Өсімдікке жарықтың қажеттілігі

1 Жарық жетіспеудің ең төменгі деңгейі
2 Тірі организмдерге ең көп және түрліше әсер ететін күн сәулесі

1.Н .Мухидинов,Ә.Бегенов,С.Айдосова Өсімдіктер морфологиясы мен анатомиясы . Алматы"Республикалық баспа кабинеті",1993.
2.В.Г.Хржановский Курс общей ботаники.Москва "Высшая школа",1976, том ĪĪ.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Өсімдікке жарық негізінен фотосинтез құбылысын жүргізуге
қажет.Дегенменде әр түрлі өсімдіктердің жарыққа қажеттілігі бірдей емес.
Бір өсімдіктер көлеңкеде өсе алмайды, екінші өсімдік жартылай көлеңкелі
жерде жақсы өседі, үшінші түрлі өсімдіктер көлеңкелі жерде жақсы өседі, ал
төртінші түрлері кейбір төменгі сатыдағы өсімдіктер өз дамуына жарықты
қажет етпейді.
Көптеген бактериялар (пурпур бактериясынан басқалары) өздерінің өмір
сүруіне жарықты қажет етпейді, керсінше тікелей түскен күн сәулесі ,
әсіресе ультрафиалетті, фиалетті және көк сәулелер бірнеше сағыттың ішінде
оларды қырып жібереді.
Жасыл топырақты өсімдіктер үшін жарықтың күші де және ұзақтығы да
маңызды. Күннің ұзақтығы көптеген өсімдіктердің вегетативттік сатыдан
организмді көбейтетін органдардың. Пайда болып гүлдеу және тұқым беру
құбылыстарын іске асыратын репродуктивтік сатыға ауысуында маңызы өте зор.
Жарық жетіспеудің ең төменгі деңгейде жасыл жапырақты өсімдіктер өмір
сүруін тоқтатады. Бұл кезде өсімдікке органикалық заттарды түзу үшін
сіңірлетін көмірқышқыл газы мен өсімдік дем алған кездегі бөлініп шығатын
көмірқышқыл газының бір- біріне ара қатынасы бұл газдың шығыны көлемінің
оның сіңірлінуінің артық, болатынын көрсетеді. Өсімдікте тіршілік тоқтамау
үшін көмірқышқыл газының сіңірілетін көлемі оның бөлініп шығатын
(шығындалатын) көлемінен кем болмауы қажет. Жарықтың тапшылығы өсімдік
денесіндегі көмірқышқыл газының теріс балансына әкеп соқтырады. Яғни,
жарықтың өсімдікке қажетті ең аз мөлшері оның дем алу қарқынына және
фотосинтез құбылысы кезінде жарықты пайдаланудың қуатты деңгейіне
байланысты.
Қажеттен артық жарық мөлшері оның жетіспеуі тәріздес өсімдікке зиянды.
Артық мөлшердетіке түсетін күн сәулесі жапырақтан хлорофилл дәндері мен
плазмаға зиянын тигізеді. Бұған қоса аса күшті жапырақтың әсерінен өсімдік
артық мөлшерде су буландырады және топырақ ылғалы да кеуіп кетеді.
Өсімдік жапырағы түсетін күн қуатқының (энергияының) орташа есеппен 75%-
ке жуығын сіңіреді. Осы сіңірілген уақыттан 1-5%-ін жасыл жапырақ
фотосинтез құбылысы кезінде химиялық қуатқа айналдырады, ал қалғандары
жапырақтағы транспирация құбылысына жұмсалады.
Табиғи жағдайда өсу және іріктелуі кездерінде өсімдіктер күннің сәуле
жарығын дұрыс пайдалану мақсатында көптеген бейімділік түрлерін түзген.
Мысалы, жарықты жақсы көретін өсімдіктердің жапырақтарында көлеңкеде өсетін
өсімдіктермен салыстырғанда хлорофилл саны аз болады екен, өсімдіктер бітік
өскен жерде олар бірнеше қабаттан орналасады: жарықты аса жақсы көретін
өсімдіктер ең жоғарғы қабатта, одан төмен орта қабатта- шала жарықта
өсетіндер, ал ең төменгі қабатта көлеңкеде өсетін өсімдіктер орналасқан
Бұл жерде айта кететін нәрсе-ең төменгі көлеңкеде қабатта өсетін көптеген
өсімдіктер биік өсімдіктерге өрмелеп өсуге (мұраттарымен, тікендерімен
немесе оралып өсу) немесе биік қабаттағы өсімдіктер толық өсіп, көлеңке
өсірмей тұрған кезде, ерте көктемде тездеп жетіліп, осы аз уақыттың ішінде
барлық вегетациялық кезеңге жеткілікті көмірсу қорын жасап алуға
бейімделген.
Күн сәулесінің энергиясы Жер бетіне түсіп, оған және биосфера құрамына
кіретін барлық тірі организмдерге сіңіріледі. Сіңірілу энергия мөлшеріне
және сәулелердің ұзындығына байланысты.
Тірі организмдерге ең көп және түрліше әсер ететін күн сәулесі
спектрінің 0,4 мен 0,75мкм аралығындағы ортаңғы бөлігі, көзге көрінетін
сәуле не жарық әртүрлі организмдерге түрліше әсер етеді. Оның әсері
организмдерге жүретін фотосинтез, алғашқы өнімнің түзілу, зат алмасу
процестеріне әсер ететін, көрінетін сәуленің қуатына, олардың қайтаратын
жауап реакциясына байланысты. Әртүрлі организмдердің жарыққа деген
қажеттілігі түрлеше болады. Эволюция процесі нәтижесінде организмдерге
жарықтың жетіспеушілігін не артық мөлшерін реттеп отыратын бейімдеушілік
механизмдер қалыптасқан.
Жарыққа қатынасына байланысты өсімдіктер төмендегідей тиіптерге
бөлінеді:
а) жарық сүйгіш- гелиофильді;
б) көлеңке сүйгіш- гелиофобты;
в) көлеңкеге төзімді- скиофильді;
Өсімдіктердің жарық сүйгіштігі ассимилляциялық бейілімдіктеріне
байланысты, оларда компенсациялық нүкте скиофильдерге қарағанда төменірек
(компенсациялық нүкте- ассимилляция және диссмилияция процестері арасындағы
тепе- теңдік күйі.)
Гелиофильдерге көлеңкеде тіршілік ете алмайтын өсімдіктер жатады.
Көлеңкеге төзімді өсімдіктерге жарықта да, аз уақыт көлеңкеде де өсе алатын
өсімдіктер жатады.
Жарық сүйгіш өсімдіктер не гелифильдер әдетте, бой аласа, шөптесін
өсімдіктер көп өсетін ашық далалы жерлерде кең тараған. Орманды жерлерде
жарық сүйгіштердің тек ашық далалы жерлерде кең тараған. Шалғынды жерлерде
жарық сүйгіштер, көбінесе көлеңкеге төзімді скиофильдер өседі.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.