Математика ғылым тарихы

Математика тарихы
1 Көне Мысыр математикасы
2 Ежелгі Бабыл математикасы
3 Ежелгі Урарту математикасы
4 Ежелгі Грекия
5 Үндістан
6 Қытай
7 Араб математикасы
Пайдаланылған әдебиеттер

Б.з.б. 2900-шы жылдардан кейін патшаларының мазары ретінде көне мысырлықтар көптеген алып пирамидаларды тұрғыза бастаған. Пирамидалардың құрылысына қарай отырып, сол кездегі көне мысырлықтардың геометрия мен астрономияны аз білмегенін аңғаруға болады. Мысалға, пирамида табаны мен бүйір бет ауданы арасындағы қатынас пен табанындағы бұрыштарды атауға болады.
Қазіргі кездегі Көне Мысыр математикасы туралы зерттеулер негізінен, сол кездегі монахтар жазуы және руни жазуымен жазып қалдырған екі кітапқа сүйенеді: бірі Лондонда (1858 жылы ағылшын жинаушысы Райнд тауып, өз меншігіне алған, сондықтан көбінесе Райнд папирусы (жоғарғы суреттегідей) деп аталады, ол папирус б.з.б. 1700 жылға жатады, бұл Мәскеу папирусына қарағанда үлкенірек). Енді бірі Москвада сақтаулы. «Мәскеу папирусы» деп аталады. (суреттегідей)
Оны 1893 жылы ескі заттарды жинақтап сақтаушы орыс әуесқойы Голенищев сатып алған, ал 1912 жылы ол Москвадағы әсемдік өнерлер музейіне берілген. Папирус — қамыс текті өсімдік. Мысырда, Ніл өзенінің жағалауында өседі. Оның өзегін тілімдеп алып, тілімдерді қатарластра орналастырады. Олардың үстіне көлденең осындай тілімдердің екінші қабатын салады. Қысқышпен екі қабатты біріктіріп жаныштағанда тілімдерден шығатын желім сияқты шырын қабаттарды тұтастырып қағаз түріне келтіреді.
Папирустар IX-шы ғасырдан бастап мүлде қолданылмайтын болған, оның орнына қағаз пайдаланылады.
Қағаз ең алғаш бұдан 2000 жыл бұрын, Қытайда шыққан, оны Чай Лунь деген адам ойлап шығарған деп жазылады Қытай тарихнамаларында.
Қағаз жасауды қытайлардан Орталық Азия халықтары үйренген. VIII ғасырда Самарқандта қағаз өндірісі болған. Осыдан арабтар үйренген, олар арқылы Еуропаға тараған. Көне Мысырдың ертедегі әріптері сурет пішіндес әріптер болған, соңынан ретке келтіріліп демотикалық жазу пайда болған. Осы екі кітаптан басқа да кітаптар теріге, тастарға ойылып жазылған, олар қазір дүнйенің түкпір-түкпірінде сақтаулы. Екі кітаптың жазылған уақыттары шамамен б.з.б. 1850-1650-ші жылдарға сәйкес келеді.

1. A. B. Chace. The Rhind Mathematical Papyrus, Mathematical Association of America, Oberlin, 1979.
2. Қытай энциклопедиясы\математика бөлімі. 1989. Бейжиң
3. Чан бау зұң, «Қытай математика тарихы», қытайша. Жан бау зұң қатарлылар: «Сұң-юан патшалығы дәуіріндегі математикатарихынан рефераттар жинағы», қытайша. В.Д.Чистияков: «Қытай және Индия математика тарихына қатысты материалдар», орысша. Ли ян: «Қытай арифметика тарихы», қытайша. Ли ян: «Қытай математика тарихынан құрама жинақ». 5-том, Қытайша. Моризклаин: «Бұрынғы заманнан қазірге дейінгі математикалық идеиялар», қытайша
4. www.maths.kz сайтынан алынды!