Каспий теңізіндегі қызыл балық

Жоспар
Кіріспе

1 Біздің ел — аграрлық мемлекет
2 Балық шаруашылығына да кластерлік даму жолы
3 Балқашты сақтап қалу және оны әрмен қарай дамыту

Қазір Капшағайла жылына 4-5 мың тонна балық ауланады. Бұқтырмала көксеркенін (судақтың) өзі мың тоннаға дейін ауланады. Шардарада да сондай. Соңғы кезде ихтиолог-ғалымдар бұрын балық өсірілмеген 250 мың гектар су алқабын зерттеді, қазір оларда амур және дөңмайдан (толстобик) секілді балықтар өсіріледі. Суда шөп қаптап кетсе, ол жерге дөңмайдан сияқты шөп жейтін балық жіберіледі. Көксерке, шортан — ұсақ балықтарды жейтін жыртқыштар. Шортанға өз алдына жеке су қажет. Ғалымдар соның барлығын реттеп отырады. Осы бағытта жасалып жатқан жұмыстарды әрмен қарай жалғастыру қажет.
— Биыл еліміздің ғылымында түбегейлі реформалар басталды. Мақсат — биотехнология, нанотехнология, ғарыш саласы, атомдық технология және геология мен кен байлықтарын зерттеу сияқты бес салаға айрықша басымдық беру. Десе де, ауыл шаруашылығы, оның ішінде балық шаруашылығы, медицина және экология сияқты маңызды салалар ескерусіз қалып, таңдалып алынған салалар өзге ғылым салаларының аясын тарылтып тұрғандай. Мұның астарында ел мүддесінен гөрі, жекелеген топтардың мақсаты басымдау көрінеді маған.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Каспий теңізіндегі қызыл балық

Орындаған: Калибаева К.

Тексерген: Даулетбаева М.

Алматы - 2006

Қазір Капшағайла жылына 4-5 мың тонна балық ауланады. Бұқтырмала
көксеркенін (судақтың) өзі мың тоннаға дейін ауланады. Шардарада да
сондай. Соңғы кезде ихтиолог-ғалымдар бұрын балық өсірілмеген 250 мың
гектар су алқабын зерттеді, қазір оларда амур және дөңмайдан (толстобик)
секілді балықтар өсіріледі. Суда шөп қаптап кетсе, ол жерге дөңмайдан
сияқты шөп жейтін балық жіберіледі. Көксерке, шортан — ұсақ балықтарды
жейтін жыртқыштар. Шортанға өз алдына жеке су қажет. Ғалымдар соның
барлығын реттеп отырады. Осы бағытта жасалып жатқан жұмыстарды әрмен қарай
жалғастыру қажет.
— Биыл еліміздің ғылымында түбегейлі реформалар басталды. Мақсат —
биотехнология, нанотехнология, ғарыш саласы, атомдық технология және
геология мен кен байлықтарын зерттеу сияқты бес салаға айрықша басымдық
беру. Десе де, ауыл шаруашылығы, оның ішінде балық шаруашылығы, медицина
және экология сияқты маңызды салалар ескерусіз қалып, таңдалып алынған
салалар өзге ғылым салаларының аясын тарылтып тұрғандай. Мұның астарында ел
мүддесінен гөрі, жекелеген топтардың мақсаты басымдау көрінеді маған.
Біздің ел — аграрлық мемлекет. Халқымыздың жартысына жуығы ауылдық
жерде тұрады және олардың негізгі кәсіптері егін егу, мал бағу және балық
аулау. Ауылда тұратын жеті миллион халықтың шамамен жарты миллионы балық
аулаумен нан тауып отыр. Қазақстан бидай өсіру мен оны экспортқа сатудан
дүние жүзінде алдынғы бестікке кірсе, бекіре тектес құнды балықтың әлемдегі
қоры жөнінен алғашқы үштіктен орын алады. Ел халқының жартысының
тіршілігіне тікелей қатысы бар осы салалардын, басымдық берілуге тиіс
ғылымдар тізімінен тыс қалуы бұл реформаның мәнін төмендетіп жіберген
сыңайлы. Болашақта жаңа реформа елдің стратегиялық мәселелерін шеше алмауы
мүмкін. Жалпы қазаққа пайдасы жоқ мұндай реформаның елге қажеті бола қояр
ма екен?.. Реформа кұрдымға кетпеу үшін қазақтық төл кәсібі — ауыл
шаруашылығын міндетті түрде басымдық берілген ғылымдар қатарына енгізу
қажет.
— Каспий теңізін дұрыс пайдалана алмай отырмыз. Соңғы 15 жылда
Каспийден шабақ аулауды қойып кеттік. Бұрын жылына 15-20 мын тонна шабақ
ауланатын. 2010 жылға дейін шабақ өндірісін қалпына келтіруіміз керек.
Майшабақ деген балық бар. Оның өндірісін де жылына 7-8 мың тоннаға жеткізу
қажет. Астраханның шекарасынан Түркіменстанға дейінгі шекарадағы жағалаудан
балық аулауды жандандырмақшымыз. Осының бәрін есепке алсақ бізде жылына
тағы да үстеме 60-65 мың тонна балық ауланады. Одан арғы жылдары ауланатын
балық көлемі бұдан әрі өсе бермек. Мысалы, 1991 жылы Ресей Каспийден 132
мыңтонна шабақ аулаған. Екі елдің акваториториясы шамалас. Біз болсақ қол
қусырып қарап отырмыз.
Бекіре балығын заясыз аулайтындар бар. Қапшағай су қоймасы сияқты жасанды
көлдердегі учаскелер жеке адамдардың қарауына берілген. Әрқайсысы өз
жағалауын бақылап отырады. Өз учаскесінен заңсыз ешкімге балық аулатпайды.
Балықшыларды мемлекеттік бақылаушылар қадағалайды. Оның үстіне,
балықтың ауланатын уақыты болады. Биылдаң бастап балық уылдырық шашатын
кезде Балқаштың бойынан балық аулауға тыйым салдық. Себебі, балықтың саны
азайып барады. Іле мен Балқаштағы алабұғалар Қызыл кітапқа енді. Олардын,
санын өсіру үшін балық аулайтын торлардың көзін үлкейттік. Бұрын тордың
көздері төрт сантиметреді. Оны төрт жарымға дейін создық. Енді кішкентай
балықтар тордан емін-еркін шығып кете береді. Сонымен қатар, көксерке
балығының ұзындығы 37 сантиметрден кем болмауы тиіс. Көксеркенің ұзындығы
одан кем және балықшының ауының торкөзі тар болса, айыппұл салынады. Балық
аулауға рұқсат берілмейді.
Қазақстанда сирек балықтардың саны он жетіге жетіп, барлығы да Қызыл
кітапқа енді. Оның ішінде бекіре тұқымдас пілмай деген балық бар. Кітапқа
Арал мен Түркістанның қаязы сияқты балықтар да енді. Іледен алабұғаны
аулауға тыйым салынды. Егер сирек балықтар ауланса, балықшы айыппұл төлеп,
тіпті түрмеге жабылуы мүмкін. Құрып бара жатқан балық түрлерін көбейту үшін
түрлі жұмыстар қолға алынып жатыр. Сирек балықтарды көбейтуге атсалысып
жүргендер де жоқ емес. Бұрынғы балық шаруашылығы министрі Құдайберген
Саржанов ағамыз 4 жылдан бері қаяз балығын көбейтуге ден қойып жүр.
Сырдарияның сағасынан қаяздарды ұстап алып, тоғандарда өсіріп, жылына 5 мың
қаяз балығын Кіші Аралға жіберіп отыр. Балықтың бұл түрін аулағандар өз
учаскесінен айырылып қалуы мүмкін. 50 жылға алған учаскесінен бес-он келі
балық үшін ешкім де айырылғысы келмейді.
— Балықты шикізат күйінде сатып жатырмыз. Оны өңдеп, неге дайын тауар
күйінде шығармасқа? Шикізатты неге өндей алмай жатырмыз?
— Балықты өндеп нарыққа шығарсақ, балық құнының кемінде екі-үш есеге
өсетіні сөзсіз. Балықтың сүйектен ажыратылған жөн етін жасау, уылдырық
шығару жолға қойылуы тиіс. Балық майы адам ағзасына өте пайдалы! Үкімет
балықты өндеуге көмектесуі керек. Оның пайдасы да көп. 90-жылдардың басында
үкімет Джон Дир немесе Кейс деген 120-150 мың доллар тұратын
комбайндарды сатып алып жатқанда, осыншалық қымбат комбайн не үшін
керек... деп ойлаушы едім. Сөйтсек, керек екен ғой. Сол комбайндардың
арқасында, бидай қанша бітік шықса да, 18 миллион тонна бидайды уақытында
жинап алдық. Үкімет көп ақша шығарды, бірақ шықкан шығынның орны бес-он
жылда толып отыр. Балық өндеуге жылына бір миллиард теңгедей қаржы бөлінуі
қажет. Балық тағамларын жасайтын зауыттар Каспий, Арал немесе Балқаш сияқты
үлкен су бассейндерінен алыс болмауы тиіс. Бұл — бір. Екіншіден, Каспий
немесе Жайықтың бойынан бекіре зауытын салу керек.
2015 жылы Қазақстанның Каспийден өндіретін мұнайы 100 миллион тоннаға
жетпек. Ең жетік технологаямен мұнай өндіргеннің өзінде жер астынан шыққан
шикізаттын, 0,1 пайызы теңізге төгіліп отырады. Демек, жылына 10 мың тонна
мұнай теңізге құйылатын болады. Каспийден айырылып қалуымыз әбден мүмкін.
Теңізде балық өмір сүре алмайтындай жағдай қалыптасқан кезде Жайықта бекіре
тұқымдас балықтар қалуы тиіс. Ол үшін Индер немесе Орал қалаларының тұсынан
маманданған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.