“DELPHI тілінің көмегімен мәліметтер базасын құрастыру жолдары”
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... .3
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ ...5
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Пиктографиялық батырмалары ... .6
1.3. Терезелерді түзету ... ...6
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.5. Формалар терезесі ... ... .7
1.6. Обьектілер тармағының терезесі ...7
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі ... 8
1.8. Программалар коды терезесі ... .9
2. DELPHI ТІЛІНІҢ КӨМЕГІМЕН МӘЛІМЕТТЕР
БАЗАСЫН ҚҰРАСТЫРУ ... ... ... ... 11
2.1. Мәліметтер базасы ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1.1. Мәліметтер базасын жіктеу ...11
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы ...12
2.2.1 Delphi. дегі Мәліметтер базасының моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2.2 Мәліметтер базасының псевдонимі ..14
2.2.3 Мәліметтер базасын құру ... ... .14
2.2.4 Мәліметтер базасымен басқару бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... .23
2.2.5 Мәліметтер базасына қол жеткізу (кестеге) ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.2.6 Мәліметтер базасын қарау ... ...27
2.2.7 Форма режимі ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.3 «Мектеп» Мәліметтер базасының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ..36
2.3.1 Мәліметтер базасында ақпарат таңдау
2.3.2 Динамикалық құрылатын псевдонимдер
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ..51
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... 52
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ ...5
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Пиктографиялық батырмалары ... .6
1.3. Терезелерді түзету ... ...6
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.5. Формалар терезесі ... ... .7
1.6. Обьектілер тармағының терезесі ...7
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі ... 8
1.8. Программалар коды терезесі ... .9
2. DELPHI ТІЛІНІҢ КӨМЕГІМЕН МӘЛІМЕТТЕР
БАЗАСЫН ҚҰРАСТЫРУ ... ... ... ... 11
2.1. Мәліметтер базасы ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1.1. Мәліметтер базасын жіктеу ...11
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы ...12
2.2.1 Delphi. дегі Мәліметтер базасының моделі ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2.2 Мәліметтер базасының псевдонимі ..14
2.2.3 Мәліметтер базасын құру ... ... .14
2.2.4 Мәліметтер базасымен басқару бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... .23
2.2.5 Мәліметтер базасына қол жеткізу (кестеге) ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.2.6 Мәліметтер базасын қарау ... ...27
2.2.7 Форма режимі ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.3 «Мектеп» Мәліметтер базасының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ..36
2.3.1 Мәліметтер базасында ақпарат таңдау
2.3.2 Динамикалық құрылатын псевдонимдер
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ..51
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... 52
Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың қарқынмен дамып, күнделікті тұрмысқа енуіне байланысты соңғы кездері программалауға деген қызығушылықтың арта түскені бізге белгілі. Қазіргі уақытта компьютерсіз қандайда бір жұмыс орындауды көз алдымызға елестету қиын.Қазіргі кезде жаңа информациялық технологияның жетістіктері, идеяларын қолданбайтын саланы айту қиын.
Республикамыздың білім беру саласында жаңа ақпараттық коммуникациялық технологияларды меңгерген мамандарға деген сұраныстардың артуы мен оларды даярлаудағы кәсіптік, әрі ақпараттық білімділігі мен қабілеттілігі, біліктіліктің қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды жұмыстарды атқаруды талап етеді.
Педагогикалық білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға қойылған мақсаттардың бірі жаңа ақпараттық технологияны білім беру жүйесіне пайдалана алатын ұстазды дайындау болып табылады.Білім беру саласында білім сапасын бағалауға компьютерді қолданудың үлкен мүмкіншілігі бар. Ғылымның әр саласының есептері программалау тілдерінің көмегімен шешіліп, күрделі құбылыстарды зерттеу мен болжау мүмкіндіктері жаңа деңгейге көтерілді.
Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық құралдарды жасау-обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына әкелді. Жылдам құру жүйесінің негізінде (RAD – Rapid Application Development- қосымшаларды жылдам құру ортасы ) визуалды жобалау мен оқиғалы обьектілі бағдарланған программалау технологиясы алынған. RAD жүйелерінің ішінде Borland Delphi және Visual Basic орталары әртүрлі программалар құруға мүмкіндік береді:қарапайым бір терезелік қосымшалардан бастап, үлестірілген мәліметтер қорын басқару программаларына дейін. Borland Delphi ортасындағы программалау тілі- Object Pascal тілі.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып, программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру ортасын меңгеру керек. Обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінде программмалаудағы негізгі ерекшелік алдымен программалау синтаксисі мен компоненттерді пайдалануды үйрену болып табылады.
Республикамыздың білім беру саласында жаңа ақпараттық коммуникациялық технологияларды меңгерген мамандарға деген сұраныстардың артуы мен оларды даярлаудағы кәсіптік, әрі ақпараттық білімділігі мен қабілеттілігі, біліктіліктің қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды жұмыстарды атқаруды талап етеді.
Педагогикалық білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға қойылған мақсаттардың бірі жаңа ақпараттық технологияны білім беру жүйесіне пайдалана алатын ұстазды дайындау болып табылады.Білім беру саласында білім сапасын бағалауға компьютерді қолданудың үлкен мүмкіншілігі бар. Ғылымның әр саласының есептері программалау тілдерінің көмегімен шешіліп, күрделі құбылыстарды зерттеу мен болжау мүмкіндіктері жаңа деңгейге көтерілді.
Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық құралдарды жасау-обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына әкелді. Жылдам құру жүйесінің негізінде (RAD – Rapid Application Development- қосымшаларды жылдам құру ортасы ) визуалды жобалау мен оқиғалы обьектілі бағдарланған программалау технологиясы алынған. RAD жүйелерінің ішінде Borland Delphi және Visual Basic орталары әртүрлі программалар құруға мүмкіндік береді:қарапайым бір терезелік қосымшалардан бастап, үлестірілген мәліметтер қорын басқару программаларына дейін. Borland Delphi ортасындағы программалау тілі- Object Pascal тілі.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып, программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру ортасын меңгеру керек. Обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінде программмалаудағы негізгі ерекшелік алдымен программалау синтаксисі мен компоненттерді пайдалануды үйрену болып табылады.
1.М.Фленов. Библия Delphi. Санкт –Петербург «БХВ-Петербург»,2004.-880 с.: ил.
2.М.М.Ерекешева, Т.А.Әмірғалиева, DELPHI Ортасында программалау негіздері.Оқу құралы.Қ.Жұбанов ат.АқМУ.Ақтөбе, 2004-135б.
3. К.З.Халықова, А.Р.Тұрғанбаева, Б.Ғ.Бостанов
Программалау тілдерін оқыту.Оқу құралы.Абай ат.АлМУ.Алматы, 2005.- 217б.
4. Дудина И.П. Построние графиков функций в Delphi. Информатика и образование. №6, 2003, стр.27-31.
5. Нурбекова Ж. Практикум решения задач на Delphi 5.0. Учебно- методическое пособие. Павлодар, 2001.-106 с.
6. Культин Н. Delphi 3. Программирование на Object Pascal. Санкт-Петербург, 1998.-304с.
2.М.М.Ерекешева, Т.А.Әмірғалиева, DELPHI Ортасында программалау негіздері.Оқу құралы.Қ.Жұбанов ат.АқМУ.Ақтөбе, 2004-135б.
3. К.З.Халықова, А.Р.Тұрғанбаева, Б.Ғ.Бостанов
Программалау тілдерін оқыту.Оқу құралы.Абай ат.АлМУ.Алматы, 2005.- 217б.
4. Дудина И.П. Построние графиков функций в Delphi. Информатика и образование. №6, 2003, стр.27-31.
5. Нурбекова Ж. Практикум решения задач на Delphi 5.0. Учебно- методическое пособие. Павлодар, 2001.-106 с.
6. Культин Н. Delphi 3. Программирование на Object Pascal. Санкт-Петербург, 1998.-304с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Физика-математика факультеті
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА
КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы:“DELPHI тілінің көмегімен мәліметтер базасын құрастыру жолдары”
Қорғауға жіберілді:
“___” _______ 2008ж.
кафедрасының меңгерушісі
т.ғ.к., доцент
Салғараева Г.И.
_______________
Орындаған: 050602 - информатика мамандығының 4-курс студенті
Байадилова Ж.С
Ғылыми жетекшісі: т.ғ.к., аға оқытушы
Махметова А.М______________
.
Алматы 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама
... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Пиктографиялық батырмалары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Терезелерді түзету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...6
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.5. Формалар терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...7
1.6. Обьектілер тармағының терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.8. Программалар коды терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2. DELPHI ТІЛІНІҢ КӨМЕГІМЕН МӘЛІМЕТТЕР
БАЗАСЫН ҚҰРАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1. Мәліметтер базасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1.1. Мәліметтер базасын жіктеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2.1 Delphi- дегі Мәліметтер базасының моделі
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 4
2.2.2 Мәліметтер базасының псевдонимі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
2.2.3 Мәліметтер базасын құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
2.2.4 Мәліметтер базасымен басқару бағдарламасы
... ... ... ... ... ... ... .23
2.2.5 Мәліметтер базасына қол жеткізу (кестеге)
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 4
2.2.6 Мәліметтер базасын қарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.2.7 Форма режимі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..28
2.3 Мектеп Мәліметтер базасының құрылымы
... ... ... ... ... ... ... ..36
2.3.1 Мәліметтер базасында ақпарат таңдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
2.3.2 Динамикалық құрылатын псевдонимдер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 51
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
КІРІСПЕ
Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың қарқынмен дамып,
күнделікті тұрмысқа енуіне байланысты соңғы кездері программалауға деген
қызығушылықтың арта түскені бізге белгілі. Қазіргі уақытта компьютерсіз
қандайда бір жұмыс орындауды көз алдымызға елестету қиын.Қазіргі кезде жаңа
информациялық технологияның жетістіктері, идеяларын қолданбайтын саланы
айту қиын.
Республикамыздың білім беру саласында жаңа ақпараттық
коммуникациялық технологияларды меңгерген мамандарға деген сұраныстардың
артуы мен оларды даярлаудағы кәсіптік, әрі ақпараттық білімділігі мен
қабілеттілігі, біліктіліктің қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды
жұмыстарды атқаруды талап етеді.
Педагогикалық білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға қойылған
мақсаттардың бірі жаңа ақпараттық технологияны білім беру жүйесіне
пайдалана алатын ұстазды дайындау болып табылады.Білім беру саласында білім
сапасын бағалауға компьютерді қолданудың үлкен мүмкіншілігі бар. Ғылымның
әр саласының есептері программалау тілдерінің көмегімен шешіліп, күрделі
құбылыстарды зерттеу мен болжау мүмкіндіктері жаңа деңгейге көтерілді.
Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық
құралдарды жасау-обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына
әкелді. Жылдам құру жүйесінің негізінде (RAD – Rapid Application
Development- қосымшаларды жылдам құру ортасы ) визуалды жобалау мен оқиғалы
обьектілі бағдарланған программалау технологиясы алынған. RAD жүйелерінің
ішінде Borland Delphi және Visual Basic орталары әртүрлі программалар
құруға мүмкіндік береді:қарапайым бір терезелік қосымшалардан бастап,
үлестірілген мәліметтер қорын басқару программаларына дейін. Borland Delphi
ортасындағы программалау тілі- Object Pascal тілі.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып,
программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру
ортасын меңгеру керек. Обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінде
программмалаудағы негізгі ерекшелік алдымен программалау синтаксисі мен
компоненттерді пайдалануды үйрену болып табылады.
Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары
оның бірте-бірте кеңейтілген 2,3,4,5,6 – нұсқалары жарық көрді. 5,6-
нұсқалардың бір- бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows
32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6- да интернет үшін
қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс
істеуде өзгешеліктер енгізілген.
Delphi – дің негізгі ерекшелігі онда қосымша құруда компоненттік
және обьектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл:
әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден жинақталады.
Ол жеткіліксіз болса, обьектіні өңдеуге арналған үстеме программа
құрылады.Компоненттер визуальды компоненттер кітапханасында жинақталған.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Delphi – де программа дайындау,
програма мәзірін құру, анимация, мультимедиа процестерін ұйымдастыру, OLE
технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс
істеу және күрделі қосымшалар, анықтамалық және тестілеу жүйелерін,
электронды оқулықтар, мәліметтер қорын және т.б. іс-әрекеттерді орындауға
болады.Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты. Бірақ,
мұнда программалауды үйрену үшін обьект, оқиға, қасиет, әдіс, класс
ұғымдарымен еркін танысып, компоненттерді пайдалану және түрлі
командалардың жазылу түрлерін білу қажет.
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама
Delphi ортасы – программист жұмысының өте жоғары тиімділігін
қамтамасыз ететін орта. Delphi ортасын шақырғаннан кейін ортаның жұмысын
басқаратын алты негізгі терезе шығады:
1. басты негізгі терезе;
2. обьектілер тармағының терезесі;
3. обьектілер инспекторының терезесі;
4. броузер терезесі;
5. формалар терезесі;
6. программа кодының терезесі.
Delphi- ді алғаш шақырғаннан кейін Inprise – бен байланыс Delphi Direct
терезесі барлық терезенің үстіне шығады. Осы терезенің көмегімен Inprise
коорпарациясының WEB беттеріне кіруге мүмкіндік туады.
1
2
3
4
5
6
Негізгі терезе. Негізгі терезе құрылатын программаның жобаларын басқаратын
негізгі қызметті атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең
жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас менюі,
пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы
орналасқан. Бас меню жобаны басқаруға арналған барлық қажетті командалардан
тұрады. Бас терезенің элементтері арнайы панельдерде орналасқан, оның сол
жақ бөлігінде басқару батырмалары бар. Бас менюден басқа кез келген
панельді терезеден алып тастауға болады.
1.2.Пиктографиялық батырмалары
Пиктографиялық батырмалар бас менюдің негізгі опцияларына жылдам
кіруге мүмкіндік береді. Олар басқару белгілері бойынша 7 топқа бөлінеді.
Әрбір топ бір панельде орналасады;
1. Standard тобы;
2. View тобы;
3. Debug тобы;
4. Custome тобы;
5. Desktops тобы;
6. Internet тобы;
1.3.Терезелерді түзету
Delphi ортасының 5 нұсқасынан бастап, үш жаңа интерфейстік
элементтермен толықтырылған, олар Desktops тобында орналасқан.Осы
инструменттердің көмегімен программист Delphi - дің қалған терезелерінің
орналасуының бірнеше варианттарын дайындап , оны түзету файлында сақтап
қоюға болады. Әдетте екі немесе үш терезенің негізгі конфигурациясы
таңдалынады: форма жасау режимі, кодтау режимі және отладка.Форма жасау
кезінде экранда форманың өзі, обьектілер тармағы мен обьектілер инспекторы
терезелері көрініп тұруы тиіс.
Терезелердің сәйкес өлшемі мен оны орналастырудың күйін
келтіргеннен кейін, оны мысалы, Design desk деген атпен сақтауға болады.
Кодтау режимін түзеткеннен кейін Code desk, отладкалық режимді Debug
desk деген атпен сақтауға болады.
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы - Delphi ортасының ең басты байлығы болып
табылады. Ол негізгі терезенің оң жақ бөлігінде орналасқан және оның
қажетті компонентті жылдам іздеуін қамтамасыз ететін ашылатын беттері бар.
Компонент деп белгілі бір қасиеті бар, программист формалар терезесіне
орналастыра алатын қандайда да бір басқару элементін түсінеміз.
Компоненттер көмегімен программаның сүтбесі (каркасы)жасалады, жалпы
жағдайда экранда көрінетін терезелер, батырмалар, таңдаулар тізімі және
т.б.
Батырмалар панелі тәрізді, компоненттер палитрасы да түзетіледі. Ол үшін
арнайы редактор пайдаланылады, редактор терезесі компоненттер
палитрасындағы кез келген пиктограммаға курсорды келтіріп, тышқанның оң жақ
батырмасын басқанда және Properties опциясын таңдағанда пайда болады.
Компоненттер палитрасы қосымшаға қатысатын компоненттерді таңдау
мүмкіндігін береді. Компоненттер бұл Delphi – қосымшаны жинауға қажетті
“құрылыс блоктары” Компоненттер пиктограмма түрінде тақтада орналасқан.
Delphi – ді іске қосқанда Standard беті белсенді болып тұрады. Беттердің
орналасу тәртібін өзгерту, атын өзгерту, жою, пиктограмма қосу немесе
кейбір пиктограммаларды басқа бетке жылжыту үшін Palette Properties
диалогтық терезесі қолданылады. Ол диалогтық терезені ашу үшін
ComponentConfigure Palette командасын немесе компоненттер политрасының кез
– келген жерінде тышқанның оң жағындағы контексті менюдің Properties
(қасиет) командасы қолданылады.
1.5.Формалар терезесі
Windows жобасы болашақта программа жазатын терезе болып табылады.
Басында бұл терезе бос болады.Дәлірек айтсақ, ол Windows – дің
интерфейстік элементтері үшін стандартты жүйелік менюді шақыру
батырмаларынан, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан және
тақырып жолынан тұрады.Әдетте терезенің жұмыс алаңы нүктелік координаталық
тормен толтырылған, ол формадағы компоненттердің орналасуын реттеу қызметін
атқарады.
Әрбір жаңа жоба үшін автоматты түрде форма терезесі беріледі
және ол Form1 деп аталады.Форма – ол жобаланған программаның, онда
орналасқан бейнеленген және бейнеленбеген компоненттерімен бірге
интерфейстік элементі (жоба терезесі, диалогтық терезе, ақпараттық терезе
және т.б.). Delphi – ді алғашқы рет іске қосылған кезде форма Form1
атауымен көрінеді.
1.6. Обьектілер тармағының терезесі
Бұл терезе екпінді формада немесе мәліметтердің екпінді
модулінде орналасқан жеке компонентер арасындағы байланысты көрнекі
бейнелеуге арналған. Терезедегі кез келген компонентті белгілеу формалар
терезесіндегі сәйкес компонентті екпінді жасайды және обьектілер инспекторы
терезесінде осы компоненттің қасиеті бейнеленеді. Екі рет тышқанмен
белгілеу Code Insight механизімінің жұмыс істеуіне әкеледі, ол OnClick
оқиғасын өңдеу үшін дайындалғанды код терезесіне орналастырады.
Обьект – бұл нақты өмірдегі объектке, оның қасиетіне сәйкес келетін
кейбір құрылым. Delphi-дегі обьект – бұл динамикалық құрылым. Айнымалы
обьект мәліметтерден емес, обьектінің мәліметтеріне сілтемеден тұрады.
Сондықтан программист осы мәліметтер үшін жады (память) бөлуді ойластыруы
тиіс. Delphi тілінде обьект алаңдарына енуге шектеу қою обьект
қасиеттерінің көмегімен орналасады. Обьект қасиеті, осы қасиеттің мәнін
сақтайтын алаңмен және қасиет алаңына енуді қамтамасыз ететін екі әдіспен
сипатталады. Қасиеттің мәнін орналастыратын әдіс – қасиетті жазу әдісі
(write), ал қасиеттің мәнін алатын әдіс қасиетті оқу әдісі (read) деп
аталады.
Обьектілер тармағының алдын – ала бар кластарға алаңдар, қасиеттер және
әдістер қосу арқылы жаңа кластарды анықтау мүмкіндігін береді. Жаңа
кластарды алудың мұндай механизмін туынды деп атайды. Бұл кезде жаңа пайда
болған класс (ұрпақ) алдыңғы негізгі кластың қасиеттері мен әдістеріне ие
болды.
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі.
Обьектілер инспекторы обьектілер қасиетін орналастыру
мүмкіндігін береді және программа құру кезінде әдістерді тағайындайды.
Обьектілер Инспекторы терезесі екі беттен тұрады: Properties және Events.
Properties беті компоненттің керекті қасиеттерін тағайындау қызметін
атқарады. .
Events беті қандай да бір оқиғаға компоненттің жауабын анықтайды.
Обьектілер инспекторы терезесінің кез келген беті екі бағанды кесте
түрінде беріледі, сол бағанда қасиеттің немесе оқиғаның аты, ал оң жақта
қасиеттің нақты мәні немесе сәйкес оқиға өңдейтін қосалқы программаның аты
болады.
Кесте жолының оң жақ бағанын тышқанмен белгілеу ондағы көрсетілген
қасиеттің мәнін екпінді жасайды, бұдан жолдың оң жақ шетіне үш нүкте
(... ) немесе батырмаларының бірі пайда болады. Үш нүкте (... )
батырмасын белгілеу күрделі қасиеттің мәнін тағайындайтын сұхбат терезесін
экранға шығарады, батырмасын белгілеу қарапайым қасиеттің мүмкін
болатын мәндерінің тізімін шығарады. Обьектілер инспекторы терезесінің
жоғарғы бөлігінде орналасқан барлық компоненттердің апшылатын тізімі
орналасады. Форманың өзі де компонент болғандықтан, оның аты да осы
тізімде болады.
Тышқанның оң жақ батырмасын басқанда ашылатын терезенің контекстік
менюінде терезені түзетуге мүмкіндік беретін опциялар бар. Мысалы, Stay On
Top командасын таңдағаннан кейін, Обьектілер Инспекторы терезесі оның
екпінділігіне тәуелсіз басқа терезелердің үстінде қалықтап жүреді.
Delphi ортасы оқиға өңдеушілердің көмегімен хабарларды қабылдап,
өңдейді.Жиі қолданылатын оқиғалардың тізімі 1- кестеде көрсетілген.
1- Кесте
Оқиға Оқиғаның сипаттамасы
On Activate Форманы екпінді жасағанда пайда болады.
On Create Форма құруда пайда болады.Бұл оқиға өңдеушіге форма құру
кезінде өтетін әрекеттердің оқиғасын беруге болады,
мысалы, бастапқы мәндерді тағайындау.
On Click Тышқанның батырмасын компонент ке басқанда пайда болады.
On Dbl Click Компонентке тышқанның батырмасын екі рет басқанда пайда
болады.
On Key Press Клавиатурадағы клавиштарды басқанда пайда болады.Key
параметрінің типі Char және басылған клавиштың ASCII
кодынан тұрады мысалы,клавиатурадағы Enter клавишінің
коды #13, ал Esc клавишінің коды #27. Әдетте бұл
оқиға қандай да бір клавишты басқанда берілетін жауап
үшін пайдаланады.
On Key Down Клавиатурадағы клавишты басқанда пайда болады. Бұл
оқиғаның өңдеушісі басылған клавиш жөнінде және Shift,
Alt, Ctrl клавиштары, сондай-ақ тышқанның басылған
батырмалары жөнінде ақпарат алады.
1.8. Программалар кодының терезесі
Код терезесі – программа мәтін құрып, жөндеуге арналған. Бұл
мәтін арнайы ереже бойынша құрылады және программаның жұмыс алгоритмін
сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы программалау тілі деп
аталады. Delphi жүйесінде Object Pascal программалау тілі пайдаланылады. Ол
кеңінен таралған Pascal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны
алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland
коорпорациясының қызметкерлері жетілдірілді.
Ең алғашында Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос
форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен
жұмыс барысында программист оған программаны басқаруды жүзеге асыратын
алғашқы толықтырулар жасайды.
Тіпті қарапайым программа құру үшін программа кодын құрып өзгертуге,
жөндеуге тура келеді, төменде код терезесімен жұмыс істеудің негізгі
тәсілдері келтірілді. Жаңа жобаны ашқаннан кейін төмендегі жолдар көрінеді:
Unit Unit1;
Interface
Uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphis,
Controls, Forms, Dialogs;
Type
Tform1= class (Tform)
Private {Private Declaration}
Public {Public Declaration}
End;
Var
Form1:Tform1;
Implementation
{SR*.DFM}
End.
Delphi бұл жолдарды жаңа форма үшін код терезесіне автоматты түрде қояды.
Код терезесі програманың жұмысы басталғаннан кейін жағын қарастырады.
Delphi ортасы
Unit Unit1;
Және
Implementation
жолдарының арасасына қажетті жолдарды қояды.
Әзір бұл мәтін бөлігіне өзгеріс енгізбейміз.Кейінірек программаның мәтін
терезесіне
{SR*.DFM}
және
End.
Жолдарының арасынан қажетті мәтінді енгіземіз. Терезеге жаңа жол енгізу
үшін қажетті орынға курсорды келтіріп, клавиатурадан мәтін енгіземіз.
Программадағы кеткен қатені жөндеу BS және Delete клавиштарының көмегімен
жүзеге асырылады. Егер толық жолды өшіру қажет болса, онда CTRL+Y клавиштар
комбинациясы басылады.Мәтіндегі соңғы өзгерісті алып тастау үшін (отмена)
CTRL+Z немесе менюден Edit Undо командалары пайдаланылады. Код терезесімен
бірге әдетте,Code Explorer броузер терезесі де екпінді болады, ол терезеде
кодтың көп жолдары болған жағдайда керекті элементті іздеуді жеңілдету үшін
пайдаланылады.
Броузер терезесіндегі элементті тышқанмен екі рет белгілеу
сәйкес обьектіні сипаттау үшін код терезесіне курсорды орналастырады немесе
оны алғашқы сақтау кезінде орындайды.Аса күрделі емес оқу программаларын
құруда броузер терезесін жауып қоюға болады. Броузер терезесін шығару үшін
View Explorer терезесін таңдаймыз.
6-нұсқада код терезесін Code және Diagram деген беттері бар.
Алғашында бұл бет бос болады, оны толтыру үшін Инспектор терезесінен
компоненттік байланыстармен тышқанмен тасымалдап әкелу қажет. Диаграммалар
өрісіне компоненттерді тасымалдауда SHIFT клавишін басып ұстап тұрып,
қажетті орынға қойғаннан кейін, тышқанның сол жақ клавишін басу жеткілікті.
Диаграммалар бетін басып шығаруға болады.
2.DELPHI тілінің көмегімен мәліметтер базасын құрастыру
2.1 Мәліметтер базасы
Пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан, мәліметтер базасы, бұл- жұмысты
ақпаратпен қамтамасыз ететін бағдарлама. Мұндай бағдарламаны экранға жіберу
кезінде ережеге сай кесте көрінеді, пайдаланушы парақтау арқылы өзін
қызықтыратын мәліметтерді таба алады. Егер жүйені қолдана алатын болса, ол
мәліметтер базасына өзгерістер енгізе алады: жаңа ақпарат немесе керек
емесін жоя алады.
Бағдарламаның көзқарасы тұрғысынан, мәліметтер базасы бұл - ақпарат
сақтайтын файлдар жиынтығы. Қолданушы үшін мәліметтер базасын өңдей отырып,
бағдарламашы мәліметтер файлымен жұмысты қамтамасыз ететін бағдарлама
құрады. Қазіргі кезде локальдың (dBASE, FoxPro, Access, Paradox) және
жойылған (Interbase, Oracle, Sysbase, Infomix, Microsoft SQL Server)
мәліметтер базасын құратын және пайдаланатын бағдарлама жүйесінің саны
жеткілікті.Delphi құрамына файлдар мәліметтерінің жұмыс бағдарламалар
құратын әртүрлі dBASE дан Infomix және Oracle -ға дейін компоненттер
кіреді.Delphi сондай- ақ бағдарламашыға Borland Database Desktop утилитін
қолдана отырып әртүрлі форматтарда мәліметтер базасының файлдарын құруға
мүмкіндік береді.
2.1.1 Мәліметтер базасын жіктеу
Бағдарламаның орналасуына байланысты мәліметтерді пайдаланатын және
мәліметтердің өзі, сондай- ақ бірнеше қолданушылар арасында мәліметтерді
бөлу қабілетіне қарай мәліметтер базасының жергілікті және жойылғыш түрлері
ерекшеленеді.
Жергілікті мәліметтер базасы. Жергілікті мәліметтер базасы (мәліметтер
файлы) бір (жергілікті) құрылғыда орналасқан, оны компьютер дискі немесе
жүйелік (сетевой) диск ретінде шығаруға болады (жүйеде жұмыс істейтін басқа
компьютердің дискісі).
Мәліметтердің бөлінуін қамтамасыз ету үшін (мәліметтерге қол жеткізу) бір
немесе бірнеше компьютерде жұмыс істейтін бағдарламалар қолданушылар- дың
арасында локальдық мәліметтер базасында жабық файлдардың атауын алатын әдіс
қолданылады. Бұл әдістің мәні мәліметтер бір қолданушымен пайдаланып
жатқанда, екінші қолданушы бұл мәліметтермен жұмыс істей алмайды, демек ол
үшін, мәліметтер жабық болады.
Paradox, dBase, FoxPro және Access – бұл жергілікті мәліметтер базасы.
Жойылған (өшірілген) мәліметтер базасы. Жойылған мәліметтер базасының
мәліметтері (файлдары) компьютерде орналасқан (жойылған копьютердің
каталогтары жүйелік дискілер сияқты қаралмайтындығына көңіл аудару қажет).
Жойылған мәліметтер базасының жұмыс бағдарламасы екі бөліктен тұрады:
клиенттік және серверлік.
Қолданушының компьютерінде жұмыс істейтін бағдарламаның клиенттік бөлімі,
серверлік бағдарламамен жойылған компьютерге жіберілген сауалдар арқылы
қарым – қатынасты қамтамасыз етеді, мәліметтерге жол ұсынады.
Компьютерде жұмыс істейтін жойылған бағдарламаның серверлік бөлімі
сауалдарды қабылдайды, оларды орындайды және мәліметтерді клиенттік
бағдарламаға қайта жібереді. Сауалдар SQL (Structured Query Language) —
тілінде ұсынылған командадан — құрылымдық сауалдар тілінен тұрады.
Жойылған серверде жұмыс істейтін бағдарлама, ақпарат көзіне бірнеше
пайдаланушымен бір мезетте жол табуды қамтамасыз ету түрімен
тәжірбиеленеді. Сол арқылы мәліметтерге жол табуды қамтамасыз ету үшін
жабылған механизмнің файлдарының орнына транзакция механизмін пайдаланамыз.
Транзакция — бұл жіберуге дейінгі мәліметтерді міндетті түрде
орындалуын қадағалайтын іс- әрекеттің нәтижесі. Кез келген әрекеттің
орындалуы кезінде кемшілік табылған кезде транзакцияны құрайтын барлық
әрекет нәтижесі тағы да қайталанады. Осылайша транзакция механизмі
аппараттың бас- аяғынан қорғауды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге ол
мәліметтерге көп пайдаланушы жолын табуға мүмкіндік беруді қамтамасыз
етеді.
Жойылған мәліметтер базасы мен жұмыс бағдарламасын өңдеу жұмысы күрделі әрі
тапсырмалары көп. Оның шешімі өңдеушінің терең білімді және бағдарламаны
қамтамасыз етудің үлкен тәжірбиесіне ие болуы керек. Сондықтан бұл
тапсырмада жойылған мәліметтер базасын өңдеу тапсырмасы қаралмайды.
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы
Мәліметтер базасы – бұл ережеге сай кейбір деректер түрлерінің
тәртібі бойынша ақпараттардың нақты берілген жиынтығы.
Мәліметтер базасы қағаз немесе компьютерлік түрде ұсынылуы мүмкін.
Мәліметтер базасының қағаз түріндегі үлгісі болып кітаптар туралы
ақпараттар сақтайтын қағаз карточкалар жинағы — кітапхана каталогы болып
табылады. Бұл базадағы ақпарат бір жақты (тек кітаптар туралы мәліметтерді
мазмұндайды) және тәртібімен қойылған (автордың фамилияларын әріптік
кезекіне сәйкес карточкалар қойылған). Қағаздың мәліметтер базасы
басқаша айтқанда телефон анықтамасы және пойыз қозғалысының кестесі болып
табылады. Компьютерлік мәліметтер базасы файл ретінде ұсынылады (немесе
файлға байланысты жиынтық) ақпаратты сақтайды.
Мәліметтер базасы жазудан тұрады. Әр жазу бір дананың ақпаратын сақтайды.
Мысалы, Санкт — Петербургтің сәулеттік ескерткіштері мәліметтер базасының
әр жазуы тарихи ескерткіш жөнінде бір ғана данада ақпаратты сақтайды.
Жазулар өріс (поля) қалдырудан тұрады. Әр өріс дананың бір мінездемесі
туралы ақпаратты сақтайды. Мысалы, Санкт — Петербургтің
сәулеттік ескерткіштері келесі бөліктерден тұрады: Ескерткіш ,
Сәулеткер, және Тарихи анықтама, бұл өріс атаулары. Бұл өрістердің
мазмұны нақты ескерткішке мінездеме береді. Әр жазу бірдей өрістен
тұратынына көңіл аудару қажет. Кейбір бөліктер толтырылмаған болуы мүмкін,
соған қарамастан олар бәрі бір жазуда бар.
Қағаздағы мәліметтер базасын кесте түрінде көру ыңғайлы (1 сурет). Кестенің
әр жолы жазуға сәйкес келеді, ал кесте ұясы – өріске. Бұл жерде бағана
атауы – бұл өрістің аты, ал кесте бағанасының нөмірі – жазу нөмірі.
Компьютер мәліметтер базасының ақпаратын әдетте кесте ретінде экранға
шығарады.
Сондықтан әдебиетте мәліметтер файлы деген сөз тіркесінің орнына
мәліметтер кестесі немесе жәй кесте деген сөз тіркестері жиі
қолданылады.
1 кесте. Мәліметтер базасының кестелік түрі
Ескерткіш Сәулетші Тарихи анықтама
1Адмиралтейств А. Д. ЗахаровАдмиралтейств ғимараты 1806—1823
жылдардағы қайта құрылудан кейін
қазіргідей болып тұр.Жоба авторы — ұлы
орыс шешені А. Д. Захаров.
Қадаудың биіктігі: 72 метр
2Александр Огюст Наполеон әскерлерін жеңу Ресейлік жеңіс
колоннасы Монферран ескерткіші 1812 жылғы Отан соғысында 1834
жылдың 30 тамызында ашылған.
Биіктігі 47,5 метр; мрамор бағананың
салмағы 600 тонна.
3Қысқы сарай Ф.Б. Қысқы сарай өзінің келбетін көп рет
Растрелли ауыстырды. Соңғы рет ол Растрелли жобасы
бойынша қайта құрылды.Сарайдың құрылысы
жеті жылдан астам уақытқа созылды (1754 —
1762 жылдар).
4Ростральдық Тома де Томон32-метрлік тізбе Атқыш Васильев аралының
тізбе сәулеттік аралына кірген 1810 жылы
құралған Олар ерте Римде болған дәстүр
— ұсталған үшін кемелерінің тізбесін
әшкерлеуді еске түсіріледі.
5Исаакиевтік Огюст Исаакиев қамалы, есеп бойынша төртінші,
қамал Монферран 1818 жылы аталды. Қамал 40 жыл бойы
салынған.1858 жылы аяқталды.
Жоба авторы — Огюст Монферран.
2.2.1. Delphi – дегі мәліметтер базасының моделі
Әрбір кесте дене тұрғысында жеке файлда сақталған. Соған
қарамастан мәліметтер базасы және кестені бір жазудың өрісі бірнеше
кестеге бөлінген деп қарастыруға болмайды, олар әр файлда орналасқан.
Қарапайым жағдайда бағдарлама үшін ақпарат көзі барлық кесте болып табылуы
мүмкін. Соған қарамастан, ережеге сай пайдаланушыны мәліметтер базасында
орналасқан барлық ақпарат емес, оның тек бір бөлігі қызықтырады. Ол өзінің
жазу және сауалдарды қанағаттандыратын бірнешеуін ғана таңдап көреді.
Сондықтан мәліметтер базасының моделінде, мәлімет базасын ұсынатын, сауал
түсінігі енгізілген, демек жазу мәліметтер базасының тобының таңдаулысы
болып табылады.
2.2.2. Мәліметтер базасының псевдонимі
Мәліметтер базасымен жұмыс бағдарламасын өңдей отырып,
бағдарламашы мәліметтер базасын қолдану кезінде оның файлы қандай диск
немесе катологта орналасқанын біле алмайды.Мысалы, қолданушы мәліметтер
базасын дисктердің катологының біріне орналастыруы мүмкін.
С:, D: немесе жүйелі дискке. Сондықтан бағдарламаға мәліметтер базасының
файлдарының орналасқан жері туралы ақпаратты беру жағдайы пайда болады.
Delphi – де мәліметтер базасының файлдары орналасқан жер туралы ақпаратты
бағдарламаға жіберу мәліметтер базасының псевдонимін қолдану арқылы
шешіледі. Псевдоним (Alias) — бұл мәліметер базасының каталогының толық
атауына шынайы сәйкес қойылатын қысқаша атауы. Мысалы, C каталогының
пседонимі: \data\spetersburg Peterburg аты болуы мүмкін. Мәліметтер
базасымен жұмыс бағдарламасы мәліметтерге жол табу үшін шын атын емес,
псевдонимін қолданады.
Бағдарлама ақпаратына жол табу үшін мәліметер базасымен жұмысты қамтамасыз
ете отырып Borland Database Engine (BDE), псевдонимдер жүйесінде
тіркелген, ақпарат мазмұндарын сақтайтын файлдарды қолданған.
Мәліметтер базасының псевдонимі BDE Administrator утилиттердің көмегімен
құрылған(тіркелегн). Бұл каталогтарды өзгертуге псевдониммен байланысты
утилит көмектеседі.
2.2.3. Мәліметтер базасын құру
Мәліметтер базасы – бұл ақпарат орналасатын файлдар (кестелер)
жиынтығы.Ережеге сай бірнеше кестеден тұратын мәліметтер базасы, бір
каталогқа сияды.Жаңа мәліметтер базасы үшін каталог кәдімгі жолмен
құрылады, мысалы, жолсеріктің (праводниктің) көмегімен. Delphi-дің құрамына
кіретін Borland Database Desktop утилитін қолдану арқылы кестені құруға
болады немесе SQL-сауалдарын ұйымдастырып мәліметтер базасының серверіне
қосуға болады. Файлдарға жол табу үшін BDE кітапханасының мәліметтер
базасы каталогытың атын пайдаланбайтын болғандықтан, оның псевдонимін
қолданамыз, онда кестенің жаңа мәіметтер базасын құруға алдын- ала кірісу
керек, осы мәліметтер базасы үшін псевдонимін құру қажет.Осылайша,
мәліметтер базасын құру процесі келесі қадамдардың нәтижесі арқылы көрінуі
мүмкін.
1. Каталогты құру.
2. Псевдонимін құру.
3. Кесте құру.
Каталогты құру
Каталог мәліметтер базасында файлдар үшін қарапайым жолмен құрылады, мысалы
жолсеріктің көмегімен.Әдетте жергілікті мәліметтер базасы жеке мәліметтер
базасының жұмыс бағдарламасының каталогының кіші каталогына сияды.
Ескерту
Мәліметтер базасы үлгі ретінде қаралған одан арғы жұмысы үшін Санкт-
Петербургтың сәулеттік ескерткіштері каталогта жалғасады \Петербург
каталогының жобасын құру керек және одан — Data кіші каталогын.
Псевдонимді құру
Мәліметтер базасының псевдонимі Delphi – ге кіретін BDE утилиті
көмегі арқылы құрылады, ол Windows - тан Бағдарлама мәзірінен (Borland
Delphi 7) командасы жіберіледі. BDE Administrator терезесінің диалогтың
түрі 2 ші суретте келтірілген.
2 сурет. BDE Administrator терезесі.
Терезенің сол жақ бөлігінде Databases қосындысында осы компьютерде
тіркелген псевдоним аттары тізбектелген. Жаңа псевдоним құру үшін, Object
менюдан New басшылығын таңдау қажет. Одан кейін New Database Alias
(мәліметтер базасының псевдонимі ) Database Driver Name, онда мәліметтер
базасына жол табу драйвер жүйесінде тіркелген драйверді таңдап алу керек (3
сурет), демек мәліметтер базасын құру үшін түрін таңдап аламыз.
Тапсырма бойынша псевдонимді кұру үшін STANDARD (default driver)
ұсынылады, ол Paradox форматында кестеге жол табуды қамтамасыз етеді.
3 сурет. New Database Alias сұхбат терезесі
ОК батырмасымен псевдоним аттар тізіміне драйверді таңдап болған соң
жаңа элемент қосылады (4 сурет).
4 сурет. Жаңа псевдонимді тіркеу
Осыдан кейін әкімшілік пен құрылған псевдоним автоматты түрде өзгеру
керек. Псевдоним атауы қарапайым Windows та өзгеруіне болады: тышқанның оң
жақ батырмасымен псевдонимге басып Rename басшылығында пайда болған және
диалогтық терезеге жаңа ат енгізу керек. Файлға жолды Definition
қосындысында Path өрісінде стандарттық диалогтық терезе Select Directory
(каталогты таңдау) батырмасында үш нүктені басқанда ашылады. Үлгі ретінде 5
сурете көрсетілген, BDE Administrator терезесі Peterburg псевдоним атын
құрап болған соң "Санкт-Петербургтің сәулеттік ескерткіштері" мәліметтер
базасы үшін.
Псевдоним құру үшін конфигурация файлында тіркелген, Object мәзірінде
Apply батырмасын таңдау қажет. Confirm диалогтық терезесінде ашылған
конфигурация файлындағы өзгерістерді сақтау қажеттілігін бекіту керек.
5 сурет. Псевдоним құрудың нәтижесі
Кесте құру
Мәліметтер базасын құру кезіндегі маңызды сәт өріс жазулар арасындағы
ақпаратты бөлу болып табылады.
Таңқаларлығы, ақпарат өріс арасында әртүрлі түрмен бөлінуі мүмкін.Мысалы,
Санкт-Петербуртың тарихи ескерткіштерінің тарихи мәліметтері туралы
"Ескерткіш" және "Тарихи анықтама"немесе "Ескерткіш", "Сәулетші" ,"Жыл"
және "Тарихи анықтама" өрістен тұратын жазу түрінде ұйымдастырылуы мүмкін.
Бірінші нұсқада "Ескерткіш" ескерткіштің атауын сақтап тұратын болады,
мысалы, Эрмитаж атауын , ал "Тарихи анықтама" – өрісі барлық қалған
ақпараттарды осылайша қолданушы өзін қызықтыратын атауды атауы бойынша
таба алады. Екінші нұсқада қолданушы ескерткіштер туралы сәулетшісі болып
табылатын немесе осы тарихи мерзімде пайда болған ескерткіштер туралы
ақпараттар таба алады.
Егер мәліметтер базасын қолдану кезінде кейбір бөлшектер туралы ақпаратты
таңдау атқарылатынын алдын-ала білсек келесі ережені құрауға болады,бұл
таңдауды қамтамасыз ететін ақпаратты жеке өріске орналастыру қажет.
Жазу өрісі анықталғаннан кейін өрістерді кестелер бойынша анықтау
қажет.Қарапайым мәліметтер базасында барлық өрістерді бір кестеге
орналастыруға болады.
Мәліметтер базасының күрделі өрісі бірнеше кесте бойынша бөлінеді,
және кейбір қосымша ақпараттар енгізуге және кесте арасындағы байланысты
қамтамасыз етеді. Өзара мәліметтер базасын құратын және бірнеше кестемен
байланыста болатын құбылысты реляциондық деп аталады.Реляциондық мәліметтер
базасында кестелерді, ақпараттарды көшіруден бас тарту үшін негізгі
ақпаратқа кейбір қызметтік ақпарат қосылады, ол жазуды көшіріп басады.
Реляциондық мәліметтер базасын қарауды ұйымдастыру, осы кітаптың
тапсырмасына кірмейді. Оқырман өз алдына әдебиетке сүйеніп мәліметтер
базасының мәселелерімен танысуы мүмкін.Мәліметтер базасының жазу құрылысы
анықталғаннан кейін кестені тікелей құруға болады. Кестелер Delphi құрамына
кіретін Database Desktop утилитінің көмегімен құрылады. Database Desktop
утилиті мәліметтер базасымен жұмыс кезінде барлық қажетті әрекеттерді
орындауға мүмкіндік береді.Ол мәліметтер базаларының әртүрлі форматтағы
кестелерін құру, қарау және модификацияның құрылуын қамтамасыз етеді,
(Paradox, dBASE, Microsoft Access).Одан басқа утилит сауалнама құру жолымен
ақпараттарды таңдауды орындауға мүмкіндік береді. Жаңа кестені құру үшін
Tools мәзірінен Database Desktop басшылығын жіберу керек. Сосын терезеде
пайда болған Database Desktop утилиттерін File мәзірінен New басшылығын
таңдау керек және пайда болған тізімде Table — құрылған файлының тегін
таңдап алады. Одан кейін сұхбат терезесінде ашылған Create Table
құрылғысынан кестенің құрылғанын таңдау керек (үндемеу белгісімен Paradox 7
типі пайда болады). Нәтижесінде Create Paradox 7 Table сұқбат терезесінен
кесте жазуын құруды анықтауға болады.Кестенің әр өрісі үшін атын, типін
егер керек болса өріс мөлшерін тапсыру қажет. Өрістің аты мәліметтерге қол
жеткізу үшін қолданылады. Өрістің аты ретінде, Field Name,колонкасына
кіретін латын алфавитінің әріпінен және 25- тен артық емес белгіні қолдану.
Өріс типі мәліметтер типін анықтайды, олар өрісте орналасқан болуы
мүмкін.Туре колонкасын тұрақты белгісімен типі тапсырма етіледі. Өріс типі
және оған сәйкес тұрақты 1 кестеде көрсетілген.
1 кесте. Өріс типі ақпарат
типін анықтайды, ол
соның ішінде орналасқан болуы мүмкін.
Типі Тұрақты Өріс мазмұны
Alpha A Белгілер жолақтары. Жолақтың барлық ұзындығы
Size мінездемесімен анықталады, диапозон
белгісі 1—255.
Number N 10-307— 10308 диапозонын саны 15- ші белгілі
цифры.
Money $ Ақша форматындағы сан.Сан цифрлары көмегімен
қатар топтарын бөлетін топқа бөлінеді.Сондай-ақ
ақша бірлігінің белгісі шығады.
Short S -32767—32767 диапазонынан бүтін сан.
Long I -2 147 483 648-2 147 483 647 диапазонынан бүтін
Integer сан
Date D Күні
Time Т Түн ортасындағы миллисекундтық көрсетілген
уақыт.
Time stamp @ Уақыты және күні.
Memo M Еркін ұзындықтың белгілер жолдары. Memo секілді
өріс, Alpha секілді өріс сақтай алмайтын
мәтіндік ақпаратты сақтау үшін қолданылады.
Өрістің өлшемі (1—240) кестеде қанша белгі
сақталатынын анықтайды.
Formatted F Еркін ұзындықтың белгілер жолдары (Memo типтес
Memo секілді) шрифтің түрі мен өлшемін, әзірлеу
қабілеті мен белгілер түсін көрсету мүмкіндігі
бар.
Graphic G Графика
Logical L "ақиқат" (True) немесе "жалған" (False) ойлау
мағынасы.
Auto-increm+ Бүтін сан. Кестеге келесі жазуды қосу кезінде
ent өріске бір сан көбірек жазылады, соңғы қосылған
жазуға сәйкес өріске қарағанда.
Типі Тұрақты Өріс мазмұны
Bytes Y Екілік мәліметтер. Database Desktop
интерпретировтық бола алмайтын деректерді сақтау
үшін қолданатын өрістің түрі.
Binary В Екілік мәліметтер. Database Desktop
интерпретировтық бола алмайтын деректерді сақтау
үшін қолданатын өрістің түрі.Memo типтес
деректер сияқты бұл деректер кестенің файлында
орналаспаған.Binary типтес өріс ережеге сай ,
audio- деректерді сақтайды.
Өрістің тұрақты типін анықтайтын тізімнің өрісінен немесе клавиатурадан
таңдаудан енгізілуі мүмкін. Ол калонкадағы тышқанның оң жақ батырмасын басу
болып табылады. Туре немесе Бос орын батырмасын басу кезінде. Бір
немесе бірнеше өрісті кілттеу ретінде ескеруге болады. Кілттік өріс кестеде
жазылудың ойша тәртібін анықтайды. Мысалы, егер белгілі өріс (Alpha типі)
Fam өрісі (Фамилия) кілттік ретінде белгілесе, онда кестені шығару кезінде
жазулар фамилияның әріптік тәртібіне сәйкес реттеледі.
Кестеде ені бірдей мазмұндас кілттік өрістің ені жазуы болмайтындығына
көңіл аудару қажет. Сондықтан қаралған мысалда кілттік өріс Fam (Фамилия)
және Name (Аты) болуы керек. Сонда кестеге бір фамилиядағы туралы
ақпаратты енгізуге болады. Бірақ бұрынғыша аттары бірдей фамилияларды
енгізуге болмайды.Сондықтан кілттік өріс ретінде айқын ақпаратты сақтайтын
өрісті таңдайды. Кілттік ретінде адамдардың тізімін сақтайтын кесте үшін
Pasp (Төлқұжат) өрісін таңдауы мүмкін. Өрісті кілттік ретінде ескеру үшін
Key колонкасын екі рет басу керек.Кілттік кестелер кестенің жоғарғы
бөлігінде топтасқан болуы керек. Егер өрісті сақтау үшін тағайындалған
деректер міндетті түрде жазудың ішінде болуы керек, сонда
Required Field жалауша орнату керек. Мысалы, Fam (Фамилия) өрісі міндетті
түрде толтырылып сол кезде Tel (Телефон) өрісі бос қалуы мүмкін.
Егер өріске толтырылған мағынасы анықталған кеңістікте орналасқан болуы
қажет, сонда Minimum value өрісі және Maximum value өрісі кеңістіктің
шекарасын сұрауы мүмкін.Default value өрісі кестеге жаңа жазуды қосу
кезінде автоматты түрде өріске жазылатынды үндемей мағына беру мүмкін.
Picture өрісі ақпарат өріске дұрыс енгізуді бақылайтын шаблонды қолдануды
пайдаланады. Шаблон әдеттегі және арнайы белгілерді көрсетеді. Арнайы
белгілер 2 ші кестеде көрсетілген.
Ақпаратты өріс позициясына енгізу кезінде тек белгілер ғана пайда болады.,
олар шаблонның осы белгісі үшін жіберілген.Мысалы, шаблон позициясында #
белгісі тұрса онда оған сәйкес белгіге тек сан енгіуге болады.Егер шаблон
позициясында кәдімгі белгі тұрса онда осы позицияда ақпарат енгізу
ақпаратты түрде көрсетілген белгі шығады. Мысалы, Tel өрісі А типтес
телефон және бағдарлама нөмірін сақтау үшін тағайындалған, мәліметтер
базасымен жұмыс істейтін, телефон нөмірі қарапайым түрде көрсетілген болу
керек, демек сандардың топтасуы сызықтар арасында бөлінген түрінде
жалғасады. Бұл жағдайда Picture өрісінде ###-##-## шаблонын жазу керек.
Tel өрісіне ақпаратты енгізу кезінде тек сандар көрінетін болады (басқа
белгінің батырмасын басу қабылданбайды), оның үстіне үшінші және бесінші
санды өрісте енгізгеннен кейін өрісте сызықшалар автоматты түрде қосылады.
2 кесте. Шаблондарды жазу кезінде қолданылатын
арнайы белгілер.
Шаблон Белгіні енгізу кезінде жіберілетін
белгісі
* Сан кез келген әріп (жазумен және жол арқылы) Кез келген
әріп (автоматты жазу түріне айналады кез келген әріп).
& (автоматты жол жазуына айналады) кез келген әріп.
@ Кез келген белгі (егер әріп енгізілген болса, онда ол
автоматты түрде жазу үлгісіне айналады.
*. Белгі артынан келетін белгі "үтір нүктемен", кәдімгі белгі
сияқты интерпретируеттік , шаблон сияқты емес.
Қайталанатын кез келген сан "жұлдызшаны" анықтайтын шаблон
белгісі.
Өрістің мәліметтердің кейбір элементтері міндетті емес болуы мүмкін, мысалы
телефон нөмірі үшін қала коды. Шаблон элементтері міндетті емес
мәліметтерді енгізуді қамтамасыз ететін, төрт бұрышты жақшаларда
толтырылады. Мысалы, [(###)]###-##-## шаблоны өріске телефон нөмірін қала
кодымен жақшаға толтырылған кодсыз енгізуді қолданады. Шаблондар тек
бақылау үшін емес сенімсіз белгілерді енгізуді блокироват ету жолымен
өріске мәліметтердің дұрыстығын емес сонымен бірге мәліметтердің енгізуді
автоматтандыруды қамтамасыз етеді.Бұл шаблонда төрт бұрышты немесе фигуралы
жақшаларды сақтайтын өрістегі жіберілетін тізімді көрсету жолымен қол
жеткізеді.
Мысалы, егер Address өрісі үшін {Санкт-Петербург, Мәскеу , Воронеж}*@
немесе [Санкт-Петербург, Мәскеу , Воронеж]*@, онда мәліметтерді енгізу
кезінде бұл өріске сәйкес келетін қала атауы әріптердің бірін с, м немесе в
енгізген соң бірден шығады. Төртбұрышты жақшаның айырмасы бірінші шаблонда
өрістің мазмұны міндетті түрде қалалар тізімінің бірінің атауымен басталуы
керек, екіншісінде қала басқаша аталуы мүмкін, бірақ оның атауын толық
енгізуге тура келеді. Кестенің құрылысы анықталғаннан кейін, кестені сақтау
қажет. Ол үшін Save As басқышын басу керек. Нәтижесінде Save Table As
терезесі ашылады. Бұл тізімде Alias тізімінен мәліметтер базасының
псевдонимін таңдау керек, ол құрылған кесте болып табылады, ал файл аты
өрісінде осы құрылған кестені сақтайтын файлдың атын сақтау керек. Сақтау
батырмасын баспас бұрын Display table жалаушасын орнатамыз.
Сақтау батырмасын басу нәтижесінде Table сұхбат терезесі ашылады, онда
қазір ғана құрылған кестенің мәліметтерін енгізуге болады. Егер мәліметтер
базасының кестесі қол жеткісіз болса онда кестеге мәліметтер енгізу үшін
кестені ашу керек. Бұл үшін File мәзірінен Open Table бастамасын таңдау
қажет, одан кейін пайда болған Open table сұхбат терезесінде Alias
тізімінде қажет мәліметтер базасы мен кестені таңдау қажет. Кесте қарау
режимі кезінде ашық болады, онда кестенің мазмұнын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты
Физика-математика факультеті
ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА
КАФЕДРАСЫ
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы:“DELPHI тілінің көмегімен мәліметтер базасын құрастыру жолдары”
Қорғауға жіберілді:
“___” _______ 2008ж.
кафедрасының меңгерушісі
т.ғ.к., доцент
Салғараева Г.И.
_______________
Орындаған: 050602 - информатика мамандығының 4-курс студенті
Байадилова Ж.С
Ғылыми жетекшісі: т.ғ.к., аға оқытушы
Махметова А.М______________
.
Алматы 2008
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама
... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Пиктографиялық батырмалары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3. Терезелерді түзету
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...6
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.5. Формалар терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...7
1.6. Обьектілер тармағының терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.8. Программалар коды терезесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2. DELPHI ТІЛІНІҢ КӨМЕГІМЕН МӘЛІМЕТТЕР
БАЗАСЫН ҚҰРАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1. Мәліметтер базасы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.1.1. Мәліметтер базасын жіктеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2.1 Delphi- дегі Мәліметтер базасының моделі
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 4
2.2.2 Мәліметтер базасының псевдонимі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
2.2.3 Мәліметтер базасын құру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1 4
2.2.4 Мәліметтер базасымен басқару бағдарламасы
... ... ... ... ... ... ... .23
2.2.5 Мәліметтер базасына қол жеткізу (кестеге)
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 4
2.2.6 Мәліметтер базасын қарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.2.7 Форма режимі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..28
2.3 Мектеп Мәліметтер базасының құрылымы
... ... ... ... ... ... ... ..36
2.3.1 Мәліметтер базасында ақпарат таңдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
2.3.2 Динамикалық құрылатын псевдонимдер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 51
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 52
КІРІСПЕ
Ақпараттық коммуникациялық технологиялардың қарқынмен дамып,
күнделікті тұрмысқа енуіне байланысты соңғы кездері программалауға деген
қызығушылықтың арта түскені бізге белгілі. Қазіргі уақытта компьютерсіз
қандайда бір жұмыс орындауды көз алдымызға елестету қиын.Қазіргі кезде жаңа
информациялық технологияның жетістіктері, идеяларын қолданбайтын саланы
айту қиын.
Республикамыздың білім беру саласында жаңа ақпараттық
коммуникациялық технологияларды меңгерген мамандарға деген сұраныстардың
артуы мен оларды даярлаудағы кәсіптік, әрі ақпараттық білімділігі мен
қабілеттілігі, біліктіліктің қазіргі талаптарға сай болуы өте үлкен маңызды
жұмыстарды атқаруды талап етеді.
Педагогикалық білім беру саласындағы бүгінгі күнгі алға қойылған
мақсаттардың бірі жаңа ақпараттық технологияны білім беру жүйесіне
пайдалана алатын ұстазды дайындау болып табылады.Білім беру саласында білім
сапасын бағалауға компьютерді қолданудың үлкен мүмкіншілігі бар. Ғылымның
әр саласының есептері программалау тілдерінің көмегімен шешіліп, күрделі
құбылыстарды зерттеу мен болжау мүмкіндіктері жаңа деңгейге көтерілді.
Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық
құралдарды жасау-обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына
әкелді. Жылдам құру жүйесінің негізінде (RAD – Rapid Application
Development- қосымшаларды жылдам құру ортасы ) визуалды жобалау мен оқиғалы
обьектілі бағдарланған программалау технологиясы алынған. RAD жүйелерінің
ішінде Borland Delphi және Visual Basic орталары әртүрлі программалар
құруға мүмкіндік береді:қарапайым бір терезелік қосымшалардан бастап,
үлестірілген мәліметтер қорын басқару программаларына дейін. Borland Delphi
ортасындағы программалау тілі- Object Pascal тілі.
Программалау іскерлігін үйрену үшін нақты есептер шығарып,
программасын жаза білу қажет. Ол үшін программалау тілі мен оны құру
ортасын меңгеру керек. Обьектілі бағдарланған программалау жүйелерінде
программмалаудағы негізгі ерекшелік алдымен программалау синтаксисі мен
компоненттерді пайдалануды үйрену болып табылады.
Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары
оның бірте-бірте кеңейтілген 2,3,4,5,6 – нұсқалары жарық көрді. 5,6-
нұсқалардың бір- бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows
32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6- да интернет үшін
қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс
істеуде өзгешеліктер енгізілген.
Delphi – дің негізгі ерекшелігі онда қосымша құруда компоненттік
және обьектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл:
әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден жинақталады.
Ол жеткіліксіз болса, обьектіні өңдеуге арналған үстеме программа
құрылады.Компоненттер визуальды компоненттер кітапханасында жинақталған.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Delphi – де программа дайындау,
програма мәзірін құру, анимация, мультимедиа процестерін ұйымдастыру, OLE
технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс
істеу және күрделі қосымшалар, анықтамалық және тестілеу жүйелерін,
электронды оқулықтар, мәліметтер қорын және т.б. іс-әрекеттерді орындауға
болады.Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты. Бірақ,
мұнда программалауды үйрену үшін обьект, оқиға, қасиет, әдіс, класс
ұғымдарымен еркін танысып, компоненттерді пайдалану және түрлі
командалардың жазылу түрлерін білу қажет.
1. DELPHI ОРТАСЫМЕН ТАНЫСУ
1.1. Delphi ортасының жұмысына жалпы сипаттама
Delphi ортасы – программист жұмысының өте жоғары тиімділігін
қамтамасыз ететін орта. Delphi ортасын шақырғаннан кейін ортаның жұмысын
басқаратын алты негізгі терезе шығады:
1. басты негізгі терезе;
2. обьектілер тармағының терезесі;
3. обьектілер инспекторының терезесі;
4. броузер терезесі;
5. формалар терезесі;
6. программа кодының терезесі.
Delphi- ді алғаш шақырғаннан кейін Inprise – бен байланыс Delphi Direct
терезесі барлық терезенің үстіне шығады. Осы терезенің көмегімен Inprise
коорпарациясының WEB беттеріне кіруге мүмкіндік туады.
1
2
3
4
5
6
Негізгі терезе. Негізгі терезе құрылатын программаның жобаларын басқаратын
негізгі қызметті атқарады. Бұл терезе экранда барлық уақытта болады және ең
жоғарғы бөлігінде орналасады. Негізгі терезеде Delphi ортасының бас менюі,
пиктографиялық командалық батырмалар жиынтығы, компоненттер палитрасы
орналасқан. Бас меню жобаны басқаруға арналған барлық қажетті командалардан
тұрады. Бас терезенің элементтері арнайы панельдерде орналасқан, оның сол
жақ бөлігінде басқару батырмалары бар. Бас менюден басқа кез келген
панельді терезеден алып тастауға болады.
1.2.Пиктографиялық батырмалары
Пиктографиялық батырмалар бас менюдің негізгі опцияларына жылдам
кіруге мүмкіндік береді. Олар басқару белгілері бойынша 7 топқа бөлінеді.
Әрбір топ бір панельде орналасады;
1. Standard тобы;
2. View тобы;
3. Debug тобы;
4. Custome тобы;
5. Desktops тобы;
6. Internet тобы;
1.3.Терезелерді түзету
Delphi ортасының 5 нұсқасынан бастап, үш жаңа интерфейстік
элементтермен толықтырылған, олар Desktops тобында орналасқан.Осы
инструменттердің көмегімен программист Delphi - дің қалған терезелерінің
орналасуының бірнеше варианттарын дайындап , оны түзету файлында сақтап
қоюға болады. Әдетте екі немесе үш терезенің негізгі конфигурациясы
таңдалынады: форма жасау режимі, кодтау режимі және отладка.Форма жасау
кезінде экранда форманың өзі, обьектілер тармағы мен обьектілер инспекторы
терезелері көрініп тұруы тиіс.
Терезелердің сәйкес өлшемі мен оны орналастырудың күйін
келтіргеннен кейін, оны мысалы, Design desk деген атпен сақтауға болады.
Кодтау режимін түзеткеннен кейін Code desk, отладкалық режимді Debug
desk деген атпен сақтауға болады.
1.4. Delphi ортасының компоненттер палитрасы
Компоненттер палитрасы - Delphi ортасының ең басты байлығы болып
табылады. Ол негізгі терезенің оң жақ бөлігінде орналасқан және оның
қажетті компонентті жылдам іздеуін қамтамасыз ететін ашылатын беттері бар.
Компонент деп белгілі бір қасиеті бар, программист формалар терезесіне
орналастыра алатын қандайда да бір басқару элементін түсінеміз.
Компоненттер көмегімен программаның сүтбесі (каркасы)жасалады, жалпы
жағдайда экранда көрінетін терезелер, батырмалар, таңдаулар тізімі және
т.б.
Батырмалар панелі тәрізді, компоненттер палитрасы да түзетіледі. Ол үшін
арнайы редактор пайдаланылады, редактор терезесі компоненттер
палитрасындағы кез келген пиктограммаға курсорды келтіріп, тышқанның оң жақ
батырмасын басқанда және Properties опциясын таңдағанда пайда болады.
Компоненттер палитрасы қосымшаға қатысатын компоненттерді таңдау
мүмкіндігін береді. Компоненттер бұл Delphi – қосымшаны жинауға қажетті
“құрылыс блоктары” Компоненттер пиктограмма түрінде тақтада орналасқан.
Delphi – ді іске қосқанда Standard беті белсенді болып тұрады. Беттердің
орналасу тәртібін өзгерту, атын өзгерту, жою, пиктограмма қосу немесе
кейбір пиктограммаларды басқа бетке жылжыту үшін Palette Properties
диалогтық терезесі қолданылады. Ол диалогтық терезені ашу үшін
ComponentConfigure Palette командасын немесе компоненттер политрасының кез
– келген жерінде тышқанның оң жағындағы контексті менюдің Properties
(қасиет) командасы қолданылады.
1.5.Формалар терезесі
Windows жобасы болашақта программа жазатын терезе болып табылады.
Басында бұл терезе бос болады.Дәлірек айтсақ, ол Windows – дің
интерфейстік элементтері үшін стандартты жүйелік менюді шақыру
батырмаларынан, терезені үлкейту, кішірейту, жабу батырмаларынан және
тақырып жолынан тұрады.Әдетте терезенің жұмыс алаңы нүктелік координаталық
тормен толтырылған, ол формадағы компоненттердің орналасуын реттеу қызметін
атқарады.
Әрбір жаңа жоба үшін автоматты түрде форма терезесі беріледі
және ол Form1 деп аталады.Форма – ол жобаланған программаның, онда
орналасқан бейнеленген және бейнеленбеген компоненттерімен бірге
интерфейстік элементі (жоба терезесі, диалогтық терезе, ақпараттық терезе
және т.б.). Delphi – ді алғашқы рет іске қосылған кезде форма Form1
атауымен көрінеді.
1.6. Обьектілер тармағының терезесі
Бұл терезе екпінді формада немесе мәліметтердің екпінді
модулінде орналасқан жеке компонентер арасындағы байланысты көрнекі
бейнелеуге арналған. Терезедегі кез келген компонентті белгілеу формалар
терезесіндегі сәйкес компонентті екпінді жасайды және обьектілер инспекторы
терезесінде осы компоненттің қасиеті бейнеленеді. Екі рет тышқанмен
белгілеу Code Insight механизімінің жұмыс істеуіне әкеледі, ол OnClick
оқиғасын өңдеу үшін дайындалғанды код терезесіне орналастырады.
Обьект – бұл нақты өмірдегі объектке, оның қасиетіне сәйкес келетін
кейбір құрылым. Delphi-дегі обьект – бұл динамикалық құрылым. Айнымалы
обьект мәліметтерден емес, обьектінің мәліметтеріне сілтемеден тұрады.
Сондықтан программист осы мәліметтер үшін жады (память) бөлуді ойластыруы
тиіс. Delphi тілінде обьект алаңдарына енуге шектеу қою обьект
қасиеттерінің көмегімен орналасады. Обьект қасиеті, осы қасиеттің мәнін
сақтайтын алаңмен және қасиет алаңына енуді қамтамасыз ететін екі әдіспен
сипатталады. Қасиеттің мәнін орналастыратын әдіс – қасиетті жазу әдісі
(write), ал қасиеттің мәнін алатын әдіс қасиетті оқу әдісі (read) деп
аталады.
Обьектілер тармағының алдын – ала бар кластарға алаңдар, қасиеттер және
әдістер қосу арқылы жаңа кластарды анықтау мүмкіндігін береді. Жаңа
кластарды алудың мұндай механизмін туынды деп атайды. Бұл кезде жаңа пайда
болған класс (ұрпақ) алдыңғы негізгі кластың қасиеттері мен әдістеріне ие
болды.
1.7. Обьектілер инспекторының терезесі.
Обьектілер инспекторы обьектілер қасиетін орналастыру
мүмкіндігін береді және программа құру кезінде әдістерді тағайындайды.
Обьектілер Инспекторы терезесі екі беттен тұрады: Properties және Events.
Properties беті компоненттің керекті қасиеттерін тағайындау қызметін
атқарады. .
Events беті қандай да бір оқиғаға компоненттің жауабын анықтайды.
Обьектілер инспекторы терезесінің кез келген беті екі бағанды кесте
түрінде беріледі, сол бағанда қасиеттің немесе оқиғаның аты, ал оң жақта
қасиеттің нақты мәні немесе сәйкес оқиға өңдейтін қосалқы программаның аты
болады.
Кесте жолының оң жақ бағанын тышқанмен белгілеу ондағы көрсетілген
қасиеттің мәнін екпінді жасайды, бұдан жолдың оң жақ шетіне үш нүкте
(... ) немесе батырмаларының бірі пайда болады. Үш нүкте (... )
батырмасын белгілеу күрделі қасиеттің мәнін тағайындайтын сұхбат терезесін
экранға шығарады, батырмасын белгілеу қарапайым қасиеттің мүмкін
болатын мәндерінің тізімін шығарады. Обьектілер инспекторы терезесінің
жоғарғы бөлігінде орналасқан барлық компоненттердің апшылатын тізімі
орналасады. Форманың өзі де компонент болғандықтан, оның аты да осы
тізімде болады.
Тышқанның оң жақ батырмасын басқанда ашылатын терезенің контекстік
менюінде терезені түзетуге мүмкіндік беретін опциялар бар. Мысалы, Stay On
Top командасын таңдағаннан кейін, Обьектілер Инспекторы терезесі оның
екпінділігіне тәуелсіз басқа терезелердің үстінде қалықтап жүреді.
Delphi ортасы оқиға өңдеушілердің көмегімен хабарларды қабылдап,
өңдейді.Жиі қолданылатын оқиғалардың тізімі 1- кестеде көрсетілген.
1- Кесте
Оқиға Оқиғаның сипаттамасы
On Activate Форманы екпінді жасағанда пайда болады.
On Create Форма құруда пайда болады.Бұл оқиға өңдеушіге форма құру
кезінде өтетін әрекеттердің оқиғасын беруге болады,
мысалы, бастапқы мәндерді тағайындау.
On Click Тышқанның батырмасын компонент ке басқанда пайда болады.
On Dbl Click Компонентке тышқанның батырмасын екі рет басқанда пайда
болады.
On Key Press Клавиатурадағы клавиштарды басқанда пайда болады.Key
параметрінің типі Char және басылған клавиштың ASCII
кодынан тұрады мысалы,клавиатурадағы Enter клавишінің
коды #13, ал Esc клавишінің коды #27. Әдетте бұл
оқиға қандай да бір клавишты басқанда берілетін жауап
үшін пайдаланады.
On Key Down Клавиатурадағы клавишты басқанда пайда болады. Бұл
оқиғаның өңдеушісі басылған клавиш жөнінде және Shift,
Alt, Ctrl клавиштары, сондай-ақ тышқанның басылған
батырмалары жөнінде ақпарат алады.
1.8. Программалар кодының терезесі
Код терезесі – программа мәтін құрып, жөндеуге арналған. Бұл
мәтін арнайы ереже бойынша құрылады және программаның жұмыс алгоритмін
сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы программалау тілі деп
аталады. Delphi жүйесінде Object Pascal программалау тілі пайдаланылады. Ол
кеңінен таралған Pascal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны
алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland
коорпорациясының қызметкерлері жетілдірілді.
Ең алғашында Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос
форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен
жұмыс барысында программист оған программаны басқаруды жүзеге асыратын
алғашқы толықтырулар жасайды.
Тіпті қарапайым программа құру үшін программа кодын құрып өзгертуге,
жөндеуге тура келеді, төменде код терезесімен жұмыс істеудің негізгі
тәсілдері келтірілді. Жаңа жобаны ашқаннан кейін төмендегі жолдар көрінеді:
Unit Unit1;
Interface
Uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphis,
Controls, Forms, Dialogs;
Type
Tform1= class (Tform)
Private {Private Declaration}
Public {Public Declaration}
End;
Var
Form1:Tform1;
Implementation
{SR*.DFM}
End.
Delphi бұл жолдарды жаңа форма үшін код терезесіне автоматты түрде қояды.
Код терезесі програманың жұмысы басталғаннан кейін жағын қарастырады.
Delphi ортасы
Unit Unit1;
Және
Implementation
жолдарының арасасына қажетті жолдарды қояды.
Әзір бұл мәтін бөлігіне өзгеріс енгізбейміз.Кейінірек программаның мәтін
терезесіне
{SR*.DFM}
және
End.
Жолдарының арасынан қажетті мәтінді енгіземіз. Терезеге жаңа жол енгізу
үшін қажетті орынға курсорды келтіріп, клавиатурадан мәтін енгіземіз.
Программадағы кеткен қатені жөндеу BS және Delete клавиштарының көмегімен
жүзеге асырылады. Егер толық жолды өшіру қажет болса, онда CTRL+Y клавиштар
комбинациясы басылады.Мәтіндегі соңғы өзгерісті алып тастау үшін (отмена)
CTRL+Z немесе менюден Edit Undо командалары пайдаланылады. Код терезесімен
бірге әдетте,Code Explorer броузер терезесі де екпінді болады, ол терезеде
кодтың көп жолдары болған жағдайда керекті элементті іздеуді жеңілдету үшін
пайдаланылады.
Броузер терезесіндегі элементті тышқанмен екі рет белгілеу
сәйкес обьектіні сипаттау үшін код терезесіне курсорды орналастырады немесе
оны алғашқы сақтау кезінде орындайды.Аса күрделі емес оқу программаларын
құруда броузер терезесін жауып қоюға болады. Броузер терезесін шығару үшін
View Explorer терезесін таңдаймыз.
6-нұсқада код терезесін Code және Diagram деген беттері бар.
Алғашында бұл бет бос болады, оны толтыру үшін Инспектор терезесінен
компоненттік байланыстармен тышқанмен тасымалдап әкелу қажет. Диаграммалар
өрісіне компоненттерді тасымалдауда SHIFT клавишін басып ұстап тұрып,
қажетті орынға қойғаннан кейін, тышқанның сол жақ клавишін басу жеткілікті.
Диаграммалар бетін басып шығаруға болады.
2.DELPHI тілінің көмегімен мәліметтер базасын құрастыру
2.1 Мәліметтер базасы
Пайдаланушының көзқарасы тұрғысынан, мәліметтер базасы, бұл- жұмысты
ақпаратпен қамтамасыз ететін бағдарлама. Мұндай бағдарламаны экранға жіберу
кезінде ережеге сай кесте көрінеді, пайдаланушы парақтау арқылы өзін
қызықтыратын мәліметтерді таба алады. Егер жүйені қолдана алатын болса, ол
мәліметтер базасына өзгерістер енгізе алады: жаңа ақпарат немесе керек
емесін жоя алады.
Бағдарламаның көзқарасы тұрғысынан, мәліметтер базасы бұл - ақпарат
сақтайтын файлдар жиынтығы. Қолданушы үшін мәліметтер базасын өңдей отырып,
бағдарламашы мәліметтер файлымен жұмысты қамтамасыз ететін бағдарлама
құрады. Қазіргі кезде локальдың (dBASE, FoxPro, Access, Paradox) және
жойылған (Interbase, Oracle, Sysbase, Infomix, Microsoft SQL Server)
мәліметтер базасын құратын және пайдаланатын бағдарлама жүйесінің саны
жеткілікті.Delphi құрамына файлдар мәліметтерінің жұмыс бағдарламалар
құратын әртүрлі dBASE дан Infomix және Oracle -ға дейін компоненттер
кіреді.Delphi сондай- ақ бағдарламашыға Borland Database Desktop утилитін
қолдана отырып әртүрлі форматтарда мәліметтер базасының файлдарын құруға
мүмкіндік береді.
2.1.1 Мәліметтер базасын жіктеу
Бағдарламаның орналасуына байланысты мәліметтерді пайдаланатын және
мәліметтердің өзі, сондай- ақ бірнеше қолданушылар арасында мәліметтерді
бөлу қабілетіне қарай мәліметтер базасының жергілікті және жойылғыш түрлері
ерекшеленеді.
Жергілікті мәліметтер базасы. Жергілікті мәліметтер базасы (мәліметтер
файлы) бір (жергілікті) құрылғыда орналасқан, оны компьютер дискі немесе
жүйелік (сетевой) диск ретінде шығаруға болады (жүйеде жұмыс істейтін басқа
компьютердің дискісі).
Мәліметтердің бөлінуін қамтамасыз ету үшін (мәліметтерге қол жеткізу) бір
немесе бірнеше компьютерде жұмыс істейтін бағдарламалар қолданушылар- дың
арасында локальдық мәліметтер базасында жабық файлдардың атауын алатын әдіс
қолданылады. Бұл әдістің мәні мәліметтер бір қолданушымен пайдаланып
жатқанда, екінші қолданушы бұл мәліметтермен жұмыс істей алмайды, демек ол
үшін, мәліметтер жабық болады.
Paradox, dBase, FoxPro және Access – бұл жергілікті мәліметтер базасы.
Жойылған (өшірілген) мәліметтер базасы. Жойылған мәліметтер базасының
мәліметтері (файлдары) компьютерде орналасқан (жойылған копьютердің
каталогтары жүйелік дискілер сияқты қаралмайтындығына көңіл аудару қажет).
Жойылған мәліметтер базасының жұмыс бағдарламасы екі бөліктен тұрады:
клиенттік және серверлік.
Қолданушының компьютерінде жұмыс істейтін бағдарламаның клиенттік бөлімі,
серверлік бағдарламамен жойылған компьютерге жіберілген сауалдар арқылы
қарым – қатынасты қамтамасыз етеді, мәліметтерге жол ұсынады.
Компьютерде жұмыс істейтін жойылған бағдарламаның серверлік бөлімі
сауалдарды қабылдайды, оларды орындайды және мәліметтерді клиенттік
бағдарламаға қайта жібереді. Сауалдар SQL (Structured Query Language) —
тілінде ұсынылған командадан — құрылымдық сауалдар тілінен тұрады.
Жойылған серверде жұмыс істейтін бағдарлама, ақпарат көзіне бірнеше
пайдаланушымен бір мезетте жол табуды қамтамасыз ету түрімен
тәжірбиеленеді. Сол арқылы мәліметтерге жол табуды қамтамасыз ету үшін
жабылған механизмнің файлдарының орнына транзакция механизмін пайдаланамыз.
Транзакция — бұл жіберуге дейінгі мәліметтерді міндетті түрде
орындалуын қадағалайтын іс- әрекеттің нәтижесі. Кез келген әрекеттің
орындалуы кезінде кемшілік табылған кезде транзакцияны құрайтын барлық
әрекет нәтижесі тағы да қайталанады. Осылайша транзакция механизмі
аппараттың бас- аяғынан қорғауды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге ол
мәліметтерге көп пайдаланушы жолын табуға мүмкіндік беруді қамтамасыз
етеді.
Жойылған мәліметтер базасы мен жұмыс бағдарламасын өңдеу жұмысы күрделі әрі
тапсырмалары көп. Оның шешімі өңдеушінің терең білімді және бағдарламаны
қамтамасыз етудің үлкен тәжірбиесіне ие болуы керек. Сондықтан бұл
тапсырмада жойылған мәліметтер базасын өңдеу тапсырмасы қаралмайды.
2.2. Мәліметтер базасының құрылымы
Мәліметтер базасы – бұл ережеге сай кейбір деректер түрлерінің
тәртібі бойынша ақпараттардың нақты берілген жиынтығы.
Мәліметтер базасы қағаз немесе компьютерлік түрде ұсынылуы мүмкін.
Мәліметтер базасының қағаз түріндегі үлгісі болып кітаптар туралы
ақпараттар сақтайтын қағаз карточкалар жинағы — кітапхана каталогы болып
табылады. Бұл базадағы ақпарат бір жақты (тек кітаптар туралы мәліметтерді
мазмұндайды) және тәртібімен қойылған (автордың фамилияларын әріптік
кезекіне сәйкес карточкалар қойылған). Қағаздың мәліметтер базасы
басқаша айтқанда телефон анықтамасы және пойыз қозғалысының кестесі болып
табылады. Компьютерлік мәліметтер базасы файл ретінде ұсынылады (немесе
файлға байланысты жиынтық) ақпаратты сақтайды.
Мәліметтер базасы жазудан тұрады. Әр жазу бір дананың ақпаратын сақтайды.
Мысалы, Санкт — Петербургтің сәулеттік ескерткіштері мәліметтер базасының
әр жазуы тарихи ескерткіш жөнінде бір ғана данада ақпаратты сақтайды.
Жазулар өріс (поля) қалдырудан тұрады. Әр өріс дананың бір мінездемесі
туралы ақпаратты сақтайды. Мысалы, Санкт — Петербургтің
сәулеттік ескерткіштері келесі бөліктерден тұрады: Ескерткіш ,
Сәулеткер, және Тарихи анықтама, бұл өріс атаулары. Бұл өрістердің
мазмұны нақты ескерткішке мінездеме береді. Әр жазу бірдей өрістен
тұратынына көңіл аудару қажет. Кейбір бөліктер толтырылмаған болуы мүмкін,
соған қарамастан олар бәрі бір жазуда бар.
Қағаздағы мәліметтер базасын кесте түрінде көру ыңғайлы (1 сурет). Кестенің
әр жолы жазуға сәйкес келеді, ал кесте ұясы – өріске. Бұл жерде бағана
атауы – бұл өрістің аты, ал кесте бағанасының нөмірі – жазу нөмірі.
Компьютер мәліметтер базасының ақпаратын әдетте кесте ретінде экранға
шығарады.
Сондықтан әдебиетте мәліметтер файлы деген сөз тіркесінің орнына
мәліметтер кестесі немесе жәй кесте деген сөз тіркестері жиі
қолданылады.
1 кесте. Мәліметтер базасының кестелік түрі
Ескерткіш Сәулетші Тарихи анықтама
1Адмиралтейств А. Д. ЗахаровАдмиралтейств ғимараты 1806—1823
жылдардағы қайта құрылудан кейін
қазіргідей болып тұр.Жоба авторы — ұлы
орыс шешені А. Д. Захаров.
Қадаудың биіктігі: 72 метр
2Александр Огюст Наполеон әскерлерін жеңу Ресейлік жеңіс
колоннасы Монферран ескерткіші 1812 жылғы Отан соғысында 1834
жылдың 30 тамызында ашылған.
Биіктігі 47,5 метр; мрамор бағананың
салмағы 600 тонна.
3Қысқы сарай Ф.Б. Қысқы сарай өзінің келбетін көп рет
Растрелли ауыстырды. Соңғы рет ол Растрелли жобасы
бойынша қайта құрылды.Сарайдың құрылысы
жеті жылдан астам уақытқа созылды (1754 —
1762 жылдар).
4Ростральдық Тома де Томон32-метрлік тізбе Атқыш Васильев аралының
тізбе сәулеттік аралына кірген 1810 жылы
құралған Олар ерте Римде болған дәстүр
— ұсталған үшін кемелерінің тізбесін
әшкерлеуді еске түсіріледі.
5Исаакиевтік Огюст Исаакиев қамалы, есеп бойынша төртінші,
қамал Монферран 1818 жылы аталды. Қамал 40 жыл бойы
салынған.1858 жылы аяқталды.
Жоба авторы — Огюст Монферран.
2.2.1. Delphi – дегі мәліметтер базасының моделі
Әрбір кесте дене тұрғысында жеке файлда сақталған. Соған
қарамастан мәліметтер базасы және кестені бір жазудың өрісі бірнеше
кестеге бөлінген деп қарастыруға болмайды, олар әр файлда орналасқан.
Қарапайым жағдайда бағдарлама үшін ақпарат көзі барлық кесте болып табылуы
мүмкін. Соған қарамастан, ережеге сай пайдаланушыны мәліметтер базасында
орналасқан барлық ақпарат емес, оның тек бір бөлігі қызықтырады. Ол өзінің
жазу және сауалдарды қанағаттандыратын бірнешеуін ғана таңдап көреді.
Сондықтан мәліметтер базасының моделінде, мәлімет базасын ұсынатын, сауал
түсінігі енгізілген, демек жазу мәліметтер базасының тобының таңдаулысы
болып табылады.
2.2.2. Мәліметтер базасының псевдонимі
Мәліметтер базасымен жұмыс бағдарламасын өңдей отырып,
бағдарламашы мәліметтер базасын қолдану кезінде оның файлы қандай диск
немесе катологта орналасқанын біле алмайды.Мысалы, қолданушы мәліметтер
базасын дисктердің катологының біріне орналастыруы мүмкін.
С:, D: немесе жүйелі дискке. Сондықтан бағдарламаға мәліметтер базасының
файлдарының орналасқан жері туралы ақпаратты беру жағдайы пайда болады.
Delphi – де мәліметтер базасының файлдары орналасқан жер туралы ақпаратты
бағдарламаға жіберу мәліметтер базасының псевдонимін қолдану арқылы
шешіледі. Псевдоним (Alias) — бұл мәліметер базасының каталогының толық
атауына шынайы сәйкес қойылатын қысқаша атауы. Мысалы, C каталогының
пседонимі: \data\spetersburg Peterburg аты болуы мүмкін. Мәліметтер
базасымен жұмыс бағдарламасы мәліметтерге жол табу үшін шын атын емес,
псевдонимін қолданады.
Бағдарлама ақпаратына жол табу үшін мәліметер базасымен жұмысты қамтамасыз
ете отырып Borland Database Engine (BDE), псевдонимдер жүйесінде
тіркелген, ақпарат мазмұндарын сақтайтын файлдарды қолданған.
Мәліметтер базасының псевдонимі BDE Administrator утилиттердің көмегімен
құрылған(тіркелегн). Бұл каталогтарды өзгертуге псевдониммен байланысты
утилит көмектеседі.
2.2.3. Мәліметтер базасын құру
Мәліметтер базасы – бұл ақпарат орналасатын файлдар (кестелер)
жиынтығы.Ережеге сай бірнеше кестеден тұратын мәліметтер базасы, бір
каталогқа сияды.Жаңа мәліметтер базасы үшін каталог кәдімгі жолмен
құрылады, мысалы, жолсеріктің (праводниктің) көмегімен. Delphi-дің құрамына
кіретін Borland Database Desktop утилитін қолдану арқылы кестені құруға
болады немесе SQL-сауалдарын ұйымдастырып мәліметтер базасының серверіне
қосуға болады. Файлдарға жол табу үшін BDE кітапханасының мәліметтер
базасы каталогытың атын пайдаланбайтын болғандықтан, оның псевдонимін
қолданамыз, онда кестенің жаңа мәіметтер базасын құруға алдын- ала кірісу
керек, осы мәліметтер базасы үшін псевдонимін құру қажет.Осылайша,
мәліметтер базасын құру процесі келесі қадамдардың нәтижесі арқылы көрінуі
мүмкін.
1. Каталогты құру.
2. Псевдонимін құру.
3. Кесте құру.
Каталогты құру
Каталог мәліметтер базасында файлдар үшін қарапайым жолмен құрылады, мысалы
жолсеріктің көмегімен.Әдетте жергілікті мәліметтер базасы жеке мәліметтер
базасының жұмыс бағдарламасының каталогының кіші каталогына сияды.
Ескерту
Мәліметтер базасы үлгі ретінде қаралған одан арғы жұмысы үшін Санкт-
Петербургтың сәулеттік ескерткіштері каталогта жалғасады \Петербург
каталогының жобасын құру керек және одан — Data кіші каталогын.
Псевдонимді құру
Мәліметтер базасының псевдонимі Delphi – ге кіретін BDE утилиті
көмегі арқылы құрылады, ол Windows - тан Бағдарлама мәзірінен (Borland
Delphi 7) командасы жіберіледі. BDE Administrator терезесінің диалогтың
түрі 2 ші суретте келтірілген.
2 сурет. BDE Administrator терезесі.
Терезенің сол жақ бөлігінде Databases қосындысында осы компьютерде
тіркелген псевдоним аттары тізбектелген. Жаңа псевдоним құру үшін, Object
менюдан New басшылығын таңдау қажет. Одан кейін New Database Alias
(мәліметтер базасының псевдонимі ) Database Driver Name, онда мәліметтер
базасына жол табу драйвер жүйесінде тіркелген драйверді таңдап алу керек (3
сурет), демек мәліметтер базасын құру үшін түрін таңдап аламыз.
Тапсырма бойынша псевдонимді кұру үшін STANDARD (default driver)
ұсынылады, ол Paradox форматында кестеге жол табуды қамтамасыз етеді.
3 сурет. New Database Alias сұхбат терезесі
ОК батырмасымен псевдоним аттар тізіміне драйверді таңдап болған соң
жаңа элемент қосылады (4 сурет).
4 сурет. Жаңа псевдонимді тіркеу
Осыдан кейін әкімшілік пен құрылған псевдоним автоматты түрде өзгеру
керек. Псевдоним атауы қарапайым Windows та өзгеруіне болады: тышқанның оң
жақ батырмасымен псевдонимге басып Rename басшылығында пайда болған және
диалогтық терезеге жаңа ат енгізу керек. Файлға жолды Definition
қосындысында Path өрісінде стандарттық диалогтық терезе Select Directory
(каталогты таңдау) батырмасында үш нүктені басқанда ашылады. Үлгі ретінде 5
сурете көрсетілген, BDE Administrator терезесі Peterburg псевдоним атын
құрап болған соң "Санкт-Петербургтің сәулеттік ескерткіштері" мәліметтер
базасы үшін.
Псевдоним құру үшін конфигурация файлында тіркелген, Object мәзірінде
Apply батырмасын таңдау қажет. Confirm диалогтық терезесінде ашылған
конфигурация файлындағы өзгерістерді сақтау қажеттілігін бекіту керек.
5 сурет. Псевдоним құрудың нәтижесі
Кесте құру
Мәліметтер базасын құру кезіндегі маңызды сәт өріс жазулар арасындағы
ақпаратты бөлу болып табылады.
Таңқаларлығы, ақпарат өріс арасында әртүрлі түрмен бөлінуі мүмкін.Мысалы,
Санкт-Петербуртың тарихи ескерткіштерінің тарихи мәліметтері туралы
"Ескерткіш" және "Тарихи анықтама"немесе "Ескерткіш", "Сәулетші" ,"Жыл"
және "Тарихи анықтама" өрістен тұратын жазу түрінде ұйымдастырылуы мүмкін.
Бірінші нұсқада "Ескерткіш" ескерткіштің атауын сақтап тұратын болады,
мысалы, Эрмитаж атауын , ал "Тарихи анықтама" – өрісі барлық қалған
ақпараттарды осылайша қолданушы өзін қызықтыратын атауды атауы бойынша
таба алады. Екінші нұсқада қолданушы ескерткіштер туралы сәулетшісі болып
табылатын немесе осы тарихи мерзімде пайда болған ескерткіштер туралы
ақпараттар таба алады.
Егер мәліметтер базасын қолдану кезінде кейбір бөлшектер туралы ақпаратты
таңдау атқарылатынын алдын-ала білсек келесі ережені құрауға болады,бұл
таңдауды қамтамасыз ететін ақпаратты жеке өріске орналастыру қажет.
Жазу өрісі анықталғаннан кейін өрістерді кестелер бойынша анықтау
қажет.Қарапайым мәліметтер базасында барлық өрістерді бір кестеге
орналастыруға болады.
Мәліметтер базасының күрделі өрісі бірнеше кесте бойынша бөлінеді,
және кейбір қосымша ақпараттар енгізуге және кесте арасындағы байланысты
қамтамасыз етеді. Өзара мәліметтер базасын құратын және бірнеше кестемен
байланыста болатын құбылысты реляциондық деп аталады.Реляциондық мәліметтер
базасында кестелерді, ақпараттарды көшіруден бас тарту үшін негізгі
ақпаратқа кейбір қызметтік ақпарат қосылады, ол жазуды көшіріп басады.
Реляциондық мәліметтер базасын қарауды ұйымдастыру, осы кітаптың
тапсырмасына кірмейді. Оқырман өз алдына әдебиетке сүйеніп мәліметтер
базасының мәселелерімен танысуы мүмкін.Мәліметтер базасының жазу құрылысы
анықталғаннан кейін кестені тікелей құруға болады. Кестелер Delphi құрамына
кіретін Database Desktop утилитінің көмегімен құрылады. Database Desktop
утилиті мәліметтер базасымен жұмыс кезінде барлық қажетті әрекеттерді
орындауға мүмкіндік береді.Ол мәліметтер базаларының әртүрлі форматтағы
кестелерін құру, қарау және модификацияның құрылуын қамтамасыз етеді,
(Paradox, dBASE, Microsoft Access).Одан басқа утилит сауалнама құру жолымен
ақпараттарды таңдауды орындауға мүмкіндік береді. Жаңа кестені құру үшін
Tools мәзірінен Database Desktop басшылығын жіберу керек. Сосын терезеде
пайда болған Database Desktop утилиттерін File мәзірінен New басшылығын
таңдау керек және пайда болған тізімде Table — құрылған файлының тегін
таңдап алады. Одан кейін сұхбат терезесінде ашылған Create Table
құрылғысынан кестенің құрылғанын таңдау керек (үндемеу белгісімен Paradox 7
типі пайда болады). Нәтижесінде Create Paradox 7 Table сұқбат терезесінен
кесте жазуын құруды анықтауға болады.Кестенің әр өрісі үшін атын, типін
егер керек болса өріс мөлшерін тапсыру қажет. Өрістің аты мәліметтерге қол
жеткізу үшін қолданылады. Өрістің аты ретінде, Field Name,колонкасына
кіретін латын алфавитінің әріпінен және 25- тен артық емес белгіні қолдану.
Өріс типі мәліметтер типін анықтайды, олар өрісте орналасқан болуы
мүмкін.Туре колонкасын тұрақты белгісімен типі тапсырма етіледі. Өріс типі
және оған сәйкес тұрақты 1 кестеде көрсетілген.
1 кесте. Өріс типі ақпарат
типін анықтайды, ол
соның ішінде орналасқан болуы мүмкін.
Типі Тұрақты Өріс мазмұны
Alpha A Белгілер жолақтары. Жолақтың барлық ұзындығы
Size мінездемесімен анықталады, диапозон
белгісі 1—255.
Number N 10-307— 10308 диапозонын саны 15- ші белгілі
цифры.
Money $ Ақша форматындағы сан.Сан цифрлары көмегімен
қатар топтарын бөлетін топқа бөлінеді.Сондай-ақ
ақша бірлігінің белгісі шығады.
Short S -32767—32767 диапазонынан бүтін сан.
Long I -2 147 483 648-2 147 483 647 диапазонынан бүтін
Integer сан
Date D Күні
Time Т Түн ортасындағы миллисекундтық көрсетілген
уақыт.
Time stamp @ Уақыты және күні.
Memo M Еркін ұзындықтың белгілер жолдары. Memo секілді
өріс, Alpha секілді өріс сақтай алмайтын
мәтіндік ақпаратты сақтау үшін қолданылады.
Өрістің өлшемі (1—240) кестеде қанша белгі
сақталатынын анықтайды.
Formatted F Еркін ұзындықтың белгілер жолдары (Memo типтес
Memo секілді) шрифтің түрі мен өлшемін, әзірлеу
қабілеті мен белгілер түсін көрсету мүмкіндігі
бар.
Graphic G Графика
Logical L "ақиқат" (True) немесе "жалған" (False) ойлау
мағынасы.
Auto-increm+ Бүтін сан. Кестеге келесі жазуды қосу кезінде
ent өріске бір сан көбірек жазылады, соңғы қосылған
жазуға сәйкес өріске қарағанда.
Типі Тұрақты Өріс мазмұны
Bytes Y Екілік мәліметтер. Database Desktop
интерпретировтық бола алмайтын деректерді сақтау
үшін қолданатын өрістің түрі.
Binary В Екілік мәліметтер. Database Desktop
интерпретировтық бола алмайтын деректерді сақтау
үшін қолданатын өрістің түрі.Memo типтес
деректер сияқты бұл деректер кестенің файлында
орналаспаған.Binary типтес өріс ережеге сай ,
audio- деректерді сақтайды.
Өрістің тұрақты типін анықтайтын тізімнің өрісінен немесе клавиатурадан
таңдаудан енгізілуі мүмкін. Ол калонкадағы тышқанның оң жақ батырмасын басу
болып табылады. Туре немесе Бос орын батырмасын басу кезінде. Бір
немесе бірнеше өрісті кілттеу ретінде ескеруге болады. Кілттік өріс кестеде
жазылудың ойша тәртібін анықтайды. Мысалы, егер белгілі өріс (Alpha типі)
Fam өрісі (Фамилия) кілттік ретінде белгілесе, онда кестені шығару кезінде
жазулар фамилияның әріптік тәртібіне сәйкес реттеледі.
Кестеде ені бірдей мазмұндас кілттік өрістің ені жазуы болмайтындығына
көңіл аудару қажет. Сондықтан қаралған мысалда кілттік өріс Fam (Фамилия)
және Name (Аты) болуы керек. Сонда кестеге бір фамилиядағы туралы
ақпаратты енгізуге болады. Бірақ бұрынғыша аттары бірдей фамилияларды
енгізуге болмайды.Сондықтан кілттік өріс ретінде айқын ақпаратты сақтайтын
өрісті таңдайды. Кілттік ретінде адамдардың тізімін сақтайтын кесте үшін
Pasp (Төлқұжат) өрісін таңдауы мүмкін. Өрісті кілттік ретінде ескеру үшін
Key колонкасын екі рет басу керек.Кілттік кестелер кестенің жоғарғы
бөлігінде топтасқан болуы керек. Егер өрісті сақтау үшін тағайындалған
деректер міндетті түрде жазудың ішінде болуы керек, сонда
Required Field жалауша орнату керек. Мысалы, Fam (Фамилия) өрісі міндетті
түрде толтырылып сол кезде Tel (Телефон) өрісі бос қалуы мүмкін.
Егер өріске толтырылған мағынасы анықталған кеңістікте орналасқан болуы
қажет, сонда Minimum value өрісі және Maximum value өрісі кеңістіктің
шекарасын сұрауы мүмкін.Default value өрісі кестеге жаңа жазуды қосу
кезінде автоматты түрде өріске жазылатынды үндемей мағына беру мүмкін.
Picture өрісі ақпарат өріске дұрыс енгізуді бақылайтын шаблонды қолдануды
пайдаланады. Шаблон әдеттегі және арнайы белгілерді көрсетеді. Арнайы
белгілер 2 ші кестеде көрсетілген.
Ақпаратты өріс позициясына енгізу кезінде тек белгілер ғана пайда болады.,
олар шаблонның осы белгісі үшін жіберілген.Мысалы, шаблон позициясында #
белгісі тұрса онда оған сәйкес белгіге тек сан енгіуге болады.Егер шаблон
позициясында кәдімгі белгі тұрса онда осы позицияда ақпарат енгізу
ақпаратты түрде көрсетілген белгі шығады. Мысалы, Tel өрісі А типтес
телефон және бағдарлама нөмірін сақтау үшін тағайындалған, мәліметтер
базасымен жұмыс істейтін, телефон нөмірі қарапайым түрде көрсетілген болу
керек, демек сандардың топтасуы сызықтар арасында бөлінген түрінде
жалғасады. Бұл жағдайда Picture өрісінде ###-##-## шаблонын жазу керек.
Tel өрісіне ақпаратты енгізу кезінде тек сандар көрінетін болады (басқа
белгінің батырмасын басу қабылданбайды), оның үстіне үшінші және бесінші
санды өрісте енгізгеннен кейін өрісте сызықшалар автоматты түрде қосылады.
2 кесте. Шаблондарды жазу кезінде қолданылатын
арнайы белгілер.
Шаблон Белгіні енгізу кезінде жіберілетін
белгісі
* Сан кез келген әріп (жазумен және жол арқылы) Кез келген
әріп (автоматты жазу түріне айналады кез келген әріп).
& (автоматты жол жазуына айналады) кез келген әріп.
@ Кез келген белгі (егер әріп енгізілген болса, онда ол
автоматты түрде жазу үлгісіне айналады.
*. Белгі артынан келетін белгі "үтір нүктемен", кәдімгі белгі
сияқты интерпретируеттік , шаблон сияқты емес.
Қайталанатын кез келген сан "жұлдызшаны" анықтайтын шаблон
белгісі.
Өрістің мәліметтердің кейбір элементтері міндетті емес болуы мүмкін, мысалы
телефон нөмірі үшін қала коды. Шаблон элементтері міндетті емес
мәліметтерді енгізуді қамтамасыз ететін, төрт бұрышты жақшаларда
толтырылады. Мысалы, [(###)]###-##-## шаблоны өріске телефон нөмірін қала
кодымен жақшаға толтырылған кодсыз енгізуді қолданады. Шаблондар тек
бақылау үшін емес сенімсіз белгілерді енгізуді блокироват ету жолымен
өріске мәліметтердің дұрыстығын емес сонымен бірге мәліметтердің енгізуді
автоматтандыруды қамтамасыз етеді.Бұл шаблонда төрт бұрышты немесе фигуралы
жақшаларды сақтайтын өрістегі жіберілетін тізімді көрсету жолымен қол
жеткізеді.
Мысалы, егер Address өрісі үшін {Санкт-Петербург, Мәскеу , Воронеж}*@
немесе [Санкт-Петербург, Мәскеу , Воронеж]*@, онда мәліметтерді енгізу
кезінде бұл өріске сәйкес келетін қала атауы әріптердің бірін с, м немесе в
енгізген соң бірден шығады. Төртбұрышты жақшаның айырмасы бірінші шаблонда
өрістің мазмұны міндетті түрде қалалар тізімінің бірінің атауымен басталуы
керек, екіншісінде қала басқаша аталуы мүмкін, бірақ оның атауын толық
енгізуге тура келеді. Кестенің құрылысы анықталғаннан кейін, кестені сақтау
қажет. Ол үшін Save As басқышын басу керек. Нәтижесінде Save Table As
терезесі ашылады. Бұл тізімде Alias тізімінен мәліметтер базасының
псевдонимін таңдау керек, ол құрылған кесте болып табылады, ал файл аты
өрісінде осы құрылған кестені сақтайтын файлдың атын сақтау керек. Сақтау
батырмасын баспас бұрын Display table жалаушасын орнатамыз.
Сақтау батырмасын басу нәтижесінде Table сұхбат терезесі ашылады, онда
қазір ғана құрылған кестенің мәліметтерін енгізуге болады. Егер мәліметтер
базасының кестесі қол жеткісіз болса онда кестеге мәліметтер енгізу үшін
кестені ашу керек. Бұл үшін File мәзірінен Open Table бастамасын таңдау
қажет, одан кейін пайда болған Open table сұхбат терезесінде Alias
тізімінде қажет мәліметтер базасы мен кестені таңдау қажет. Кесте қарау
режимі кезінде ашық болады, онда кестенің мазмұнын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz