Ойынды-демалыс түрлерін ұйымдастыру әдістемесі
К IРІ С П Е.
1 ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК . ТӘРБИЕЛІК МӘНІ.
ДЕМАЛЫСТА ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ.
2 «ОЙЫНДАР ЖИЫНТЫҒЫ» ІС. ӘРЕКЕТІН
ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ.
3 ОЙЫНДАР БАҒДАРЛАМАСЫН ДАЙЫНДАУ
ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ.
4. Тәрбиелік мақсатты анықтау.
5 Көңілді сұрақ . жауап кешін ұйымдастыру
және өткізу әдістемесі.
1 ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК . ТӘРБИЕЛІК МӘНІ.
ДЕМАЛЫСТА ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ.
2 «ОЙЫНДАР ЖИЫНТЫҒЫ» ІС. ӘРЕКЕТІН
ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ.
3 ОЙЫНДАР БАҒДАРЛАМАСЫН ДАЙЫНДАУ
ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ.
4. Тәрбиелік мақсатты анықтау.
5 Көңілді сұрақ . жауап кешін ұйымдастыру
және өткізу әдістемесі.
Мәдени - шұғылданымпаздық мекемелері алдына бос уақытты
қоғамға тиімді болардай, әр адамньң рухани өмірін жетілдіретіндей етіп ұйықдастыру міндеттері заман талабына сәйкес орынды қойып отырады. Себебі, бос уақт кезінде орынды дем алу дегеніміз, адамның жұмыстан шаршаған организмін қалпына келтіру,оларды тиімді іс - әрекетке көшіру, тәрбиелік мәні бар демалыс мадениетін қалдатастыру,әр адамның рухани өмірін жетілдіретіндей ұйымдастыру.
Мәдени - демалыс жұмыстарының аса қызықты және тартымды
бөлімдерінің бірі - ойынды - демалыс түрлерін ұйымдастыру. Бұл
бөлім бойынша болашақ мамандар ойынды - демалыс шараларын қазіргі талаптарға сай ұйымдастыру, әсіресе олардьң мазмұнын ұлттық ойын - сауық түрлерімен байында отыру, адам ұлттық ойын - сауық байлығын игеретін іс - әрекетке көшіру амакарын игереді.Осылармен қатар,оларды мәдени - шұғылданымпаздылық мекемелерінде өткізілетін ойын - сауық кезіндегі әр түрлі жағдайларда мәдени трбие әрекетін ұйммдастыру ерекшеліктерімен таныстыру, кейбір қазіргі заманғы ойынды - демалыс шараларын дайындау және өткізу әдістелерін игеру, ойындар бағдарламасын жүргізу дағдысы мен
шеберліктерін қалштастыру қажет.
Сондықтан, бұл оқу - әдістемелік құрал боладақ мамандардың кәісіби шеберліктерін қалыптастыру және дамытуға, өз бетімен оқып, шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге ықпал. етер деген ниетпен ұсынп отырмыз.
қоғамға тиімді болардай, әр адамньң рухани өмірін жетілдіретіндей етіп ұйықдастыру міндеттері заман талабына сәйкес орынды қойып отырады. Себебі, бос уақт кезінде орынды дем алу дегеніміз, адамның жұмыстан шаршаған организмін қалпына келтіру,оларды тиімді іс - әрекетке көшіру, тәрбиелік мәні бар демалыс мадениетін қалдатастыру,әр адамның рухани өмірін жетілдіретіндей ұйымдастыру.
Мәдени - демалыс жұмыстарының аса қызықты және тартымды
бөлімдерінің бірі - ойынды - демалыс түрлерін ұйымдастыру. Бұл
бөлім бойынша болашақ мамандар ойынды - демалыс шараларын қазіргі талаптарға сай ұйымдастыру, әсіресе олардьң мазмұнын ұлттық ойын - сауық түрлерімен байында отыру, адам ұлттық ойын - сауық байлығын игеретін іс - әрекетке көшіру амакарын игереді.Осылармен қатар,оларды мәдени - шұғылданымпаздылық мекемелерінде өткізілетін ойын - сауық кезіндегі әр түрлі жағдайларда мәдени трбие әрекетін ұйммдастыру ерекшеліктерімен таныстыру, кейбір қазіргі заманғы ойынды - демалыс шараларын дайындау және өткізу әдістелерін игеру, ойындар бағдарламасын жүргізу дағдысы мен
шеберліктерін қалштастыру қажет.
Сондықтан, бұл оқу - әдістемелік құрал боладақ мамандардың кәісіби шеберліктерін қалыптастыру және дамытуға, өз бетімен оқып, шығармашылық қабілеттерін жетілдіруге ықпал. етер деген ниетпен ұсынп отырмыз.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МӘДЕНИЕТ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ШЫМКЕНТ
ПЕДАГОГТЫҚ МӘДЕНИЕТ ИНСТИТУТЫ
ОЙЫНДЫ-ДЕМАЛЫС ТҮРЛЕРІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ
(Оқу-әдістемелік құралы)
Шымкент 1993
К IРІ С П Е.
Мәдени - шұғылданымпаздық мекемелері алдына бос уақытты
қоғамға тиімді болардай, әр адамньң рухани өмірін жетілдіретіндей етіп
ұйықдастыру міндеттері заман талабына сәйкес орынды қойып отырады. Себебі,
бос уақт кезінде орынды дем алу дегеніміз, адамның жұмыстан шаршаған
организмін қалпына келтіру,оларды тиімді іс - әрекетке көшіру, тәрбиелік
мәні бар демалыс мадениетін қалдатастыру,әр адамның рухани өмірін
жетілдіретіндей ұйымдастыру.
Мәдени - демалыс жұмыстарының аса қызықты және тартымды
бөлімдерінің бірі - ойынды - демалыс түрлерін ұйымдастыру. Бұл
бөлім бойынша болашақ мамандар ойынды - демалыс шараларын қазіргі
талаптарға сай ұйымдастыру, әсіресе олардьң мазмұнын ұлттық ойын - сауық
түрлерімен байында отыру, адам ұлттық ойын - сауық байлығын игеретін іс -
әрекетке көшіру амакарын игереді.Осылармен қатар,оларды мәдени -
шұғылданымпаздылық мекемелерінде өткізілетін ойын - сауық кезіндегі әр
түрлі жағдайларда мәдени трбие әрекетін ұйммдастыру ерекшеліктерімен
таныстыру, кейбір қазіргі заманғы ойынды - демалыс шараларын дайындау және
өткізу әдістелерін игеру, ойындар бағдарламасын жүргізу дағдысы мен
шеберліктерін қалштастыру қажет.
Сондықтан, бұл оқу - әдістемелік құрал боладақ мамандардың кәісіби
шеберліктерін қалыптастыру және дамытуға, өз бетімен оқып, шығармашылық
қабілеттерін жетілдіруге ықпал. етер деген ниетпен ұсынп отырмыз.
ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК – ТӘРБИЕЛІК МӘНІ.
ДЕМАЛЫСТА ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Қазіргі жағдаяда ұлттық сананы жетілдіруде халық мәдениетінің орны
ерекше.Жан - жақты дамыған алуан салалы халық мәдениеті,өте икемді фономен
бола отырып, қазіргіні өткенмен байланыстыыру міндетін атқарып келеді.
Сондықтан, кейінгі кезде, зерттеушілер назары ұлттық ойындарды демалыс
іс - әрекеттеріне пайдалаану және оларды оқыту, дамыту мәселелеріне ауып
отыр. Ұлттық ойындар халық мәдениетінің негізгі бөлімдерінің бірі
болғандықтан халықтың күнделікті мәдениетін- демалыс тіршілігіндее алатын
орны, тәрбиелік қықпалы, мәні ерекше зерттеуді қажет өтеді.
Көптеген белгілі философтар мен психологтар, педагогтар мен
этнографтар, В.Вундт ұсынған ойынды еңбек теориясының жақтаушылар болып
табылады.Бұл теорияның дамуына Г.В.Плахонов, Н.К.Крупская, А.С.Макаренко,
Д.Б.Эльконин, Б.Төтеенаев т.б. еңбек кетті.
В.Вунттың айтуынша, ойын – бұл еңбектен жаратылған сәби.Еңбекте, адам
өз оганынан іс - әрекет арқылы ләззат алатын бастау екенін бағалауға
үйренеді.Ақырында еңбек бөлінділігі элементтері ойын түрінде, дене және
эстетикалық ләззат алу сонымен қатар оқып- үйреену мақсатында жааңадан
өндіріледі, қайталанады.
Әрине, еңбек пен ойындар арасындағы байланыс дауысыз.Алайда,
қазіргі зерттеулер бойынша ойындар тек еңбек тәсілдері ғана қайталанып
қоймайды, сонымен қатар ойындарда аңшылық, соғыс, сүйіспеншілік қатынастар
,жанұя өмірі, салтанатты шерулер элементтері де барлық, адамдар табиғат
құбылысына,жабайы аңдар, үй жануарлары іс - әрекеттеріне еліктеп, оларды
ойнаған.
Бізге белгілі алғашқы қауымдық мәдениетті синкренизімінде бір
құбылыстардың о баста тұтастығы, арнайы мамандалған еңбек түрлері де,не
аястар ойын түрлері де болмаған.Егерде, ойындар еңбек іс- әрекеті
негізінде жасалатын болса, онда ойындар элементтері байлығы еңбек дамуына
тәуелді болады ғой.Өкінішке орай,бұлай болмай шықты.Ежелгі қазақ мәдениеті
ойындар түрлеріне өте бай да,ал қазіргі дамыған индустриалдық
цивилизацияда ойндар элементтері әлсіз дамып,ал қалыптасқан ұлттық ойындар
демалыс – шұғылданымпаздылық қызыметінде нашар пайдаланылып келеді.
Сонымеен,ойн мен еңбек,бастапқы дамуда бір – бірінен айырмашылығы
болмаса да, тарихи даму процесінде, әр сала жеке мамандануына байланысты,
ойын да еңбек та өз заңдылықтары мен даму дәрежесіне жетті.Ойын мәдениеті
еңбектен бөлініп, жеке сала ретінде қалыптасты, халық мәдіинетінен ол
өзіне лайық ерекше орын алады.
Қоғамның дамуында, ойындаар іс - әрекеттері арқылы ұрпақтан –
ұрпаққа еңбек, жанұя тұрмыстық, соғыс – спорттық, демалыс – сауықтық
дағдылар мен шеберліктер жетістіктері, өмірлік іс - әрекетті жалғастыру
үшін беріліп отырады.
Ойынсыз адам өмірін көзге елестету өте қиын.Ойындар іс -
әрекетінде,адам қоғамдық өмірден қанағаттанбаған талап – тілектерін
қанағаттандырып, ләззат алып, дем алады. Ойындар адамның танымдық қарым –
қатынас жасауына, пікірлесуіне шаршаған арганизімді бастапқы қалпына
келтіруіне, эстетикалық талаптарына қанағаттандыруына жағдай жасады. Адаам
ойынға қуаныш, ішкі мүмкіндіктерін ашу мен демалыс кезі ретінде қарайды.
Ұлттық ойындардың әлеуметтік – тәрбиелік мәні – ойындар іс -
әрекетіне қатысушылардың өзіндік көркем - өнерпаздық, зеректік, ойлау,
дене,шешендік қабілеттіліктерін жүзеге асыруды жеңілдету, қарым –
қатынасты пікірлесуге жағдай жасау, әр адамның өзін танытуға, эстетикалық
ләззат алуына, дем алуына көмектесу болып табылады. Ойындар іс -
әрекеттері адамдардың бойына ойын мәдениетін қалыптастырады, өзін - өзі
тәрбиелеуді мақсат етуіне көмектеседі, көпшілікке өзін танытуға
итермелейді, бұған жағдай туғызады.
Ұлттық ойындар құндылығы – жеке адамның ішкі мүмкіндіктерін дамытуға
алғашқы ықпал жасауында, ойындар іс -әрекеттері арқылы әртүрлі мәселелерді
шешуге, көркемдік, зеректік, шешендік қабілеттерін, дене, мінез – құлық,
қарым – қатынас, пікірлесу мәдениетін қалыптастыруға жағдай жасап,
көмектесуінде.
Қазақтың ұлттық ойындаарын пайдалану және сақтау халық мерекелері
мен сауықтарының халық демалыс әдет- ғұрыптарының салаасы ретінде қайтадан
дамуына байланысты болып отыр.Халықтық демалыс әдет-ғұрыптаарына мынадай
мәдени – демалыс іс - әрекеттер түрлері кіреді: халық әндері мен ойындары,
мереклік кәделер мен жөн – жоралғылар, дастархан мәзірі мен айтыс
ойындары, пікірлесу мен көркем, шешендік сөздер, әзіл- қалжыңдар мен
сауықтар.
Ойын – сауық түрлерін меңгеру үшін, қалың көпшілікті ойынды демалыс іс -
әрекеттеріне қамту үшін, олардың арасынан шыыққан белсенділерді ұлттық
ойындар түрлерін ұйымдастыру жәнк өткізу әдістемелерін үйрену қажет.Бұл
үшін әр мәдени – шұғылданымпаздылық мекемесінде – ойындар жиынтығын,
ойындар алаңын, ойындар достарының клубын, ұлттық спорт үйірмелерін, атты
–спорт кешенінің,ойындар бағдарламасын жүргізушілер мектебін, әр түрлі
тақырыпта ойындар бағдарламасын, ойындар мерекесін, ойынды демалыс кештерін
ұиымдастыру қажет.
Кейбір ұлттық ойындарға қатысу үшін, адамға алдын –ала дайындытан
міндетті түрде өту қажет.Алдын – ала дайындықты қажет ететін ұлттық ойындар
түрлеріне:тоғызқомалақ, дойбы, қазақша күрес, жаяу жарыс, атты –спорт
ойындары бәйге, жоғарғы жарыс, аударыспақ, қыз қуу,теңге алу. Т.б. айтыс
ойындары,қыз бен бала айтыс ойыны, аңдардың айтысы, қыз бен жігіт айтысы,
қайымдасу т.б.қызды ұзатқанда және үйлену тойында болатын ойын сауықтар
тоғыз табақ, құйрық - бауыр, бет ашар, кұйеу шақыру, той бастар,
қыз кәдет.б.,бір жасқа дейінгі нәрестені тәрбиелеудегі Бесік жыры,
Саусақ санау, Тұсау кесут.б. ойндық жырлар жатады.
Ұлттық ойындардың мұндай және басқа да түрлерін меңгеру үшін қазіргі
таңда матиралдық , әдістемелік, кадырлық т.с.с. жағдай жасау қажеттілігі
туындап отыр.
Соңғы зерттеу нәтижелері, ұлттық ойындарда әр – алуан өнердің өзара
тығыз байланысы бар екенін көрсетеді.Ұлттық ойындар түрлерінде жиі
кездесетін пікірлесу мен дене қимылын басқа, олардың көпшілігінде
музика,би, шеешендік әртістік және ән өнері элементтері молынан
кездееседі.Өнердің бұлайшаа қосылуы қараапайым қалыпта емес, халық
педагогикасының құнды саласы ретінде қаралатыын ұлттық ойын мәдениетінде
олар синтетикалық системасымен ерекшеленеді.
Сондықтан ұлттық ойындарды жас өспірімдердің көркем - өерпаздаар
үйірмелерінде мәдени шаралаарды пайдалану, баала бойындағы бұрын белгісіз
болған табиғи көркем – шығармашылық дарынын ашуға оның жан – жақты дамуына
көмектеседі.Бұл процес әртүрлі ойн жаттығуларын, тапсырмаларын, кездейсоқ
жағдайлардың шешімін табу кезінде жүзеге асады.Ойындаар іс - әрекеті
кезінде, көркем – шығармашылық қабілетін дамытуға ынталандыру, оны өзіндік
көркем – шығармашылық қабілетінің даамуына ерекше баға берген.
Бала, алғашқы өнеер туралы түсінікті, алғашқы шығармашылық шабыты,
толқуды, әсерді ойын процессі кезінде алады, ол ойындар іс - әрекеті
арқылы көркем дүние саларын түйсініп аңғарады, өнерде алғашқы тәжірибесін
жинақтайды.
Сондықтан болар, психологтар ойындар іс - әрекетін сыртқа
қажеттіліктен гөрі, баланың ішкі қажеттіліктеріне қызығушылығына,
сұранысына көп байланысты болады деп түсіндіреді.
Балалардыың бос уақытын ұйымдастырушы мекемелерге, ұлттық ойындар
арқылы олардың көркем- шығармашылық қабілеттерін дамытудың мынадай жолдарын
ұсынамыз.
- көркем - өнерпаздар үйірмелеріінде ұлттық ойындаарды оқушылардың
процесінде кеңінен қолдану;
- балалаар үшін жүйелі түрде арнайы тақырыптағы оқиғалы ойындар
бағдарламаларын ұымдаастыру және өткізіу;
- балалаарға арналғаан ойын – сауық шараларын ұйымдастыру пәніне
өткізу ойындар жиынтығын, ойындар апталығын, ұлттық ойындар
мейрамын, ертегілеі ойын- сауық қойылымдарын. т.с.с.
Ұлттық ойындаар атадан балаға, үлкенен кішіге асыл мұра болып жалғасып
отырған, баға жетпес асыл қазынамыз.Сондықтан оны арнайы үйренудің, қазіргі
ойынды – демалыыс шараларына пайдаланудың заманымызға сай ұлттық демалыс,
мәдениетін қалыптастыруда пайдасы орасан зор.
ОЙЫНДАР ЖИЫНТЫҒЫ ІС- ӘРЕКЕТІН
ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Мәдени – шұғылданымпаздылық қызыметінің ерекше маңызды және
қызықты саласының бірі – ойынды демалыс жұмыстарын ұйымдастыру болып
табылады.Қазіргі және ұлттық ойындарды, адамдардың бос уақыттарын пайдалы
және көңілді өткізу мақсатында пайдалануды іске асыратын жұмыс түрлерінің
ішінде ойындар жиынтығы ерекше орын алады.Адамдардың күнделікті бос
уақытында жеке, топты және көпшілікті ойындар түрлерін пайдалануға,
шұғылдануға тиімді жағдай жасау мен ерекшеленетін ойындар жиынтығы іс
– әрекеті, әр адам бойында ойынға деген дұрыс көз қарасты және ойын
мәдениетінің негіздерін қалыптастыруға ықпал жасайды.
Қазіргі таңда, мәдени – шұғылданымпаздылық мекемелеркінде
ойындар жиынтығы ұйымдастыру өте нешер жүргізіліп келеді, көптеген
демалыс орындарында ол тіптен жоқ, бұл әрине, өте өкінішті жағдай болып
табылады.
Демалыс орынына келген әр адам, өзінің бос уақытын өткізуге, басқа
құралдарға деген сұранысымен қатар, ойындар құралдарына деген сұранысын
да қанағаттандыра алатындай болуы керек.Мұндай ойындар түрлеріне деген
күнделікті, сұранысты қанағаттандыру мақсатында – әр демалыс орнында ойын
мәдениетінің барлық түрлері жинақталған арнаулы ойындар жиынтығы
бөлімесі не болмаса залы болу керек.
Біздің жобамыз бойынша ойындар жиынтығы мынадай үш құрамдас
бөлімнен тұруға тиіс: Ұлттық ойындарбөлімі, Жеке топтық және көпшілік
ойындары бөлім және Электрондық және компьютерлік ойындар бөлімі.
Жеке, топтық және көпшілік ойындар бөлімі әр түрлі бағыттағы
және сипаттағы қазіргі заман ойындар түрлерімен толықтырылып отырылуы
керек.Бұл бөлімге төмендегідей ойындар топтары кіреді:
- танымдық ойындар: сөзжұмбақтар кроссворд, чайнворд, криптограмма,
анаграмма, вордингвордс,ребус,пиктограмма, цифрограмма,шрифтограмма,
шарада, матаграмма,
либиринт,стрелкограмма,кросснаибер, чайннамбер,викториналар,не болмаса
сұрақ – жауап ойыны өнер салалары бойынша,
техника,ғылым,табиғат,экология, спорт әлемі бойынша;
- столға қойып ойнайтын ойындар футбол, хоккей, баскетбол,
шахмат,дойбы, тоғызқомалақ т.б., шытырман – ойлы ойындарсымды,
фигуралы, жіпті, спорттық аттракцион ойындары теннис, бтльярд,
кегли, дөңгелек лақтыру т.с.с:
- қабырғаға іліп қойып ойнайтын ойындар қызықты тапсырмалы әдемі
плакаттар, электровикториналар, фокусты- ойындар, әзіл қалжыңды
ойындар, жұмбақтар, ребустар, қисынды логикалықтапсырмалар:
- қазіргі кездегі көпшілік, топтың ойындар, аттыракциондар мен
эстофоталар, мұз және қар үстінде ойналатын ойындар,суда ойналатын
ойындар, би ойындары.
Ұлттық ойындар бөлім мынадай екі саладан тұруы тиіс: Қазақтың
ұлттық ойындарыжәне Қазақстанды мекендейтін халықтардың ұлттық ойындары.
Қазақтың ұлттық ойындарыбөліміне кіретін ойындар түрлерін
төмендегідей топтауды ұсынамыз:
а) топтық және көпшілік ойындары жедел қимылды ойындар және жай
қимылды ойындар түрлері кіреді;
б)қазақтың нақыл сөздері мен мақал мәтелдері;
в)халық жұмбақтары;
г)жаңылтпаштар мен санамақтар;
ғ)қазақтың атты – спорт және спорт ойындары;
д)логикалық ойындар тоғызқомалақ, дойбы, ауызша есеп ойындары;
ж) ойын өлеңдері мен жырлары, айтыс ойындар.
Электрондық және комтьютерлік ойындар біліміне қазіргі заман
техникасы мен өнеркәсібі жетістіктері саласының бірі – электрондық ойындар
өнеркәсібі шығаратын, әр түрлі жастағы аудитория құрамына арналған
ойындар түрлерін жинақтаймыз.Оған мынадай ойындар кіру мүмкін: Мұхит
құпиясы, Сынақшы, Автожарыс, Жауабын тап, Мерген, Қасқыр мен
қоянт.с.с.
Ойындар жиынтығы бөлмесінде, ойындар қорын және жаңадан түсетін
ойындарды арнайы есепке алу журналы болу керек, оған мынадай мәліметтер
тіркеледі.
1. Ойынның аты, инвентарлық нөмірі.
2. Ойындар жиынтығына түскен уақыты.
3. Ойын жиынтығының толық болуы ойын тәртібі, реквизиті, ойын құралы
т.с.с..
4. Ойындардың саны.
5. Ойынның құны бағасы.
6. Прокатқа беру бағасы.
7. Ескертулер.
Ойындар жиынтығы бөлмесінің ішкі жобасын құрған кезде, мынадай
талаптарды ескеру керек:
- қойлған ойын материалдарының көзге жақсы көрінуі;
- ойындарды пайдалануға мүмкіндігінше ыңғайлы жағдайдың бәрі жасалуы;
- ойындарды пайдаланужәне ойнау тәртібі жазылған
ережелер,стендтер,оқуға қолайлы жарғы жақсы оындарға іліну;
- ойын ойналатын орындар, көрермендер де тұра алатындай кең болуы;
- ойындар туралы әдебтиеттер бар кітапханасы болуы;
- өндірістік тазалық пен өрттен қауіпсіздендіру талаптардың қатаң
сақталуы.
Ойындар жиынтығы бөлмесі жұмысын екіі арнада жүргізу қажет,
біріншіден, ойынды - сайыс сипатында әртүрлі шаралар ойындар
бағдарламасы, ойынды демалыс кеші, ойынды – байқау кеші, тақырыпты күндер
мақал – мәтел күні, математикалық,логикалық тапсырмалар күні, столға
қойып ойнайтын аттыракциондар күні, сөз жұмбақтар күні, ойындар мейрамы,
ойындар паталығы т.с.с. ұйымдастыру, екіншіден, адамдарға күнделікті
ойындар – демалыс қызыметін көрсету.
Ойындар жиынтығы бөлмесінің жұмысына жартылай өз шығынын өзі
өтеушіліік принциптерін кіргізу қажет.Мысалы, кейбір ойынынды – демалыс
шараларына ақы төлеуді кіргізу,ойынды прокатқа бергенде, ойын
реаквизиттерін, құралдарын, электрондық компьютерлік ойындарды, не болмаса
сөзжұмбақ, ойынды тапсырмалардың жауаптарын т.с.с. бергенде арнайы мөлшерде
ақы алу қажат.
Ойындар жиынтығы қызыметіне ерекше ат салатын белсенді адамдардан-
ынталы топ құрып,бірте – бірте оларды. Ойындар достарының клубы
бірлестігіне ұйымдастыру қажет. Ойындар достар клубы мөлшері ұлттық
ойындарды жинау , зерттеу, сақтау, пайдалану жұмыстарын жүргізумен және әр
түрлі ойынды – демалыс- шараларын дайындаумен шұғылданады.
Ойындар достарының клубы әр түрлі мекемелерден мектеп,
кітапхана, бала – бақша демалыс орындары ойындар жиынтығы филиалдарын
ашу, жылжымалы ойындар жиынтығын ұйымдастыру және ойындарды, қажетті
реквизиттерді жасап шығаратын шеберхана ашу жұмыстарын жүргізеді.
ОЙЫНДАР БАҒДАРЛАМАСЫН ДАЙЫНДАУ
ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Демалыс ойындарында ойындар іс – әрекетін ұйымдаастыру, мәдени –
шұғылданымпаздылық қызыметінің өте қызықты, тәрбиелік, сауықтық және
танымдық мәні бар саласы.Көп адамдар қатысатын ойындардың бағдарламасын
ұйымдасқан түрде, көңілді, тартымды жинақты болып өткізу үшін, ойындар
қағидасы мен әдістемесін, қазіргі және ұлттық ойындарды білу, жинау және
оларды кеңінен пайдалану қажеттілігі туындайды.
Ойындар бағдарламасы дегеніміз –күні бұрын арнайы өткізуге дайындығын
жарыс, сайыс, байқау сипатындағы белсенді іс – әрекет түрі.Ойындар
процессі кезінде ойынға қатысушыларға бірдей шарт қойылып, мақсатқа жету
үшін бірдей құрал пайдалану және ойын тәртібін қатаң сақтау талап етіліп,
нәтижелер белгіленіп, жеңімпаздар анықталып отырады.
1. Ойындар аудиториясын, тақырыбын және өтетін орынын анықтау.
Бұл кезең, ойындар бағдарламасын қандай аудитория үшін дайындаудың
қажеттілігін білуден басталады.Аудитория құрамына, жасына байланысты
психологиялық ерекшеліктері, білім деңгейі, кәсібі алдын –ала
анықталады.Аудитория ерекшеліктерін жете білу, оның кейбір ойын түрлеріне
деген сұранысын қанағаттандыруға, жаңа ойындарды өткізу үшін
ынталандыруға, ойындар іс – әрекетіне қатыстыруға алдын – ала жағдай
жасауға мүмкіндіктер туғызады.
Ойындар бағдаарламасы жас ерекшеліктеріне байланысты –балаларға,
жастарға, ересектерге т.бт арналады.Кейбір бағдарламалар аралас аудитория
құрамына арнаулы да мүмкін, мысалы ата – ана мен балаларға.
Бағдарлама, тақырып жағынан күнтүзбектегі мейрам – тойға, салт –
дәстүрге, тарихи, мәдени оқиғалаарға байланысты болады.Сондықтан, ойындар
бағдарламасы жеке шара түрінде, немесе көпшілік – көркем шараларының
құрамдас бөлімі ретінде өту мүмкін.
Ойындар түрлеріне, қатысушылар құрамына байланысты, бағдарлама
үлкен залда, бөлмеде, алаңда, аулада, саяжайда, өзенде,көлде. Т.б. жерлерде
өткізіледі.
6. Ой, қиял
7. Балық
8.Көлеңке
9.Аспан суреті судан сәулеленіп көрінген кезде.
10. Су жанып жатқан нәрсеге ауаның өнуіне жол бермейді, аусыз жану
мүмкін емес.
11.Жоқ.Екі күннің арасында түн бар.
12.Аспалы сағат
13.Терезеден сыртқа басын сұққан кезде
14. 222:2 -111
15.Аяз
4.Жаңылтпаштар.
1. Су ішінде сен екледі.
Сегіз серке тең келеді
Сақалын суға малып, сығып, сілкіп келеді.
Сақалын суға малып, сығып сілкіп, келеді.
2. Қырық қырықтықшы қырық қойды қырықты ма?
Қырық қойды қырық қырықтықшы қырықты ма?
3. Тіреуішке түйреген түйреуішті,
Күлтіреуішке тіреген тіреуішті
Күлдіреуішке тірегеен тірелмепті.
Түйреуішім тіреуішке түйрелмепті.
4. Сүр сінгенді демейін
Сүрінгенде сүрінген еді демейін.
5. Басшы асшыға:
- Есік ашты, - десе,
Асшы басшға:
- Тұздығы да ащы - депті.
6. Шымдай шытырмыш,
Ол шытырымышты
Мен шым – шымшытырыштамай
Кім шым – шытырымыштайды?
7. Атам томағалмаған бүркітті,
Мен томағаламағанда,
Кім томағалайды?
8. Ол алқапты олар орады,
Бұл алқапты бұлар орар,
Олар ормаса, Омар орар.
9. Асқат
Жанып – жасқап,
Жасапты ақ сапты аспап,
Ақ сапты аспабы-
Жап – жақсы аспап.
10. Қатат – қабат үй салдық,
Үйлер толы күй сандық
Күй сандықтан үй салдық,
Күй сандыққа күй салдық.
11. Таң қал, таң қалма
Мал қаңқасы ма,
Аң қаңқасы ма,
Қаңқа көп бұл маңда.
12. –Кім сызғысыз?
- Біз сызғыпсыз.
- Сызғышсыздарға сызғышсыз сызғыз.
13. Кісінің күші ісінде,
Іссіз кісі –
Күшісіз кісі.
14. Туыс қуыссаң,
Ырысжанға Күрішжан
Туыс жан.
5. Халық жұмбақтары.
1. Қабат – қабат қаттама,
Ақылың болса аттама. (Кітап)
2. Аттан биік,
Қойдан алааса (Ер - тоқты)
3. Денесі жоқ, аузы бар,
Аяғы жоқ, қолы бар (Қақпан)
4. Ти десем, тимейді,
Тиме десем, тиеді (Ерін)
5. Аспай піскен
Қайнамай түскен (Жеміс)
6. Қолы жоқ, сурет салады,
Тісі жоқ, тістеп алады (Аяз)
7. Ши түбінде шұбар көздік. (Кесіртке)
8. Өзі жүкті
Сырты түкті (Киіз үй)
9. Бүреуге найза түйрейді,
Өзі де содан күйрейді (Ара)
10. Өзі тоқ,
Көлеңкесі жоқ (Құдық)
11.Жалпақ бетті батыр,
Белін буып жатыр (Сыпырғыш)
12.Екі кісі қарауыл қарайды,
Бір кісі шөпшек тереді. (Түйенің өркеші, еріні)
13.Аласа ғана бойы бар,
Тоғыз қанат тоны бар. (Пияз)
14.Өзі батыр,
Жерде көміліп жатыр. (Қақпан)
15. Сөйлесе сөзді,
Айтса ауызды
Тынымсыз басқа
Маңдай қасқа (Тоты құс)
16.Төмен қарай өседі,
Күн жылынса өшеді. (Сүңгі мұз)
17.Қара атым қалтырауыық,
Қабырғасы жалтырауық (Көл суы)
18.Біз – біз, біз едік,
Біз бүреудің қызы едік,
Бір топ жанға шоқ болдық,
Тоң алдында жоқ болдық, (Үркер)
19Бес кісі бір кісіге міңгеседі,
Жолында ай тақырдың із кеседіі. (Бес саусақ, қалам)
20 Елу аяқты,
Екі қолды,
Елу аяқпен
Салды жалғыз жолды. (Ағаш ексетін ара)
21.Қара тауым қарлы болды,
Бір жауса кетпейтұғын зәрлі болды. (Шаштың ағаруы)
22. Екі басы жұдырықтай,
Ортасы қалдырықтай (Құмырсқа)
23. Отқа батса, суға жанбас (Мұз)
6. Ойынды – байқау түрлерінің бірі – Аукцион
Бағдарлама жүргізуші бір компазитордың фамилясын атайдыы да, оның
қандай шығармалар жазғанын сұрайды.Ойнаушылардың біреуі дереу сол
компазитордың кез келген шығармасын атайды. Мұнан соң, жүргізуші ақырын
ғана бір... екі..- деп санайды.Ол үшдеуден бұрын екі жарысқа қатысқан
топтың біреуі тағы бір шығарманы айтуға тиіс.Ойын осылай созыла берді.Соңғы
рет шығарма атын атаған ойыншы топқа ұпай беріледі.
Ескеру: 1. бір шығарманы екі рет атауға болмайды:
2. шығарманы үш деуден бұрын айту керек, үш деп
аталып қойғаннан соң ойын тоқталады да, соңғы рет шығарманы айтқан топқа
(командаға) ұпай беріледі.
3. аукцион әдебиеттік, географиялық т.с.с. бола
алады.
І. Әлемге әйгілі, атақты компазитор Құрманғазының қандай шығармаларын
( күйлерін білесіңдер, олар қалай аталады). Кішкентай Ақбай, Алатау,
Ақсақ киік, Балбырауынт.с.с.
ІІ. Белгілі күйші – компазитор Дина Нүрпейсованың қандай шығармаларын
білесіңдер, олар қалай аталады.
ІІІ. Қазақ валсінің падишахы атанған, әнші – компазитор Шәмші
Қалдаяқовтың қандай әндерін білесіңдер, олар қалай аталады.
Сыр слуы, Арыс жағасында, Қайықта, Ақ сұңқарым, Әнім сен едің,
Жүрек сыры, Қуаныш вальсі, Ана туралыт.б.
7. Сурет салу, сын байқауы.
2. Тәрбиелік мақсатты анықтау.
Ойындар іс - әрекеті адамдар тәрбиелік, сауықтық және танымдық мәні
бар процесс болғандықтан, оны ұйымдастырушылар аудитория құрамын,
ерекшеліктерін, сұранысын білгеннен соң, нақты тәрбиелі – ианымды мақсатты
қоя білулері керек. Бағдарлама алдына қойылған мақсатқа байланысты, ойындар
мазмұны және түрлері айқындалады. Ойындар мазмұны жағынан табиғат, қоғам,
техника құбылыстарына, не болмаса аңшылық, соғыс, еңбек, жанұя – тұрмыстық,
жан – жануар әлеміне, спорт, көркемөнер, музыка және т.б. байланысты
болады. Ойындар мазмұны жағынан өте бай, жан – жақты болуы себепті, ойындар
бағдарламасы алдына қойылатын мақсаттарда әр түрлі болуы мүмкін, мысалы:
ойындар іс - әрекетіне қатысушылардың ой - өрісін, эстетикалық талғамдарын
кеңейту; табиғатқа экологиялық көзқарастарын қалыптастыру; адамгершілік
жағымды қасиетері, батылдыққа, жігерлікке, кеңпейілділікке, сабырлыққа,
төзімділік, тапқырлыққа, т.с.с тәрбиелеу, адамды бір – бірімен таныстыруға,
қарым – қатынас жасауға, пікірлесуге, шығармашылық қабілеттерін, жақсы
қасиеттерін саналы түрде көрсетулеріне жағдай жасау т.с.с болып келеді.
3. Қойылған мақсат пен аудитория ерекшелігіне байланысты ойындар
түрлерін жинау.
Тақырыпқа байланысты, әр түрлі бастаулардан (кітап, газет, журнал
т.с.с) ойындар жинап, олардың өту тәртібі мен мазмұндарын жазып отыру
керек. Ойынадар түрлеріне – қазіргі және ұлттық ойындар, ойын өлеңдері мен
айтыстары, ойынды аңыздар мен мысалдар, психологиялық, логикалық есептер
мен жатттығулар, сөзжұмбақтар түрлері (коассвордтар, анаграммалар,
пиктограммалар, лабиринттер, ребустар т.с.с.), жаңылтпаштар мен санамақтар,
жұмбақтар мен мақал – мәтелдер, өтірік өлеңдер мен ойын өлеңдер т.б.
жатады.
Ойындардың әр алуан түрі, қойылған мақсат пен аудитория сұраныстарына
сәйкес болуы, ойынға қажетті реквизиттердің, құралдардың күні бұрын
дайындалу бағдарламаның тартымды өтуіне бастапқы шарттар болып табылады.
Осылармен қатар, бағдарламаны жүргізушілерге арнайы, түрлі ойындардың бір –
бірімен қисынды, әсерлі, қызықты байланыстарға көркем сөздерді жинауда
қажет.
4. Ойындар бағдарламасы сценарийін жазу.
Ойындар бағдарламасының сценарийі – бұл шараның толық жазылған әдеби –
текстті мазмұны, мұнда жүйелі түрде қолданылатын барлық ойындар
элементтері, жүргізушінің сөздері, өткізілетін ойындар түрлері, қажетті
құралдар, музыка, ән – күй мазмұндары, бейнелер (Алдар – көсе, Сайқымазақ
т.б.) іс - әрекеттері т.с.с. жан – жақты мұқият жазылады.
Ойындар бағдарламасысценариін жазудағы шығармашылық деңгейге
байланысты, ойындар бағдарламасы екі түрге бөлінеді: оқиғалы ойындар
бағдарламасы және қарапайым ойындар бағдарламасы болып.
Оқиғалы ойындар бағдарламасы – ойындар іс - әрекетері арнайы тақырыпқа
негізделе құралған әр – алуан тартысты, олардың оқиғалар желісі арқылы
дамуын, әр ойын түрі оқиғалар мазмұнына байланысты болып тартысты шешуге
қолданылатын көрсетеді.
Оқиғалы ойындар бағдарламасының сценарийін, жалпы сценарии
композициясының элементтерін қолданып, олырдың заңдылықтарын сақтайды.
Олар: батауы, байлауы, іс - әрекеттердің дамуы, шарықтау шегі және шешілуі.
Оқиғалы ойындар бағдарламасын құруға мындай негізгі талаптар қойылады:
іс - әрекетер мен оқиғалар желісінің шиеленісе дамуы, ойындар түрлерінің
таңдап алынуы мен алмасуы қатысушылардың қабілеттеріне біршама сәйкес
болуы, бағдарламаны өткізетін жүргізуші тәжірбиелі, әуесқой мман болуы
керек. Егер де бағдарлама оқиғасы күрделі болып, ойындар ролдеріндегі
кейіпкерлер (хан, уәзір, ханзада, Тазша бала, адар көсе, сайқымазақтар т.с)
іс - әрекеттері, айтатын сөздері көп болса, әр рөлге байланысты арнайы
реквизит, костюм, музыка т.с.с. қажет болса, онда оларды күні бұрын
дайындаған жөн.
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келіп, оқиғалы ойындар бағдарламасы
мынадай элементтерден құрылатынын көрсеткіміз келеді:
1. (арнайы тақырыпқа байланысты болуы);
(мысалы: Ерте – ерте ертеде ... , Көңілді ноталар, спорт
әлемінде, ХХІ ғасыр, Шаңырақ т.б.)
2. (тақырыпқа байланысты оқиғаның іс - әрекеттерін көрсететін
сценарилік жоспар құру, соның негізінде бағдарлама сценараий жазу).
Ерте – ерте ертеде ... атты ойындар бағдарламасының сценарийлік
жоспары:
1 – эпизод Ертегі әлемінде.
А) жүргізушінің сөзі
Б) қазақ ертегілері туралы викторина
2 – эпизод Хан қызын ұзату.
А) Хан мен ханша арасындағы әңгіме
Б) Хан жарлығы
В) Жігітер сайысы (ұлтық ойындар).
3 – эпизод Той.
А) Жас жұбайларға арналған сын – байқаулар
Б) Би байқауы.
3. Оқиғалы ойындар іс - әрекетіне қатысатын арнайы кейіпкерлер болуы;
Мысыалы: Ерте – ерте ертеде... ойындар бағдарламасындағы
кейіпкерлер: Хан, ханша, ханзада, жаршы.
Ал енді қарапайым ойындар бағдарламасына түсінік берейік. Қарапайым
ойындар бағдарламасы – бағдарламада қолданылатын ойындар түрлері ешқандай
оқиғалар тартысына қызмет етпейді, әр ойын түрі еш өзгеріссіз, өз шарты,
өту тәртібі мен ескертулеріне байланысты ғана өткізіледі.
Қарапайым ойындар бағдарламасын өткізу тәсілі:
1. Ойынның атын, мазмұнын, өту тәртібін түсіндіру.
2. Адамдарды ойнауға шақыру және оларды ойын іс - әрекетіне
қарастыруды ұцымдастыру.
3. Ойынды өткізу, адамдарды іс - әрекеті кезінде ынталандырып отыру.
4. Ойын қорытындысын шығару, жеңімпазды анықтау және оған жүлде
тапсыру.
Ойынды – демалыс кешін ұйымдыстыру және өткізу әдістемесі.
Ойын – сауықтар мәдени – шұғылданымпаздылық түрлерінің ішінде ерекше
орын алады. Көңілді ойынды демалыс іс - әрекетіне ұмтылу әр адамға тән.
Апталық еңбек күнінен кейін адамдарда организмнің шаршағандығын бәсеңдету
және тынығу қажеттіліктері туады. Ойынды демалыс кештері осындай
қажеттіліктерді қанағаттандырып қана қоймай, амалды ойындар іс - әрекетіне
көшіре отырып, оларға мәдени – тәрбиелік ықпал жасайтын жағдайлар туғазып
отырады. Нақтылап айтқанда әртүрлі ойын – сауық іс - әрекеттері мазмұны мен
мәнерлігі жағынан өте мағыналы әрі көңілді адамдар қарым – қатынасын,
пікірлесуін тудырады.
Мұндай қатынастардан пайда болатын өнегелі ықпалдар, адам бойындағы
жағымды, инабаттылық, адамгершілік қасиеттерін, ұлттық әзіл – қалжың, ойын
– сауық мәдениетін, мінез – құлық, киім – киіс мәдениеттілігін
қалыптастыруға және жан – жақты дамуын ынталандырады.
Ойынды демалыс кеші – мәдени шұғылданымпаздылық жұмыстарының белсенді
түрлерінің бірі, ол танымдық және сауықтық сипаттағы элементтер
мәнерлігімен, аудиторияны ойындар іс - әрекеттеріне еркін қатынастырумен,
олардың көңілді дем алуына жан – жақты жағдайлар жасаумен, адамдарды ойынды
– пікірлесу қатынастарына көшірумен ерекшеленеді.
Өте қызықты, тартымды және мазмұнды ойынды – демалыс кешін өткізуіміз
үшін, оған арнайы дайындалуымыз керек.
Ойынды демалыс кешін ұйымдастыру мынадай негізгі кезеңдерден тұрады:
1. Аудиторияны анықтау.
2. Ынталы топты құру.
3. Ойынды демалыс кешін дайындау жоспарын құру.
4. Демалыс кешінің сценариін жазу.
5. Кешті өткізу, оның нәтижесін талдау.
Ал енді, жеке – жеке әр кезеңнің мазмұнын ашып көрсетейік.
1. Аудиторияны анықтау (кеш кімдерге арналады).
Демалыс кешіне дайындықты бастамай тұрып, мәдени – ағарту қызметтері,
оны қандай аудитория үшін ұйымдастыратынын білуі керек. Бірінші кезеңнің
маңыздылығын дұрыс түсінуіміз үшін, біз аудиторияға анықтама беруге
тырысайық.
Аудитория бұл қысқа уақытқа біріккен адамдар тобы, олар: дем алуға
байланысты себептермен, бірыңғай ойын – сауықты және танымды іс -
әрекеттер ықпалына түсуімен, бір – бірімен әртүрлі деңгейде ойынды қарым –
қатынас жасаумен ерекшеленеді. Сонымен, аудитория бірыңғайлылығы, адамдар
психологиялық, білімділік, кәсіптік және жас ерекшеліктерін ескере отырып,
ойынды демалыс кешінің бағдарламасын құруға мүмкіншілік береді.
Осымен қатар, жоғарыда көрсетілген аудитория ерекшеліктерін ескере
отырып, біз әртүрлі ойынды демалыс кештері түрлерін анықтай аламыз: олар
жастарға, жанұялы адамдарға , мектеп оқушыларына, жанұя құрмаған ересек
адамдарға, зейнеткерлерге т.б. арналуы мүмкін.
2. Ынталы топты құру және оларға нақты көмек беретін ұйымдарды
анықтау.
Ойынды демалыс кешінің аудиториясымен және оның сұранысын анықтағаннан
кейін, мәдени – шұғылданымпаздылық қызметтер аудитория құрамының ішінен өте
белсенді, кешті дайындауға қатыстырулары қажет.
Әр ойындар аудиториясы ішінен өте белсенді адамдар болады, олар
аудиторияны өз айналасына ұйымдастырып қана қоймай, олардың көңіл – күйін,
қызығушылығын, қабілеттілігін біледі, әр адаммен тіл табысып, оны қандай –
да болсын іс - әрекетке ынталандырып отыра алады. Сондықтан, осындай
белсенді адамдар, не болмаса сурет сала білетін, жүргізуші бола алатын,
сценарий жазуға қабілеті бар, музыка, ойын өнерінен хабары бар, т.с.с..
Қабілетті адамдар ынталы топ құрамына тартылады. Жалпы ынталы топ құрамы
үштен жеті адамға дейін болады.
Осылармен қатар, ойынды демалыс кешін тартымды және қызықты
ұйымдастыру үшін. Ынталы топқа нақты көмек беретін ұйымдар: кәсіподақ,
мектеп, кітапхана, кіші кәсіпорын т.с.с. анықталады да, олармен мәдени –
іскерлік қарым – қатынас жүргізіледі.
3. Ойынды дайындық кешін дайындау жоспарын құру.
Кешке дайындық аудитория ерекшеліктерін, сұраныс ескере отырып
тақырыпты, оның мазмұнын анықтаудан басталады. Тақырып аттары әр түрлі
болып келеді: Би ырғағы, Үкілі үміт, Кел, билейік, Кел, таныс
болайық, Жауқазын, Ақсүйек, Кеш жарық, Шаңырақ, Ұмытылған
әуендер, Ескі вальс, Күлкі жәрмеңкесі, Сүйікті ән, Алтыбақан,
Ойындар әлемінде.
Кеш тақырыбы анықталғаннан кейін ынталы топ мәдени –
шұғылданымпаздылық қызметтері жетекшілігімен не болмаса өздері
тағайындаған жетекшімен өз – ара жеке дайындау міндеттерін бөліседі.
Нақтылы тапсырмаларды, ынталы топтың әр мүшесінің қабілеттілігін ескере
отырып бөледі.
Нақтылы тапсырмалар түрлері мынадай болулары мүмкін:
1. Ойындар бағдарламасын дайындау.
2. Би бағдарламасын дайындау.
3. Интермедиялар, шымшымалар, сықақтар дайындау.
4. Қызықты, өнерлі адамдар мен қарым – қатынас жасап, кешке шақыру.
5. Тартымды киноүзінділер жинақтау, оны кеште көрсетуге дайындау
(мултьфильмдер, диапозитивтер, әуесқой кинотүсірушілердің
шығармалары).
6. Ойынды демалыс кеші бағдарламасының жүршізішісі ретінде дайындалу.
7. Аудиторияны ұйымдастыру, шақыру билеттерін, жарнамалар жазу, т.с.с.
8. Жүлделер, сыйлықтар сатып алу.
9. Дәмхана жұмысын ұйымдастыру т.с.с.
Енді, үлгі ретінде ойынды демалыс кешін дайындау жоспарының түрі мен
мазмұнын көрсетейік:
ққ Тапсырмалар мазмұны Орындалу уақыты Жауапты
І Ұйымдастыру жұмысы.
Ынталы топты құру және міндеттерді
бөлу.
Қызықты, өнерлі адамдарды кешке
арнайы шақыру.
Жүлделер, сыйлықтар сатып алу.
Дәмхана жұмысын ұйымдастыру.
Әдістемелік және дайындық
жұмыстары.
Ойындар бағдарламасын жазу және
ІІ өткізге дайындау.
Интермедиялар, сықақтар дайындау.
Би бағдарламасын дайындау.
кеш бағдарламасын жүргізушісін
дайындау.
Көрнекі – көркем безендіру.
Кеш өтетін залды дайындау,
безендіру.
Жарнама, шақыру билетін,
хабарландыру жазу.
Ойын – сауыққа қажетті көрнекілігі
ІІІ – құралдар дайындау.
Музыкалық – техникалық безендіру.
Билер, ойындар бағдарламалары үшін
қажетті музыкалық магнитафонға
жазып алу.
Кеш өтетін залды әдемі жарықтармен
безендіру.
Қажетті техникалық құралдарды
IV дайындау т.с.с.
Ойынды демалыс кешінің сценарийін
жазу.
V
Қажет деген ойын сауық деректер (ойындар, интермедиялар, әндер,
музыкалар,байқаулар, т.с.с) жиналған соң, сценарийді жазуды ынталы топтың
қабілеті бар мүшесі береді, не болмаса бәрі бірігіп жазады.
Демалыс кешінің сценарийі – шараның толық әдеби – текстік мазмұны,
онда өткізілетін ойын – сауық іс - әрекеттер элементтері жүйелі түрде
жазылады: жүргізушілердің сөздері, қолданылатын ойындар түрлерінің,
интермедияларды, әндердің, кезедесулердің т.с.с. мазмұндар, қажетті көрнекі-
көркем, техникалық құралдар келтіріледі.
5. Кешті өткізу, оның нәтижесін талдау, қорыту.
Өткізілген әр кешті жүйелі түрде талдау, талқылау және қорыту, ынталы
топ мүшелерін нақты практика жүзнде тәрбиелейтін, шығармашылықтары мен
белсенділіктерін арттыратын құрал болып табылады.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастыру
және өткізу әдістемесі.
Мәдени – шұғылданымпаздық қызметінде сын – байқаулар мен ойын – сауық
түрлерінің ішінде көңілді сұрақ – жакап кеші зеректік, танымдық мазмұнымен
ерекше тартымды да, әсерлі көрінеді. Сондықтан болар, мұндай кешке
қатысушыларға әдетте белгілі бір қызық тақырыпқа арналған күні бұрын
дайындалған сұрақтар қойылып, оларға нақтылы жауап беру талап етіледі.
Көңілді сұрақ – жауап кеші тақырыбы жағынан: біртақырыпты, не болмаса
көп тақырыпты болып бөлінеді. Бір қарыпты кешке суреттер негізінен күні
бұрын бөлінеді. Бір тақырыпты кешке сұрқтар негізінен күні бұрын таңдап
алынған тақырып бойынша дайындалады, мысалы, тек музыка не болмаса әдет –
ғұрып тақырыбы бойынша. Ал көп тақырыпты кешке сұрақтар бірнеше тақырып
бойынша дайындалады да, сондықтан әр түрлі болып келеді, мысалы, бір кеш
аясында спорт, әдебиет, әдет – ғұрып, ұлттық ойындар т.с.с. тақырыптар
бойынша сұрақтар болуы мүмкін.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастыру кезеңдері:
1. Аудиторияны, тақырыпты анықтау.
Тақырыпты анықтау үшін, көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушылар
аудиторияны қандай тақырыптар (тарих, спорт, техника т.с.с) әдет – ғұрып,
өнер салалары қызықтырады және олардың сұраныстарын, ой – деңгейлерін,
танымдық ұмтылыстары мен көркемөнерпаздық қабілеттерін алдын – ала білулері
керек. Бұл үшін мынадай тиімді тәсілдерді қолданса да болады:
А) аудиторияның белсенді мүшелерімен әңгіме өткізіп, олардың
тақырыпқа , кештің бағдарламасына деген сұраныстарын,
талаптарын білу;
Б) алдын – ала аудиторияның тілектерін білу үшін, балалар, жастар көп
жиналатын жерге тілектер, ұсыныстар жазылған
қағаздар салатын жәшіктер іліп қою;
В) кейбір зерттеу тәсілдерін қолдану арқылы, аудитория
сұранысын алдын – ала болжау;
2. Тақырып бойынша сұрақтар топтамаларын құру және кештің толық
бағдарламасын жазу.
Тақырып (бір тақырыпты кеш болса) не болмаса тақырыптар (көп тақырыпты
кеш болса) анықталғаннан кейін, солар бойынша сұрақтар топтамаларын құру
керек. Әр топтамаға 4-7 сұраққа дейін жазуға болады. Көңілді сұрақ – жауап
кешінің толық бағдарламасын құрған кезде, оның қызықты, тартымды болуы
үшін, әр топтама сұрақтарда кейін би, жедел не болмаса жай қимылды ойындар,
мақал – мәтелдер, сын – айқаулардың т.с.с. шағын бағдарламаларын қосу
керек.
Аудиторияға, не болмаса сйысқа түскен екі топқа (командаға), немесе
жеке адамға қойылатын сұрақтар, түр жағынан әр түрлі болып келеді. Сұрақ
түрлері мынадай болуы мүмкін: сұрақ – анықтама, энциклопедиялық сұрақ,
логикалық сұрақ, әзіл – қалжыңды сұрақ, сұрақ - көрініс, патомималы сұрақ,
музыкалық сұрақ, сұрақ – байқау.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушылар дайындық барысында әр
топтамаға кіретін сұрақтардың дұрыс жауабын алдын – ала айқындап алулары
керек. Себебі, кешке қатысушылар кейбір сұрақтарға жауап бере алмаса, не
болмаса бір – біріне ққайшы келетін жауаптар берсе, онда оның дұрыс
шешімін, жауабын өзі айтып беріп отыруға міндетті.
3.Көңілді сұрақ – жауап кеші өтетін орынды безендіру және аудиторияны
кешке дайындау.
Кеш өтетін орынды көркем - безендіру жұмысы тақырып мазмұнына сәйкес
болуы қажет. Тиімді көркем – безендірілген зал, орын, кешке қатысушылардың
көңіл – күйін көтеруге, олардыкешті қызықты, әсерлі, тартымды өтуіне өз
мүмкіндіктерін сұрақтарға дұрыс, тапқыр жауап беру үшін жан – жақты
пайдалауға өз әсерін тигізеді. Сондықтан, кеш өтетін орынды көркем –
безендіруге әр түрлі құралдарды (өю - өрнек, фотосурет, әзіл – қалжыңды
сурет, архитектуралық бейнелер, нақыл сөздер, сұрақтар, әдемі, түрлі –
түсті жарықтар т.с.с.) тиімді пайдалану қажет.
Тақырып мазмұнына байланысты безендірілген зал, орын, күні бұрын
дайындалған аудитория, кеш бағдарламасына сәйкес дайындалған реквизиттер –
көңілді сұрақ – жауап кешін әсерлі өтуіне жағдай жасайды.
4. Кешті өткізу және оның өту барысын қорытындылау.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушы - белсенділер, кешті
тақырыпқа сәйкес өткізгеннен соң, оның өту ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ШЫМКЕНТ
ПЕДАГОГТЫҚ МӘДЕНИЕТ ИНСТИТУТЫ
ОЙЫНДЫ-ДЕМАЛЫС ТҮРЛЕРІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ
(Оқу-әдістемелік құралы)
Шымкент 1993
К IРІ С П Е.
Мәдени - шұғылданымпаздық мекемелері алдына бос уақытты
қоғамға тиімді болардай, әр адамньң рухани өмірін жетілдіретіндей етіп
ұйықдастыру міндеттері заман талабына сәйкес орынды қойып отырады. Себебі,
бос уақт кезінде орынды дем алу дегеніміз, адамның жұмыстан шаршаған
организмін қалпына келтіру,оларды тиімді іс - әрекетке көшіру, тәрбиелік
мәні бар демалыс мадениетін қалдатастыру,әр адамның рухани өмірін
жетілдіретіндей ұйымдастыру.
Мәдени - демалыс жұмыстарының аса қызықты және тартымды
бөлімдерінің бірі - ойынды - демалыс түрлерін ұйымдастыру. Бұл
бөлім бойынша болашақ мамандар ойынды - демалыс шараларын қазіргі
талаптарға сай ұйымдастыру, әсіресе олардьң мазмұнын ұлттық ойын - сауық
түрлерімен байында отыру, адам ұлттық ойын - сауық байлығын игеретін іс -
әрекетке көшіру амакарын игереді.Осылармен қатар,оларды мәдени -
шұғылданымпаздылық мекемелерінде өткізілетін ойын - сауық кезіндегі әр
түрлі жағдайларда мәдени трбие әрекетін ұйммдастыру ерекшеліктерімен
таныстыру, кейбір қазіргі заманғы ойынды - демалыс шараларын дайындау және
өткізу әдістелерін игеру, ойындар бағдарламасын жүргізу дағдысы мен
шеберліктерін қалштастыру қажет.
Сондықтан, бұл оқу - әдістемелік құрал боладақ мамандардың кәісіби
шеберліктерін қалыптастыру және дамытуға, өз бетімен оқып, шығармашылық
қабілеттерін жетілдіруге ықпал. етер деген ниетпен ұсынп отырмыз.
ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК – ТӘРБИЕЛІК МӘНІ.
ДЕМАЛЫСТА ПАЙДАЛАНУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Қазіргі жағдаяда ұлттық сананы жетілдіруде халық мәдениетінің орны
ерекше.Жан - жақты дамыған алуан салалы халық мәдениеті,өте икемді фономен
бола отырып, қазіргіні өткенмен байланыстыыру міндетін атқарып келеді.
Сондықтан, кейінгі кезде, зерттеушілер назары ұлттық ойындарды демалыс
іс - әрекеттеріне пайдалаану және оларды оқыту, дамыту мәселелеріне ауып
отыр. Ұлттық ойындар халық мәдениетінің негізгі бөлімдерінің бірі
болғандықтан халықтың күнделікті мәдениетін- демалыс тіршілігіндее алатын
орны, тәрбиелік қықпалы, мәні ерекше зерттеуді қажет өтеді.
Көптеген белгілі философтар мен психологтар, педагогтар мен
этнографтар, В.Вундт ұсынған ойынды еңбек теориясының жақтаушылар болып
табылады.Бұл теорияның дамуына Г.В.Плахонов, Н.К.Крупская, А.С.Макаренко,
Д.Б.Эльконин, Б.Төтеенаев т.б. еңбек кетті.
В.Вунттың айтуынша, ойын – бұл еңбектен жаратылған сәби.Еңбекте, адам
өз оганынан іс - әрекет арқылы ләззат алатын бастау екенін бағалауға
үйренеді.Ақырында еңбек бөлінділігі элементтері ойын түрінде, дене және
эстетикалық ләззат алу сонымен қатар оқып- үйреену мақсатында жааңадан
өндіріледі, қайталанады.
Әрине, еңбек пен ойындар арасындағы байланыс дауысыз.Алайда,
қазіргі зерттеулер бойынша ойындар тек еңбек тәсілдері ғана қайталанып
қоймайды, сонымен қатар ойындарда аңшылық, соғыс, сүйіспеншілік қатынастар
,жанұя өмірі, салтанатты шерулер элементтері де барлық, адамдар табиғат
құбылысына,жабайы аңдар, үй жануарлары іс - әрекеттеріне еліктеп, оларды
ойнаған.
Бізге белгілі алғашқы қауымдық мәдениетті синкренизімінде бір
құбылыстардың о баста тұтастығы, арнайы мамандалған еңбек түрлері де,не
аястар ойын түрлері де болмаған.Егерде, ойындар еңбек іс- әрекеті
негізінде жасалатын болса, онда ойындар элементтері байлығы еңбек дамуына
тәуелді болады ғой.Өкінішке орай,бұлай болмай шықты.Ежелгі қазақ мәдениеті
ойындар түрлеріне өте бай да,ал қазіргі дамыған индустриалдық
цивилизацияда ойндар элементтері әлсіз дамып,ал қалыптасқан ұлттық ойындар
демалыс – шұғылданымпаздылық қызыметінде нашар пайдаланылып келеді.
Сонымеен,ойн мен еңбек,бастапқы дамуда бір – бірінен айырмашылығы
болмаса да, тарихи даму процесінде, әр сала жеке мамандануына байланысты,
ойын да еңбек та өз заңдылықтары мен даму дәрежесіне жетті.Ойын мәдениеті
еңбектен бөлініп, жеке сала ретінде қалыптасты, халық мәдіинетінен ол
өзіне лайық ерекше орын алады.
Қоғамның дамуында, ойындаар іс - әрекеттері арқылы ұрпақтан –
ұрпаққа еңбек, жанұя тұрмыстық, соғыс – спорттық, демалыс – сауықтық
дағдылар мен шеберліктер жетістіктері, өмірлік іс - әрекетті жалғастыру
үшін беріліп отырады.
Ойынсыз адам өмірін көзге елестету өте қиын.Ойындар іс -
әрекетінде,адам қоғамдық өмірден қанағаттанбаған талап – тілектерін
қанағаттандырып, ләззат алып, дем алады. Ойындар адамның танымдық қарым –
қатынас жасауына, пікірлесуіне шаршаған арганизімді бастапқы қалпына
келтіруіне, эстетикалық талаптарына қанағаттандыруына жағдай жасады. Адаам
ойынға қуаныш, ішкі мүмкіндіктерін ашу мен демалыс кезі ретінде қарайды.
Ұлттық ойындардың әлеуметтік – тәрбиелік мәні – ойындар іс -
әрекетіне қатысушылардың өзіндік көркем - өнерпаздық, зеректік, ойлау,
дене,шешендік қабілеттіліктерін жүзеге асыруды жеңілдету, қарым –
қатынасты пікірлесуге жағдай жасау, әр адамның өзін танытуға, эстетикалық
ләззат алуына, дем алуына көмектесу болып табылады. Ойындар іс -
әрекеттері адамдардың бойына ойын мәдениетін қалыптастырады, өзін - өзі
тәрбиелеуді мақсат етуіне көмектеседі, көпшілікке өзін танытуға
итермелейді, бұған жағдай туғызады.
Ұлттық ойындар құндылығы – жеке адамның ішкі мүмкіндіктерін дамытуға
алғашқы ықпал жасауында, ойындар іс -әрекеттері арқылы әртүрлі мәселелерді
шешуге, көркемдік, зеректік, шешендік қабілеттерін, дене, мінез – құлық,
қарым – қатынас, пікірлесу мәдениетін қалыптастыруға жағдай жасап,
көмектесуінде.
Қазақтың ұлттық ойындаарын пайдалану және сақтау халық мерекелері
мен сауықтарының халық демалыс әдет- ғұрыптарының салаасы ретінде қайтадан
дамуына байланысты болып отыр.Халықтық демалыс әдет-ғұрыптаарына мынадай
мәдени – демалыс іс - әрекеттер түрлері кіреді: халық әндері мен ойындары,
мереклік кәделер мен жөн – жоралғылар, дастархан мәзірі мен айтыс
ойындары, пікірлесу мен көркем, шешендік сөздер, әзіл- қалжыңдар мен
сауықтар.
Ойын – сауық түрлерін меңгеру үшін, қалың көпшілікті ойынды демалыс іс -
әрекеттеріне қамту үшін, олардың арасынан шыыққан белсенділерді ұлттық
ойындар түрлерін ұйымдастыру жәнк өткізу әдістемелерін үйрену қажет.Бұл
үшін әр мәдени – шұғылданымпаздылық мекемесінде – ойындар жиынтығын,
ойындар алаңын, ойындар достарының клубын, ұлттық спорт үйірмелерін, атты
–спорт кешенінің,ойындар бағдарламасын жүргізушілер мектебін, әр түрлі
тақырыпта ойындар бағдарламасын, ойындар мерекесін, ойынды демалыс кештерін
ұиымдастыру қажет.
Кейбір ұлттық ойындарға қатысу үшін, адамға алдын –ала дайындытан
міндетті түрде өту қажет.Алдын – ала дайындықты қажет ететін ұлттық ойындар
түрлеріне:тоғызқомалақ, дойбы, қазақша күрес, жаяу жарыс, атты –спорт
ойындары бәйге, жоғарғы жарыс, аударыспақ, қыз қуу,теңге алу. Т.б. айтыс
ойындары,қыз бен бала айтыс ойыны, аңдардың айтысы, қыз бен жігіт айтысы,
қайымдасу т.б.қызды ұзатқанда және үйлену тойында болатын ойын сауықтар
тоғыз табақ, құйрық - бауыр, бет ашар, кұйеу шақыру, той бастар,
қыз кәдет.б.,бір жасқа дейінгі нәрестені тәрбиелеудегі Бесік жыры,
Саусақ санау, Тұсау кесут.б. ойндық жырлар жатады.
Ұлттық ойындардың мұндай және басқа да түрлерін меңгеру үшін қазіргі
таңда матиралдық , әдістемелік, кадырлық т.с.с. жағдай жасау қажеттілігі
туындап отыр.
Соңғы зерттеу нәтижелері, ұлттық ойындарда әр – алуан өнердің өзара
тығыз байланысы бар екенін көрсетеді.Ұлттық ойындар түрлерінде жиі
кездесетін пікірлесу мен дене қимылын басқа, олардың көпшілігінде
музика,би, шеешендік әртістік және ән өнері элементтері молынан
кездееседі.Өнердің бұлайшаа қосылуы қараапайым қалыпта емес, халық
педагогикасының құнды саласы ретінде қаралатыын ұлттық ойын мәдениетінде
олар синтетикалық системасымен ерекшеленеді.
Сондықтан ұлттық ойындарды жас өспірімдердің көркем - өерпаздаар
үйірмелерінде мәдени шаралаарды пайдалану, баала бойындағы бұрын белгісіз
болған табиғи көркем – шығармашылық дарынын ашуға оның жан – жақты дамуына
көмектеседі.Бұл процес әртүрлі ойн жаттығуларын, тапсырмаларын, кездейсоқ
жағдайлардың шешімін табу кезінде жүзеге асады.Ойындаар іс - әрекеті
кезінде, көркем – шығармашылық қабілетін дамытуға ынталандыру, оны өзіндік
көркем – шығармашылық қабілетінің даамуына ерекше баға берген.
Бала, алғашқы өнеер туралы түсінікті, алғашқы шығармашылық шабыты,
толқуды, әсерді ойын процессі кезінде алады, ол ойындар іс - әрекеті
арқылы көркем дүние саларын түйсініп аңғарады, өнерде алғашқы тәжірибесін
жинақтайды.
Сондықтан болар, психологтар ойындар іс - әрекетін сыртқа
қажеттіліктен гөрі, баланың ішкі қажеттіліктеріне қызығушылығына,
сұранысына көп байланысты болады деп түсіндіреді.
Балалардыың бос уақытын ұйымдастырушы мекемелерге, ұлттық ойындар
арқылы олардың көркем- шығармашылық қабілеттерін дамытудың мынадай жолдарын
ұсынамыз.
- көркем - өнерпаздар үйірмелеріінде ұлттық ойындаарды оқушылардың
процесінде кеңінен қолдану;
- балалаар үшін жүйелі түрде арнайы тақырыптағы оқиғалы ойындар
бағдарламаларын ұымдаастыру және өткізіу;
- балалаарға арналғаан ойын – сауық шараларын ұйымдастыру пәніне
өткізу ойындар жиынтығын, ойындар апталығын, ұлттық ойындар
мейрамын, ертегілеі ойын- сауық қойылымдарын. т.с.с.
Ұлттық ойындаар атадан балаға, үлкенен кішіге асыл мұра болып жалғасып
отырған, баға жетпес асыл қазынамыз.Сондықтан оны арнайы үйренудің, қазіргі
ойынды – демалыыс шараларына пайдаланудың заманымызға сай ұлттық демалыс,
мәдениетін қалыптастыруда пайдасы орасан зор.
ОЙЫНДАР ЖИЫНТЫҒЫ ІС- ӘРЕКЕТІН
ҰЙЫМДАСТЫРУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Мәдени – шұғылданымпаздылық қызыметінің ерекше маңызды және
қызықты саласының бірі – ойынды демалыс жұмыстарын ұйымдастыру болып
табылады.Қазіргі және ұлттық ойындарды, адамдардың бос уақыттарын пайдалы
және көңілді өткізу мақсатында пайдалануды іске асыратын жұмыс түрлерінің
ішінде ойындар жиынтығы ерекше орын алады.Адамдардың күнделікті бос
уақытында жеке, топты және көпшілікті ойындар түрлерін пайдалануға,
шұғылдануға тиімді жағдай жасау мен ерекшеленетін ойындар жиынтығы іс
– әрекеті, әр адам бойында ойынға деген дұрыс көз қарасты және ойын
мәдениетінің негіздерін қалыптастыруға ықпал жасайды.
Қазіргі таңда, мәдени – шұғылданымпаздылық мекемелеркінде
ойындар жиынтығы ұйымдастыру өте нешер жүргізіліп келеді, көптеген
демалыс орындарында ол тіптен жоқ, бұл әрине, өте өкінішті жағдай болып
табылады.
Демалыс орынына келген әр адам, өзінің бос уақытын өткізуге, басқа
құралдарға деген сұранысымен қатар, ойындар құралдарына деген сұранысын
да қанағаттандыра алатындай болуы керек.Мұндай ойындар түрлеріне деген
күнделікті, сұранысты қанағаттандыру мақсатында – әр демалыс орнында ойын
мәдениетінің барлық түрлері жинақталған арнаулы ойындар жиынтығы
бөлімесі не болмаса залы болу керек.
Біздің жобамыз бойынша ойындар жиынтығы мынадай үш құрамдас
бөлімнен тұруға тиіс: Ұлттық ойындарбөлімі, Жеке топтық және көпшілік
ойындары бөлім және Электрондық және компьютерлік ойындар бөлімі.
Жеке, топтық және көпшілік ойындар бөлімі әр түрлі бағыттағы
және сипаттағы қазіргі заман ойындар түрлерімен толықтырылып отырылуы
керек.Бұл бөлімге төмендегідей ойындар топтары кіреді:
- танымдық ойындар: сөзжұмбақтар кроссворд, чайнворд, криптограмма,
анаграмма, вордингвордс,ребус,пиктограмма, цифрограмма,шрифтограмма,
шарада, матаграмма,
либиринт,стрелкограмма,кросснаибер, чайннамбер,викториналар,не болмаса
сұрақ – жауап ойыны өнер салалары бойынша,
техника,ғылым,табиғат,экология, спорт әлемі бойынша;
- столға қойып ойнайтын ойындар футбол, хоккей, баскетбол,
шахмат,дойбы, тоғызқомалақ т.б., шытырман – ойлы ойындарсымды,
фигуралы, жіпті, спорттық аттракцион ойындары теннис, бтльярд,
кегли, дөңгелек лақтыру т.с.с:
- қабырғаға іліп қойып ойнайтын ойындар қызықты тапсырмалы әдемі
плакаттар, электровикториналар, фокусты- ойындар, әзіл қалжыңды
ойындар, жұмбақтар, ребустар, қисынды логикалықтапсырмалар:
- қазіргі кездегі көпшілік, топтың ойындар, аттыракциондар мен
эстофоталар, мұз және қар үстінде ойналатын ойындар,суда ойналатын
ойындар, би ойындары.
Ұлттық ойындар бөлім мынадай екі саладан тұруы тиіс: Қазақтың
ұлттық ойындарыжәне Қазақстанды мекендейтін халықтардың ұлттық ойындары.
Қазақтың ұлттық ойындарыбөліміне кіретін ойындар түрлерін
төмендегідей топтауды ұсынамыз:
а) топтық және көпшілік ойындары жедел қимылды ойындар және жай
қимылды ойындар түрлері кіреді;
б)қазақтың нақыл сөздері мен мақал мәтелдері;
в)халық жұмбақтары;
г)жаңылтпаштар мен санамақтар;
ғ)қазақтың атты – спорт және спорт ойындары;
д)логикалық ойындар тоғызқомалақ, дойбы, ауызша есеп ойындары;
ж) ойын өлеңдері мен жырлары, айтыс ойындар.
Электрондық және комтьютерлік ойындар біліміне қазіргі заман
техникасы мен өнеркәсібі жетістіктері саласының бірі – электрондық ойындар
өнеркәсібі шығаратын, әр түрлі жастағы аудитория құрамына арналған
ойындар түрлерін жинақтаймыз.Оған мынадай ойындар кіру мүмкін: Мұхит
құпиясы, Сынақшы, Автожарыс, Жауабын тап, Мерген, Қасқыр мен
қоянт.с.с.
Ойындар жиынтығы бөлмесінде, ойындар қорын және жаңадан түсетін
ойындарды арнайы есепке алу журналы болу керек, оған мынадай мәліметтер
тіркеледі.
1. Ойынның аты, инвентарлық нөмірі.
2. Ойындар жиынтығына түскен уақыты.
3. Ойын жиынтығының толық болуы ойын тәртібі, реквизиті, ойын құралы
т.с.с..
4. Ойындардың саны.
5. Ойынның құны бағасы.
6. Прокатқа беру бағасы.
7. Ескертулер.
Ойындар жиынтығы бөлмесінің ішкі жобасын құрған кезде, мынадай
талаптарды ескеру керек:
- қойлған ойын материалдарының көзге жақсы көрінуі;
- ойындарды пайдалануға мүмкіндігінше ыңғайлы жағдайдың бәрі жасалуы;
- ойындарды пайдаланужәне ойнау тәртібі жазылған
ережелер,стендтер,оқуға қолайлы жарғы жақсы оындарға іліну;
- ойын ойналатын орындар, көрермендер де тұра алатындай кең болуы;
- ойындар туралы әдебтиеттер бар кітапханасы болуы;
- өндірістік тазалық пен өрттен қауіпсіздендіру талаптардың қатаң
сақталуы.
Ойындар жиынтығы бөлмесі жұмысын екіі арнада жүргізу қажет,
біріншіден, ойынды - сайыс сипатында әртүрлі шаралар ойындар
бағдарламасы, ойынды демалыс кеші, ойынды – байқау кеші, тақырыпты күндер
мақал – мәтел күні, математикалық,логикалық тапсырмалар күні, столға
қойып ойнайтын аттыракциондар күні, сөз жұмбақтар күні, ойындар мейрамы,
ойындар паталығы т.с.с. ұйымдастыру, екіншіден, адамдарға күнделікті
ойындар – демалыс қызыметін көрсету.
Ойындар жиынтығы бөлмесінің жұмысына жартылай өз шығынын өзі
өтеушіліік принциптерін кіргізу қажет.Мысалы, кейбір ойынынды – демалыс
шараларына ақы төлеуді кіргізу,ойынды прокатқа бергенде, ойын
реаквизиттерін, құралдарын, электрондық компьютерлік ойындарды, не болмаса
сөзжұмбақ, ойынды тапсырмалардың жауаптарын т.с.с. бергенде арнайы мөлшерде
ақы алу қажат.
Ойындар жиынтығы қызыметіне ерекше ат салатын белсенді адамдардан-
ынталы топ құрып,бірте – бірте оларды. Ойындар достарының клубы
бірлестігіне ұйымдастыру қажет. Ойындар достар клубы мөлшері ұлттық
ойындарды жинау , зерттеу, сақтау, пайдалану жұмыстарын жүргізумен және әр
түрлі ойынды – демалыс- шараларын дайындаумен шұғылданады.
Ойындар достарының клубы әр түрлі мекемелерден мектеп,
кітапхана, бала – бақша демалыс орындары ойындар жиынтығы филиалдарын
ашу, жылжымалы ойындар жиынтығын ұйымдастыру және ойындарды, қажетті
реквизиттерді жасап шығаратын шеберхана ашу жұмыстарын жүргізеді.
ОЙЫНДАР БАҒДАРЛАМАСЫН ДАЙЫНДАУ
ЖӘНЕ ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ.
Демалыс ойындарында ойындар іс – әрекетін ұйымдаастыру, мәдени –
шұғылданымпаздылық қызыметінің өте қызықты, тәрбиелік, сауықтық және
танымдық мәні бар саласы.Көп адамдар қатысатын ойындардың бағдарламасын
ұйымдасқан түрде, көңілді, тартымды жинақты болып өткізу үшін, ойындар
қағидасы мен әдістемесін, қазіргі және ұлттық ойындарды білу, жинау және
оларды кеңінен пайдалану қажеттілігі туындайды.
Ойындар бағдарламасы дегеніміз –күні бұрын арнайы өткізуге дайындығын
жарыс, сайыс, байқау сипатындағы белсенді іс – әрекет түрі.Ойындар
процессі кезінде ойынға қатысушыларға бірдей шарт қойылып, мақсатқа жету
үшін бірдей құрал пайдалану және ойын тәртібін қатаң сақтау талап етіліп,
нәтижелер белгіленіп, жеңімпаздар анықталып отырады.
1. Ойындар аудиториясын, тақырыбын және өтетін орынын анықтау.
Бұл кезең, ойындар бағдарламасын қандай аудитория үшін дайындаудың
қажеттілігін білуден басталады.Аудитория құрамына, жасына байланысты
психологиялық ерекшеліктері, білім деңгейі, кәсібі алдын –ала
анықталады.Аудитория ерекшеліктерін жете білу, оның кейбір ойын түрлеріне
деген сұранысын қанағаттандыруға, жаңа ойындарды өткізу үшін
ынталандыруға, ойындар іс – әрекетіне қатыстыруға алдын – ала жағдай
жасауға мүмкіндіктер туғызады.
Ойындар бағдаарламасы жас ерекшеліктеріне байланысты –балаларға,
жастарға, ересектерге т.бт арналады.Кейбір бағдарламалар аралас аудитория
құрамына арнаулы да мүмкін, мысалы ата – ана мен балаларға.
Бағдарлама, тақырып жағынан күнтүзбектегі мейрам – тойға, салт –
дәстүрге, тарихи, мәдени оқиғалаарға байланысты болады.Сондықтан, ойындар
бағдарламасы жеке шара түрінде, немесе көпшілік – көркем шараларының
құрамдас бөлімі ретінде өту мүмкін.
Ойындар түрлеріне, қатысушылар құрамына байланысты, бағдарлама
үлкен залда, бөлмеде, алаңда, аулада, саяжайда, өзенде,көлде. Т.б. жерлерде
өткізіледі.
6. Ой, қиял
7. Балық
8.Көлеңке
9.Аспан суреті судан сәулеленіп көрінген кезде.
10. Су жанып жатқан нәрсеге ауаның өнуіне жол бермейді, аусыз жану
мүмкін емес.
11.Жоқ.Екі күннің арасында түн бар.
12.Аспалы сағат
13.Терезеден сыртқа басын сұққан кезде
14. 222:2 -111
15.Аяз
4.Жаңылтпаштар.
1. Су ішінде сен екледі.
Сегіз серке тең келеді
Сақалын суға малып, сығып, сілкіп келеді.
Сақалын суға малып, сығып сілкіп, келеді.
2. Қырық қырықтықшы қырық қойды қырықты ма?
Қырық қойды қырық қырықтықшы қырықты ма?
3. Тіреуішке түйреген түйреуішті,
Күлтіреуішке тіреген тіреуішті
Күлдіреуішке тірегеен тірелмепті.
Түйреуішім тіреуішке түйрелмепті.
4. Сүр сінгенді демейін
Сүрінгенде сүрінген еді демейін.
5. Басшы асшыға:
- Есік ашты, - десе,
Асшы басшға:
- Тұздығы да ащы - депті.
6. Шымдай шытырмыш,
Ол шытырымышты
Мен шым – шымшытырыштамай
Кім шым – шытырымыштайды?
7. Атам томағалмаған бүркітті,
Мен томағаламағанда,
Кім томағалайды?
8. Ол алқапты олар орады,
Бұл алқапты бұлар орар,
Олар ормаса, Омар орар.
9. Асқат
Жанып – жасқап,
Жасапты ақ сапты аспап,
Ақ сапты аспабы-
Жап – жақсы аспап.
10. Қатат – қабат үй салдық,
Үйлер толы күй сандық
Күй сандықтан үй салдық,
Күй сандыққа күй салдық.
11. Таң қал, таң қалма
Мал қаңқасы ма,
Аң қаңқасы ма,
Қаңқа көп бұл маңда.
12. –Кім сызғысыз?
- Біз сызғыпсыз.
- Сызғышсыздарға сызғышсыз сызғыз.
13. Кісінің күші ісінде,
Іссіз кісі –
Күшісіз кісі.
14. Туыс қуыссаң,
Ырысжанға Күрішжан
Туыс жан.
5. Халық жұмбақтары.
1. Қабат – қабат қаттама,
Ақылың болса аттама. (Кітап)
2. Аттан биік,
Қойдан алааса (Ер - тоқты)
3. Денесі жоқ, аузы бар,
Аяғы жоқ, қолы бар (Қақпан)
4. Ти десем, тимейді,
Тиме десем, тиеді (Ерін)
5. Аспай піскен
Қайнамай түскен (Жеміс)
6. Қолы жоқ, сурет салады,
Тісі жоқ, тістеп алады (Аяз)
7. Ши түбінде шұбар көздік. (Кесіртке)
8. Өзі жүкті
Сырты түкті (Киіз үй)
9. Бүреуге найза түйрейді,
Өзі де содан күйрейді (Ара)
10. Өзі тоқ,
Көлеңкесі жоқ (Құдық)
11.Жалпақ бетті батыр,
Белін буып жатыр (Сыпырғыш)
12.Екі кісі қарауыл қарайды,
Бір кісі шөпшек тереді. (Түйенің өркеші, еріні)
13.Аласа ғана бойы бар,
Тоғыз қанат тоны бар. (Пияз)
14.Өзі батыр,
Жерде көміліп жатыр. (Қақпан)
15. Сөйлесе сөзді,
Айтса ауызды
Тынымсыз басқа
Маңдай қасқа (Тоты құс)
16.Төмен қарай өседі,
Күн жылынса өшеді. (Сүңгі мұз)
17.Қара атым қалтырауыық,
Қабырғасы жалтырауық (Көл суы)
18.Біз – біз, біз едік,
Біз бүреудің қызы едік,
Бір топ жанға шоқ болдық,
Тоң алдында жоқ болдық, (Үркер)
19Бес кісі бір кісіге міңгеседі,
Жолында ай тақырдың із кеседіі. (Бес саусақ, қалам)
20 Елу аяқты,
Екі қолды,
Елу аяқпен
Салды жалғыз жолды. (Ағаш ексетін ара)
21.Қара тауым қарлы болды,
Бір жауса кетпейтұғын зәрлі болды. (Шаштың ағаруы)
22. Екі басы жұдырықтай,
Ортасы қалдырықтай (Құмырсқа)
23. Отқа батса, суға жанбас (Мұз)
6. Ойынды – байқау түрлерінің бірі – Аукцион
Бағдарлама жүргізуші бір компазитордың фамилясын атайдыы да, оның
қандай шығармалар жазғанын сұрайды.Ойнаушылардың біреуі дереу сол
компазитордың кез келген шығармасын атайды. Мұнан соң, жүргізуші ақырын
ғана бір... екі..- деп санайды.Ол үшдеуден бұрын екі жарысқа қатысқан
топтың біреуі тағы бір шығарманы айтуға тиіс.Ойын осылай созыла берді.Соңғы
рет шығарма атын атаған ойыншы топқа ұпай беріледі.
Ескеру: 1. бір шығарманы екі рет атауға болмайды:
2. шығарманы үш деуден бұрын айту керек, үш деп
аталып қойғаннан соң ойын тоқталады да, соңғы рет шығарманы айтқан топқа
(командаға) ұпай беріледі.
3. аукцион әдебиеттік, географиялық т.с.с. бола
алады.
І. Әлемге әйгілі, атақты компазитор Құрманғазының қандай шығармаларын
( күйлерін білесіңдер, олар қалай аталады). Кішкентай Ақбай, Алатау,
Ақсақ киік, Балбырауынт.с.с.
ІІ. Белгілі күйші – компазитор Дина Нүрпейсованың қандай шығармаларын
білесіңдер, олар қалай аталады.
ІІІ. Қазақ валсінің падишахы атанған, әнші – компазитор Шәмші
Қалдаяқовтың қандай әндерін білесіңдер, олар қалай аталады.
Сыр слуы, Арыс жағасында, Қайықта, Ақ сұңқарым, Әнім сен едің,
Жүрек сыры, Қуаныш вальсі, Ана туралыт.б.
7. Сурет салу, сын байқауы.
2. Тәрбиелік мақсатты анықтау.
Ойындар іс - әрекеті адамдар тәрбиелік, сауықтық және танымдық мәні
бар процесс болғандықтан, оны ұйымдастырушылар аудитория құрамын,
ерекшеліктерін, сұранысын білгеннен соң, нақты тәрбиелі – ианымды мақсатты
қоя білулері керек. Бағдарлама алдына қойылған мақсатқа байланысты, ойындар
мазмұны және түрлері айқындалады. Ойындар мазмұны жағынан табиғат, қоғам,
техника құбылыстарына, не болмаса аңшылық, соғыс, еңбек, жанұя – тұрмыстық,
жан – жануар әлеміне, спорт, көркемөнер, музыка және т.б. байланысты
болады. Ойындар мазмұны жағынан өте бай, жан – жақты болуы себепті, ойындар
бағдарламасы алдына қойылатын мақсаттарда әр түрлі болуы мүмкін, мысалы:
ойындар іс - әрекетіне қатысушылардың ой - өрісін, эстетикалық талғамдарын
кеңейту; табиғатқа экологиялық көзқарастарын қалыптастыру; адамгершілік
жағымды қасиетері, батылдыққа, жігерлікке, кеңпейілділікке, сабырлыққа,
төзімділік, тапқырлыққа, т.с.с тәрбиелеу, адамды бір – бірімен таныстыруға,
қарым – қатынас жасауға, пікірлесуге, шығармашылық қабілеттерін, жақсы
қасиеттерін саналы түрде көрсетулеріне жағдай жасау т.с.с болып келеді.
3. Қойылған мақсат пен аудитория ерекшелігіне байланысты ойындар
түрлерін жинау.
Тақырыпқа байланысты, әр түрлі бастаулардан (кітап, газет, журнал
т.с.с) ойындар жинап, олардың өту тәртібі мен мазмұндарын жазып отыру
керек. Ойынадар түрлеріне – қазіргі және ұлттық ойындар, ойын өлеңдері мен
айтыстары, ойынды аңыздар мен мысалдар, психологиялық, логикалық есептер
мен жатттығулар, сөзжұмбақтар түрлері (коассвордтар, анаграммалар,
пиктограммалар, лабиринттер, ребустар т.с.с.), жаңылтпаштар мен санамақтар,
жұмбақтар мен мақал – мәтелдер, өтірік өлеңдер мен ойын өлеңдер т.б.
жатады.
Ойындардың әр алуан түрі, қойылған мақсат пен аудитория сұраныстарына
сәйкес болуы, ойынға қажетті реквизиттердің, құралдардың күні бұрын
дайындалу бағдарламаның тартымды өтуіне бастапқы шарттар болып табылады.
Осылармен қатар, бағдарламаны жүргізушілерге арнайы, түрлі ойындардың бір –
бірімен қисынды, әсерлі, қызықты байланыстарға көркем сөздерді жинауда
қажет.
4. Ойындар бағдарламасы сценарийін жазу.
Ойындар бағдарламасының сценарийі – бұл шараның толық жазылған әдеби –
текстті мазмұны, мұнда жүйелі түрде қолданылатын барлық ойындар
элементтері, жүргізушінің сөздері, өткізілетін ойындар түрлері, қажетті
құралдар, музыка, ән – күй мазмұндары, бейнелер (Алдар – көсе, Сайқымазақ
т.б.) іс - әрекеттері т.с.с. жан – жақты мұқият жазылады.
Ойындар бағдарламасысценариін жазудағы шығармашылық деңгейге
байланысты, ойындар бағдарламасы екі түрге бөлінеді: оқиғалы ойындар
бағдарламасы және қарапайым ойындар бағдарламасы болып.
Оқиғалы ойындар бағдарламасы – ойындар іс - әрекетері арнайы тақырыпқа
негізделе құралған әр – алуан тартысты, олардың оқиғалар желісі арқылы
дамуын, әр ойын түрі оқиғалар мазмұнына байланысты болып тартысты шешуге
қолданылатын көрсетеді.
Оқиғалы ойындар бағдарламасының сценарийін, жалпы сценарии
композициясының элементтерін қолданып, олырдың заңдылықтарын сақтайды.
Олар: батауы, байлауы, іс - әрекеттердің дамуы, шарықтау шегі және шешілуі.
Оқиғалы ойындар бағдарламасын құруға мындай негізгі талаптар қойылады:
іс - әрекетер мен оқиғалар желісінің шиеленісе дамуы, ойындар түрлерінің
таңдап алынуы мен алмасуы қатысушылардың қабілеттеріне біршама сәйкес
болуы, бағдарламаны өткізетін жүргізуші тәжірбиелі, әуесқой мман болуы
керек. Егер де бағдарлама оқиғасы күрделі болып, ойындар ролдеріндегі
кейіпкерлер (хан, уәзір, ханзада, Тазша бала, адар көсе, сайқымазақтар т.с)
іс - әрекеттері, айтатын сөздері көп болса, әр рөлге байланысты арнайы
реквизит, костюм, музыка т.с.с. қажет болса, онда оларды күні бұрын
дайындаған жөн.
Жоғарыда айтылғандарды қорыта келіп, оқиғалы ойындар бағдарламасы
мынадай элементтерден құрылатынын көрсеткіміз келеді:
1. (арнайы тақырыпқа байланысты болуы);
(мысалы: Ерте – ерте ертеде ... , Көңілді ноталар, спорт
әлемінде, ХХІ ғасыр, Шаңырақ т.б.)
2. (тақырыпқа байланысты оқиғаның іс - әрекеттерін көрсететін
сценарилік жоспар құру, соның негізінде бағдарлама сценараий жазу).
Ерте – ерте ертеде ... атты ойындар бағдарламасының сценарийлік
жоспары:
1 – эпизод Ертегі әлемінде.
А) жүргізушінің сөзі
Б) қазақ ертегілері туралы викторина
2 – эпизод Хан қызын ұзату.
А) Хан мен ханша арасындағы әңгіме
Б) Хан жарлығы
В) Жігітер сайысы (ұлтық ойындар).
3 – эпизод Той.
А) Жас жұбайларға арналған сын – байқаулар
Б) Би байқауы.
3. Оқиғалы ойындар іс - әрекетіне қатысатын арнайы кейіпкерлер болуы;
Мысыалы: Ерте – ерте ертеде... ойындар бағдарламасындағы
кейіпкерлер: Хан, ханша, ханзада, жаршы.
Ал енді қарапайым ойындар бағдарламасына түсінік берейік. Қарапайым
ойындар бағдарламасы – бағдарламада қолданылатын ойындар түрлері ешқандай
оқиғалар тартысына қызмет етпейді, әр ойын түрі еш өзгеріссіз, өз шарты,
өту тәртібі мен ескертулеріне байланысты ғана өткізіледі.
Қарапайым ойындар бағдарламасын өткізу тәсілі:
1. Ойынның атын, мазмұнын, өту тәртібін түсіндіру.
2. Адамдарды ойнауға шақыру және оларды ойын іс - әрекетіне
қарастыруды ұцымдастыру.
3. Ойынды өткізу, адамдарды іс - әрекеті кезінде ынталандырып отыру.
4. Ойын қорытындысын шығару, жеңімпазды анықтау және оған жүлде
тапсыру.
Ойынды – демалыс кешін ұйымдыстыру және өткізу әдістемесі.
Ойын – сауықтар мәдени – шұғылданымпаздылық түрлерінің ішінде ерекше
орын алады. Көңілді ойынды демалыс іс - әрекетіне ұмтылу әр адамға тән.
Апталық еңбек күнінен кейін адамдарда организмнің шаршағандығын бәсеңдету
және тынығу қажеттіліктері туады. Ойынды демалыс кештері осындай
қажеттіліктерді қанағаттандырып қана қоймай, амалды ойындар іс - әрекетіне
көшіре отырып, оларға мәдени – тәрбиелік ықпал жасайтын жағдайлар туғазып
отырады. Нақтылап айтқанда әртүрлі ойын – сауық іс - әрекеттері мазмұны мен
мәнерлігі жағынан өте мағыналы әрі көңілді адамдар қарым – қатынасын,
пікірлесуін тудырады.
Мұндай қатынастардан пайда болатын өнегелі ықпалдар, адам бойындағы
жағымды, инабаттылық, адамгершілік қасиеттерін, ұлттық әзіл – қалжың, ойын
– сауық мәдениетін, мінез – құлық, киім – киіс мәдениеттілігін
қалыптастыруға және жан – жақты дамуын ынталандырады.
Ойынды демалыс кеші – мәдени шұғылданымпаздылық жұмыстарының белсенді
түрлерінің бірі, ол танымдық және сауықтық сипаттағы элементтер
мәнерлігімен, аудиторияны ойындар іс - әрекеттеріне еркін қатынастырумен,
олардың көңілді дем алуына жан – жақты жағдайлар жасаумен, адамдарды ойынды
– пікірлесу қатынастарына көшірумен ерекшеленеді.
Өте қызықты, тартымды және мазмұнды ойынды – демалыс кешін өткізуіміз
үшін, оған арнайы дайындалуымыз керек.
Ойынды демалыс кешін ұйымдастыру мынадай негізгі кезеңдерден тұрады:
1. Аудиторияны анықтау.
2. Ынталы топты құру.
3. Ойынды демалыс кешін дайындау жоспарын құру.
4. Демалыс кешінің сценариін жазу.
5. Кешті өткізу, оның нәтижесін талдау.
Ал енді, жеке – жеке әр кезеңнің мазмұнын ашып көрсетейік.
1. Аудиторияны анықтау (кеш кімдерге арналады).
Демалыс кешіне дайындықты бастамай тұрып, мәдени – ағарту қызметтері,
оны қандай аудитория үшін ұйымдастыратынын білуі керек. Бірінші кезеңнің
маңыздылығын дұрыс түсінуіміз үшін, біз аудиторияға анықтама беруге
тырысайық.
Аудитория бұл қысқа уақытқа біріккен адамдар тобы, олар: дем алуға
байланысты себептермен, бірыңғай ойын – сауықты және танымды іс -
әрекеттер ықпалына түсуімен, бір – бірімен әртүрлі деңгейде ойынды қарым –
қатынас жасаумен ерекшеленеді. Сонымен, аудитория бірыңғайлылығы, адамдар
психологиялық, білімділік, кәсіптік және жас ерекшеліктерін ескере отырып,
ойынды демалыс кешінің бағдарламасын құруға мүмкіншілік береді.
Осымен қатар, жоғарыда көрсетілген аудитория ерекшеліктерін ескере
отырып, біз әртүрлі ойынды демалыс кештері түрлерін анықтай аламыз: олар
жастарға, жанұялы адамдарға , мектеп оқушыларына, жанұя құрмаған ересек
адамдарға, зейнеткерлерге т.б. арналуы мүмкін.
2. Ынталы топты құру және оларға нақты көмек беретін ұйымдарды
анықтау.
Ойынды демалыс кешінің аудиториясымен және оның сұранысын анықтағаннан
кейін, мәдени – шұғылданымпаздылық қызметтер аудитория құрамының ішінен өте
белсенді, кешті дайындауға қатыстырулары қажет.
Әр ойындар аудиториясы ішінен өте белсенді адамдар болады, олар
аудиторияны өз айналасына ұйымдастырып қана қоймай, олардың көңіл – күйін,
қызығушылығын, қабілеттілігін біледі, әр адаммен тіл табысып, оны қандай –
да болсын іс - әрекетке ынталандырып отыра алады. Сондықтан, осындай
белсенді адамдар, не болмаса сурет сала білетін, жүргізуші бола алатын,
сценарий жазуға қабілеті бар, музыка, ойын өнерінен хабары бар, т.с.с..
Қабілетті адамдар ынталы топ құрамына тартылады. Жалпы ынталы топ құрамы
үштен жеті адамға дейін болады.
Осылармен қатар, ойынды демалыс кешін тартымды және қызықты
ұйымдастыру үшін. Ынталы топқа нақты көмек беретін ұйымдар: кәсіподақ,
мектеп, кітапхана, кіші кәсіпорын т.с.с. анықталады да, олармен мәдени –
іскерлік қарым – қатынас жүргізіледі.
3. Ойынды дайындық кешін дайындау жоспарын құру.
Кешке дайындық аудитория ерекшеліктерін, сұраныс ескере отырып
тақырыпты, оның мазмұнын анықтаудан басталады. Тақырып аттары әр түрлі
болып келеді: Би ырғағы, Үкілі үміт, Кел, билейік, Кел, таныс
болайық, Жауқазын, Ақсүйек, Кеш жарық, Шаңырақ, Ұмытылған
әуендер, Ескі вальс, Күлкі жәрмеңкесі, Сүйікті ән, Алтыбақан,
Ойындар әлемінде.
Кеш тақырыбы анықталғаннан кейін ынталы топ мәдени –
шұғылданымпаздылық қызметтері жетекшілігімен не болмаса өздері
тағайындаған жетекшімен өз – ара жеке дайындау міндеттерін бөліседі.
Нақтылы тапсырмаларды, ынталы топтың әр мүшесінің қабілеттілігін ескере
отырып бөледі.
Нақтылы тапсырмалар түрлері мынадай болулары мүмкін:
1. Ойындар бағдарламасын дайындау.
2. Би бағдарламасын дайындау.
3. Интермедиялар, шымшымалар, сықақтар дайындау.
4. Қызықты, өнерлі адамдар мен қарым – қатынас жасап, кешке шақыру.
5. Тартымды киноүзінділер жинақтау, оны кеште көрсетуге дайындау
(мултьфильмдер, диапозитивтер, әуесқой кинотүсірушілердің
шығармалары).
6. Ойынды демалыс кеші бағдарламасының жүршізішісі ретінде дайындалу.
7. Аудиторияны ұйымдастыру, шақыру билеттерін, жарнамалар жазу, т.с.с.
8. Жүлделер, сыйлықтар сатып алу.
9. Дәмхана жұмысын ұйымдастыру т.с.с.
Енді, үлгі ретінде ойынды демалыс кешін дайындау жоспарының түрі мен
мазмұнын көрсетейік:
ққ Тапсырмалар мазмұны Орындалу уақыты Жауапты
І Ұйымдастыру жұмысы.
Ынталы топты құру және міндеттерді
бөлу.
Қызықты, өнерлі адамдарды кешке
арнайы шақыру.
Жүлделер, сыйлықтар сатып алу.
Дәмхана жұмысын ұйымдастыру.
Әдістемелік және дайындық
жұмыстары.
Ойындар бағдарламасын жазу және
ІІ өткізге дайындау.
Интермедиялар, сықақтар дайындау.
Би бағдарламасын дайындау.
кеш бағдарламасын жүргізушісін
дайындау.
Көрнекі – көркем безендіру.
Кеш өтетін залды дайындау,
безендіру.
Жарнама, шақыру билетін,
хабарландыру жазу.
Ойын – сауыққа қажетті көрнекілігі
ІІІ – құралдар дайындау.
Музыкалық – техникалық безендіру.
Билер, ойындар бағдарламалары үшін
қажетті музыкалық магнитафонға
жазып алу.
Кеш өтетін залды әдемі жарықтармен
безендіру.
Қажетті техникалық құралдарды
IV дайындау т.с.с.
Ойынды демалыс кешінің сценарийін
жазу.
V
Қажет деген ойын сауық деректер (ойындар, интермедиялар, әндер,
музыкалар,байқаулар, т.с.с) жиналған соң, сценарийді жазуды ынталы топтың
қабілеті бар мүшесі береді, не болмаса бәрі бірігіп жазады.
Демалыс кешінің сценарийі – шараның толық әдеби – текстік мазмұны,
онда өткізілетін ойын – сауық іс - әрекеттер элементтері жүйелі түрде
жазылады: жүргізушілердің сөздері, қолданылатын ойындар түрлерінің,
интермедияларды, әндердің, кезедесулердің т.с.с. мазмұндар, қажетті көрнекі-
көркем, техникалық құралдар келтіріледі.
5. Кешті өткізу, оның нәтижесін талдау, қорыту.
Өткізілген әр кешті жүйелі түрде талдау, талқылау және қорыту, ынталы
топ мүшелерін нақты практика жүзнде тәрбиелейтін, шығармашылықтары мен
белсенділіктерін арттыратын құрал болып табылады.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастыру
және өткізу әдістемесі.
Мәдени – шұғылданымпаздық қызметінде сын – байқаулар мен ойын – сауық
түрлерінің ішінде көңілді сұрақ – жакап кеші зеректік, танымдық мазмұнымен
ерекше тартымды да, әсерлі көрінеді. Сондықтан болар, мұндай кешке
қатысушыларға әдетте белгілі бір қызық тақырыпқа арналған күні бұрын
дайындалған сұрақтар қойылып, оларға нақтылы жауап беру талап етіледі.
Көңілді сұрақ – жауап кеші тақырыбы жағынан: біртақырыпты, не болмаса
көп тақырыпты болып бөлінеді. Бір қарыпты кешке суреттер негізінен күні
бұрын бөлінеді. Бір тақырыпты кешке сұрқтар негізінен күні бұрын таңдап
алынған тақырып бойынша дайындалады, мысалы, тек музыка не болмаса әдет –
ғұрып тақырыбы бойынша. Ал көп тақырыпты кешке сұрақтар бірнеше тақырып
бойынша дайындалады да, сондықтан әр түрлі болып келеді, мысалы, бір кеш
аясында спорт, әдебиет, әдет – ғұрып, ұлттық ойындар т.с.с. тақырыптар
бойынша сұрақтар болуы мүмкін.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастыру кезеңдері:
1. Аудиторияны, тақырыпты анықтау.
Тақырыпты анықтау үшін, көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушылар
аудиторияны қандай тақырыптар (тарих, спорт, техника т.с.с) әдет – ғұрып,
өнер салалары қызықтырады және олардың сұраныстарын, ой – деңгейлерін,
танымдық ұмтылыстары мен көркемөнерпаздық қабілеттерін алдын – ала білулері
керек. Бұл үшін мынадай тиімді тәсілдерді қолданса да болады:
А) аудиторияның белсенді мүшелерімен әңгіме өткізіп, олардың
тақырыпқа , кештің бағдарламасына деген сұраныстарын,
талаптарын білу;
Б) алдын – ала аудиторияның тілектерін білу үшін, балалар, жастар көп
жиналатын жерге тілектер, ұсыныстар жазылған
қағаздар салатын жәшіктер іліп қою;
В) кейбір зерттеу тәсілдерін қолдану арқылы, аудитория
сұранысын алдын – ала болжау;
2. Тақырып бойынша сұрақтар топтамаларын құру және кештің толық
бағдарламасын жазу.
Тақырып (бір тақырыпты кеш болса) не болмаса тақырыптар (көп тақырыпты
кеш болса) анықталғаннан кейін, солар бойынша сұрақтар топтамаларын құру
керек. Әр топтамаға 4-7 сұраққа дейін жазуға болады. Көңілді сұрақ – жауап
кешінің толық бағдарламасын құрған кезде, оның қызықты, тартымды болуы
үшін, әр топтама сұрақтарда кейін би, жедел не болмаса жай қимылды ойындар,
мақал – мәтелдер, сын – айқаулардың т.с.с. шағын бағдарламаларын қосу
керек.
Аудиторияға, не болмаса сйысқа түскен екі топқа (командаға), немесе
жеке адамға қойылатын сұрақтар, түр жағынан әр түрлі болып келеді. Сұрақ
түрлері мынадай болуы мүмкін: сұрақ – анықтама, энциклопедиялық сұрақ,
логикалық сұрақ, әзіл – қалжыңды сұрақ, сұрақ - көрініс, патомималы сұрақ,
музыкалық сұрақ, сұрақ – байқау.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушылар дайындық барысында әр
топтамаға кіретін сұрақтардың дұрыс жауабын алдын – ала айқындап алулары
керек. Себебі, кешке қатысушылар кейбір сұрақтарға жауап бере алмаса, не
болмаса бір – біріне ққайшы келетін жауаптар берсе, онда оның дұрыс
шешімін, жауабын өзі айтып беріп отыруға міндетті.
3.Көңілді сұрақ – жауап кеші өтетін орынды безендіру және аудиторияны
кешке дайындау.
Кеш өтетін орынды көркем - безендіру жұмысы тақырып мазмұнына сәйкес
болуы қажет. Тиімді көркем – безендірілген зал, орын, кешке қатысушылардың
көңіл – күйін көтеруге, олардыкешті қызықты, әсерлі, тартымды өтуіне өз
мүмкіндіктерін сұрақтарға дұрыс, тапқыр жауап беру үшін жан – жақты
пайдалауға өз әсерін тигізеді. Сондықтан, кеш өтетін орынды көркем –
безендіруге әр түрлі құралдарды (өю - өрнек, фотосурет, әзіл – қалжыңды
сурет, архитектуралық бейнелер, нақыл сөздер, сұрақтар, әдемі, түрлі –
түсті жарықтар т.с.с.) тиімді пайдалану қажет.
Тақырып мазмұнына байланысты безендірілген зал, орын, күні бұрын
дайындалған аудитория, кеш бағдарламасына сәйкес дайындалған реквизиттер –
көңілді сұрақ – жауап кешін әсерлі өтуіне жағдай жасайды.
4. Кешті өткізу және оның өту барысын қорытындылау.
Көңілді сұрақ – жауап кешін ұйымдастырушы - белсенділер, кешті
тақырыпқа сәйкес өткізгеннен соң, оның өту ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz