Қазақстан Компартиясы ОК-нің V Пленумы өтуі

Жоспар
Кіріспе

І.Кіріспе
ІІ.Незгі бөлім
1.Қазақстан Компартиясы ОК.нің V Пленумы өтуі
2. ОК Пленумының шешіміне алғаш қарсы шыққан Алматы қаласының жұмысшы және оқушы жастарының тобы
3.Желтоқсан оқиғасының басталуы
ІІІ.Қорытынды

«Өжет адам өлімді жеңеді. Еліңді сүйсең, ерлік істейсің». Қазақ жастары жылдар өте өзінің өжеттілігімен, қайтпас қайсар рухымен дегеніне жетті. Ғасырлар бойы қазақ даласында болған әрбір оқиға, әрбір шайқас – тәуелсіздікке жасалған бір қадам. Осындай кішкене адымдармен, бірақ оң жолмен, азаттық жолымен қазақ елі армандаған мақсатына келе жатты. Желтоқсан оқиғасы осы бір «соқтықпалы» соқпақтағы ең соңғы ірі адым болды. «Мың өліп мың тірілген», енді тәуелсіз қазақ өзінің алғашқы демін желтоқсан ызғырығымен алды.
“Желтоқсан көтерілісі” – ол қазақ халқының тарихында болған ақтаңдақтардың бірегейі. Дегенмен, осы оқиғаның ақиқаты әлі күнге жөнді ашылмай келе жатқан сыңайлы. Желтоқсан оқиғасының “дүркіреп” өткеніне 13 жыл толып отыр. Әйтсе де сол бір ызғарлы үш күн әлі де көкейден кетер емес. Кей кезде еске түсе қалса жүрекке шаншудай қадалады. Бұл атышулы оқиға қазақ халқының басына каншама қасірет әкелді. Соның ішінде талай ұл-қыздарымыздың қаны судай ақты. Қаншама жас қыршын кетіп осыншасы жазықсыз жұмыстан немесе оқудан қуылды.
Бүгіндері Желтоқсан көтерілісі жайында әркім әртүрлі ескеліктер айтады. Кейбір елге белгілі азаматтарымыз “Мен сол кезде жастардың жағында болдым” деп сайрап жүр. Ал, оған қарсы басқа кісілер “Ол партияның қол шақпары болған” деп уәж айтады. Кімге сенеріңді білмейсің.Сол бір қиын қыстау күндерде тоқырау кезеңінің жан дайшаптары жоғарғы басшыларының сойылым соғып, оқиғаның анық-қанығына бармай-ақ халықты ұлардай шулатты емес пе?
1986 жылғы «Желтоқсан оқиғасы» тәуелсіздіктің, азаттықтың, демократиялық жаңғырудың бастауы болды. Ол жас жігіттер ар-намыс пен елдік рух жолында теңдікті талап еткен тегеурінді күш-қайнарының тоғысқан шағы еді. Ел мен ұлттың тәуелсіздік хұқын қорғау үшін бас көтерген желтоқсандық жігіттер мен қыздардың бұл қадамы шын мәнінде ерлік еді. Міне, осы қанды оқиғадан кейін бес жыл өткен соң, Қазақстан тәуелсіздік туын тікті.
Қазір Желтоқсан оқиғасына себеп болған нендей жағдай еді деген сұраққа жауап жиі ізделінуде. Меніңше КОКП Орталық Комитеті Саяси Бюросының сол кездегі Қазақстан басшысын ауыстыру туралы ұйғарымынан туған наразылық мәселенің бір жағы ғана. Елдегі шетін жағдайлар оған дейін де қордаланып қалған еді. Өйткені, республикамыздың егемендігі ол кезде тек сөз жүзінде ғана болды.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

1986 жылы 16 желтоқсан күні таңертең Қазақстан Компартиясы ОК-нің V Пленумы болып өтті.Күн тәртібіне бір ғана үйымдастыру мәселесі қойылды.Пленум бар-жоғы 18 минутқа созылды.Осындай қысқа мерзім ішінде аса маңызды мәселелердің бірі-республиканы ширек ғасырдай басқарған саяси қайраткерді ауыстыру мәслесі шешілді.Д.А.Қонаевтың орнына бұған дейін республикада еңбек етпеген, халыққа мүлдем бейтаныс,КОКП-ның Ульяновск обкомының бірінші хатшысы болып істеген Г.В.Колбин тағайындалды.Орталықтың мұндай волюнтаристік шешімімен Қазақстан бірінші рет кездесіп отырған жоқ еді.Д.А.Қонаев Өтті дәурен осылайатты кітабында өзінің басшылық қызметтен кетуі жайлы былай деп жазды: Бұл жолы мен Бас хатшыға жеке мәселемен бардым.Амандасқаннан соң,әңгімені созбастан,мен оның үстелінің үстіне өз өтінішімді қойдым.Горбачев,менің ойымша,мұндай әңгімегі дайындалған тәрізді...Іштей Бас хатшының менің орныма кімді ұсынатынымды сұрайтынына үміттнгенімді мойындаймын.Ол сұраған жоқ.Сол кезде оған өзім сұрақ қойдым.
Горбачев барына қатқылдау сөйледі: Бұл мәселені шешуді бізге қалдыр.Республикаға жақсы коммунист жіберіледі. Жақсы коммунист Геннадий Колбин болып шықты.Бұл хабар Қазақстан жұртшылығына тез тарады.Тарихта- Желтоқсан оқиғасы, Желтоқсан қозғалысы, Желтоқсан көтерілісі деп аталып жүрген қазақстандық демократ жастардың толқуы дәл осы кезде басталды.Ол-ғасырдан ғасырға созылған отаршылдақ езгіге,қазақ халқының төл мәдениетін,тілін,тарихын жоюға бағытталған саясатқа наразылықтан туындайды.Орталық билік ұлттық кадрларды назардан тыс қалдырды.Шын мәнінде республика бодан елге айналған еді.
1986 жылы 17 желтоқсан күні таңертен Алматыда жаппай толқу басталып,кейінірек ол республиканың басқа да қалаларына тарады.Г.В.Колбиннің республиканың жоғарғы басшылығына тағайындалуы толқу үшін тек сылтау еді.Оның басталуына жылдар бойы қордаланған себептер әсер етті.Халықты ашындарған Орталықтың дәстүрлі өктемдік әрекеттері мен қайта құру жарияланған демократиялық принциптер арасындағы ушыққан қарама-қайшылықтар болды.
1986 жылғы желтоқсандағы қазақ жастарының бой көрсетуі ұлтшылдық сипатта болған жоқ.ОК Пленумының шешіміне алғаш қарсы шыққан Алматы қаласының жұмысшы және оқушы жастарының тобы еді.Шеру бейбіт,саяси сипатта болып,мемлекеттік құрылысты жо мен басқа халықтарға қарсы әрекеттер жасау деген үндеулер болған жоқ.
Қазақ жастары халық намысы тапталған сол күні көп жылдар бойы үстемдік еткен тоталитарлық режимге қарсы тұрды. Сөйтіп КСРО кеңістігінде ұлттық-демократиялық қозғалысты дамытуға үлес қосты.Оқиға басқа халықтарға бағыталмады.
Желтоқсан көтерілісі елдегі буыны қаптаған демократия мен әкімшіл-әміршіл жүйесінң тұңғыш қақтығысуы болды.Желтоқсан көтерілісінң басында Қ.Рысқұлбеков, Е.Айнақұлов, Қ.Айтмұрзаев, Б.Иманғожаев, О.Сейтембеков, А.Қаметов, Е.Көбесбаев, Е.Сыпатаев, Л.Асанова, С.Мұхамеджанова, И.Дәуренов және т.б. тұрды.
Әміршіл әдістерге үйреніп қалған республика басшылығы әу баста-ақ жастармен тең құқылы келісімге бармады және олардың пікірін тындағысы келмеді.Саяси наразылықты өкімет билігіне төнген қауіп ретінде бағалаған басшылық Алматы гарнизонын жауынгерлерік дайындаққа келтіріп,алаңды шеруге қатысушылардың санынан артық күшпен қоршауға бұйрық берді.
КОКП ОК-не Г.Колбиннің қысымымен оқиғалардың өңі айналдырылып көрсетілген хабар жіберілді.Республика басшылығының үсті-үстіне сұраған өтінішінен соң,КСРО Ішкі істер әскерлерінің арнайы бөлімдерін жіберуге шешім қабылдады.
Шеруді қуып тарату кезінде саперлік күректер,үйретілген иттер мен сройылдар, су шашатын машиналар қолданылды.1990 жылғы 24 қыркүйектегі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумның қаулысында бейбіт және аз санды наразылық шеруінің жаппай тәртіпсіздіктерге ұласуы республика басшыларының саяси дәрменсіздігінен,олардың шиеленіскен жағдайдан бйбіт жолмен шыға алмағандығынан және олардың ақыл-ой мен ізгі ниетке емес, күшке арқа сүйеуінен болғандығы атап көрсетілді.Шеруге қатысушылардың бір бөлігінің әрекеттері заңды тәртіп шеңберінен шығып,тәртіп қорғау күштеріне бағынбай,қоғамдық тәртіпті бұзғанын да атап өткен жөн.Ұкімет орындарының қалыптасқан жағдайды реттеуге қабілетсіздігі қайғылы зардаптарға әкеп соқты.Шеруге қатысушыларды ұстау кезінде партия комиттері мен кеңестік өкімет орындары заңдылықты өрескел бұзуға жол берді.Уақытша ұстау бөлмелеріне, арнай бөлімдерге, тергеу бөлімдеріне жеткізілген, қала сыртын әкетілген адамдардың саны 8,5 мыңға жетті.
Оқиғаларға қатысушыларға қарсы қозғалған қылмыстық істерде сот-терргеушілік жұмыстары кезінде дөрекі заңсыздарға орын берілді.Тергеулер асығыс, ойдан шығарылған және тек айыптау түрінде жүргізілді.
Қ.Рысқұлбеков, Е.Сыпатаев, М.Әбдіқұлов т.б. жастар қатаң жазаланды.Сотталған 99 адамның 46-сы біраз уақыт өткен соң ақталды.Аз уақыттың ішінде 1986 жылғы желтоқсан оқиғаларына қатысқаны үшін 787 адам комсомол қатарынан шығарылды, 1138 адамға комсомолдық жазалар қолданылды, 271 адам оқу орындарынан, жүздеген адам жұмыстан қуылды.Денсаулық сақтау және Көлік министрліктерінен 309 адам,Ішкі істер министрлігінен 1200 адам жұмыстан шығарылды.
Жоғары оқу орындарының 12 ректоры қызметінен алынды.1987 жылы шілдеде КОКП ОК қабылданған Қазақ республикалық партия ұйымдарының еңбекшілерге интернационалдық және патриоттық тәрбие берудегі жұмыстары туралы қаулыда 1986 жылғы Алматы қаласындағы желтоқсан оқиғасы қазақ ұлтшылдығының көрінісі ретінде бағаланады.Партия комитеттерінің нұсқауымен бұқаралық насихат құралдарында ұлтшылдық іздеу жөніндегі тұтас бір науқан өрістеді.Төрешіл, коммунистік ақпарат тағы да өзін ақтап шығып, кезекті кіналіні тапты.Алайда көпшіліктің талап етуінен кейін КОКП Орталық Комитетінің қаулысындағы қазақ Ұлтшылдығы деген кінәлау қате деп танылды.
Республикада жариялық пен демократия нығая түскен сайын желтоқсан оқиғаларына өзіндік мораторий жарияланды.Көптеген кінәсіз адамдар бұл кезде түрмелерде еді, ал заңсыздықтарға жол бергендер өз орындарында отырды.Желтоқсан оқиғасы ақиқатын ашуға қозғау салған КСРО халық депутаты М.Шахановтың КСРО халық депутаттарының І съезінде сөйлеген сөзі болды.Әділеттіліктің салтанат құруы үшін одан кейін де көп уақыт өтті.Желтоқсан оқиғалары адамдар көп жылдық үнсіздіктен соң өз ойларын ашық білдірген, демократияға қарай жасалған алғашқы қадам болды.
Желтоқсан қозғалысы ұлттық мүдде жолында қайсарлық танытқан Қ.Рысқұлбеков, Т.Тәшенов, Ж.Тайжұманов, Қ.Күзембаев және т.б. да қазақтың жас демократтарын танымал етті.Өлім жазасына кесілген Қайрат Рысқұлбеков,Мырзағұл Әбдіқұлов, т.б. азаматтардың Отанына шынайы берілген тұлғалы жандар екенін қазақ елі білді.

Қорытынды
1986 жылғы желтоқсанның 17-18 жұлдызында бүкiл елдi дүр сiлкiндiрген ғаламат көтеріліс болды. Совет өкiметi тұсында бұрын-соңды кездеспеген құбылыс Алматыда демонстрация ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.