Италия ойшылы-Николо Макиавелли
Кіріспе
1. Италия ойшылы.Николо Макиавелли.
2.Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Италия ойшылы.Николо Макиавелли.
2.Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
Көне Рим ойшылы Цицерон “Мемлекет дегеніміз ортақ іс, халық игілігі, ал халық дегеніміз адамдардың көрінген бір қосындысы емес, ол көптеген адамдардың құқық мәселесі бойынша келісімі мен мүдделер бірлігінің нәтижесінде байланысқан бірігуі” дейді. “Мемлекет” сөзінің араб тілінен аудармасы “иелік ету, иелену” деген ұғымды, яғни белгілі бір аумаққа, сол аумақтағы халыққа иелік етуді білдіреді.
Мемлекеттің пайда болуы туралы әр түрлі анықтамалар немесе теориялар бар:
- теологиялық
- патриархалдық
- күштеу
- психологиялық
- материалистік (таптық) теория.
Мемлекет мынадай қызметтерді атқарады: шаруашылық жүргізу (меншік) мәселелерін реттеу (бөлу), жер бөлу, алым-салық жүйесін белгілеу, адамдардың құқықтық жағдайын белгілеу, қорғанысты қамтамасыз ету, тағы басқа мемлекет саяси ұйымдардың ішіндегі ерекше күрделісі және қуаттысы бола отырып, бүкіл қоғамды қамтып, сол қоғам атынан оның ішінде де, сыртында да өкілдік етіп, сол қоғам үшін қызмет ететін саяси ұйым. Мемлекеттің формасы дегеніміз мемлекетте билік жүргізуді ұйымдастырудың арнайы сыңарларының мәндік жиынтығы.
Мемлекттің формасы негізінде үш сынардан тұрады: Мемлекеттік басқару формасы. Мемлекеттік құрлымы.Саяси режим.
Никколо Макиавелли мемлекеттің пайда болуы жайлы өзінің пікірн айтып. Жалпы құқық саласына өзінің өлесін қосқан ұлы адам.
Мемлекеттің пайда болуы туралы әр түрлі анықтамалар немесе теориялар бар:
- теологиялық
- патриархалдық
- күштеу
- психологиялық
- материалистік (таптық) теория.
Мемлекет мынадай қызметтерді атқарады: шаруашылық жүргізу (меншік) мәселелерін реттеу (бөлу), жер бөлу, алым-салық жүйесін белгілеу, адамдардың құқықтық жағдайын белгілеу, қорғанысты қамтамасыз ету, тағы басқа мемлекет саяси ұйымдардың ішіндегі ерекше күрделісі және қуаттысы бола отырып, бүкіл қоғамды қамтып, сол қоғам атынан оның ішінде де, сыртында да өкілдік етіп, сол қоғам үшін қызмет ететін саяси ұйым. Мемлекеттің формасы дегеніміз мемлекетте билік жүргізуді ұйымдастырудың арнайы сыңарларының мәндік жиынтығы.
Мемлекттің формасы негізінде үш сынардан тұрады: Мемлекеттік басқару формасы. Мемлекеттік құрлымы.Саяси режим.
Никколо Макиавелли мемлекеттің пайда болуы жайлы өзінің пікірн айтып. Жалпы құқық саласына өзінің өлесін қосқан ұлы адам.
1.Сатершинов Б., Сырымбетұлы Б., Мұхамедов М. Саяси-құқықтық ілімдер тарихы. Алматы,2005. 109-114.
2. Ударцев С.Ф. Никколо Макиавелли. Алматы, 2003.
3. Лейст О.Э. Учение Н. Макиавелли о государстве и политике // История политических и правовых учений // Ред. баск. О.Э. Лейст. М., 1997. С.129-139;
4. Чичерин Б.Н. Томас Мор и Макиавелли // Политические мыслители древнего и нового мира. Сер. «Мир культуры, истории и философии». СПб., 1999. С.109-129;
5. Мамут Л.С. Новая наука о политике. Н. Макиавелли // История политических и правовых учений. Краткий учебный курс. / Жалпы ред. баск., В.С. Нерсесянц. М., 2000.С.78-84;
6. Барисов Л.П. История политических и правовых учений: Учебное пособие. М., 2000. С. 67-69;
7. Ударцев С.Ф. Политические и правовые взгляды Никколо Макиавелли // В кн.: Макиавелли Никколо. Государь. Алматы. 2001. С. 5-56;
8. Чанышев А.А. История политических учений. Классическая западная традиция. М., 2001. С. 207-225; История политико-правовых учений; жоғарғы оқу орындарына арналған оқу құралы. Ред. басқарғ. А. Н. Хорошилов. М., 2001. С. 74-79;
9. Баскин Ю.Я. Никколо Макиавелли // В кн.: История политических и правовых учений: Дәрістер конспектісі. СПб, 2001. С. 22-24;
10. Козлихин И.Ю. История политических и правовых учений. Новое время: от Макиавелли до Канта. Курс лекций. Изд. 2-е, доп. СПб., С. 7-26.
2. Ударцев С.Ф. Никколо Макиавелли. Алматы, 2003.
3. Лейст О.Э. Учение Н. Макиавелли о государстве и политике // История политических и правовых учений // Ред. баск. О.Э. Лейст. М., 1997. С.129-139;
4. Чичерин Б.Н. Томас Мор и Макиавелли // Политические мыслители древнего и нового мира. Сер. «Мир культуры, истории и философии». СПб., 1999. С.109-129;
5. Мамут Л.С. Новая наука о политике. Н. Макиавелли // История политических и правовых учений. Краткий учебный курс. / Жалпы ред. баск., В.С. Нерсесянц. М., 2000.С.78-84;
6. Барисов Л.П. История политических и правовых учений: Учебное пособие. М., 2000. С. 67-69;
7. Ударцев С.Ф. Политические и правовые взгляды Никколо Макиавелли // В кн.: Макиавелли Никколо. Государь. Алматы. 2001. С. 5-56;
8. Чанышев А.А. История политических учений. Классическая западная традиция. М., 2001. С. 207-225; История политико-правовых учений; жоғарғы оқу орындарына арналған оқу құралы. Ред. басқарғ. А. Н. Хорошилов. М., 2001. С. 74-79;
9. Баскин Ю.Я. Никколо Макиавелли // В кн.: История политических и правовых учений: Дәрістер конспектісі. СПб, 2001. С. 22-24;
10. Козлихин И.Ю. История политических и правовых учений. Новое время: от Макиавелли до Канта. Курс лекций. Изд. 2-е, доп. СПб., С. 7-26.
Жоспар:
Кіріспе
1. Италия ойшылы-Николо Макиавелли.
2.Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Көне Рим ойшылы Цицерон "Мемлекет дегеніміз ортақ іс, халық игілігі, ал халық дегеніміз адамдардың көрінген бір қосындысы емес, ол көптеген адамдардың құқық мәселесі бойынша келісімі мен мүдделер бірлігінің нәтижесінде байланысқан бірігуі" дейді. "Мемлекет" сөзінің араб тілінен аудармасы "иелік ету, иелену" деген ұғымды, яғни белгілі бір аумаққа, сол аумақтағы халыққа иелік етуді білдіреді.
Мемлекеттің пайда болуы туралы әр түрлі анықтамалар немесе теориялар бар:
- теологиялық
- патриархалдық
- күштеу
- психологиялық
- материалистік (таптық) теория.
Мемлекет мынадай қызметтерді атқарады: шаруашылық жүргізу (меншік) мәселелерін реттеу (бөлу), жер бөлу, алым-салық жүйесін белгілеу, адамдардың құқықтық жағдайын белгілеу, қорғанысты қамтамасыз ету, тағы басқа мемлекет саяси ұйымдардың ішіндегі ерекше күрделісі және қуаттысы бола отырып, бүкіл қоғамды қамтып, сол қоғам атынан оның ішінде де, сыртында да өкілдік етіп, сол қоғам үшін қызмет ететін саяси ұйым. Мемлекеттің формасы дегеніміз мемлекетте билік жүргізуді ұйымдастырудың арнайы сыңарларының мәндік жиынтығы.
Мемлекттің формасы негізінде үш сынардан тұрады: Мемлекеттік басқару формасы. Мемлекеттік құрлымы.Саяси режим.
Никколо Макиавелли мемлекеттің пайда болуы жайлы өзінің пікірн айтып. Жалпы құқық саласына өзінің өлесін қосқан ұлы адам.
Италия ойшылы-Никколо Макиавелли.
Қайта өрлеу дәуірінің көрнекті өкілі буржуазиялық саяси ілімінің негізін қалаушы Никола Макиавелли саяси қайраткер, дипломат және тарихшы ретінде де кеңінен танылады. Мемлекет және құқық концепциясы тарихында оның саяси идеялары қарама-қайшылықтар мен жаңа ізденістерге толы болды. Оның мемлекет пен қоғам дамуы туралы көзқарастарын жақтаушылар мен сынаушылардың көптігі олардың бұл мәселедегі даулы айтыстары да Макиавелли еңбегінің қыр-сырын одан әрі анықтай алады.
1469 жылы 3 мамырда қала мемлекет Флоренцияның жанындағы Сан Кашано атты қалада, Бернардо ди Никколо Макиавелли атты заңгермен әелі Бартоломмеди ди Стефано Нелидің отбасында дүниеге келген. Оның екі үлкен әпкесі Примавера және Маргарита, сонымен қатар інісі Тотто болған. Оның жоғары білім алуы нәтижесінде ол латын және италиян классикасын толық меңгерген. Тит Ливи, Иосиф Флави, Цицерон, Макробидің еңбектерімен жақсы таныс болған, Ежелгі грек тілін зерттемеген, бірақ Фукидидтің, Полибийдің, Плутархтың еңбектерінің латын тіліндегі аудармасын оқыған. Осы еібектерден ол өзінің трактаттарын жазуға шабыт алған. Қаржы қиындығынан университеттегі оқуын толық аяқтай алмаған ол оқуға деген құштарлығы мен ізденісінің нәтижесінде өздігінше оқып ғылымның әртүрлі саласы бойынша терең білім алады. 1948 жылы Флоренция республикасында әртүрлі мемлекеттік істермен шұғылданады, осы дәуірдегі көрнекті саяси қайраткерлер мен жүздеседі. Саяси іс-шараларды ұйымдастыруға және өткізуге қатысады. Никколо Макиавелли 1527 жылы 22 маусым күні Флоренция қаласында дүниеден озды.
Басқа елдермен Италияның әртүрлі қала-мемлекеттерінде дипломатиялық сапармен болған Макиавелли бұл елдердің мемлекеттік басқару істерімен тереңірек танысады. Осы жылдар аралығында Н. Макиавелли үкіметтік жарлықтар мен заңдарды дайындауға қатысумен бірге мыңдаған әртүрлі деңгейдегі хаттар мен ұсыныстар жазады. Қызмет бабында үлкен тәжірибе жинақтаған ол мемлекет және саясат мәселелері жөнінде мемлекет басшысының сенімді көмекшісі және кеңесшісіне айналады.
1512 жылы Флоренция республикасының құлауына байланысты бірге бүкіл үкімет құрамымен бірге ол да қызметсіз қалады және оған қандай да бір мемлекеттік іспен айналысуына тыйым салынады. Саяси және мемлекеттік қызметтен шеттетілген ол бұдан кейінгі өмірін әдеби шығармашылыққа арнайды. 1513 жылы Патша, Тит Ливийдің бірінші онкүндігі, 1519 жылы Әскери өнер туралы, 1520 жылы Флоренция тарихы және тағы басқа еңбектерін жазады. Тарихшы Роберто Ридольфи Макиавеллиді былай суреттейді: Ол өте арық, орта бойлы адам болатын. Шашы қара, терісінің түсі ақ, басы кішкентай, беті арық, кең маңдайлы. Көздерінде от жанып тұратын.
Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Макиавеллидің мемлекет және саясат туралы іліміндегі маңызды жаңалығы саясат саласын және ғылым ретінде көрсетуге тырысу идеясы болып табылады. Бұл салада орасан зор тәжірибе жинақтаған ол саясат қоғамдық өмірдің бөлек саласы болып табылады деген қорытынды жасайды. Ол қоғамдық өмірді түрлі мақсаттары және оларды іске асырудағы мүмкіндіктері бір-біріне ұқсамайтын көптеген әлеуметтік күштер мен әрқилы мүдделердің қақтығысы ретінде қарастырады. Оның айтуынша саясат - адам еркіне бағынышты жанды қозғалыс, дауылды стихия, күштер арасындағы күрес, олардың үздіксіз қақтығысы, қайшылықтардың шешімі, өзгерістер мен қайта құрулар.
Макиавелли саяси оқиғаларға баға беру мен саясаттың аясы туралы идеяларында іс жүзіндегі саясат пен саясат теориясын қосуға ұмтылу. Оның пікірі бойынша, саясат түрлі әлеуметтік күштердің билік үшін, оны ұстап тұру және пайдалану жөніндегі күрес аймағы. Мұнда түрлі күштердің ең айлалысы және ең ұтқыры ғана жеңіске жетеді, адамгершілік саяси мақсатқа бағындырылады. Саясат пен билік аймағы-күрестің ерекше заңдары бар ортасы. Билік үшін күресте барлық құралды пайдалану заңы қарсыласты жеңу мақсатында қолданылады. Макиавеллидің бұл идеясы билік тарихын зерттеу тәжірибесінен алынған.
Саясаттың жеке билік үшін күресте әлдекімдердің құйтырқы әрекеті болатындығын одан бұрынғы ойшылдар да білген болатын. Бірақ оны алғаш рет ресми түрде қыр сырын үңіле зерттеген Макиавелли еді. Оның өмір сүрген дәуірі Италияның саяси бытыраңқылығы, өзара тартыс-таластар, жат елдік басқыншылармен күрес, шіркеудің мемлекет ісіне араласуы да оның мемлекеттігі билік жүргізуші мен оның қол астындағылардың қарым-қатынастарын зертеуге итермеледі. Оның мемлекеттік қызметтегі тәжірибесі де сол замандағы тарихи оқиғалардың шымылдық артындағы сценарийлерін, оны жасаушылар мен режиссерларын, бірінші рольді орындаушыларын, негізгі күштердің механизмдері мен тетіктерін зерттеуге, әрқилы құбылыстар мен процестерді жақсы білуі де саяси-құқықтық ойдың асыл қазынасын жасауына көмектесті.
Макиавеллидің айтуынша, әлемде теңдей дәреже шамасында қайырымдылық пен жауыздық, әділдік пен зұлымдық бар, бірақ олар бір елден екінші елге жылжи отырып, өздерінің географиялық бағытын өзгерту мүмкін. Яғни, бір елде қайырымдылық пен әділдік үстем болса, екінші елде жауыздық пен зұлымдық басым болады. Мемлекет тарихында бұл процесс әдет-ғұрып пен мінездің және басқа да факторлардың ықпалымен үнемі өзгеріп отырады. Бірақ әлемдегі жақсылық пен жамандықтың жалпы жиынтығы өзгеріссіз қалады.
Макиавеллидің саясат саласындағы ең басты еңбегі- Патша шығармасы мемлекет басындағы адамдардың ел билеуде басшылыққа алуына арналған әртүрлі кеңестер мен ұсыныстар және қағидалар берілген туында болып табылады. Ол бұл шығармасында Италияны біріктіретін директорға қажет қасиететрді ежектеп көрсетеді. Макиавелли елді біріктіру мен билік мақсатына жету үшін барлық амал-айланы қолдануға, яғни қол астындағыларды алдауға, өтірік айтуға, уәдені аяққа басуға, зұлымдыққа баруға адамдарды қырып-жоюға, қатал тәртіп пен күш қолдануға және опасыздық жасауға да болады деп үйретті. Бұл үшін, ол билеушінің бойында арыстан мен түлкінің қасиеттері қатар болуы және өтірік пен екіжүзділіктің ұлы өнерін терең меңгеруі керек деп тапты.
Оның айтуынша, билеушіде табиғат пен адамның қасиеттері қатар жинақталуы қажет. Андардың қасиеттерін айтқанда ол арыстан мен түлкінің қылықтарын үйренуге жөн сілтеді. Егер князь аңдардың әдіс-тәсілдерін үйренуге мәжбүр болса, онда олардың арасынан түлкі мен арыстанды таңдауы керек, өйткені, арыстан жыланнан, ал түлкі қасқардан қорғана алмайды. Сондықтан да жыланмен күресу үшін түлкі, ал қасқырды жеңу үшін арыстан болу керек, тек арыстан болғандар істің мәнін түсіне алмайды деп жазды Макиавелли.
Итальян ойшылының пікірінше, билеуші өз іс-әрекеттерінде дұрыс деп тапқан әдістер мен шараларды қолдана алады. Ал, бұл мақсатта бұрынғы айтылған уәделер мен анттар бұзылса, әдептілік қағидалары мен адамгершілік принциптері аяққа тапталса, азаматтық бостандық шеттетіліп ескерілмей қалса, онда тұрған ештеңеде жоқ. Билеуші оған бас ауыртып көңіл бөлмеуі керек. Өйтпеген жағдайда саясатта мақсатқа жету қиыныраққа соғады Макиавеллизм деген атқа ие болған оның бұл ілімі саясат пен билікте өз мақсатына қалай жетсең де дұрыс деген қағиданың пайда болуына әкеледі. Оның бұл көзқарастары феодалдық және буржуазиялық билеушілердің арасында кеңінен таралды. Макиавеллидің бұл ілімін қазіргі кезеде де қолданатындар бар.
Дегенмен Макиавеллиді зұлымдық пен құйтырқы саясатты ғана уағыздаушы деп түсіну қателік деп түсінуі қателік болар еді. Ол ел билеу мен саяси мақсатқа жетудің бұл әдіс-амалдарын жеке бастың мүддесі үшін емес, мемлекет, қоғам игілігі үшін, елдің тұтастығы мен бірлігі, қуаттылығы және тыныштығы үшін қолдануға кеңес береді. Ол ең алдымен өз заманының патриоты, гуманисі, адал ұлы болды. Оның теориясы, концепциясы, көзқарастары - сол дәуірдің саяси жағдайын бейнелейтін еді. Саясат саласында ол ешқашан да зорлықты, азғындықты, жақтаған жоқ. Керісінше, ол билеуші, саясаткер халықтың пікірімен санасуы керек деп есептеді. Егер саясаткер зорлыққа сүйенсе ол оның жеке мақсаты болмауы керек. Оның айтуынша, зорлықтың мақсаты қирату емес, бүліншілікті қалпына келтіру. Кез-келген зорлық әрекетті мемлекет мүддесі үшін жасалған ғана ақтауға болады.
Макиавелли саяси билікті жүзеге асырудың міндетті ережелерінің бірі қол астындағылардың сеніміне ие болу керек екендігін жақсы түсінді. Жақсы билеушінің басты қасиеттерінің бірі халық сеніміне ие бола білуі деп есптеді. Халық билеушінің билік қызметін жүргізуіне кедергі жасамауы үшін, олар билеушіге толық бағынышты болуы да қажет. Макиавеллидің айтуынша, халықты өзін толық бағынышты етудің екі жолы бар. Оның біріншісі- халықтың билеушіге деген сүйіспеншілігі, екіншіден- оның алдында қорқынышта болу. Бұның қайсысы тиімді және қолайлы деген мәселеде Макиавелли сүйіспеншілік пен қорқыныш бір мезгілде болғанда тиімді нәтиже берер еді, бірақ сүйіспеншілік қорқынышпен сіңісе алмайды, ол осылардың біреуін таңдау қажет болғанда, қорқынышты таңдау тиімдірек болады деген қорытындыға келеді.
Қол астындағыларды өзіне мүлтіксіз бағынышты ету үшін билеуші ең қатал және ауыр шараларды ғана пайдаланып қоймай, ең бастысы айламен билей білуі керек. Макиавелли қаталдық соғыс және төтенше жағдайларда ғана емес, бейбіт уақытта да қажет деп есептейді. Мысалы, мемлекеттік билік жаулары мен сатқындардың көзін жойып отыру билеушінің міндеті болып саналады. Олардың алдына билеушінің жауапкершілік міндеті болуының қажеті жоқ. Билеуші сотқа бағынышты емес.
Патша шығармасында Макиавелли билеуші қандай әдістермен мемлекетті басқара алады және билікті ұстап тұрады деген сұраққа биліктің мықты негізін қалау арқылы қол жеткізуге болады деп жауап береді. Оның айтуынша, қандай да бір мемлекет болсын, биліктің негізгі жақсы заңдар бола алмайды, мықты әскер бар жерде ғана жақсы заңдар бола алмайды, мықты әскер бар жерде ғана жақсы заңдар өмір сүре алады. Күшті мемлекет пен мықты биліктің өмір сүруі мемлекеттік басқару аппаратына да тікелей байланысты болмақ. Билеуші өзі құрған мемлекеттік аппарат арқылы ғана бүкіл елге билігін жүргізе алады. Билеуші елдегі саяси биліктің әлдебіреулердің де қолында болуына ешқашанда жол бермеуі тиіс.
Мемлекеттің басқару формалары туралы ойларында Макиавелли антикалық заманнан сақталып келе жатқан Платонның, Аристотельдің және Полийбидің еңбектерінде көрініс тапқан классификацияларды дұрыс көреді. Ол Полийбидің басқарудың үш дұрыс формасы-монархия, аристократия, демократиясын және үш дұрыс емес формасы-тирания, олигархия және охлократияны бөліп қарайды. Оның алғашқы үшеуі басқарудың жетілген, соңғы үшеуі жетілмеген формасы болып есептелінеді.
Макиавеллидің көзқарасы бойынша, мемлекеттің шын мәнінде таза күйіндегі жақсы немесе жаман формалары болмайды. Дұрыс формалар тарихи жағдайлар мен міндеттерге, оқиғаларға қатыстылығымен ғана дұрыс форма болуы мүмкін. Ол мемлекеттік басқару формаларының бір түрден екінші түрге ауысу заңдылығы туралы антикалық ойшылдардың пікірімен келіседі. Оның ұғымынша, формалардың алмасу заңдылығы төмендегідей реттелікпен өтеді. Монархия тиранияға айналады, тиранияға қарысы қастандық аристократияның жеңісіне әкеледі, аристократияның эволюциялық дамуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Италия ойшылы-Николо Макиавелли.
2.Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
КІРІСПЕ
Көне Рим ойшылы Цицерон "Мемлекет дегеніміз ортақ іс, халық игілігі, ал халық дегеніміз адамдардың көрінген бір қосындысы емес, ол көптеген адамдардың құқық мәселесі бойынша келісімі мен мүдделер бірлігінің нәтижесінде байланысқан бірігуі" дейді. "Мемлекет" сөзінің араб тілінен аудармасы "иелік ету, иелену" деген ұғымды, яғни белгілі бір аумаққа, сол аумақтағы халыққа иелік етуді білдіреді.
Мемлекеттің пайда болуы туралы әр түрлі анықтамалар немесе теориялар бар:
- теологиялық
- патриархалдық
- күштеу
- психологиялық
- материалистік (таптық) теория.
Мемлекет мынадай қызметтерді атқарады: шаруашылық жүргізу (меншік) мәселелерін реттеу (бөлу), жер бөлу, алым-салық жүйесін белгілеу, адамдардың құқықтық жағдайын белгілеу, қорғанысты қамтамасыз ету, тағы басқа мемлекет саяси ұйымдардың ішіндегі ерекше күрделісі және қуаттысы бола отырып, бүкіл қоғамды қамтып, сол қоғам атынан оның ішінде де, сыртында да өкілдік етіп, сол қоғам үшін қызмет ететін саяси ұйым. Мемлекеттің формасы дегеніміз мемлекетте билік жүргізуді ұйымдастырудың арнайы сыңарларының мәндік жиынтығы.
Мемлекттің формасы негізінде үш сынардан тұрады: Мемлекеттік басқару формасы. Мемлекеттік құрлымы.Саяси режим.
Никколо Макиавелли мемлекеттің пайда болуы жайлы өзінің пікірн айтып. Жалпы құқық саласына өзінің өлесін қосқан ұлы адам.
Италия ойшылы-Никколо Макиавелли.
Қайта өрлеу дәуірінің көрнекті өкілі буржуазиялық саяси ілімінің негізін қалаушы Никола Макиавелли саяси қайраткер, дипломат және тарихшы ретінде де кеңінен танылады. Мемлекет және құқық концепциясы тарихында оның саяси идеялары қарама-қайшылықтар мен жаңа ізденістерге толы болды. Оның мемлекет пен қоғам дамуы туралы көзқарастарын жақтаушылар мен сынаушылардың көптігі олардың бұл мәселедегі даулы айтыстары да Макиавелли еңбегінің қыр-сырын одан әрі анықтай алады.
1469 жылы 3 мамырда қала мемлекет Флоренцияның жанындағы Сан Кашано атты қалада, Бернардо ди Никколо Макиавелли атты заңгермен әелі Бартоломмеди ди Стефано Нелидің отбасында дүниеге келген. Оның екі үлкен әпкесі Примавера және Маргарита, сонымен қатар інісі Тотто болған. Оның жоғары білім алуы нәтижесінде ол латын және италиян классикасын толық меңгерген. Тит Ливи, Иосиф Флави, Цицерон, Макробидің еңбектерімен жақсы таныс болған, Ежелгі грек тілін зерттемеген, бірақ Фукидидтің, Полибийдің, Плутархтың еңбектерінің латын тіліндегі аудармасын оқыған. Осы еібектерден ол өзінің трактаттарын жазуға шабыт алған. Қаржы қиындығынан университеттегі оқуын толық аяқтай алмаған ол оқуға деген құштарлығы мен ізденісінің нәтижесінде өздігінше оқып ғылымның әртүрлі саласы бойынша терең білім алады. 1948 жылы Флоренция республикасында әртүрлі мемлекеттік істермен шұғылданады, осы дәуірдегі көрнекті саяси қайраткерлер мен жүздеседі. Саяси іс-шараларды ұйымдастыруға және өткізуге қатысады. Никколо Макиавелли 1527 жылы 22 маусым күні Флоренция қаласында дүниеден озды.
Басқа елдермен Италияның әртүрлі қала-мемлекеттерінде дипломатиялық сапармен болған Макиавелли бұл елдердің мемлекеттік басқару істерімен тереңірек танысады. Осы жылдар аралығында Н. Макиавелли үкіметтік жарлықтар мен заңдарды дайындауға қатысумен бірге мыңдаған әртүрлі деңгейдегі хаттар мен ұсыныстар жазады. Қызмет бабында үлкен тәжірибе жинақтаған ол мемлекет және саясат мәселелері жөнінде мемлекет басшысының сенімді көмекшісі және кеңесшісіне айналады.
1512 жылы Флоренция республикасының құлауына байланысты бірге бүкіл үкімет құрамымен бірге ол да қызметсіз қалады және оған қандай да бір мемлекеттік іспен айналысуына тыйым салынады. Саяси және мемлекеттік қызметтен шеттетілген ол бұдан кейінгі өмірін әдеби шығармашылыққа арнайды. 1513 жылы Патша, Тит Ливийдің бірінші онкүндігі, 1519 жылы Әскери өнер туралы, 1520 жылы Флоренция тарихы және тағы басқа еңбектерін жазады. Тарихшы Роберто Ридольфи Макиавеллиді былай суреттейді: Ол өте арық, орта бойлы адам болатын. Шашы қара, терісінің түсі ақ, басы кішкентай, беті арық, кең маңдайлы. Көздерінде от жанып тұратын.
Макивеллидің саяси құқықтық көзқарасы
Макиавеллидің мемлекет және саясат туралы іліміндегі маңызды жаңалығы саясат саласын және ғылым ретінде көрсетуге тырысу идеясы болып табылады. Бұл салада орасан зор тәжірибе жинақтаған ол саясат қоғамдық өмірдің бөлек саласы болып табылады деген қорытынды жасайды. Ол қоғамдық өмірді түрлі мақсаттары және оларды іске асырудағы мүмкіндіктері бір-біріне ұқсамайтын көптеген әлеуметтік күштер мен әрқилы мүдделердің қақтығысы ретінде қарастырады. Оның айтуынша саясат - адам еркіне бағынышты жанды қозғалыс, дауылды стихия, күштер арасындағы күрес, олардың үздіксіз қақтығысы, қайшылықтардың шешімі, өзгерістер мен қайта құрулар.
Макиавелли саяси оқиғаларға баға беру мен саясаттың аясы туралы идеяларында іс жүзіндегі саясат пен саясат теориясын қосуға ұмтылу. Оның пікірі бойынша, саясат түрлі әлеуметтік күштердің билік үшін, оны ұстап тұру және пайдалану жөніндегі күрес аймағы. Мұнда түрлі күштердің ең айлалысы және ең ұтқыры ғана жеңіске жетеді, адамгершілік саяси мақсатқа бағындырылады. Саясат пен билік аймағы-күрестің ерекше заңдары бар ортасы. Билік үшін күресте барлық құралды пайдалану заңы қарсыласты жеңу мақсатында қолданылады. Макиавеллидің бұл идеясы билік тарихын зерттеу тәжірибесінен алынған.
Саясаттың жеке билік үшін күресте әлдекімдердің құйтырқы әрекеті болатындығын одан бұрынғы ойшылдар да білген болатын. Бірақ оны алғаш рет ресми түрде қыр сырын үңіле зерттеген Макиавелли еді. Оның өмір сүрген дәуірі Италияның саяси бытыраңқылығы, өзара тартыс-таластар, жат елдік басқыншылармен күрес, шіркеудің мемлекет ісіне араласуы да оның мемлекеттігі билік жүргізуші мен оның қол астындағылардың қарым-қатынастарын зертеуге итермеледі. Оның мемлекеттік қызметтегі тәжірибесі де сол замандағы тарихи оқиғалардың шымылдық артындағы сценарийлерін, оны жасаушылар мен режиссерларын, бірінші рольді орындаушыларын, негізгі күштердің механизмдері мен тетіктерін зерттеуге, әрқилы құбылыстар мен процестерді жақсы білуі де саяси-құқықтық ойдың асыл қазынасын жасауына көмектесті.
Макиавеллидің айтуынша, әлемде теңдей дәреже шамасында қайырымдылық пен жауыздық, әділдік пен зұлымдық бар, бірақ олар бір елден екінші елге жылжи отырып, өздерінің географиялық бағытын өзгерту мүмкін. Яғни, бір елде қайырымдылық пен әділдік үстем болса, екінші елде жауыздық пен зұлымдық басым болады. Мемлекет тарихында бұл процесс әдет-ғұрып пен мінездің және басқа да факторлардың ықпалымен үнемі өзгеріп отырады. Бірақ әлемдегі жақсылық пен жамандықтың жалпы жиынтығы өзгеріссіз қалады.
Макиавеллидің саясат саласындағы ең басты еңбегі- Патша шығармасы мемлекет басындағы адамдардың ел билеуде басшылыққа алуына арналған әртүрлі кеңестер мен ұсыныстар және қағидалар берілген туында болып табылады. Ол бұл шығармасында Италияны біріктіретін директорға қажет қасиететрді ежектеп көрсетеді. Макиавелли елді біріктіру мен билік мақсатына жету үшін барлық амал-айланы қолдануға, яғни қол астындағыларды алдауға, өтірік айтуға, уәдені аяққа басуға, зұлымдыққа баруға адамдарды қырып-жоюға, қатал тәртіп пен күш қолдануға және опасыздық жасауға да болады деп үйретті. Бұл үшін, ол билеушінің бойында арыстан мен түлкінің қасиеттері қатар болуы және өтірік пен екіжүзділіктің ұлы өнерін терең меңгеруі керек деп тапты.
Оның айтуынша, билеушіде табиғат пен адамның қасиеттері қатар жинақталуы қажет. Андардың қасиеттерін айтқанда ол арыстан мен түлкінің қылықтарын үйренуге жөн сілтеді. Егер князь аңдардың әдіс-тәсілдерін үйренуге мәжбүр болса, онда олардың арасынан түлкі мен арыстанды таңдауы керек, өйткені, арыстан жыланнан, ал түлкі қасқардан қорғана алмайды. Сондықтан да жыланмен күресу үшін түлкі, ал қасқырды жеңу үшін арыстан болу керек, тек арыстан болғандар істің мәнін түсіне алмайды деп жазды Макиавелли.
Итальян ойшылының пікірінше, билеуші өз іс-әрекеттерінде дұрыс деп тапқан әдістер мен шараларды қолдана алады. Ал, бұл мақсатта бұрынғы айтылған уәделер мен анттар бұзылса, әдептілік қағидалары мен адамгершілік принциптері аяққа тапталса, азаматтық бостандық шеттетіліп ескерілмей қалса, онда тұрған ештеңеде жоқ. Билеуші оған бас ауыртып көңіл бөлмеуі керек. Өйтпеген жағдайда саясатта мақсатқа жету қиыныраққа соғады Макиавеллизм деген атқа ие болған оның бұл ілімі саясат пен билікте өз мақсатына қалай жетсең де дұрыс деген қағиданың пайда болуына әкеледі. Оның бұл көзқарастары феодалдық және буржуазиялық билеушілердің арасында кеңінен таралды. Макиавеллидің бұл ілімін қазіргі кезеде де қолданатындар бар.
Дегенмен Макиавеллиді зұлымдық пен құйтырқы саясатты ғана уағыздаушы деп түсіну қателік деп түсінуі қателік болар еді. Ол ел билеу мен саяси мақсатқа жетудің бұл әдіс-амалдарын жеке бастың мүддесі үшін емес, мемлекет, қоғам игілігі үшін, елдің тұтастығы мен бірлігі, қуаттылығы және тыныштығы үшін қолдануға кеңес береді. Ол ең алдымен өз заманының патриоты, гуманисі, адал ұлы болды. Оның теориясы, концепциясы, көзқарастары - сол дәуірдің саяси жағдайын бейнелейтін еді. Саясат саласында ол ешқашан да зорлықты, азғындықты, жақтаған жоқ. Керісінше, ол билеуші, саясаткер халықтың пікірімен санасуы керек деп есептеді. Егер саясаткер зорлыққа сүйенсе ол оның жеке мақсаты болмауы керек. Оның айтуынша, зорлықтың мақсаты қирату емес, бүліншілікті қалпына келтіру. Кез-келген зорлық әрекетті мемлекет мүддесі үшін жасалған ғана ақтауға болады.
Макиавелли саяси билікті жүзеге асырудың міндетті ережелерінің бірі қол астындағылардың сеніміне ие болу керек екендігін жақсы түсінді. Жақсы билеушінің басты қасиеттерінің бірі халық сеніміне ие бола білуі деп есптеді. Халық билеушінің билік қызметін жүргізуіне кедергі жасамауы үшін, олар билеушіге толық бағынышты болуы да қажет. Макиавеллидің айтуынша, халықты өзін толық бағынышты етудің екі жолы бар. Оның біріншісі- халықтың билеушіге деген сүйіспеншілігі, екіншіден- оның алдында қорқынышта болу. Бұның қайсысы тиімді және қолайлы деген мәселеде Макиавелли сүйіспеншілік пен қорқыныш бір мезгілде болғанда тиімді нәтиже берер еді, бірақ сүйіспеншілік қорқынышпен сіңісе алмайды, ол осылардың біреуін таңдау қажет болғанда, қорқынышты таңдау тиімдірек болады деген қорытындыға келеді.
Қол астындағыларды өзіне мүлтіксіз бағынышты ету үшін билеуші ең қатал және ауыр шараларды ғана пайдаланып қоймай, ең бастысы айламен билей білуі керек. Макиавелли қаталдық соғыс және төтенше жағдайларда ғана емес, бейбіт уақытта да қажет деп есептейді. Мысалы, мемлекеттік билік жаулары мен сатқындардың көзін жойып отыру билеушінің міндеті болып саналады. Олардың алдына билеушінің жауапкершілік міндеті болуының қажеті жоқ. Билеуші сотқа бағынышты емес.
Патша шығармасында Макиавелли билеуші қандай әдістермен мемлекетті басқара алады және билікті ұстап тұрады деген сұраққа биліктің мықты негізін қалау арқылы қол жеткізуге болады деп жауап береді. Оның айтуынша, қандай да бір мемлекет болсын, биліктің негізгі жақсы заңдар бола алмайды, мықты әскер бар жерде ғана жақсы заңдар бола алмайды, мықты әскер бар жерде ғана жақсы заңдар өмір сүре алады. Күшті мемлекет пен мықты биліктің өмір сүруі мемлекеттік басқару аппаратына да тікелей байланысты болмақ. Билеуші өзі құрған мемлекеттік аппарат арқылы ғана бүкіл елге билігін жүргізе алады. Билеуші елдегі саяси биліктің әлдебіреулердің де қолында болуына ешқашанда жол бермеуі тиіс.
Мемлекеттің басқару формалары туралы ойларында Макиавелли антикалық заманнан сақталып келе жатқан Платонның, Аристотельдің және Полийбидің еңбектерінде көрініс тапқан классификацияларды дұрыс көреді. Ол Полийбидің басқарудың үш дұрыс формасы-монархия, аристократия, демократиясын және үш дұрыс емес формасы-тирания, олигархия және охлократияны бөліп қарайды. Оның алғашқы үшеуі басқарудың жетілген, соңғы үшеуі жетілмеген формасы болып есептелінеді.
Макиавеллидің көзқарасы бойынша, мемлекеттің шын мәнінде таза күйіндегі жақсы немесе жаман формалары болмайды. Дұрыс формалар тарихи жағдайлар мен міндеттерге, оқиғаларға қатыстылығымен ғана дұрыс форма болуы мүмкін. Ол мемлекеттік басқару формаларының бір түрден екінші түрге ауысу заңдылығы туралы антикалық ойшылдардың пікірімен келіседі. Оның ұғымынша, формалардың алмасу заңдылығы төмендегідей реттелікпен өтеді. Монархия тиранияға айналады, тиранияға қарысы қастандық аристократияның жеңісіне әкеледі, аристократияның эволюциялық дамуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz