастардың қатысушыларының мүдделеріне тікелей немесе жанама едәуір зиян келтіреді.

Қоғамдық қатынастардың барлығы қылмыстық заңмен қорғала бермейді, тек заңшығарушы позицяисынан анағұрлым құнды (бағалы) саналатындар ғана.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 2-бабы қылмыстық құқық саласымен реттелетін анағұрлым маңызды қоғамдық қатынастарды анықтайды: адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін, меншікті, ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, заң мен қорғалатын қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қылмыстық қолсұғушылықтан қорғау, бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігін қорғау, сол сияқты қылмыстарды ескерту.

Бірақ қазіргі уақытта қылмыстық құқық проблемаларына жаңа келістердің (әдістемелердің) ескерілуімен, бірінші орынға жалпы адамзат

құндылықтарын қорғау қойылған кезде, қылмыс объектісі түсінігіне тек қоғамдық қатынас секілді дәстүрлі келіс (әдістеме) қанағаттандырарлық бола алмайды.

Адамның белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыруға қабілетті әр түрлі игіліктер, жеке тұлғаның құқықтары, бостандықтары және мүдделері қылмыстық-құқықтық қорғаудың объектілері бола алады.

Қылмыстық құқық ғылымында объектілерді үш сатылы жіктеу туралы теория шығарылған: жалпы, тектік (топтық) немесе арнайы және «тікелейң.

Осында қылмыстың жалпы объектісі деп оларды бұзған үшін қылмыстық жауаптылық көзделген барлық қоғамдық қатынастарды (жиынтығын), тектік (топтық), немесе арнайы объекті деп - олардың біртектілік белгісі немесе белгілі бір салада болуы бойынша қоғамдық қатынастардың белгілі бір бөлігі немесе тобын түсінеміз. Сондықтан заң әдебиетінде қылмыстық-құқықтық қорғау объектісінің мазмұны «мүддең түсінігі арқылы да ашылады - белгілі бір жеке тұлғаның, қоғамның, ақырында бүтіндей мемлекеттің мүддесі.

Мүдде - бұл сол қоғамдық қатынастар, бірақ оның анағұрлым нақты көрінісі. Тасушылармен (субъектілермен) және олардың мүдделерімен арасындағы қатынассыз қоғамдық қатынастар жоқ және бола алмайды. Нақты тұлға (адам) осында осы барлық қатынастардың өзінше бір материалдық субстраты (өткізушісі) болып табылады, басқа адамдармен көп түрлі байланыстарға түсе отырып өзінің жеке-дара қызметінде (әрекетінде) іске асырады. Сондықтан қоғамдық қатынас мүдде туралы мүдде өзінің тасушысына яғни қоғамдық қатынастардың қатысушысына қалай (қатынасса) қарайды тек сонымен байланысты айтуға болады және қажет.

Мүдде де тек өзінің тасушысы (субъект) ғана емес, бірақ өз объектісі де бар - сол жөнінде мүдденің субъектілері (тасушылары) арасында байланыстар (қатынастар) бар әлеуметтік құнды игілік (материалдық немесе идеалдық) .

Бұдан артық, мүдделер қоғамдық қатынастардың нақты көрінісі бола тұрып, белгілі бір құқықтық нысанда - «қабыршықтаң шығуы тиіс, әйтпесе олар қылмыс объектісін құрмайды. Бұзылған норманы немесе заңды, олармен қорғалатын қоғамдық қатынастарды үзікте алуға болмайды. Қылмыскер өзі құқықтық нұсқауды (әмірді), тыйымды бұза отырып, объектіге қол сұғады.

Мүддені мұндай түсіну жалпы және тектікті (топтық) ғана емес, сонымен қоса «тікелейң деп аталатын қылмыс объектісін анағұрлым нақты түсінуде маңызды роль ойнайды.

1. 2 Адамды кепілге алудың субъективтік белгілері.

Қылмыстық құқықта қылмыскердің жеке басын және қылмыс субъектісінің проблемаларын зерттеуде елеулі көңіл бөлінген.

Арнайы әдебиеттерде субъектіні сипаттайтын белгілер екі топқа бөлінеді: Заңдық және әлеуметтік - психологиялық. Әрине бұл топтаулар шартты сипатта алынатыны белгілі, яғни бұл белгілер бір бірімен тығыз байланыста. Сондықтан ол белгілерді жүйелі түрде қараудың қажеттілігі туады. Қылмыс субъектісінің белгілері қылмыстық заңның 6, 7, 8, 14, 15, 17, 18 баптарында және қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің сәйкес баптарында қалыптасқан. Қылмыс субъектісіне жалпы түсінік беретін болсақ - бұл ақыл есі дұрыс, қылмыс жасаған кезеңде белгілі жасқа келген, жалпы ереже бойынша 16 жасқа толған, ал кейбір қылмыстар бойынша - 14 жасқа толған жеке тұлға.

Қылмыстық құқық бойынша қылмыс субъектісі болып қылмыс жасаған сәтіне қылмыстық заңда белгіленген жастағы есі дұрыс жеке тұлға танылады. Осыған байланысты ҚР ҚК-ң 14-бабының 1-бөлігі қылмыстық жауаптылыққа тек Қазақстан Республикасы қылмыстық заңымен белгіленген жасқа жеткен есі дұрыс жеке тұлға жатады деп реттейді ҚР ҚК-ң 15-бабының 1-бөлігіне сәйкес қылмыс жасаған сәтіне он алты жасқа толған тұлға қылмыстық жауаптылыққа тартылуы тиіс: демек, қылмыс субъектісі болып тек жеке тұлға, яғни адам табыла алада. ҚК-ң 14-бабының 1-бөлігінде айтылған жеке тұлғалар болып Қазақстан Республикасының азаматтары, азаматтағы жоқ адамдар және шетел азаматтары табылады. Бұл ҚР ҚК-ң 6 және 7-баптарының мазмұнынан шығады. Қылмыс субъектілерін тек жеке тұлғалар деп тану, заңды тұлғалар, яғни мекемелер, кәсіпорындар, ұйымдар, партиялар, қоғамдық бірлестіктер қылмыс субъектілері бола алмайды дегенді білдіреді. Жансыз заттар мен нәрселер, табиғат құбылыстары, сол сияқты жануарлар қылмыс субъектісі ретінде қарастырыла алмайды. Қолданыстағы қылмыстық заң заңды тұлғаларды қылмыс субъектісі деп танымайды.

Жеке тұлға денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтірудің субъектісі ретінде екі міндетті шарттың: осы тұлғаның есінің дұрыстығы мен ҚР ҚК-ң 234-бабы бойынша онымен 14-жасқа толуының бар болуы кезінде таныла алады.

Есі дұрыстық - бұл адамның қылмыстық заңмен көзделген қоғамға қауіпті әрекетті жасаған сәтіне өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздік) іс-жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілгін ұғына (сезіне) және оларды басқара алу қабілеті.

ҚР ҚК-ң 16-бабының 1-бөлігінде сәйкес қылмыстық заң мен көзделген қоғамдық қауіпті әрекетті жасаған кезде есі дұрыс күйде болған, яғни созылмалы психикалық ауруы психикасының уақытша бұзылуы, кемақылдығы немесе психикасының өзгеде дертке ұшырауы салдарынан өзінің іс-әрекетінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғына алмайтын немесе оған ие бола алмаған адам қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс емес.

Есі дұрыс еместік - бұл адамның қылмыстық заңмен көзделген қоғамға қауіпті әрекетті жасау сәтінде психикасының ауыру жағдайы салдарынан өзінің іс-әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғынуға немесе оларды басқаруға қабілетсіздігі.

Есі дұрыс еместіктің түсінігін анықтай отыра заң есі дұрыс еместіктің екі критериін (белгісін) пайдаланады: медициналық (биологиялық) және заңдық (психологиялық) .

Адамды есі дұрыс емес деп тану үшін медициналық және заңдық критерийлердің жиынтығы қажет. Бұл критерийлердің біреуінің болмауы адамды есі дұрыс емес деп тану мүмкіндігін жояды.

Сезіктінің немесе айыпталушының есі дұрыстығы жөнінде күдік туған жағдайларда олардың психикалық жай-күйін анықтау үшін міндетті түрде сот-психиатриялық сараптама жүргізіледі (ҚР ҚІЖК-ң 241-б. 1-бөл. 3-тармағы) . Ол адамның психикасының аурулық бұзылуының сипатын анықтауға, оның ауырлығын, анықтауға, қылмыстық жауаптылықтан жалтару мақсатында қылмыскермен психиканың бұзылуын симуляция жасауды жоюға мүмкіндік береді. Адамды есі дұрыс емес деп тану туралы соңғы шешім сотқа тиесілі. Іс бойынша басқа да дәлелдеме секілді сот-психиатриялық сараптамасының қорытындысы сотпен бағалануға жатады.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық қодексы 18-бабында мас күйінде қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тартуды ғана көздемейді, сонымен қоса мұны 54-баптың 1-бөлігінің «мң - тармағына сәйкес қылмыстық жауаптылық пен жазаны ауырлататын мәл-жай ретінде көздейді.

Бірақ сот қылмыстың сипатына байланысты бұл мән-жайды ауырлататын деп танымауға құқылы.

Алкоголь ішімдіктерін қабылдау адамның өз іс-әрекеттерін басқару және оған есеп бере алу қабілетін кейде елеулі төмендетеді, бұл мас күйіндегі қылмыстардың үлкен үлесті салмағын анықтайтыны сөзсіз. Бірақ алкоголь ішімдіктерін тұтынушы өзін мұндай жағдайға саналы түрде жеткізеді, осыған байланысты өз қылықтары үшін жоғарылатылған жауаптылыққа тартылуы тиіс.

ҚР ҚК-ң 18-бабы бойынша алкогольді мастық деп физиологиялық (әдеттегі) мастық түсініледі. Физиологиялық (әдеттегі) мастық кезінде

психиканың қызметінің кейбір бұзылулары туындайды (пайда болады), тежегіш орталықтардың жұмысы әлсірейді, қоршағанды ой елегінен өткізу қабілеті нашарлайды, өзін-өзі бақылау төмендейді.

Физиологиялық мастық күйі адамның қоршаған жағдайды ұғыну және өз мінез-құлқы мен жалпы қылығын бағалау, оларды басқару қабілетін жоймайды. Сондықтан бұл адамдар есі дұрыс деп танылады, себебі есі дұрыс еместіктің медициналық және заңдық критерийлері жоқ. Физиологиялық мастықтың ауыр дәрежесінде де адамда қоршаған жағдаймен белгілі контакт (байланыс) сақталады, онымен өз мінез-құлқына бақылау жүзеге асырылады. Мұндай адамдардың санасы түнермейді.

Жәй алкогольдық мастықтың үш сатысын (немесе дәрежесін) бөлу қабылданған: жеңіл, орташа және ауыр.

Физиологиялық мастықтан патологиялық мас болуды ажырату керек. Патологиялық мастық қысқа уақытқа созылатын психиканың бұзылуының өткір тобына жатады. Патологиялық мас болу кезінде сананың аурулық өзгеруінің салдарынан аяқ астынан сандырақ уайымдары, галлюцинациялар (есеңгіреулер) туындайды, бағдар бұзылады, нақты шындықпен контакт (байланыс) жоғалады, себепсіз қорқыныш (үрей), ыза пайда болады. Агрессивтік іс-әрекеттер үлкен қиратушы күйреткіш күшпен, кенеттілікпен, қатыкездікпен (қаталдықпен) ажыратылады. Патологиялық мас болу факторлардың (сары ұайымға салыну, дабыл, мазасыздық және т. б. ) әсерінен болуында және қабылданған алкогольдің мөлшеріне байланысты емес туындайды.

Патологиялық мастық күйі ұзаққа созылмайды және әдеттегіден терең ұйқымен аяқталады. Жасалған құқыққа қарсы іс-әрекет, және де айып тағу жиі түсінбеушілік сезімін шақырады (білдіреді), себебі науқастар (аурулар) оларға инкриминацияланған әрекетке қатысты емес екендерінде сенімді және жаңылған (жоғалған) таңырқаған болып көрінеді.

ҚР ҚК-ң 15-бабының 1-бөлігі адамның қылмыс жасаған сәтіне он алты жасқа толуын және мұндай адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту мүмкіндігін көздейді.

ҚР ҚК-ң 15-бабының 1-бөлігі оларды жасағаны үшін қылмыс жасау сәтіне 14-жасқа толған кезде қылмыстық жауаптылық бастала алатын қылмыстар тізімін береді. Олардың арасында адамды кепілге алу да көзделеген (ҚР ҚК-ң 234-б. ) .

Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығын бірқатар қылмыстар үшін - 14 жастан, ал қолғандары үшін - 16 жастан белгілей отырып, заңшығарушы кәмелетке толмағандар осы жаста өз іс-әрекеттеріне есеп беруге, олардың қоғам үшін қауіптілігін ұғынуға, өз іс-әрекеттерін басқаруға қабілетті дегеннен шығады.

Кәмелетке толмағанмен қылмыс жасалған кезде оның жасы (туылған күні, айы, жылы) дәл анықталуы тиіс.

Адам белгілі бір жасқа жетті (толды) деп (14, 16, 18) туылған күні емес, келесі тәуліктен бастап саналады (есептеледі) . Кәмелетке толмағанның жасы сот-медициналық сараптамасымен анықталатын жағдайларда, оның туылған күні деп сараптамамен аталған жылдың соңғы күнін яғни 31 желтоқсанды санау керек ал жасты жылдардың ең төменгі (минималды) және ең жоғарғы (максималды) мөлшерімен анықтау кезінде сараптамамен жорамалданған (болжалған) ең төменгі жастан шығу қажет.

Кәмелетке толмағанның психикасының дамуының артта қалуы туралы куәландыратын мәліметтер бар кезде, ол өз іс-әрекеттерінің мәнін ұғына алды ма және оларды қандай мөлшерде басқара алды ма деген кәмелетке толмағанның психикасының даму дәрежесін анықтау қажет. Бұл үшін қажет жағдайларда бала және бозбалалар психологиясы саласындағы мамандармен сараптама жүргізулуі тиіс немесе сарапшы-психиатр қатыстырылады.

Адамды кепілге алу субъектісін сипаттаушы белгілер болып:

Жеке тұлға;
Берілген тұлғаның есі дұрыстығы;
Заңмен белгіленген жасқа жетуі (ҚР ҚК-ң 234-б. бойынша 14 жас) табылады.

Адамның кезкелген іс-әрекеті немесе әрекетсіздігі саналы не санасыз ойлау, психикалық, ақыл-ой процесстерінің көрінісі қызметін атқарады3.

Кінәлінің қылмыстық әрекетінің сыртқы актісін білдіретін объективті жағынан айырмашылығында субъективті жақ өзімен әрекеттің психикалық ұғыну (сезіну) мәнін және бағыттылығын білдіреді. Ол субъектінің өзімен жасалатын қоғамға қауіпті әрекеті мен оның зардаптарына психикалық қатынасын анықтайды.

Қылмыс құрамының субъективті жағы - бұл кінәлінің онымен жасалып жатқан қылмыстық әрекетіне және оның қоғамға қауіпті зардаптарына көптүрлі (многообразные) психикалық қатынастарын білдіретін күрделі ұғым (түсінік) .

Қылмыстық құқық теориясында субъективті жақ келесі белгілермен көрсетілген: кінә, қылмыс себебі (ниет) және мақсаты. Себеп пен мақсат кінәдан айырмашылығында қылмыстардың бір құрамдары үшін міндетті, ал басқалары үшін - қылмыстың субъективті жағының факультативті белгілері болып табылады. Кез келген қылмыстың субъективті жағының міндетті белгілеріне оның анықталуы берілген құрам үшін міндетті болып табылатын және зерттеліп жатқан құраммен көзделген белгілер жатады.

Адамды кепілге алу тікелей қасақаналықпен(ниетпен) жасалған деп, егер адам өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) қоғамдық қауіптілігін ұқса (сезсе), қоғамға қауіпті зардаптың мүмкіндігін немесе келмей қоймайтындығын болжаса және олардың келуін тілесе (ҚР ҚК-ң 20-б. 2-бөл. ) .

Тікелей қасақаналық тұлғаның өз іс-әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамдық қауіптілігін ұғатындығымен, қоғамға қауіпті зардаптардың мүмкіндігінен немесе келмей қоймайтындығын болжауымен және олардың келуін тілеумен сипатталады.

Тікелей қасақаналықтың интеллектуалдық кезеңі жасалып жатқан іс-әрекеттің немесе әрекетсіздіктің қоғамдық қауіптілігін ұғынуды, қоғамға қауіпті зардаптардың мүмкіндігін немесе келмей қоймайтындығын қосады (енгізеді) .

Еріктілік кезең қоғамға қауіпті зардаптардың келуін тілеуін (қалауын) қосады.

Қоғамға қауіпті іс-әрекетті немесе әрекетсіздікті жасауды қалауы және зиянды зардаптардың келуін қалауы тікелей қасақаналықта әр түрлі себептермен шақырылады және белгілі бір мақсаттарды туындатады (туғызады, тудырады) .

Жанама қасақаналық адамды кепілге алуды жасау кезінде орын ала алмайды. Қылмыстық құқықтық норманың диспозициясында онымен бірге осы іс-әрекеттер жасалынатын мақсаттарды айту (көрсету) олардың жанама қасақаналықпен жасалу мүмкіндігін жояды.

Әдетте, қылмыстың мақсаты мен себептері қылмыстың субъективті жағының факультативті белгілеріне жатады. Бірақ егер олар баптың диспозициясында көрсетілсе, онда қылмыстың берілген құрамы үшін бұл белгі міндетті болып табылады.

Жасалған әрекетті дұрыс дәрежелеу үшін субъективті жақтың белгілерін барынша (максималды) толық ашу қажет. Міндетті белгі - кінәдан басқа, себеп пен мақсат секілді факультативті белгілері де бар.

Адамның қоғамдағы мінез-құлығының әр түрі итермелейтін себептермен және мақсаттармен шартталған. Қылмыстың себебі мен мақсаты туралы қылмыстық құқық теориясында екі түрлі мағынада айтылады: біріншіден, адамның кез келген қоғамға қауіпті мінез-құлығының итермелеуші көтермелеулер туралы секілді және, екіншіден, қылмыстың белгілі бір түрінің заңды моделін (құрамын) қарастыру үшін пайдаланылатын қылмыстық құқықтық нормаларда бар арнайы қылмыстық-құқықтық түсініктер туралы секілді. Бұл жағдайларда себеп пен мақсат қылмыс құрамының белгілерінің біреуі ретінде шығады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.