Мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару жөніндегі тұжырымдама

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоба

Мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару

жөніндегі тұжырымдама

1. Кіріспе

Еліміздің дүниежүзілік экономикаға белсенді кірігуі, еліміздің тәуелсіз кредит рейтингінің жақсаруы, шетел инвестициясының үлкен көлемін тарту, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің және Ұлттық Банктің валюта режимін ырықтандыру жөніндегі жоспарлары Қазақстан Республикасының тұрақты дамуында сөзсіз шешуші рөл алады.

Сонда да, экономиканың ашық деңгейін арттыруға бағытталған қадамдар, сондай-ақ толыққанды ішкі қаржы нарығын қалыптастыру қажеттілігі Қазақстан Республикасы Үкіметі, Ұлттық банкі және қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның республиканың экономикалық қауіпсіздігінің тиісті деңгейін қамтамасыз ету, сондай-ақ борыш құралдарының ішкі нарығын дамыту үшін жағдайлар жасау жөніндегі бірқатар шаралар қабылдауға алып келеді.

Біріншіден, бұл қаржы секторы тұрақтылығының қажетті деңгейін қамтамасыз етуді және экономика салаларын дамытуды ескере отырып, несие капиталының ішкі және сыртқы нарықтарында қарыз алуды дұрыс жоспарлау мәселесі. Екіншіден, бұл мемлекеттік сектордың борышын басқару тетіктерін жетілдіру және қажетті нәтижелерге қол жеткізу мақсатында жеке сектордың сыртқы борышын реттеу мәселесі.

Халықаралық тәжірибе байыпты қарыз алу саясатын жүргізу және мемлекеттік сектор борышын басқару және жеке сектордың сыртқы борышын реттеу саласында мемлекеттің әлеуетін нығайту үшін қажетті шараларды уақтылы қабылдау елдің макроэкономикалық тұрақтылығының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін ең маңызды фактор болып табылатындығына куә болып отыр.

Әлемдік практикада, әдетте, көптеген елдердің сыртқы және ішкі нарықтарда өз қарыз алу стратегиялары және борышты басқару саласындағы әлеуетін нығайту жөніндегі жоспарлары бар. Бұл қажеттіліктер капиталдың ішкі нарығын дамыту деңгейімен, валюта режимінің ерекшеліктерімен, макроэкономикалық саясаттың және нормативтік реттеу шараларының сапасымен, реформаларды әзірлеу және жүзеге асыру саласында ұйымдастыру-құқықтық әлеуетпен, елдің кредит қабілеттілігімен және оның борышты басқару саласындағы мақсаттарымен айқындалады.

Экономикалық ахуалын және институционалдық мүмкіндіктерін ескере отырып, жеке бір ел алып қарайтын берешектің экономикалық жағынан қолайлы деңгейлері көрсеткіштерінің (өлшемдерінің) белгілі бір біріздендірілген нормалары бар.

Бұрын Қазақстан Үкіметтің, жергілікті атқарушы органдардың және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің борыштарын қамтитын мемлекеттік сыртқы борышты басқаруға басым көңіл бөлді. Бұрын қабылданған шаралардың нәтижесінде мемлекеттік сыртқы борыш 2001 жылдан бастап азайып отыр. Халықаралық ұйымдардың бағалауы бойынша қазіргі уақытта Қазақстанның мемлекеттік сыртқы борышының мөлшері бірқалыпты болып табылады.

Бұл ретте, еліміздің жалпы сыртқы борышы 2006 жылғы 1 тоқсанның аяғына ЖІӨ-нің 77, 6%-ын құрай отырып, 2001 жылдан бастап өсіп келеді. Халықаралық ұйымдардың жіктемесі бойынша көрсетілген көрсеткіштер Қазақстанды сыртқы борышның бірқалыпты деңгейі бар елдер тобына жатқызуға мүмкіндік береді. Алайда, жалпы сыртқы борышты одан әрі арттыру елдің ішкі экономикалық жағдайларына ғана емес, экономикалық қауіпсіздігіне де теріс әсерін тигізе алады.

Бұдан басқа, қаржы қауіпсіздігінің тиімді жүйесін қамтамасыз ету мақсатында ЖІӨ-ге шаққанда белгіленген қатынас шегінде орта мерзімді кезеңде елдің жалпы сыртқы борышының деңгейін ұстау қажет.

Елдің борышын басқарудың тиімді жүйесін құру үшін мемлекеттік борышты, мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың борышын, мемлекеттің шартты міндеттемелерін басқару және жеке сектордың сыртқы борышын реттеу сапасын арттығуға бағытталған бірқатар шараларды қабылдау қажет.

2. Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері

Осы Тұжырымдаманың мақсаты елдің жалпы сыртқы борышының қазіргі бар деңгейін орта мерзімді кезеңде ЖІӨ-ге шаққанда 65-70% деңгейіне дейін азайтуға және ұзақ мерзімді перспективада елдің жалпы сыртқы борышын ел үшін қауіпсіз деңгейде ұстауға, мемлекеттік борышты, мемлекеттің басым қатысатын ұйымдардың, мемлекеттің шартты міндеттемелерін сапалы басқаруға және несие капиталының сыртқы нарықтарында жеке сектордың қарыз алу мәселелерін тиімді реттеуге ықпал етуге мүмкіндік беретін біртұтас және тиімді жұмыс істейтін борышты басқару жүйесін қалыптастыру болып табылады.

Тұжырымдаманың міндеттері мыналар болып табылады:

мемлекеттік сектордың борышын, оның ішінде борыштық міндеттемелер бойынша тиісті есеп жүргізу бөлігінде басқару жүйесін оңтайландыру, борыш ахуалының жүйелік мониторингін және оны бақылауды жүзеге асыру, тәуекелдерді басқару, мемлекеттік органдар мен мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың тиімді өзара іс-әрекеті;

елдің жалпы сыртқы борышын барынша есепке алу әдістемесін айқындау;

Қазақстан үшін «дабылды» шекті мәндер ретінде әрекет ететін жалпы сыртқы борыштың орта мерзімді перспективаға арналған салыстырмалы көрсеткіштерін айқындау, оларға сәйкес мемлекеттік органдар жалпы сыртқы борыштың осы шектерден асып кетуіне жол бермеу үшін белгілі бір шек қою шараларын қабылдайтын болады;

несие капиталының сыртқы нарықтарында жеке сектордың қарыз алу мәселелерін реттеу тетіктерін айқындау;

борыш құралдарының ішкі нарығын дамыту үшін алғышарттар жасау.

3. Қазіргі жай-күйін талдау

Соңғы уақытта республиканың жалпы сыртқы борышының көлемі едәуір қарқынмен өсіп отыр. 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша елдің жалпы сыртқы борышының көлемі 2001 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда (ҰБ) абсолюттік мәнде 13, 3 (ҰБ) млрд. АҚШ долларынан 46, 8 млрд. АҚШ доларына дейін, елдің ЖІӨ-не шаққанда 69, 8 (ҰБ) %-дан 77, 7%-ға дейін артты.

Елдің жалпы сыртқы борышының өсімі 2004 және 2005 жылдары ғана тиісінше 9, 0 және 9, 6 млрд. АҚШ доллларын құрады. 2005 жылғы 1 сәуірден бастап 2006 жылғы 1 сәуір аралығы кезеңдегі 1 жылда жалпы сыртқы борыштың өсімі 13, 4 млрд. АҚШ долларын құрады.

Сыртқы борышты есепке алудың әдіснамалық проблемалары бар, ол жалпы сыртқы борыштың салыстырмалы көрсеткіштеріне әсер етеді.

Мемлекеттік борыш бөлігінде елдің сыртқы борышының қолданылатын салыстырмалы құрылымы халықаралық әдіснама ұсынатын жіктемеге сәйкес келмейді. Бұл мемлекет басым қатысатын ұйымдардың борышына жатады, ол қазіргі уақытта мемлекеттік сектордың борышы ретінде жіктелмейді.

Тұтастай алғанда, ел үшін борышты басқару жөніндегі жүйелік шараларды қабылдау үшін негіз болып қызмет ететін борыштың қауіпсіз деңгейін айқындау саясаты жоқ.

Бұдан басқа, мемлекеттік деңгейде борышты басқарудың нақты стратегиясы қалыптастырылмаған, тәуекелдерді басқару жүйесінде икемділік пен уақтылылық жоқ, корпоративтік сектордың қарыз алуын реттеу тетігі жоқ, мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдар борышының тиісті мониторингі жүргізілмейді, тұтастай алғанда уәкілетті мемлекеттік органдар арасында өзара іс-әрекет жасау және ақпарат алмасудың толыққанды жүйесі жоқ.

Қолданыстағы заңнамада елдің борышын басқару мәселелері жеткілікті регламенттелмеген, бұл жоғарыда көрсетілген проблемаларға әкеп соқтырады.

Тұтастай алғанда, мемлекеттік органдардың елдің жалпы сыртқы борышын үйлестіру жөніндегі функциялары заңнамада жеткілікті нақты айқындалмаған, атап айтқанда мемлекеттік органдардың мемлекеттің қатысуы бар ұйымдардың қарыз алуы мен борышын басқару, сондай-ақ жеке сектордың сыртқы қарыз алуы мен борышын реттеу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруы көрсетілмеген. Осылайша, жалпы ішкі борышты басқару үшін жеткілікті құқықтық база құрылмаған.

Сондай-ақ, халықаралық қаржы ұйымдарымен жұмыс істеу жөніндегі бірыңғай мемлекеттік саясат әзірленбеген, олардың жұмыс ерекшелегіне және қарыз қаражатын беру шарттарына қарай олармен ынтымақтасу бағыттары анықтамайды.

1. Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген борыш

Соңғы бес жылда Қазақстан Республикасы Үкіметінің орта мерзімді фискалдық саясатында көзделген мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу мен борышты басқару мақсаттары, атап айтқанда ЖІӨ-ге пайыздық қатынаста үкіметтік борыштың мөлшерін түсімді қысқарту және үкіметтік борыш құрылымында сыртқы борыш үлесін біртіндеп азайту орындалып отыр. Айталық, 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша ЖІӨ-ге пайыздық қатынаста үкіметтік борыш үкіметтік сыртқы қарыздар бойынша мерзімінен бұрын өтеу есебінен де, ЖІӨ-нің атаулы мәнінің өсуі есебінен 2000 жылғы 21, 3 %-дан 6, 1 %-ға дейін біртіндеп төмендейді (оның ішінде көрсетілген кезеңге сыртқы үкіметтік борыш - ЖІӨ-нің 2, 5%) . Үкіметтік борыш құрылымында сыртқы борыштың үлесі 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша 2000 жылғы 84, 5%-дан 40, 9%-ға төмендейді.

2006 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша Ұлттық Банктің борышы тек қысқа мерзімді ноттардан ғана тұрды. 2000 жылғы мамырда Халықаралық валюта Қорының қарыздарын мерзімінен бұрын өтегеннен кейін Ұлттық Банк сыртқы қарыз алуды жүзеге асырған жоқ. Қазіргі уақытта Ұлттық Банктің сыртқы борышы жоқ.

Ұлттық Банк ақша-кредит саясатының мақсаттарына сәйкес ұлттық және шетел валютасында қысқа мерзімді ноттар шығаруға құқылы.

2006 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша айналымда тек қана ұлттық валютада номинацияланған қысқа мерзімді ноттар болды.

2006 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша қысқа мерзімді ноттар бойынша берешектің көлемі (айналым көлемі) 294, 8 млрд. теңгені құрады. Қазіргі уақытта қысқа мерзімді ноттардың айналым мерзімі 28 күнді құрайды

Сонымен бірге, бүгінгі күні үкіметтік борышты басқару тиімділігін арттыру үшін шешуді талап ететін бірқатар мәселелер бар.

1. 1. Борыштық құралдардың ішкі нарығын дамыту.

Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің қарыз алуы республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландыру мақсатында жүзеге асырылады. Бюджеттің профициті болған кезде Қазақстан Республикасының Үкіметі үкіметтік борышты бірлесіп қаржыландыру үшін қарыз алуды жүзеге асыра алады.

Сонымен қатар, көптеген елдерде үкіметтік борышты тиімді басқару мақсатында қабылданатын шаралар сондай-ақ бағалы қағаздардың ішкі нарығының тиімді жұмысын дамытуға және қолдауға бағытталған.

Мысалы, Жапонияда мемлекеттік бағалы қағаздар нарығын дамыту мемлекеттік борышты басқарудың маңызды мақсаты болып саналады, өйткені бұл нарық кредит тәуекелінің төмен деңгейінің арқасында ішкі қаржы нарығына бағдар болып қызмет етеді және неғұрлым белсенді сауда жүргізілетін ішкі бағалы қағаздар нарығының сегменті болып табылады.

Қазақстанда даму институттары, сондай-ақ мемлекет құратын жыл сайын республикалық бюджеттен оларды капиталдандыруға қаржы бөлінетін ұлттық компаниялар бос ақша қаражатын мемлекеттік бағалы қағаздарға орналастыруды жүзеге асыру практикасы бар. Нәтижесінде мемлекет қосарланған шығыстарды жүзеге асырады - даму институттарын капиталдандыру кезінде және мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша пайыздар төлеу кезінде. Айталық, 2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің бағалы қағаздарын ұстаушылар құрылымындаға даму институттарының үлесі 15%-ды құрады.

1. 2. Валюталық тәуекелдер.

Бірнеше жылдар бойы Қазақстанның валюта нарығында ғана емес, барлық халықаралық нарықтарда жалғасып келе жатқан АҚШ долларының әлсізденуі мен құнсыздануы қарыз алушы ретінде Қазақстан үшін тиімді.

Алайда, валюта бағамдарының ауытқу тәуекелдері бар. Сондықтан валюталық тәуекелді төмендету мақсатында үкіметтік борыштың валюталық құрылымына енетін валюталардың бағамдарына әсер етуі мүмкін экономикалық және саяси факторларды талдау қажет.

Үкіметтік борыштың валюталық құрылымының төмен әртараптандырылуы мемлекеттің экономикалық қауіпсіздік жағдайына теріс әсер етенін тәуекел нәтижесінде қаржылық шығындардың басталу және валюта бағамдарының ауытқу тәуекеліне ұшырауы мүмкін.

1. 3. Жергілікті атқарушы органдардың реттелмеген борыштары.

Жергілікті атқарушы органдардың реттелмеген және танылмаған борыштарын есепке алу жөніндегі проблемалар шешілмеген мәселелер болып табылады, оларды екі топқа бөлуге болады:

1) кредиттер бойынша міндеттемелерді уақтылы орындамау. Жергілікті атқарушы органдардың борыштарын жүйелі үнемі қайта құрылымдау республикалық бюджеттің кіріс бөлігінің атқарылуына теріс әсер етеді;

2) Қазақстан Республикасы Үкіметінің және жергілікті атқарушы органдар әкімдерінің кепілдігімен тартылған өткен жылдардың кредиттері бойынша республикалық бюджет алдында борыштарды растау және өтеу проблемасы.

1. 4. Мемлекеттің шартты міндеттемелері.

Тәжірибе көрсетіп отырғандай, үшінші тұлғалар алдында борыштық міндеттемелері мемлекеттік кепілдіктермен қамтамасыз етілген заңды тұлғалардың қарыздарды тартуы және оларға кейіннен борышкерлердің тікелей қызмет көрсетуі тиімсіз жүзеге асырылады. Үшінші тұлғалар алдында борыштық міндеттемелері мемлекеттік кепілдіктермен қамтамасыз етілген заңды тұлғалардың қаржы жағдайын бақылаудың тиісті жүйесі жоқ. Заңнамада көзделген берілген (берілетін) кепілдіктер бойынша мемлекет міндеттемелері басталуының мүмкін тәуекелдерін азайту жөніндегі шаралар үшінші тұлғалар алдында борыштық міндеттемелері мемлекеттік кепілдіктермен қамтамасыз етілген заңды тұлғалардың борышын басқарудағы жолсыздықтарға уақтылы әрекет ету және жою жөнінде шаралар қабылдауға мұмкіндік бермейді.

Қазақстанда мемлекеттік-жеке серіктестіктің қолданыстағы тетіктерін жетілдіру және жаңаларын енгізу және концессиялық келісімдер бойынша жобаларды іске асыру нәтижесінде мемлекет «Бағалы қағаздар нарығы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мемлекетке берілетін объектінің құнына сай келетін сомада мемлекет пен эмитент арасында жасалған инфрақұрылымдық жобаны іске асыру жөніндегі концессиялық келісімнің шеңберінде кепілдеме береді.

Инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру барысында берілген кепілдемелер бойынша мемлекеттік жауапкершіліктің орындалу тәртібіне және мөлшеріне байланысты проблемалар анықталды.

Кепілдеме институты жеке сектор қаражатын, атап айтқанда инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру үшін, сондай-ақ инфрақұрылымдық облигациялар нарығын дамыту үшін зейнетақы жинақтауларын тарту мақсатында енгізілгендігін ескере отырып, қазіргі уақытта мемлекет тарапынан бағалы қағаздар нарығының осы сегментін дамытуды институционалдық қамтамасыз ету проблемасы шешуді талап етеді.

2. Мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың борышы.

Үкіметтің, жергілікті атқарушы органдардың және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі борышының мониторингі мен оны басқарумен қатар, мемлекет басым қатысатын ұйымдардың, олардың еншілес, тәуелді және бірлесіп бақылайтын ұйымдарын қоса алғандағы борышының мониторингі мен оны басқарудың қажеттілігі бар.

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қоғамның акционері оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және оған тиесілі акциялар құнының шегінде қоғамның қызметіне байланысты шығындар тәуекелін тартады. Бұл норма әлемдегі барлық корпоративтік құрылымдар үшін тән екендігін атап өткен жөн.

Сонымен бірге, шетелдік компаниялардың мемлекеттің қатысуы бар акционерлік қоғамдардың борыштық міндеттемелерін орындау жөніндегі, оның ішінде заң тұрғысынан мемлекеттік борышқа жатқызылмаған борыштар бойынша сот қуынулары Қазақстан Республикасының Үкіметіне қойылатын жағдайлар орын алып отыр. Мұндай сот талқылаулары елдің халықаралық мәртебесіне теріс әсер етеді.

Еншілес құрылымдарды есепке алмағанда мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың сыртқы борышы 2005 жылдың соңына 1 039 млн. АҚШ долларын құрады (жалпы сыртқы борыштың жалпы көлемінің 2, 5%-ы) .

Мемлекеттің қатысуы бар ұйымдар борышының жай-күйі мониторингімен проблемалар бар. Ақпаратты жинақтау ыдыраңқы және толық емес сипатта. Қазіргі уақытта мемлекеттік органдардың олардың сыртқы борышының мониторингін жүзеге асыру мақсатында еншілес, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың тізбесін беру жөніндегі өзара іс-әрекет жасауын жақсарту қажет.

Бұдан басқа, тұтастай алғанда қазіргі уақытта мемлекеттің қатысуы бар ұйымдардың сыртқы қарыз алуы мен борышын басқару жөніндегі мемлекеттік саясат жоқ.

3. Жеке сектордың сыртқы борышы.

ЖІӨ-нің жыл сайынғы жоғары қарқынмен өсуіне қарамастан 2001 жылы ЖІӨ-нің 68, 5%-нан 2005 жылы ЖІӨ-нің 74%-ына қол жеткізген елдің жалпы сыртқы борышының үздіксіз өсуі Үкіметтің және Ұлттық Банктің назарын аудармай қоймайды. Жалпы сыртқы борыш өсімінің жоғары қарқыны көп деңгейде жеке сектордың сыртқы борышының өсімі есебінен, оның ішінде банк секторының борышы есебінен қолдау табады. 2005 жылы қол жеткізілген елдің жалпы сыртқы борышы өсімінің 9, 5 млрд. АҚШ долларының 7 млрд. АҚШ долларын («Қазақстанның Даму банкі» АҚ қоспағанда) банк секторының борышы құрайды.

3. 1. Қаржы секторының борышы.

Қазіргі уақытта банк секторының белсенді сыртқы қарыз алу үрдісі сақталып отыр. 2003, 2004 және 2005 жылдары екінші деңгейдегі банктердің сыртқы борышының өсу қарқыны тиісінше 150%-ды, 94, 5%-ды және 102, 7%-ды. 2005 жылдың қорытындысы бойынша банк секторының сыртқы берешегі 13, 9 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл жалпы сыртқы борыш көлемінің жалпы көлемінің 33, 5%-ын құрады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі қазіргі уақытта резидент еместердің қазақстандық банктердегі депозиттерді екінші деңгейдегі банктердің борышына қоспайды, бірақ кейіннен осы міндеттемелер банк секторы берешегін бағалауға қосылатын болады.

Банк секторының сыртқы қарыз алуының қарқынды өсуі жалпы сыртқы борыш өсіміне елеулі әсер етеді, бұл ретте халықаралық қаржы нарықтарында ахуал төмендеген жағдайда банктердің әлсіздігі күшейе түседі.

Банк секторының валюта тәуекелдерін басқару мақсатында валюталық ұстанымның лимиттері қайта қаралды:

Standard&Poor’s агенттігінің «А-дан» төмен емес тәуелсіз рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар елдердің шетелдік валюталары және жеке капитал шамасының 15%-нан аспайтын мөлшерде «Еуро» валютасы бойынша ашық валюталық ұстанымның (ұзын және қысқа) лимиті 30%-дан азайтылды;

Standard&Poor’s агенттігінің «А-дан» төмен емес тәуелсіз рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің жеке капитал шамасының 5%-ынан аспайтын мөлшерде осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар елдердің шетелдік валюталары бойынша ашық валюталық ұстанымның (ұзын және қысқа) лимиті ұзын ұстаным бойынша 30%-дан, қысқа ұстаным бойынша 15%-дан азайтылды;

банктің жеке капитал шамасының 30%-нан аспайтын мөлшерде валюталық таза ұстаным лимиті 50%-дан азайтылды.

Елдік тәуекелді ескере отырып, активтерді шетелде орналастыру жөніндегі банктердің тәуекелдерін шектеу мақсатында 2005 жылғы 1 шілдеден бастап резидент емес ұйымдарда (еншілес резидент емес банктерді қоспағанда) орналастырылған активтер бойынша 100%-дан 150%-ға дейін тәуекел деңгейін арттыру көзделді.

Кейіннен банк секторын реттеу құралдарын одан әрі қатандандыру мақсатында валюталық ұстанымның жекелеген лимиттері азайтылды:

Standard&Poor’s агенттігінің «А-дан» төмен емес тәуелсіз рейтингі немесе басқа рейтингтік агенттіктердің бірінің осыған ұқсас деңгейдегі рейтингі бар елдердің шетелдік валюталары және «Еуро» валютасы бойынша ашық валюталық ұстанымның (ұзын және қысқа) лимиті банктің жеке капиталы шамасының 15%-ынан 12, 5%-ға дейін азайтылды;

банктің жеке капитал шамасының 30%-нан валюталық таза ұстаным лимиті 25%-ға дейін азайтылды.

Осы лимиттер 2006 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілді.

Бұдан басқа, өзге қаржы ұйымдары сыртқы қарыздарды елеусіз көлемде тартатындығын атап өткен жөн. 2005 жылға арналған жайғдай бойынша өзге қаржы ұйымдары (екінші деңгейдегі банктерді қоспағанда) тартқан сыртқы қарыздар 190, 4 млн. АҚШ долларынан астамды (жалпы сыртқы борыштың 0, 5%-ы) құрады.

Қаржы секторының осалдығы үлкен, өйткені қаржы институттарының әдетте төлем мерзімінің сәйкес келмеуіне әкеп соқтыратын жоғары левериджі бар, симметриясыз ақпарат тәуекелі мен моральдік тәуекел жоғары нарықтарда жұмыс істейді.

Резидент еместер алдында міндеттемелер өсімінің негізгі проблемаларының бірі атап айтқанда банк секторының қайта қаржыландыру тәуекелдеріне, валюталық, пайыздық тәуекелге және өтімділік тәуекеліне ұшырауының артуы болып табылады. Шетел валютасында тартылатын сыртқы қарыз алу банктердің валюталар бағамының толқуына байланысты валюталық тәуекелге ұшырауын күшейтеді, ал жеке валюталық көздері жоқ қарыз алушыларға кредиттер беру жолымен осы қаражатты қайта кредиттеу банктердің кредит тәуекелін күшейтеді. Бұдан басқа, орналастырылған активтер мен тартылған міндеттемелердің мерзіміндегі теңгерімсіздік отандық банктердің валюталық өтімділік деңгейіне теріс әсер етеді.

3. 2. Қаржылық емес корпоративтік сектордың борышы.

Қаржылық емес корпоративтік сектордың сыртқы борышының 2003 - 2005 жылдарда өсу қарқыны тиісінше 17, 1%-ды, 25, 4%-ды және 17, 2%-ды құрады. Мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың борышын қоспағанда қаржылық емес корпоративтік сектордың сыртқы борышы 2005 жылдың қорытындысы бойынша 25 055, 4 млн. АҚШ долларын (ЖІӨ-нің 44, 7%-ды) құрады.

Сонымен қатар, корпоративтік сектордың сыртқы борышының 44, 3%-ын шетелдік бас және еншілес компаниялар алдындағы қазақстандық ұйымдардың фирмааралық берешегі құрайды.

Бұдан басқа, шетелдік мердігерлердің филиалдары өнімді бөлу туралы келісімдер (ӨБК), жер қойнауын пайдалануға арналған келісім-шарттар бойынша жүзеге асыратын барлауға арналған шығындар сыртқы борышқа жатқызылады. 2005 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының аумағында жер қойнауын барлаумен айналысатын шетелдік компаниялар филиалдарының өздерінің бас компаниялары (шетелдік) алдында сыртқы берешегі 7 418 млн. АҚШ долларын құрады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.