Қазақстан Республикасының ұйымдармен ынтымақтастығы
1 Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық
2 Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
3 Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
4 Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
5 Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
6 Еуропа Одағымен ынтымақтастық
7 ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
8 Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
2 Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
3 Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
4 Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
5 Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
6 Еуропа Одағымен ынтымақтастық
7 ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
8 Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
Жас тәуелсіз Казақстан Республикасы үшін сыртқы саясаттағы негізгі мәселе мемлекеттер мен әлемдік қауымдастықтың оны дербес, тәуелсіз мемлекеттік құрылым ретінде тануын, оның территориялық түтастығын, халықаралық істердегі құқықтық субъектілігін тануын қамтитын легитимділік проблемасы болды. Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің 10 жылы ішінде осы түрғыда біркатар табыстарға қол жеткізді. БҰҰ-ға мүше болып қабылданды, әлемнің негізгі мемлекеттерінің барлығымен дерлік дипломатиялық байланыстар орнатты. Қазақстан Республикасының табысты легитимделуі бірқатар ішкі және сыртқы жағдайларға мүмкіндік туғызды.
Біріншіден, КСРО-ның құлауы, осы алып мемлекеттің жойылуы қазіргі кездегі әлемнің басты мемлекеттерінің үкіметтері тарапынан оң құбылыс ретінде қабылданды. КСРО құлағаннан кейінгі оның территориясында пайда болған тәуелсіз мемлекеттерді басқа мемлекеттердің үкіметтері, БҰҰ және оның құрылымдары тез арада таныды. "
Екіншіден, ел басшылығының бастамасы бойынша Казақстан Республикасы тәуелсіздігінің анық құқықтық негізі қалыптасты. 1990 жылдыңқ а з а н ы н д а Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік тәуелсіздік туралы Декларацияны қабылдады. Осы құжаттың негізгі ережелері Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық занда, 1993 жылғы Конституцияда және жалпыхалықтық референдум арқылы кабылданған 1995 жылғы Конституцияда дамытылған және нақтыланған. Осы құжаттарда Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі принциптері көрсетілген: ашықтық, бейбітшілікті жақтау, тату көршілік, тең серіктестік, қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас тарту, басқа елдердің ішкі істеріне араласпау, ядролық қарусыз ел мәртебесі, екіжақты және көпжақты келісім негізінде, сондай-ақ БҰҰ және оның құрылымдары шеңберінде қабылданған барлық халықаралық міндеттерді орындау.
Үшіншіден, Қазақстан Республикасының халықаралық беделін көтеру және оның легитимділігі экономикалық және саяси реформаларды табысты жүргізуге: қоғамдық өмірдің мемлекеттен тыс және дербес болуына, демократиялануына мүмкіндік береді. Осы экономикалық және саяси процестердің негізінде қазақстандық қоғамды консолидациялау Қазақстан Республикасын халықаралық аренаға іргелі жалпы адами құндылықтарды (нарық жүйесі және баламалы айырбас, тату көршілік және күш қолданбау, тұлғаның құқықтары мен қадір-қасиеті, хдлықаралық келісімдер нормаларының басымдығы және т.б.) танитын тең құқықты серіктес ретінде алып шықты.
Төртіншіден, әлемдік қауымдастыққа кіруде Қазақстан Республикасының ішкі саяси түрақтылығы ерекше мәнге ие болды.
Біріншіден, КСРО-ның құлауы, осы алып мемлекеттің жойылуы қазіргі кездегі әлемнің басты мемлекеттерінің үкіметтері тарапынан оң құбылыс ретінде қабылданды. КСРО құлағаннан кейінгі оның территориясында пайда болған тәуелсіз мемлекеттерді басқа мемлекеттердің үкіметтері, БҰҰ және оның құрылымдары тез арада таныды. "
Екіншіден, ел басшылығының бастамасы бойынша Казақстан Республикасы тәуелсіздігінің анық құқықтық негізі қалыптасты. 1990 жылдыңқ а з а н ы н д а Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік тәуелсіздік туралы Декларацияны қабылдады. Осы құжаттың негізгі ережелері Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық занда, 1993 жылғы Конституцияда және жалпыхалықтық референдум арқылы кабылданған 1995 жылғы Конституцияда дамытылған және нақтыланған. Осы құжаттарда Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі принциптері көрсетілген: ашықтық, бейбітшілікті жақтау, тату көршілік, тең серіктестік, қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас тарту, басқа елдердің ішкі істеріне араласпау, ядролық қарусыз ел мәртебесі, екіжақты және көпжақты келісім негізінде, сондай-ақ БҰҰ және оның құрылымдары шеңберінде қабылданған барлық халықаралық міндеттерді орындау.
Үшіншіден, Қазақстан Республикасының халықаралық беделін көтеру және оның легитимділігі экономикалық және саяси реформаларды табысты жүргізуге: қоғамдық өмірдің мемлекеттен тыс және дербес болуына, демократиялануына мүмкіндік береді. Осы экономикалық және саяси процестердің негізінде қазақстандық қоғамды консолидациялау Қазақстан Республикасын халықаралық аренаға іргелі жалпы адами құндылықтарды (нарық жүйесі және баламалы айырбас, тату көршілік және күш қолданбау, тұлғаның құқықтары мен қадір-қасиеті, хдлықаралық келісімдер нормаларының басымдығы және т.б.) танитын тең құқықты серіктес ретінде алып шықты.
Төртіншіден, әлемдік қауымдастыққа кіруде Қазақстан Республикасының ішкі саяси түрақтылығы ерекше мәнге ие болды.
1. Назарбаев Н.Ә. Туған елім – тірегім/Н.Ә. Назарбаев// -Алматы, 2001.-125 б.
2. Европейский союз и Центральная Азия - Алматы, 2000.
3. Проблемы международных отношений. Под ред. Е.А.Кузнецова. - Алматы., 1999. - С. 95
4. Елбасы: эсселер, ой-толғамдар, өлең-жырлар, сұхбаттар. –Алматы: “Ана тілі”, 1996.-544 бет.
5. Абдрахманов С. Ұрымдағы ұлан асу. ҚР. Президенті Назарбаевтың Итальян Республикасына сапары. / С. Абдрахманов // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2003. -№ 29, 6 ақпан. - Б. 1, 2.
6. Нұрсұлтан Назарбаевтың "он қадамы": "Российская газета" оқырмандарының сұрақтарына жауапты ұйымдастырған В. Дымарский // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2003. -№ 43, 22 ақпан. -С. 1,2 б.
7. Абдрахманов С.Н. Назарбаев: Қауымдастықтың қауқары қандай? Бұл сауалға ЕурАзЭҚ-тың Мәскеу форумы жауап іздеуде.
8. Абдрахманов, Ж. Қуанышбекқызы // Егемен Қазақстан. -Алматы,2003. - № 40, - 20 ақпан.
9. Сұлтанов Қ. Толғақты ой, толымды тұжырым. Н.Ә.
10. Назарбаевтың "Сындарлы он жыл" кітабын оқығанда / Қ. Сұлтанов // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2003. -№ 44, 25 ақпан. - Б. 2.
11. Нұрсұлтан Назарбаев: Түсінісу, үн қатысу жолын табайық // Егемен Қазақстан. -2003.- 25 сәуір. – Б.2.
12. Назарбаев Н. Қазақстан жолы: тұрақтылық, жаңару және өркендеу. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Рес-публикасы Парламенті 2-ші сессиясының ашылуында сөйлеген сөзі/ Н. Назарбаев // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2005. -№202, 2 қыркүйек. - Б.1,2.
13. Назарбаев Н. Бағдар айқын болса - даму жолы даңғыл. Елбасының Қарағанды облысындағы жұмыс сапары Теміртау, Шахтинск қалаларының металлург-терімен және кеншілерімен кездесулерге жалғасты/ Н. Назарбаев // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2005. – 17 маусым. - Б.1, 2.
14. Тоқаев Қ. Феномен. Саясаттың суырылған саңлағы. Дүние дегдарлары дара тұлға туралы/ Қ. Тоқаев // Егемен Қазақстан. – Алматы, 2005. -№154, 9 шілде. - Б. 2., № 155, 12 шілде. - Б.2.
15. Саясаттың суырылған саңлағы. Дүние дегдарлары дара тұлға туралы // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2005. -№155, 12 шілде. - Б.2.
16. Нұрсұлтан Назарбаев: Қазақстан қазір әлем санасатын, әлем сыйлайтын елге айналды. Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың Дүниежүзі қазақтарының үшінші құрылтайында сөйлеген сөзі/ Н. Назарбаев // Дидар. -Өскемен, 2005. -№ 98-99, 8 қазан. - Б. 1-2.
17. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа нық сеніммен// Н.Ә. Назарбаев – Астана, 2000. - 261 б.
2. Европейский союз и Центральная Азия - Алматы, 2000.
3. Проблемы международных отношений. Под ред. Е.А.Кузнецова. - Алматы., 1999. - С. 95
4. Елбасы: эсселер, ой-толғамдар, өлең-жырлар, сұхбаттар. –Алматы: “Ана тілі”, 1996.-544 бет.
5. Абдрахманов С. Ұрымдағы ұлан асу. ҚР. Президенті Назарбаевтың Итальян Республикасына сапары. / С. Абдрахманов // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2003. -№ 29, 6 ақпан. - Б. 1, 2.
6. Нұрсұлтан Назарбаевтың "он қадамы": "Российская газета" оқырмандарының сұрақтарына жауапты ұйымдастырған В. Дымарский // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2003. -№ 43, 22 ақпан. -С. 1,2 б.
7. Абдрахманов С.Н. Назарбаев: Қауымдастықтың қауқары қандай? Бұл сауалға ЕурАзЭҚ-тың Мәскеу форумы жауап іздеуде.
8. Абдрахманов, Ж. Қуанышбекқызы // Егемен Қазақстан. -Алматы,2003. - № 40, - 20 ақпан.
9. Сұлтанов Қ. Толғақты ой, толымды тұжырым. Н.Ә.
10. Назарбаевтың "Сындарлы он жыл" кітабын оқығанда / Қ. Сұлтанов // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2003. -№ 44, 25 ақпан. - Б. 2.
11. Нұрсұлтан Назарбаев: Түсінісу, үн қатысу жолын табайық // Егемен Қазақстан. -2003.- 25 сәуір. – Б.2.
12. Назарбаев Н. Қазақстан жолы: тұрақтылық, жаңару және өркендеу. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Рес-публикасы Парламенті 2-ші сессиясының ашылуында сөйлеген сөзі/ Н. Назарбаев // Егемен Қазақстан. -Алматы, 2005. -№202, 2 қыркүйек. - Б.1,2.
13. Назарбаев Н. Бағдар айқын болса - даму жолы даңғыл. Елбасының Қарағанды облысындағы жұмыс сапары Теміртау, Шахтинск қалаларының металлург-терімен және кеншілерімен кездесулерге жалғасты/ Н. Назарбаев // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2005. – 17 маусым. - Б.1, 2.
14. Тоқаев Қ. Феномен. Саясаттың суырылған саңлағы. Дүние дегдарлары дара тұлға туралы/ Қ. Тоқаев // Егемен Қазақстан. – Алматы, 2005. -№154, 9 шілде. - Б. 2., № 155, 12 шілде. - Б.2.
15. Саясаттың суырылған саңлағы. Дүние дегдарлары дара тұлға туралы // Егемен Қазақстан. - Алматы, 2005. -№155, 12 шілде. - Б.2.
16. Нұрсұлтан Назарбаев: Қазақстан қазір әлем санасатын, әлем сыйлайтын елге айналды. Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың Дүниежүзі қазақтарының үшінші құрылтайында сөйлеген сөзі/ Н. Назарбаев // Дидар. -Өскемен, 2005. -№ 98-99, 8 қазан. - Б. 1-2.
17. Назарбаев Н.Ә. Болашаққа нық сеніммен// Н.Ә. Назарбаев – Астана, 2000. - 261 б.
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты. Тәуелсіз мемлекет ретінде
Қазақстан Республикасының құрылуы мемлекеттің сыртқы саясаттағы бағдары
мәселесін алға қойды. Ол келесі проблемалық аспектілерді қамтыды:
1. Әлемдік қауымдастықтың Қазақстан Республикасын халықаралық
қатынастардың субъектісі ретінде қабылдауы.
2. Мемлекеттің сыртқы саяси қызметінің негізгі принңиптерін, оның сыртқы
саяси құндылықтары мен басымдықтарын жобалау.
3. Халықаралық қатынас субъектілерімен халықаралық байланыстарды жолға қою
және дамыту.
4. Халықаралық құқық принциптері мен нормаларын тану және игеру.
5. Халықаралық қатынастар мәдениеті: дипломатия мен дипломатиялық қызметті
қалыптастыру.
Жас тәуелсіз Казақстан Республикасы үшін сыртқы саясаттағы негізгі мәселе
мемлекеттер мен әлемдік қауымдастықтың оны дербес, тәуелсіз мемлекеттік
құрылым ретінде тануын, оның территориялық түтастығын, халықаралық
істердегі құқықтық субъектілігін тануын қамтитын легитимділік проблемасы
болды. Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің 10 жылы ішінде осы түрғыда
біркатар табыстарға қол жеткізді. БҰҰ-ға мүше болып қабылданды, әлемнің
негізгі мемлекеттерінің барлығымен дерлік дипломатиялық байланыстар
орнатты. Қазақстан Республикасының табысты легитимделуі бірқатар ішкі және
сыртқы жағдайларға мүмкіндік туғызды.
Біріншіден, КСРО-ның құлауы, осы алып мемлекеттің жойылуы қазіргі кездегі
әлемнің басты мемлекеттерінің үкіметтері тарапынан оң құбылыс ретінде
қабылданды. КСРО құлағаннан кейінгі оның территориясында пайда болған
тәуелсіз мемлекеттерді басқа мемлекеттердің үкіметтері, БҰҰ және оның
құрылымдары тез арада таныды. "
Екіншіден, ел басшылығының бастамасы бойынша Казақстан Республикасы
тәуелсіздігінің анық құқықтық негізі қалыптасты. 1990 жылдыңқ а з а н ы н д
а Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік
тәуелсіздік туралы Декларацияны қабылдады. Осы құжаттың негізгі ережелері
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық
занда, 1993 жылғы Конституцияда және жалпыхалықтық референдум арқылы
кабылданған 1995 жылғы Конституцияда дамытылған және нақтыланған. Осы
құжаттарда Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі принциптері
көрсетілген: ашықтық, бейбітшілікті жақтау, тату көршілік, тең серіктестік,
қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас тарту, басқа елдердің ішкі
істеріне араласпау, ядролық қарусыз ел мәртебесі, екіжақты және көпжақты
келісім негізінде, сондай-ақ БҰҰ және оның құрылымдары шеңберінде
қабылданған барлық халықаралық міндеттерді орындау.
Үшіншіден, Қазақстан Республикасының халықаралық беделін көтеру және оның
легитимділігі экономикалық және саяси реформаларды табысты жүргізуге:
қоғамдық өмірдің мемлекеттен тыс және дербес болуына, демократиялануына
мүмкіндік береді. Осы экономикалық және саяси процестердің негізінде
қазақстандық қоғамды консолидациялау Қазақстан Республикасын халықаралық
аренаға іргелі жалпы адами құндылықтарды (нарық жүйесі және баламалы
айырбас, тату көршілік және күш қолданбау, тұлғаның құқықтары мен қадір-
қасиеті, хдлықаралық келісімдер нормаларының басымдығы және т.б.) танитын
тең құқықты серіктес ретінде алып шықты.
Төртіншіден, әлемдік қауымдастыққа кіруде Қазақстан Республикасының ішкі
саяси түрақтылығы ерекше мәнге ие болды. Осының нәтижесінде Қазақстанды
әлеуметтік қауымдастыққа, алдыңғы қатарлы елдерге жақындататын инновациялық
мәселелерді жүзеге асыруда берік болатын елдегі әлеуметтік жағдайды
болжауға болады.
Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саяси қызметтің
нақты принциптері негізінде қызмет етуі және мүдделерін халықаралық аренада
бейнелейтін жеке сыртқы саяси құндылықтары мен басымдықтарын жобалауы
керек.Әрине, осы сыртқы саяси принциптер, құндылықтар мен басымдықтар
өлемдік қауымдастық үшін деструктивті болмауы шарт. Олар халықаралық
қатынастар принциптеріне және халықаралық құқық нормаларына қайшы келмеуі
қажет. Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретіндегі
легитимделуінде, оның негізгі сыртқы саяси принциптерін, құндылықтары мен
басымдықтарын жобалау мен дамытуда елдің алғашқы Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың көрнекті рөл атқарғандығын ескере кеткеніміз жөн.
Қазақстан Республикасы қазіргі әлемнің ірі мемлекеттерінің мүдделері
астасып жатқан күрделі геосаяси кеңістікте орналасқан. Бұл жағдай "мемлекет
басшысы мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын
айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан
өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға" (Қазақстан Республикасы
Конституциясының 40-бабы) болып табылатын ел Президентінен саяси ерік пен
бастаманы, ойластырылған және салмақты әрекетті, превентивті шешімдер мен
шараларды қабылдау қабілеттілігін талап етеді. Осы түрғыда ҚР президенті
Н.Э.Назарбаев тарапынан ұсынылған еуразиялық идеясы ерекше мәнге ие. Бұл
идея ТМД мемлекеттерінің интегративтік мүмкіндіктерін, яғни ТМД
шеңберіндегі интеграңияны, сондай-ақ экономикалық және сыртқы саяси
мүдделері еуразиялыққа жақын басқа елдердің қатыстырылуын қамтиды. Қазіргі
еуразиялық идея өркениет дамуының түйінді желілерінде мемлекеттердің жан-
жақты ынтымақтастығы үшін аса кең геосаяси кеңістікті құруды көздейді.
Еуропа мен Азияны жалғастыратын тарих және дәстүрлі көпір ретінде Қазақстан
еуропа елдерімен де, азия елдерімен де өзінің экономикалық байланыстарын
кеңейтуге кең мүмкіндіктерін алады. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
еуразиялық идеясы біздің болмысымыздың геосаяси, экономикалық, тарихи,
өлеуметтік-мәдени, этникалық шындығы болып табылады. Осы негізде ҚР үкіметі
Президенттің басшылығымен екіжақты және көпжақты келісімдерді, қазақстандық
шекараның е бойында тыныштық пен қақтығыстарды болдырмауды қамтамасыз
ететін өзімен көршілес барлық елдермен келісімшарттар жасауды қалыптастыру
бойынша белсенді саяси қызметтер атқаруда. Қазақстан еуропа елдерінің
барлығымен дерлік дипломатиялық қатынастарды жолға қоя отырып ОБСЕ, НАТО
тәрізді еуропалық мемлекетаралық ұйымдармен де байланыс орнатты.
Қазақстанның НАТО-мен біріккен жаттығулар өткізу үшін әскери бөлімдерді
дайындау бойынша жеке ынтымақтастық бағдарламасы бар. Бұл қазақстандық
әскери контингенттің БҰҰ бітімгершілік акцияларына қатыстырылуына мүмкіндік
береді. Қазақстан үшін сыртқы саяси басымдықтардың арасынан Ресеймен
мемлекетаралық байланыс ерекше мәнге ие.Ресей империясының қол астында,
одан кейінгі көпұлтты мемлекеттік құрылым КСРО-ның құрамында болған
Қазақстан тарихи және дәстүрлі түрғыда аграрлық-шикізат көзі болды,
сондықтан Орталыққа, метрополия ретіндегі Ресейге экономикалық тәуелді еді.
Осы жағдай Қазақстанның шаруашылық инфрақұрылымының Ресейге толықтай
тәуелділігінің қалыптасуына алып келді және оның салдары экономикалық
түрғыда оны Ресейге, оның ішкі проблемаларына қатыстырады. Ресейдегі
экономикалық тоқырау мен қиындықтар соған сәйкес бізде де көрініс тауып
отырады. Ресейдегі экономикалық жандану біздің экономикамызды да
қоректендіреді. Осы жағдайлардын барлығы мемлекеттің тәуелсіздігін
қамтамасыз етудің шынайы негізі — көпвекторлы сыртқы саясаттың қалыптасу
қажеттілігін тудырады. Бірақ біздің сыртқы саясатымыздың ресейлік векторы
көп позиция жағынан басымдыққа ие. Осы ахуал Қазақстан Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың әрдайым назарында және ол келісімдер, шарттар, мақсаттар
тәрізді дипломатиялық акцияларда көрінеді. Көптеген халықаралық проблемалар
бойынша Қазақстан мен Ресей біртүтас немесе жақын позиңияларда болады.
Қазақстанның сыртқы саясатында өздерінің тарихи тағдыры, этномәдени
құндылықтары бойынша туыс халықтар өмір сүретін Орталық Азия аймағы ерекше
орын алады. Бұлар түркі тілдес Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, сонымен
қатар Тәжікстан мемлекеттері. Халықтар арасында қалыптасқан осы тарихи
байланыстар, тарихтын, мәдениеттің, тілдің ортақтығы елеулі дәрежеде осы
мемлекеттерді жақындата түседі. Бұл халықаралық аренада біртұтас,
келісілген позиция түрғысынан көрінуге мүмкіндік береді. Қазақстанның
сыртқы саясатының ерекше аспектісі Кытай екендігі сөзсіз. ҚХР-мен достық,
тату көршілік қатынасты жолға қою — Қазақстан басшылығының сыртқы
саясатының аса маңызды проблемасы. Осы саладағы біздің міндеттеріміз —
Қытаймен арадағы шекараны делимитациялау, оның қауіпсіздігін қамтамасыз
ету, сауда-экономикалық шарттарға отыру, мәдени айырбасты дамыту. Қытай
—бұл жақын көршілікте түрған, тез дамып келе жатқан аса ірі этно-
демографиялық массив, ядролық держава, супердержава ретінде XXI ғасырда
халықаралық қатынастарда басты рөлдерді атқарады. Қазақстан Республикасының
басшылығы жүргізіп отырған сыртқы саясатта қазіргі әлемнің басты
мемлекеттері де назардан тыс қалмайды. АІСДІ, Германия, Англия, Франция
және басқа еуропалық мемлекеттер ең алдымен, мүмкін болатын инвесторлар мен
сауда серіктері ретінде қызықтырады, осындай қызығушылық Азияның алдыңғы
қатарлы елдері Үндістан, Жапония, Оңтүстік Корея, Пөкістан, Түркия, Иранға
да артуда. Қазақстан осы елдердің барлығымен дерлік үздіксіз дамып отырған
сыртқы саяси байланыстарды, дипломатиялық қатынастарды жолға қойды.
Қазақстан Республикасының басшылығы Ауғанстан, Таяу ШЫІҒЫС, Балқан елдері
тәрізді "дағдарысты аймақтарға" да назар аударады. Қазақстанның бұл
жерлерде жеке геосаяси мүдделері жоқ болса да, біз осы "дағдарыстық
аймақтардың" әлемге тудырып отырған қауіптілігін сезінеміз. Сыртқы саясатты
жүзеге асыруда ҚР Президешінің басшылығымен құрамына сыртқы істер
министрлігін, елшіліктер мен консулдықтарды қамтитын атқарушы орган —
дипломатиялық қызмет жұмыс жүргізеді. Қазақстан Республикасының басшылығы
қысқа мерзімнің ішінде табысты жұмыс істеп жатқан Дипломатиялық қызметті
кұра алды. Бұл Қазақстан Республикасының билік құрушы элитасы меңгерген
кәсіптік қызметгің жаңа түрі. Осы құрылымда жүмыс істеу кәсіби білікгілік
пен білімді талап етеді және бұл міндетті Қазақстан элитасы табысты түрде
атқарып отыр деп толық сеніммен айтуға болады.[1]
Қазақстанның сыртқы саясаты
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік
сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге
талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді.
Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және
экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын
халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың
аймактық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді.
Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-
қатынас құруға дайындығы оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан
шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы
тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Көптеген себептерге байланысты Орталық
Азия мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие.
Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында ipi трансұлттық
корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен қызығушылығына ие. Бұл
түсінікті де, Қазақстан Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi
мемлекет болып табылады, оған қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің
мемлекет аймактағы көшбасшы. Осы ретте еліміздің болашақта даму
мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні қазақстандық
сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия
аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-
қатынас құруга бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006 — 2007 жылдары аталмыш
мемлекеттермен және аймақтармен ей жакты байланыс едәір алға басты. Ел
мүддeciнe қатысты бірталай маңызды құжатқа қол қойылған мемлекет
басшылығының Вашингтон, Мәскеу, Брюссел, Лондон, Бейжің, Каир, Тегеран,
Ташкент, Бішкек және тағы да басқа мемлекеттердің астаналарына ресми
сапарларының қорытындылары да осыны айғақтай түсуде. Осылайша
мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi державалары мен көршілес ТМД мемлекеттepi
арасындағы стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге
болады.Мазмұны [жасыр]
1 Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық
2 Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
3 Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
4 Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
5 Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
6 Еуропа Одағымен ынтымақтастық
7 ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
8 Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
[өңдеу]
Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық
Қазіргі кезде Қазақстанның көп ғасырлар бойы туысқандық, мәдени, саяси және
экономикалык, қарым-қатынаста болып келген көршілес Орталық Азия
мемлекеттерімен ынтымақтастығы ерекше cepпін алып отыр. Аймактың ең ipi
мемлекеті ретінде ғана емес, экономикасы едәуір алға басқан Қазақстан аймақ
бойынша көршілес елдермен тығыз қарым-қатынас орнатуға қызығушылық
білдіруде. Біздің мемлекетіміздің ендігі жердегі қарқынды дамуы аталмыш
республикалармен қалыптасатын қарым-қатынаспен де тығыз байланысты. Сол
себепті Қазақстан Орта Азиялық Одақ құру идеясын алға тартып отыр. Бұл
бірлестікке Қазақстаннан баска аймактың Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан
және Түркменістан сияқты мемлекеттері де кipyi мүмкін. 2006 - 2007 жылдар
аралығында Орталық Азия мемлекеттері президенттерінің Астанаға іс-сапарлары
барысында және Қазақстан басшылығының аталмыш аймақ мемлекеттеріне ресми
сапарлары барысында мемлекетаралық саяси-экономикалық және әлеуметтік-
мәдени қарым-қатынастардың дамуына негіз болатын маңызды екі жақты
келісімдер қабылданды. Бұл құжаттар Қазақстанның көршілес мемлекеттерімен
байланысын нығайта түсіп, Орта Азиялық Одақ идеясын жүзеге асыру үшін
айтарлықтай серпін беріп отыр.
[өңдеу]
Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
Қазақстанның сыртқы саясатының басты бағыттарының бipi Ресеймен қарым-
қатынас болып табылады. Бұл мемлекетпен біздің ел көп жылдар бойы тығыз
қарым-қатынаста болып келеді. Өзара бөлісіп жатқан мемлекеттік шекараның
ұзындығының өзі 7591 шақырымға созылып жатыр. Мемлекетаралық достастық екі
бipдeй президенттің және екі ел халқының өзара тығыз байланысы арқасында
дамып отыр. Қазақстан мен Ресей арасында отын-энергетикалық кешен, көлік
және коммуникация, әскери-техникалық және қорғаныс өнеркәсібі caлалары
бойынша байланыс орныққан. Қазақстан-ресейлік қарым-қатынастың біртұтас
спектрі көптеген екі жақты құжаттар және келісімдермен реттелуде. Екі жақты
қарым-қатынаспен қоса екі бipдeй мемлекет аймақтағы әскери-саяси және
экономикалық сипаттағы көптеген аймақтық ұйымдар шеңберінде өзара белсенді
әрекеттесуде. Сөз тиегі болып отырған Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы,
Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы және
Коллективті қауіпсіздік туралы келісім Ұйымдары. 2012 жылы Қазақстан мен
Ресей өзара дипломатиялық қарым-қатынас құрғанының 20 жылдығын атап өтеді.
[өңдеу]
Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
Біздің мемлекетіміздің тағы да бір көршілес елмен қарым-қатынасы серпінді
даму үстінде. Бұл - Кытай Халық Республикасы. Жыл сайын екі ел арасындағы
тауарайналымы өсіп, экономика, мәдени-гуманитарлық ынтымактастық
салаларында көптеген ipi жобалар жүзеге асырылып отыр. Ұдайы қарым-қатынас
арқасында екі ел басшылылығының арасындағы байланыс нығайып келеді.
[өңдеу]
Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
Оған қоса Қазақстанның Америка Құрама Штаттарымен байланысы жылдан жылға
нығая түсуде. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2006 жылы
АҚШ-қа ресми сапары қазақстандық-американдық ара-қатынастың дамуына және
нығая түсуіне септік еткен маңызды шара болды. Сапар барысында екі ел
арасында болған сындарлы сұхбаттар кезінде қауіпсіздік, терроризммен күрес,
энергетикалық саладағы байланыстың дамуы және Казақстан Республикасындағы
жоғарғы технологиялық, инновациялық өндірістерді дамыту процесіне
американдық компаниялардың ат салысуы талқыланды.
[өңдеу]
Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
Қазақстанның ислам әлемімен қарым-қатынасының тереңдей түcyi турасында 2006-
2007 жылдар аралығында бұл байланыстың қарқындылығы байқалғанын атап өтуге
болады. 2007 жылы ҚР Президенті Н.Назарбаев Мысыр, Иордан, Қатар, Сирия,
Біріккен Араб Әмірліктерінде ресми сапармен болып қайты. Ал Қазақстанға
Мысыр Президенті X.Мубарак және Иордания королі Абдалла II келді. Бұның
бәрі біздің еліміздің және ислам мен араб әлемі арасындағы қарым-
қатынасының жаңа деңгейге көтерілгендігінің бірден-бір белгісі болып
табылады. Мысалға 2007 жылдың қараша айында Елбасының Сирия Араб
Республикасына ресми сапары елеулі оқиға болды. Бұл біздің ел Президентінің
араб және мұсылман әлемінде ықпалы зор Сирия мемлекетіне деген алгашқы
сапары болды. Бұл мемлекет территориясында Қазақстанның тарихына тікелей
байланысы бар ұлы ғұламалар жерленген. Олар қазақ даласынан шыққан бүгінде
Дамаскеде жерленген ұлы ғалым, ағартушы Әбу Насыр Әл-Фараби мен аты аңызға
айналған қолбасшы, әмірші Сұлтан Бейбарыс. Осы ретте тарихи және мәдени
мұраларды әрдайым сақтап, дәріптеген Қазақстанның Дамаскедегі Әл-Фараби
кесенесін салуға және Сұлтан Бейбарыстың кесенесінде жөндеу жұмыстарын
жүргізуге қаржы бөліп отырғандығы да кездейсоқтық емес. Бүгінгі күні
республикамыз әлем ауқымындағы өзекті Батыстың жетекші мемлекеттері мен
ислам әлемі арасындағы Батыс — мұсылман әлемі диалогын дамыту идеясын
алға тартып отыр, әзірше бұл сыртқы істер министрлері деңгейінде жүзеге
асуда. Қазақстан аталмыш идеяны әлем діндерін біріктірген және дінаралық
сұхбат кұруға мүмкіндік берген өзінің халықаралық тәжірибесіне сүйене
ортаға салуда. Бұған мысал мемлекетімізде 2003, 2006 және 2009 жылдарда үш
рет өткен және халықаралық деңгейде жоғары бағаға ие болған Әлем және
дәстурлі діндер басшыларының Съезі. БҰҰ Бас Ассамблеясының 62-i сессиясында
сөйлеген сезінде ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев болашақ съездің БҰҰ аясында
өткізілуі туралы ұсыныс жасады.
[өңдеу]
Еуропа Одағымен ынтымақтастық
Соңғы жылдары Казақстан Еуропа Одағына мүше елдер арасындағы қарым-қатынас
едәуір алға басты. Бұл ретте мемлекетіміздің ЕО-мен ЕО үштігі — Орталық
Азия елдері диалогы шеңберіндегі ара-қатынасын атап өту қажет. ЕО үштігі
— Орталық Азия елдері аясындағы соңғы кездесу 2007 жылдың көктемінде
Казақстан Республикасының Елордасы Астана қаласында өтті, оның барысында ЕО-
ның Орталық Азиядағы 2007-2013 жылдарға арналған стратегаясы талқыланды.
Сол жылдың 30 маусымында Берлин қаласында Еуроодақтың Орталық Азияға
қатысты Стратегиясының тұсаукесер рәсімі өтті. Демократиялық реформалар
нәтижесінде қол жеткізілген Қазақстанның саяси, экономикалық жетістіктерін
халықаралық қауымдастықтың мойындауы және әлемдегі энергетикалық
қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі біздің республиканың ықпалының өcyi
мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың ТМД Төрағасы ретінде 2006 жылы Санкт-
Петербургте өткен G-8 саммитіне қатысуға мүмкіндік берді. Саммит аясында
Н.Ә. Назарбаев әлемдік және аймактық державалардың басшыларымен кездесіп,
олармен болған сұхбат барысында екі жақты және көпсалалы ынтымақтастыққа
байланысты көптеген мәселелерді талқылады.
[өңдеу]
ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
Республиканың сыртқы саясаты стратегиясында бұрынғы кеңес кеңістігінде
болып жатқан интеграциялық процестер ерекше орынға ие. Біздің мемлекет
бұрынғы КСРО республикаларының басым бөлігін бірлестірген Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастығын сақтап, оны дамыту турасында біршама ic атқаруда.
2006 жылдың мамыр айынан бастап 2007 жылдың қазан айына дейін Қазақстан ТМД-
да төрағалық етіп Достастықтағы интеграциялық процесстердің дамуына жаңа
серпініс берді. Төраға ретінде Қазақстан ТМД ұйымының жалпы тиімділігін
арттыру мақсатында Достастықты реформалау бойынша Концепцияны жасап, ТМД
мүше басқа елдердің талқылауына салды. 2007 жылдың қазан айында Душанбеде
өткен ТМД саммиті барысында аталмыш Концепция қабылданды. 2007 жылдың
маусым айында Санкт-Петербургте өткен Достастыққа мүше мемлекеттер
басшыларының ресми емес саммитінде Қазақстан Президентінің ұсынысы
республикамыздың ТМД ұйымының қажеттілік деңгейін арттырудағы тағы да бір
айтарлық қадамы болды. Қазақстан басшысы ендігі жерде Достастық
көшбасшылары жылына бip көкейкесті мәселені қарастыруды ұсынды. Бірінші
болып ТМД мемлекеттерінің бәріне ортақ өзекті мәселе көші-қон тақырыбы
қарастырылды. Ал 2008 жылы ТМД Төрагасы ретінде Қазақстан көлік және
коммуникация мәселесін талқылауды ұсынды. Бұрыңғы кеңес кеңістігінде
экономикалық беделі жоғары Қазақстан мемлекеті Еуразиялық Экономикалық
Қауымдастыққа мүше жетекші мемлекет болып табылады. Аталмыш Ұйымға
Қазақстаннан басқа ТМД-ның бес мемлекеті мүше. Олар Ресей, Өзбекстан,
Қырғызстан, Беларусь және Тәжікстан. Біздің республикамыздың экономикалық
мүмкіндіктері мен белсенділігі бұл ұйымның даму қарқынына айтарлықтай
септік етуде.
[өңдеу]
Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
Халықаралық коғамдастықтағы еліміздің позитивті образының қалыптасуы және
оның халықаралык мәртебеге ие болуы сыртқы саясатты жүргізудегі республика
басшылығының көрегендік шешімдерімен мүмкін болды. Бұл тұрғыда ядролық
қаруды таратпау, діни экстремизмге қарсы тұру, әлем діндері арасында
толерантты қарым-қатынас құру мәселелерін атап өтуге болады. Осының
негізінде еліміз аймақтык, және ғаламдық қауіпсіздік мүддесі турасында
халықаралық аренаға өз бастамаларымен шығуға мүмкіндік алды. Мысал ретінде
Қазақстанның Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымына (ЕКЫҰ)
бұрынгы кеңес кеңістігіндегі елдердің көшбасшысы ретінде төрағалық етуге
2003 жылы өз кандидатурасын ұсынуын атап өтуге болады. Соңғы жылдары
Қазақстан осы мақсатқа қол жеткізуде тиянақтылық пен қажырлық танытты.
Төрағалыққа ұсынылған біздің мемлекетіміздің кандидатурасын Қазақстанның
халықаралық қауіпсіздік турасында сіңірген еңбегін бағалаған көптеген
мемлекеттер қолдады. Қазақстанның ЕҚЫҰ-да төрағалық етуге өз кандидатурасын
ұсынуының бір ceбeбі біздің мемлекетіміздің аталмыш ұйымды қазіргі таңда
оның кеңестігінде пайда болған әpi көбейіп келе жатқан түрлі қауіпке төтеп
бере алатын күшті, әpi тиімді ұйым ету болып табылады. Қазақстанның ЕКЫҰ
төрағалық етуге ұмтылысының қортындысы 2007 жылдың қараша айында Мадрид
қаласында өткен ЕКЫҰ-на мүше мемлекеттердің Сыртқы icтep министрлері
Кеңесінің қабылдаған шешімі болды. Бұл шешімнің нәтижесінде Қазақстан 2010
жылы ЕКЫҰ төраға болуда. Мадрид құрылтайының шешімі халықаралық
қоғамдастықтың Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде соңгы 18 жылда қол
жеткізген жетістіктерінің маңыздылығын мойындағанының бірден бір дәлелі
болып табылады. Бұл ретте Қазақстанның аталмыш халықаралық ұйымның төрағасы
ретінде халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған өзекті
мәселелерді шешу турасында бірталай ұсыныс жасай алатындығын айтып кету
керек. Қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі Қазақстанның салмақты тәжірибесі
халықаралық деңгейде үлкен қызығушылыққа ие болып келеді және де ЕКЫҰ
дамуына жағымды серпіліс беретіндігі анық. Өйткені ЕКЫҰ-на төрағалық ету -
бұл Қазақстанның Еуропа қауіпсіздігі аймақтық жүйесіне интеграциялануының,
ұйымның бас мүшелерімен жалпы еуропалық өзекті мәселелерді шешу турасындағы
тең құқықты сұхбатты жалғастыру мүмкіндігі болып табылады. Қазақстан
дипломатиясының ipi жетістіктерінің бipi Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары
жөніндегі Кеңесті (АӨСШК) жию идеясының жүзеге асқаны болып табылады.
Аталмыш идеяның Қазақстан басшысы 1992 жылдың қазанында айтқан болатын. Бұл
кезден бepi Қазақстан АӨСШК мүше мемлекеттер басшыларының саммитін 2002
және 2006 жылдары екі мәрте өткізіп үлгерді. Бұл басқосулар халықаралық
деңгейде үлкен бағаға ие болды. 2006 жылдың 17 маусымында Алматы қаласында
өткен АӨСШК II саммитінде Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік негізгі
мәселелерін форум қатысушылары біріге шешетіндігі сипатталған декларация
және де аталмыш ұйымның хатшылығы жайлы келісімге қол қойылды. Қазіргі
кезде АӨСШК-не азиялық 20 мемлекет мүше, 7 мемлекет және 3 халықаралық ұйым
бақылаушы дәрежесіне ие. Аталмыш форумның жұмысы Азиядағы тұрақтылық пен
қауіпсіздікті нығайтуға бағытталған, бұл ұйым бейбіт сұхбат және Азия
кұрлығындағы күрделі геосаясаттық мәселелерді шешу алаңына айналды. ЭСКАТО-
ға мүше 62 мемлекеттен 400-ден астам делегат қатысқан Алматы қаласында
өткен Азия мен Тынық мұхиты мемлекеттерінің Экономикалық және әлеуметтік
комиссиясының (БҰҰ ЭСКАТО) 63-i сессиясы Қазақстан мен бүкіл Орталық Азия
үшін маңызды шараға айналды. Бұндай дәрежедегі шара Орталық Азияда тұңғыш
рет өткенін атап өту қажет. Қалыптасып келе жатқан халықаралық жағдайда
халықаралық және аймактық ұйымдармен қарым-қатынасты орнату ерекше маңызға
ие болып келеді. Олардың басты қызметі қауіпсіздік саласымен байланысты.
Осындай ұйымдардың бipi Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы болып табылады (ШЫҰ).
2001 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын (ШЫҰ)
құру бастамасына ат салысты және де дәл осы ұйым аясындағы қызметі сыртқы
саясаттағы негізгі бағыттардың біріне айналды. Қазіргі кезде ШЫҰ Қазақстан,
Қырғызстан, ҚХР, Ресей, Тәжікстан және Өзбекстанның басын қосып отыр, ал
бұл ұйымдағы бақылаушы мемлекеттерге Моңғолия, Иран, Үндістан және Пәкістан
кіреді. ШЫҰ шеңберіндегі диалогарқасында Қазақстан саяси, сауда-
экономикалық және гуманитарлық салалар бойынша көптеген мәселелерді шешуге
бағытталған сындарлы сұхбат жүргізу мүмкіндігіне ие және де бұл ұйым
аясында терроризм, экстремизм және сепаратизммен күресуде күш жұмылдыру
мәселелері талқыланады. ШЫҰ саяси тұрақтылық және қауіпсіздік қамтамасыз
етудегі маңызды рөлі оны халыкаралық деңгейдегі беделді ұйымға айналуына
септік етті.
Жоғарыда айтып кеткен фактілер Қазақстанның тәуелсіздік жылдар ішінде
сыртқы саясатын белсенді жүргізетін нығайған, сенімді мемлекетке
айналғандығын көрсетіп отыр. Бұл мемлекет басшылығының сыртқы саясатты
дұрыс және тиімді жүргізуіне байланысты мүмкін болып отырғанын атап кету
керек. Экономикалық жетістіктеріміз де осыны анғартады. Тәуелсіздік
жылдарында республикаға $50 млрд. көлемінде тікелей шетелдік инвестиция
құйылған. Мемлекеттің алтынвалюта қоры тұрақты көбеюде. 1995 жылдан 2005
жылға дейін алтынвалюта қорының көлемі 9 есеге көбейіп, ҚР Статистика
жөніндегі Агенттіктің мәліметі бойынша $15 085 млн. құраған. 2002 жылдың
наурызында АҚШ Қазақстанға нарықты экономикалы мемлекет деген дәрежені
берді. Бұл республика жүргізген нарықтық реформалар жемісінің белгісі.
Бүкіләлемдік экономикалық форум жария еткен 2006-2007 жж. әлемдік
бәсекелестік индексіне сәйкес Қазақстан Ресей, Түркия мемлекеттерін озып 56
орынды иемденді. Бұл тізім бойынша ҚР Орталық-Азия мемлекеттері арасында
көшбасшы. Кеңейген экономикалық мүмкіндіктер республика алдында жаңа
сыртқысаяси мақсаттар қойып отыр. Сарапшылар көз-қарасы бойынша
Қазақстанның қарқынды дамып жатқан экономикасы тұрақтылық экспортері
ретінде бүкіл аймақ экономикасының дамуының катализаторы болуы мумкін. Бұл
ретте қазақстандықтардың зияткерлік мүмккіндігі мен мемлекеттің табиғи
байлыкқары негіз бола алады. Мұнай мен газдың үлкен қорлары бар республика
болашақта қалыптасып келе жатқан галамдық энергетикалық қауіпсіздік
жүйесінде маңызды рөл атқаратын әлемдік нарыққа көмірсутегін жеткізетін
жетекші мемлекетке айналуы әбден мүмкін.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Біз ТМД-ға аймақтық ұйым мәртебесін беру туралы концепциясын қолдаймыз
және Достастықпеносындай ұйым ретінде ынтымақтасатын боламыз. Қазақстан ТМД-
ы іс әрекетке қабілетті құрылым деп есептейді. Бұған едәуір мөлшерде
Президенттің бастамасы бойынша Мәскеуде Мемлекетаралық экономикалық
комитеттің құрылуы өз жәрдемін тигізді.
Екі жақты қатынастар деңгейінде қазіргі кезде Украина, Беларусь, Кавказ
сырқты елдерімен, сондай-ақ Балтық мемлекеттерімен ынтымақтастықты
күшейтуге күш-жігер жұмсауымыз керек. Орта Азиялық әріптестерімізбен өзара
қарым-қатынасымызды үнемі назарда ұстауға тиіспіз.Мұның барлығы Орталық
аппарат пен елшіліктердің өзара іс-әрекеттерін тығыз қажет етеді. Жаңаша
жолдар іздестіру қажет, әйтсе де бұрын қол жеткізген уағдаластықтарды
жүзеге асыру үшін барлық нәрсені жасау керек.Осы мәселенің екінші бөлігіне
қатысты айтсақ, онда бұл арада екі тарап та да: орталық ақпаратта да,
елшіліктерге де үлкен кемшіліктердің орын алғанын мойындауға тиіспіз.З 7-
бет
АҚШ - пен ынтымақтастық біз үшін жоғары дәрежедегі үлкен маңыздылығын
сақтап қала береді. Біз бұл Державамен өзара қарым-қатынасымызды, қол
жеткізген жетістіктерімізді бағалай білуге тиіспіз. ҚР Президентінің
жұмсаған күш жігерінің арқасында Қазақстан Орталық Азия аймағындағы АҚШ -
пен әріптестік деңгейіне көтерілген бірден-бір елге айналды. АҚШ-пен қол
жеткізілген уағдаластықтар мен келісімдерді тізіп шығудың қажеті жоқ қой
деп ойлаймын. Тек қана Қазақстанның сыртқы саясатында американ бағыты да
басымдылыққа ие болуға тиіс екенін атап өткім келеді. Бұл державамен
ынтымақтастық болмаса, біздің сыртқы саясатымыздың теңдестірілген сипаты
туралы айтудың ешқандай да мәні жоқ. Американ бағытындағы практикалық
жұмысты үнемі үдете түсуіміз қажет Қол қойылған келісімдерді орындау
процесін жете бақылап отыруымыз керек. 48бет
Сыртқы ісминінің ұзақа мерзімдік функционалдық міндетінің бірі Каспий
проблемасы болып табылады. Жұмыс белсенді түрде жүргізілуде. Ресей,
Әзірбайжан, Иран мен кеңесулер жүргізілуде. Жағдай барынша ойланарлық
күйде, өйткені біздің Каспиден айрылып қалу қаупі туып отыр. Бұл міндеттің
ұзақ мерзімдік екенін ескере отырып, Қазақстан айқындамасын халықаралық —
құқықтық негіздеуге күш-жігерімізді жұмылдыруымыз қажет. Ресей, Иран,
Әзірбайжандағы елшіліктеріміз өз жоспарларына осы бағыттағы жұмыстарды
енгізуге тиісті. Бұл жақта, Орталықта, Каспий проблемалары жөніндегі сектор
немесе топ құрған дұрыс.
Өйткені жарты жыл Қазақстанның Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа
қосылғаннан кейін оның халықаралық беделінің нығаюымен ерекшеленеді.
Қазақстанның бұл құжатты мерзімсіз кезеңге және сөзсіз түрде ұзарту
пайдасына айтқан пікірі көптеген мемлекеттердің пікірімен үйлеспей қалған
жоқ. Біз Ядролық Державалар тарапынан бізді қауіпсіздіктің сенімді кепілін
алуға жеткізген ядролық қарусыздану жолына бекем бел будық.
Орталық аппаратпен оның шет елдердегі мекемелерінің өзара бірлескен іс-
әрекеті туралы бір-екі ауыз айта кетейін. Бул — актуальды мәселе. Бұл
проблемалар жөнінде министрдің орынбасарлары, елшілер, Сыртқыісмині ортылқ
аппаратының нақты бағыттарының басшылары өз ойларын білдіре жатар.59бет
Тұтастай алғанда ортальіқ пен елшіліктердің өзара іс-әрекеті
қанағаттанарлық деңгейге жеті деп айта аламын. Бұларсыз Президенттің сыртқы
саяси бағытын жүзеге асыру мүмкіндігі туралы айтуда мүмкін болмас еді.
Әйтсе де әрбір іс-әрекеттегі сияқты мұнда да кемшілік болмай тұрмайды. Ол
тиісті түрде елшіліктердің ақпаратына көбінесе көңіл бөлмейтін орталық
аппараттың кінәсінен де, сондай-ақ белгілі қытай мақалында айтылғандай,
терең құдықтың ішінде отырып аспанның көлемі туралы ойлайтын жергілікті
проблемалар мен ғана шектеліп, кейде қазіргі талаптарға ілесе алмайтын
елшіліктердің кінәсінен де болып жатады.
Сондықтан да алдымьізға елшіліктер мен орталық аппарат арасындағы өзара
іскерлік әрекеттерді одан әрі қарай ньіғайту міндетін қойып отырамын.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі негізінен
протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саясат мәселелерін ол үшін орталық
шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып, өзінің тәуелсіздігін
алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық- мемлекеттік мүддесіне сай
жүргізе бастады. Ол Дүниежүзілік қауымдастыққа дербес субъект ретінде
белсене кірісуді. Мұның жарқын дәлелі - Қазақстан Республикасының БҰҰ толық
құқылы мүшесі болуы. Елімізідің Хельсинки келісіміне қосылуы, СШҚ-1
Шартына, Лиссабон хаттамасына қол қоюы және Ядролық қаруды таратпау туралы
шартқа енуі оның халықаралық еделін нығайтып, егемендігін, қауіпсіздігін
және шекараларының мызғымастығын баянды етті. Бұған АҚШ-пен "Демократиялық
серіктестік туралы партияға" қол қоюы, НАТО-ның "Бейбітшілік мүддесіндегі
серіктестік" бағдарламасына қосылуы, АҚШ, Ресей, Ұлыбритания, Франция және
Қытай сияқты ядролы державалардың Қазақстанға берген қауіпсіздік белгілері
жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына — Халықаралық валюта
қорына, бүкіл дүниежүзілік банкіге еуропалық қайта құру және даму банкісіне
енуінің маңызы зор. Сондай-ақ Еурорпалық одақпен серіктестік және
ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Еліміз Азияның он елін
біріктіретін Экономикалық ынтымақтастық ұйымына белсенді түрде жұмыс
істеуде. 610 бет
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірінші кезекте ЮНЕСКО-мен
қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байланыс жасап отыр. Оның аймағы -
ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойы көптеген елдерде ЮНЕСКО - ның демеуімен
аталып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекеті таниды, олардың 105-і мен
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Шетелдерде 26 елшілік ашылып, Алматыда
40 елшілік пен миссия, халықаральқ және ұлттық ұйымдардың 16 өкілдігі жұмыс
істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізінде өзінің қауіпсіздігін, егемендігі
мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін, мемлекетімізідің
дүниежүзілік қауымдастықка енуіне, республика ішіндегі реформаларды жузеге
асыруға, оның тиімді және өсімді экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға, барлық республика халқының құқығы мен бостандықтарын
қорғауға қолайлы жағдайлар жасау мүдделері жатыр. Ол өзінің қауіпсіздігін
қамтамасыз етуде әскери құралдарды емес, парасатты, салмақты дипломатияға
суйене отырып, саяси құралдарды пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол
халықаралық байланыстарының негізінде таяу және алыс шетелдердің бәрімен
өзара тиімді саяси-әлеуметтік, мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай мемлекеттер
ықылас білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өткен тақырыпта
айтылғандай, қызуар қазба байлықтарымыз. 1,5 млрд. тоннадан астам пайдалы
қазбалар игеріледі.
Мен орынбасарларыма бұл жұмысқа елшіліктерді тарту жолымен сыртқы
саясатының жекелеген бағыттарына жетекшілік жасаудың күшейтілуін тапсырдым.
711 бет
Дипломатиялық ұжымдарда іскерлік жағдайын нығайтудың маңыздылығын атап
өтуді қажет деп санаймын. Біз түкке тұрмайтын, ойдан шығарылған мәселелерге
назар әударуға, өзара қырқысуға және өсек аяңдарға жол беруге Үзілді-
кесілді қарсымыз, бұл мәселеде министрлік аппаратының басшыларына және
елшілерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Өзім ешқашан да шегінбейтін менің
ұстанған мұратым — ол басшылықтағы демократиялық пен талап қоюшылықты нәзік
түрде үйлестіре білу. Сыртқы ісмині - бұл осы мекемеде таяқпен орнататын,
адамның жеке басын езіп - жаншитын тәртіп болуы мүмкін емес ерекше ұйым.
Мен бас ал десе, шаш алатын, қабырғасын қақыратып, омыртқасын опыратын
тәртіпке мүлде қарсымын.
Талап қоюшылықты — диктаторлықпен ал тәртіптілікті - басшылық алдындағы
жағымпаздықпен шатастыруға болмайды. Дипломатиялық қызмет жүйесіндегі
басшылық орындарда отырғандардың барлығынан тап осындай жол ұстануын сұрар
едім.812бет
ЭЫҰ қызметінің нақты (жұмысындағы) мәселелерін министрдің орынбасарларының
біріне жүктеуді есте ұстап отырмыз. Тиісті тапсырмалар мен бейімделу іс
бағыттарын негізгі атқарушы ретінде ирандағы елшілік тағайындалады.
Азия елдерімен екі жақты қатынастарға келсек, бұл жерде Президенттің
тапсырмаларын орындау мақсатында салмақты жұмыстар жасалған. Ең алдымен
әңгіме Оңтүстік Кореямен, Индонезия, Түркиямен ең жоғары деңгейде
кездесулер ұйымдастыру туралы болып отыр. Индиямен, Пакистанмен байланыстар
күшейді. Президенттің Қытайға сапары табысты аяқталды. Пакистанның лидері
Беназир Бухутонның Қазақстанға сапарының маңызы зор болды.
Қазақстанның таяу Шығыстық саясаты үшін Израильдің сыртқы саясат
ведомсвасының басшысы, бейбітшілікті нығайту ісі үшін Нобель сыйлығына ие
болған Шимон Перестің саперы маңызы аса зор оқиға болып табылды.
Тұтасымен алғанда, таяу шығыстық бағыт белсенділікті қажет етеді. Бұл
Қазақстанның осы аймақтағы жеткіліксіз түрде танымал болғанына байланысты
сияқты. Египеттегі елшілік Қазақстан үшін Таяу Шығыстағы қазіргі бар
мүмкінділіктерге анық сәйкес жауап емес. Ақшалай қаражаттардың жжет
Орталық Азиядағы қазақстан республикасының сыртқы саясаты
К содержанию номера журнала: Вестник КАСУ №3 - 2008
Автор: Абдрахманова А.К.
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың тоғысуы – өзінің беделі мен қуатының арқасында
бүкіл әлемді өзіне қаратып дүрліктірген Кеңес Одағы ғұмырының тәмәмдануына
байланысты Орталық Азия территориясында бұрынғы кеңестік республикалардың
орнына бес егеменді мемлекеттер пайда болды – Қазақстан, Қырғызстан,
Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан. Сондықтан Орталық Азия салыстырмалы
түрде айтатын болсақ жуық арада ғана қалыптасқан халықаралық аймақ. Орталық
Азия мемлекеттері көптеген әр-түрлі аймақтық халықаралық ұйымдарымен тығыз
ықпалдастық қарым-қатынаста:
- Ресей және посткеңестік кеңістік (ТМД, Ұжымдық қауіпсіздік келісімінің
ұйымы, ЕврАзЭС);
- Еуропа (ЕҚЫҰ, ЕО);
- Мұсылман әлемі (ЭКО, ИКҰ);
- Қытай және Шығыс Азия мемлекеттері;
- Осылайша Орталық Азиядағы күштердің ара салмағын параллелограмм
бейнесінде көрсетуге болады: бірінші жағын Ресей құраса, екінші жағы Қытай,
үшіншісі Мұсылман әлемі, ал төртінші жағы Батыс еншісіне тиеді.
Орталық Азия - әлденеше уақыт алдында саяси және экономикалық
тұрақсыздықтың тұғырында тұрған аймаққа, бүгінгі таңда ірі державалардың
мемлекеттік құрылымдарының және ірі кәсіпкерлерінің қызығушылықтары артып
қана қоймай, әлемдік экономикада өзінің ерекше беделіне ие болуға елеулі
қадамдар жасап, талпыныстар білдіруде. Сонымен қатар Орталық Азияны
геосаяси тұрғысынан алып қарастырғанда, бұл аймақ еуразиялық көлік жол
тораптарының қиылысында орналасқан және кең көлемдегі көлік-коммуникация
жүйесіне ие болып отыр.
Біздің тарихи еліміз Қазақстан өзінің ұлттық тәуелсіздігін жариялағаннан
кейін тарихи Отанымыздың жерінде қазақи мемлекеттілікті дамытуға бет
алды. Қазақ ұлты қай уақыттада салыстырғанда мемлекеттікке лайық екендігін
тарих пайымдауы анық дәлелдейді. Осы орайда Қазақстан Республикасының ел
басы Н.Ә. Назарбаевтың нақыл сөзін келтіргім келеді: Ғасырлап күтіп, әзер
қол жеткен азаттықтан айырылып қалмау үшін ішкі татулықты да, сыртқы
татулықты да көздің қарашығындай сақтай білу керек деген еді [2, 75].
Әсіресе халықаралық қауымдастығының басқа алып мемлекеттерінің алдында
өзімізді тәуелсіз, егеменді терезесі тең мемлекет ретінде көрсету
қажеттілігі туындады. Біздің еліміз Еуразия аймағындағы тоғыз жолдың
түйіскен торабында орналасқан геосаяси жағынан өте маңызды территорияда
орналасқан. Бұл жағдай қазақ халқына көптеген жеңілдіктермен қатар бір
қатар жауапкершіліктерді де мойнына асады. Орталық Азия құрлығында
бейбітшілік пен тату көршілік және өзара сенім қарым-қатынастарын орнықтыру
– табысты дамудың қажетті шарты, тіпті кепілі десе де болады. Сондықтан
аймақтық сыртқы саясаттың дұрыс оңды стратегиялық жолын таңдау – бірінші
кезекте тұрған маңызды мәселелердің бірі.
Көптеген мамандардың пікірі бойынша осы Азия қақпасының кілті ретінде
Қазақстан Республикасын қарастыруға болады. Қазақстан Рес-публикасының
Орталық Азиядағы ұстанып отырған сыртқы саясатының тиімділігінің көрсеткіші
ретінде Шанхай бестігі, ЕврАзЭс, Ұжымдық қауіпсіздік келісімінің ұйымы
(ОДКБ) сияқты аймақтың ірі халықаралық ұйымдарының қызметі Қазақстанның
қатысуынсыз жүзеге аспайтынын айтуға болады.
Қазақстанның жетістіктерін халық-аралық қауымдастық қолдап, мойындап отыр.
Standart & Poor’s компаниясы елімізге оңды инвестициялық рейтингте ВВВ-ны
тағайындады [1]. Бұл дегеніміз Қазақстанның экономикасына дамыған елдер
инвестицияларының құйылуына зор мүмкіндіктер жолын ашады. Ал Еуропалық Одақ
пен Америка Құрама Штаттары Қазақстанды нарықтық экономика деп танып,
Дүние жүзілік Сауда Ұйымына мүше болуға барлық мүмкіншілігі бар деп баға
берді.
Бұл өңірдің мемлекеттері арасында әлемдік ықпалдастық үрдістеріне бай-
ланысты ең алғашқы болып өз көз-қарастары мен даму нысандарын ұсынған
Қазақстан Республикасы болып табылады. ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап
Орталық Азия аймағында болып жатқан интеграциялық үрдістердің көш-басшысы
ретінде өзінің абыройын қалыптастырып алған еді. Оған дәлел келтірсек:
1) Қазақстан Рсепубликасы халық-аралық қатынастарды екі жақты ұста-нымды
негізге алып отыр, яғни қазақ елі өзінің ұлттық рухының ерекшеліктерімен,
діни нанымдарымен және тарихи түп тамырымен мұсылман әлемінің түркітілдес
халықтарына тікелей туыстық қатысы бола тұра, сонымен қатар Қазақстан демо-
графиялық сипаты, сыртқы қатынастардағы ұстанған саяси бағыттарымен және
мемлекетті құру қағидаларымен Батысқа да қатысы барын көрсетеді.
2) Қазақстанның ішкі өнімінің жалпы мөлшері бойынша аймақтың басқа мем-
лекеттерінің осы көрсеткіштерін бірақ қо-сып алғандағы мөлшерінен екі есе
асып түседі.
3) Стихиялы түрде ғұмырын тоқ-татқан Кеңес Одағының қамқорысыз қалған
мемлекеттерге Тәуелсіз Мем-лекеттер Достастығын құру идеясын құт-қару
шеңбері ретінде ұсынуда Қазақстан Рсепубликасының идеяларының бірі еді.
4) Сонымен қатар 1994 жылы Орталық Азия аймағында Шығыстың философиясы мен
батыстың прагмматизмі ұштасқан жаңа заман адамын тәрбиелеу мақсатымен
Еуразиялық Одағын құру идеясы да Қазақстан тарапынан ұсынылып, жүзеге
асырылуда [3, 319].
5) Еліміздің халықаралық қауым-дастық алдында беделінің артуының маңызды
себебі ретінде Қазақстан Респуб-ликасы аймақта бірінші болып ядролық
қарудан бас тартты.
6) Назарбаевтың Азиядағы өзара іс-әрекет және сенім шаралары жөніндегі
Кеңесін (СВМДА) шақыру жөніндегі бастамасының жүзеге асырылуы да ауыз
толтырып айтатын жағдай.
Кеңесті шақыру жөніндегі идеяны алғаш рет ҚР Президенті Назарбаев 1992 жылы
қазанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 47 сессиясында ұсынды [4,30].
1990 жылдың басында бұл идея жаңа үн алды. Қазақстанның осы бастамасының
негізгі мазмұны оның кез келген қаты-сушыларын қорғау шарасында
қауіпсіздігін әскери қауіп-қатерлер деңгейінің шынайы төмендеуіне
бағытталған халықаралық құқықтық сипаттағы бірқатар шаралар кешенімен
кепілдік берілетін Азиядағы қауіпсіздік жүйесін құруынан тұрады.
СВМДА идеясы бірқатар азиялық мемлекеттер мен халықаралық ұйым-дардың
қолдауын тапты. Бірнеше жылдар бойы СВМДА үрдісіне Оңтүстік-Азия елдері мен
араб мемлекеттерін қоспағанда Азия мемлекеттерінің көптеген елдері
тартылды.
Қазақстан Республикасының аймақ-тық сыртқы саясаттағы ұстанған қағи-далары
бойынша Орталық Азия ең алдымен өркениетті және экономикалық түсінік
ретінде қалыптасуы тиіс. Қазақстан басты назарын аймақтық интеграция
үрдістерінің жан-жақты дамуына аудара отырып, оны жақтаушы және қолдаушы
ретінде танылады. Еліміздің ұстанған көз-қарасы бойынша аймақ мемлекеттері
көкейде мазалап жүрген мәселелерді шешуіне және еркін сауда аймағы мен
ортақ рынокты құруына бағытталған біркелкі бағыттар ұстануы қажет.
Жалпы қарастырғанда аймақтағы жағдай тұрақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты. Тәуелсіз мемлекет ретінде
Қазақстан Республикасының құрылуы мемлекеттің сыртқы саясаттағы бағдары
мәселесін алға қойды. Ол келесі проблемалық аспектілерді қамтыды:
1. Әлемдік қауымдастықтың Қазақстан Республикасын халықаралық
қатынастардың субъектісі ретінде қабылдауы.
2. Мемлекеттің сыртқы саяси қызметінің негізгі принңиптерін, оның сыртқы
саяси құндылықтары мен басымдықтарын жобалау.
3. Халықаралық қатынас субъектілерімен халықаралық байланыстарды жолға қою
және дамыту.
4. Халықаралық құқық принциптері мен нормаларын тану және игеру.
5. Халықаралық қатынастар мәдениеті: дипломатия мен дипломатиялық қызметті
қалыптастыру.
Жас тәуелсіз Казақстан Республикасы үшін сыртқы саясаттағы негізгі мәселе
мемлекеттер мен әлемдік қауымдастықтың оны дербес, тәуелсіз мемлекеттік
құрылым ретінде тануын, оның территориялық түтастығын, халықаралық
істердегі құқықтық субъектілігін тануын қамтитын легитимділік проблемасы
болды. Қазақстан Республикасы тәуелсіздіктің 10 жылы ішінде осы түрғыда
біркатар табыстарға қол жеткізді. БҰҰ-ға мүше болып қабылданды, әлемнің
негізгі мемлекеттерінің барлығымен дерлік дипломатиялық байланыстар
орнатты. Қазақстан Республикасының табысты легитимделуі бірқатар ішкі және
сыртқы жағдайларға мүмкіндік туғызды.
Біріншіден, КСРО-ның құлауы, осы алып мемлекеттің жойылуы қазіргі кездегі
әлемнің басты мемлекеттерінің үкіметтері тарапынан оң құбылыс ретінде
қабылданды. КСРО құлағаннан кейінгі оның территориясында пайда болған
тәуелсіз мемлекеттерді басқа мемлекеттердің үкіметтері, БҰҰ және оның
құрылымдары тез арада таныды. "
Екіншіден, ел басшылығының бастамасы бойынша Казақстан Республикасы
тәуелсіздігінің анық құқықтық негізі қалыптасты. 1990 жылдыңқ а з а н ы н д
а Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі мемлекеттік
тәуелсіздік туралы Декларацияны қабылдады. Осы құжаттың негізгі ережелері
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық
занда, 1993 жылғы Конституцияда және жалпыхалықтық референдум арқылы
кабылданған 1995 жылғы Конституцияда дамытылған және нақтыланған. Осы
құжаттарда Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі принциптері
көрсетілген: ашықтық, бейбітшілікті жақтау, тату көршілік, тең серіктестік,
қарулы күшті бірінші болып қолданудан бас тарту, басқа елдердің ішкі
істеріне араласпау, ядролық қарусыз ел мәртебесі, екіжақты және көпжақты
келісім негізінде, сондай-ақ БҰҰ және оның құрылымдары шеңберінде
қабылданған барлық халықаралық міндеттерді орындау.
Үшіншіден, Қазақстан Республикасының халықаралық беделін көтеру және оның
легитимділігі экономикалық және саяси реформаларды табысты жүргізуге:
қоғамдық өмірдің мемлекеттен тыс және дербес болуына, демократиялануына
мүмкіндік береді. Осы экономикалық және саяси процестердің негізінде
қазақстандық қоғамды консолидациялау Қазақстан Республикасын халықаралық
аренаға іргелі жалпы адами құндылықтарды (нарық жүйесі және баламалы
айырбас, тату көршілік және күш қолданбау, тұлғаның құқықтары мен қадір-
қасиеті, хдлықаралық келісімдер нормаларының басымдығы және т.б.) танитын
тең құқықты серіктес ретінде алып шықты.
Төртіншіден, әлемдік қауымдастыққа кіруде Қазақстан Республикасының ішкі
саяси түрақтылығы ерекше мәнге ие болды. Осының нәтижесінде Қазақстанды
әлеуметтік қауымдастыққа, алдыңғы қатарлы елдерге жақындататын инновациялық
мәселелерді жүзеге асыруда берік болатын елдегі әлеуметтік жағдайды
болжауға болады.
Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде сыртқы саяси қызметтің
нақты принциптері негізінде қызмет етуі және мүдделерін халықаралық аренада
бейнелейтін жеке сыртқы саяси құндылықтары мен басымдықтарын жобалауы
керек.Әрине, осы сыртқы саяси принциптер, құндылықтар мен басымдықтар
өлемдік қауымдастық үшін деструктивті болмауы шарт. Олар халықаралық
қатынастар принциптеріне және халықаралық құқық нормаларына қайшы келмеуі
қажет. Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет ретіндегі
легитимделуінде, оның негізгі сыртқы саяси принциптерін, құндылықтары мен
басымдықтарын жобалау мен дамытуда елдің алғашқы Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың көрнекті рөл атқарғандығын ескере кеткеніміз жөн.
Қазақстан Республикасы қазіргі әлемнің ірі мемлекеттерінің мүдделері
астасып жатқан күрделі геосаяси кеңістікте орналасқан. Бұл жағдай "мемлекет
басшысы мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын
айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан
өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға" (Қазақстан Республикасы
Конституциясының 40-бабы) болып табылатын ел Президентінен саяси ерік пен
бастаманы, ойластырылған және салмақты әрекетті, превентивті шешімдер мен
шараларды қабылдау қабілеттілігін талап етеді. Осы түрғыда ҚР президенті
Н.Э.Назарбаев тарапынан ұсынылған еуразиялық идеясы ерекше мәнге ие. Бұл
идея ТМД мемлекеттерінің интегративтік мүмкіндіктерін, яғни ТМД
шеңберіндегі интеграңияны, сондай-ақ экономикалық және сыртқы саяси
мүдделері еуразиялыққа жақын басқа елдердің қатыстырылуын қамтиды. Қазіргі
еуразиялық идея өркениет дамуының түйінді желілерінде мемлекеттердің жан-
жақты ынтымақтастығы үшін аса кең геосаяси кеңістікті құруды көздейді.
Еуропа мен Азияны жалғастыратын тарих және дәстүрлі көпір ретінде Қазақстан
еуропа елдерімен де, азия елдерімен де өзінің экономикалық байланыстарын
кеңейтуге кең мүмкіндіктерін алады. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
еуразиялық идеясы біздің болмысымыздың геосаяси, экономикалық, тарихи,
өлеуметтік-мәдени, этникалық шындығы болып табылады. Осы негізде ҚР үкіметі
Президенттің басшылығымен екіжақты және көпжақты келісімдерді, қазақстандық
шекараның е бойында тыныштық пен қақтығыстарды болдырмауды қамтамасыз
ететін өзімен көршілес барлық елдермен келісімшарттар жасауды қалыптастыру
бойынша белсенді саяси қызметтер атқаруда. Қазақстан еуропа елдерінің
барлығымен дерлік дипломатиялық қатынастарды жолға қоя отырып ОБСЕ, НАТО
тәрізді еуропалық мемлекетаралық ұйымдармен де байланыс орнатты.
Қазақстанның НАТО-мен біріккен жаттығулар өткізу үшін әскери бөлімдерді
дайындау бойынша жеке ынтымақтастық бағдарламасы бар. Бұл қазақстандық
әскери контингенттің БҰҰ бітімгершілік акцияларына қатыстырылуына мүмкіндік
береді. Қазақстан үшін сыртқы саяси басымдықтардың арасынан Ресеймен
мемлекетаралық байланыс ерекше мәнге ие.Ресей империясының қол астында,
одан кейінгі көпұлтты мемлекеттік құрылым КСРО-ның құрамында болған
Қазақстан тарихи және дәстүрлі түрғыда аграрлық-шикізат көзі болды,
сондықтан Орталыққа, метрополия ретіндегі Ресейге экономикалық тәуелді еді.
Осы жағдай Қазақстанның шаруашылық инфрақұрылымының Ресейге толықтай
тәуелділігінің қалыптасуына алып келді және оның салдары экономикалық
түрғыда оны Ресейге, оның ішкі проблемаларына қатыстырады. Ресейдегі
экономикалық тоқырау мен қиындықтар соған сәйкес бізде де көрініс тауып
отырады. Ресейдегі экономикалық жандану біздің экономикамызды да
қоректендіреді. Осы жағдайлардын барлығы мемлекеттің тәуелсіздігін
қамтамасыз етудің шынайы негізі — көпвекторлы сыртқы саясаттың қалыптасу
қажеттілігін тудырады. Бірақ біздің сыртқы саясатымыздың ресейлік векторы
көп позиция жағынан басымдыққа ие. Осы ахуал Қазақстан Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың әрдайым назарында және ол келісімдер, шарттар, мақсаттар
тәрізді дипломатиялық акцияларда көрінеді. Көптеген халықаралық проблемалар
бойынша Қазақстан мен Ресей біртүтас немесе жақын позиңияларда болады.
Қазақстанның сыртқы саясатында өздерінің тарихи тағдыры, этномәдени
құндылықтары бойынша туыс халықтар өмір сүретін Орталық Азия аймағы ерекше
орын алады. Бұлар түркі тілдес Өзбекстан, Қырғызстан, Түркіменстан, сонымен
қатар Тәжікстан мемлекеттері. Халықтар арасында қалыптасқан осы тарихи
байланыстар, тарихтын, мәдениеттің, тілдің ортақтығы елеулі дәрежеде осы
мемлекеттерді жақындата түседі. Бұл халықаралық аренада біртұтас,
келісілген позиция түрғысынан көрінуге мүмкіндік береді. Қазақстанның
сыртқы саясатының ерекше аспектісі Кытай екендігі сөзсіз. ҚХР-мен достық,
тату көршілік қатынасты жолға қою — Қазақстан басшылығының сыртқы
саясатының аса маңызды проблемасы. Осы саладағы біздің міндеттеріміз —
Қытаймен арадағы шекараны делимитациялау, оның қауіпсіздігін қамтамасыз
ету, сауда-экономикалық шарттарға отыру, мәдени айырбасты дамыту. Қытай
—бұл жақын көршілікте түрған, тез дамып келе жатқан аса ірі этно-
демографиялық массив, ядролық держава, супердержава ретінде XXI ғасырда
халықаралық қатынастарда басты рөлдерді атқарады. Қазақстан Республикасының
басшылығы жүргізіп отырған сыртқы саясатта қазіргі әлемнің басты
мемлекеттері де назардан тыс қалмайды. АІСДІ, Германия, Англия, Франция
және басқа еуропалық мемлекеттер ең алдымен, мүмкін болатын инвесторлар мен
сауда серіктері ретінде қызықтырады, осындай қызығушылық Азияның алдыңғы
қатарлы елдері Үндістан, Жапония, Оңтүстік Корея, Пөкістан, Түркия, Иранға
да артуда. Қазақстан осы елдердің барлығымен дерлік үздіксіз дамып отырған
сыртқы саяси байланыстарды, дипломатиялық қатынастарды жолға қойды.
Қазақстан Республикасының басшылығы Ауғанстан, Таяу ШЫІҒЫС, Балқан елдері
тәрізді "дағдарысты аймақтарға" да назар аударады. Қазақстанның бұл
жерлерде жеке геосаяси мүдделері жоқ болса да, біз осы "дағдарыстық
аймақтардың" әлемге тудырып отырған қауіптілігін сезінеміз. Сыртқы саясатты
жүзеге асыруда ҚР Президешінің басшылығымен құрамына сыртқы істер
министрлігін, елшіліктер мен консулдықтарды қамтитын атқарушы орган —
дипломатиялық қызмет жұмыс жүргізеді. Қазақстан Республикасының басшылығы
қысқа мерзімнің ішінде табысты жұмыс істеп жатқан Дипломатиялық қызметті
кұра алды. Бұл Қазақстан Республикасының билік құрушы элитасы меңгерген
кәсіптік қызметгің жаңа түрі. Осы құрылымда жүмыс істеу кәсіби білікгілік
пен білімді талап етеді және бұл міндетті Қазақстан элитасы табысты түрде
атқарып отыр деп толық сеніммен айтуға болады.[1]
Қазақстанның сыртқы саясаты
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік
сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге
талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді.
Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және
экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын
халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың
аймактық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді.
Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-
қатынас құруға дайындығы оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан
шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы
тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Көптеген себептерге байланысты Орталық
Азия мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие.
Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында ipi трансұлттық
корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен қызығушылығына ие. Бұл
түсінікті де, Қазақстан Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi
мемлекет болып табылады, оған қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің
мемлекет аймактағы көшбасшы. Осы ретте еліміздің болашақта даму
мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні қазақстандық
сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия
аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-
қатынас құруга бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006 — 2007 жылдары аталмыш
мемлекеттермен және аймақтармен ей жакты байланыс едәір алға басты. Ел
мүддeciнe қатысты бірталай маңызды құжатқа қол қойылған мемлекет
басшылығының Вашингтон, Мәскеу, Брюссел, Лондон, Бейжің, Каир, Тегеран,
Ташкент, Бішкек және тағы да басқа мемлекеттердің астаналарына ресми
сапарларының қорытындылары да осыны айғақтай түсуде. Осылайша
мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi державалары мен көршілес ТМД мемлекеттepi
арасындағы стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге
болады.Мазмұны [жасыр]
1 Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық
2 Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
3 Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
4 Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
5 Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
6 Еуропа Одағымен ынтымақтастық
7 ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
8 Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
[өңдеу]
Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастық
Қазіргі кезде Қазақстанның көп ғасырлар бойы туысқандық, мәдени, саяси және
экономикалык, қарым-қатынаста болып келген көршілес Орталық Азия
мемлекеттерімен ынтымақтастығы ерекше cepпін алып отыр. Аймактың ең ipi
мемлекеті ретінде ғана емес, экономикасы едәуір алға басқан Қазақстан аймақ
бойынша көршілес елдермен тығыз қарым-қатынас орнатуға қызығушылық
білдіруде. Біздің мемлекетіміздің ендігі жердегі қарқынды дамуы аталмыш
республикалармен қалыптасатын қарым-қатынаспен де тығыз байланысты. Сол
себепті Қазақстан Орта Азиялық Одақ құру идеясын алға тартып отыр. Бұл
бірлестікке Қазақстаннан баска аймактың Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан
және Түркменістан сияқты мемлекеттері де кipyi мүмкін. 2006 - 2007 жылдар
аралығында Орталық Азия мемлекеттері президенттерінің Астанаға іс-сапарлары
барысында және Қазақстан басшылығының аталмыш аймақ мемлекеттеріне ресми
сапарлары барысында мемлекетаралық саяси-экономикалық және әлеуметтік-
мәдени қарым-қатынастардың дамуына негіз болатын маңызды екі жақты
келісімдер қабылданды. Бұл құжаттар Қазақстанның көршілес мемлекеттерімен
байланысын нығайта түсіп, Орта Азиялық Одақ идеясын жүзеге асыру үшін
айтарлықтай серпін беріп отыр.
[өңдеу]
Ресей Федерациясымен ынтымақтастық
Қазақстанның сыртқы саясатының басты бағыттарының бipi Ресеймен қарым-
қатынас болып табылады. Бұл мемлекетпен біздің ел көп жылдар бойы тығыз
қарым-қатынаста болып келеді. Өзара бөлісіп жатқан мемлекеттік шекараның
ұзындығының өзі 7591 шақырымға созылып жатыр. Мемлекетаралық достастық екі
бipдeй президенттің және екі ел халқының өзара тығыз байланысы арқасында
дамып отыр. Қазақстан мен Ресей арасында отын-энергетикалық кешен, көлік
және коммуникация, әскери-техникалық және қорғаныс өнеркәсібі caлалары
бойынша байланыс орныққан. Қазақстан-ресейлік қарым-қатынастың біртұтас
спектрі көптеген екі жақты құжаттар және келісімдермен реттелуде. Екі жақты
қарым-қатынаспен қоса екі бipдeй мемлекет аймақтағы әскери-саяси және
экономикалық сипаттағы көптеген аймақтық ұйымдар шеңберінде өзара белсенді
әрекеттесуде. Сөз тиегі болып отырған Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы,
Еуразиялық Экономикалық Қауымдастығы, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы және
Коллективті қауіпсіздік туралы келісім Ұйымдары. 2012 жылы Қазақстан мен
Ресей өзара дипломатиялық қарым-қатынас құрғанының 20 жылдығын атап өтеді.
[өңдеу]
Кытай Халық Республикасымен ынтымақтастық
Біздің мемлекетіміздің тағы да бір көршілес елмен қарым-қатынасы серпінді
даму үстінде. Бұл - Кытай Халық Республикасы. Жыл сайын екі ел арасындағы
тауарайналымы өсіп, экономика, мәдени-гуманитарлық ынтымактастық
салаларында көптеген ipi жобалар жүзеге асырылып отыр. Ұдайы қарым-қатынас
арқасында екі ел басшылылығының арасындағы байланыс нығайып келеді.
[өңдеу]
Америка Құрама Штаттарымен ынтымақтастық
Оған қоса Қазақстанның Америка Құрама Штаттарымен байланысы жылдан жылға
нығая түсуде. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2006 жылы
АҚШ-қа ресми сапары қазақстандық-американдық ара-қатынастың дамуына және
нығая түсуіне септік еткен маңызды шара болды. Сапар барысында екі ел
арасында болған сындарлы сұхбаттар кезінде қауіпсіздік, терроризммен күрес,
энергетикалық саладағы байланыстың дамуы және Казақстан Республикасындағы
жоғарғы технологиялық, инновациялық өндірістерді дамыту процесіне
американдық компаниялардың ат салысуы талқыланды.
[өңдеу]
Мұсылман елдерімен ынтымақтастық
Қазақстанның ислам әлемімен қарым-қатынасының тереңдей түcyi турасында 2006-
2007 жылдар аралығында бұл байланыстың қарқындылығы байқалғанын атап өтуге
болады. 2007 жылы ҚР Президенті Н.Назарбаев Мысыр, Иордан, Қатар, Сирия,
Біріккен Араб Әмірліктерінде ресми сапармен болып қайты. Ал Қазақстанға
Мысыр Президенті X.Мубарак және Иордания королі Абдалла II келді. Бұның
бәрі біздің еліміздің және ислам мен араб әлемі арасындағы қарым-
қатынасының жаңа деңгейге көтерілгендігінің бірден-бір белгісі болып
табылады. Мысалға 2007 жылдың қараша айында Елбасының Сирия Араб
Республикасына ресми сапары елеулі оқиға болды. Бұл біздің ел Президентінің
араб және мұсылман әлемінде ықпалы зор Сирия мемлекетіне деген алгашқы
сапары болды. Бұл мемлекет территориясында Қазақстанның тарихына тікелей
байланысы бар ұлы ғұламалар жерленген. Олар қазақ даласынан шыққан бүгінде
Дамаскеде жерленген ұлы ғалым, ағартушы Әбу Насыр Әл-Фараби мен аты аңызға
айналған қолбасшы, әмірші Сұлтан Бейбарыс. Осы ретте тарихи және мәдени
мұраларды әрдайым сақтап, дәріптеген Қазақстанның Дамаскедегі Әл-Фараби
кесенесін салуға және Сұлтан Бейбарыстың кесенесінде жөндеу жұмыстарын
жүргізуге қаржы бөліп отырғандығы да кездейсоқтық емес. Бүгінгі күні
республикамыз әлем ауқымындағы өзекті Батыстың жетекші мемлекеттері мен
ислам әлемі арасындағы Батыс — мұсылман әлемі диалогын дамыту идеясын
алға тартып отыр, әзірше бұл сыртқы істер министрлері деңгейінде жүзеге
асуда. Қазақстан аталмыш идеяны әлем діндерін біріктірген және дінаралық
сұхбат кұруға мүмкіндік берген өзінің халықаралық тәжірибесіне сүйене
ортаға салуда. Бұған мысал мемлекетімізде 2003, 2006 және 2009 жылдарда үш
рет өткен және халықаралық деңгейде жоғары бағаға ие болған Әлем және
дәстурлі діндер басшыларының Съезі. БҰҰ Бас Ассамблеясының 62-i сессиясында
сөйлеген сезінде ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев болашақ съездің БҰҰ аясында
өткізілуі туралы ұсыныс жасады.
[өңдеу]
Еуропа Одағымен ынтымақтастық
Соңғы жылдары Казақстан Еуропа Одағына мүше елдер арасындағы қарым-қатынас
едәуір алға басты. Бұл ретте мемлекетіміздің ЕО-мен ЕО үштігі — Орталық
Азия елдері диалогы шеңберіндегі ара-қатынасын атап өту қажет. ЕО үштігі
— Орталық Азия елдері аясындағы соңғы кездесу 2007 жылдың көктемінде
Казақстан Республикасының Елордасы Астана қаласында өтті, оның барысында ЕО-
ның Орталық Азиядағы 2007-2013 жылдарға арналған стратегаясы талқыланды.
Сол жылдың 30 маусымында Берлин қаласында Еуроодақтың Орталық Азияға
қатысты Стратегиясының тұсаукесер рәсімі өтті. Демократиялық реформалар
нәтижесінде қол жеткізілген Қазақстанның саяси, экономикалық жетістіктерін
халықаралық қауымдастықтың мойындауы және әлемдегі энергетикалық
қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі біздің республиканың ықпалының өcyi
мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың ТМД Төрағасы ретінде 2006 жылы Санкт-
Петербургте өткен G-8 саммитіне қатысуға мүмкіндік берді. Саммит аясында
Н.Ә. Назарбаев әлемдік және аймактық державалардың басшыларымен кездесіп,
олармен болған сұхбат барысында екі жақты және көпсалалы ынтымақтастыққа
байланысты көптеген мәселелерді талқылады.
[өңдеу]
ТМД мемлекеттерімен интеграциялық процестері
Республиканың сыртқы саясаты стратегиясында бұрынғы кеңес кеңістігінде
болып жатқан интеграциялық процестер ерекше орынға ие. Біздің мемлекет
бұрынғы КСРО республикаларының басым бөлігін бірлестірген Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастығын сақтап, оны дамыту турасында біршама ic атқаруда.
2006 жылдың мамыр айынан бастап 2007 жылдың қазан айына дейін Қазақстан ТМД-
да төрағалық етіп Достастықтағы интеграциялық процесстердің дамуына жаңа
серпініс берді. Төраға ретінде Қазақстан ТМД ұйымының жалпы тиімділігін
арттыру мақсатында Достастықты реформалау бойынша Концепцияны жасап, ТМД
мүше басқа елдердің талқылауына салды. 2007 жылдың қазан айында Душанбеде
өткен ТМД саммиті барысында аталмыш Концепция қабылданды. 2007 жылдың
маусым айында Санкт-Петербургте өткен Достастыққа мүше мемлекеттер
басшыларының ресми емес саммитінде Қазақстан Президентінің ұсынысы
республикамыздың ТМД ұйымының қажеттілік деңгейін арттырудағы тағы да бір
айтарлық қадамы болды. Қазақстан басшысы ендігі жерде Достастық
көшбасшылары жылына бip көкейкесті мәселені қарастыруды ұсынды. Бірінші
болып ТМД мемлекеттерінің бәріне ортақ өзекті мәселе көші-қон тақырыбы
қарастырылды. Ал 2008 жылы ТМД Төрагасы ретінде Қазақстан көлік және
коммуникация мәселесін талқылауды ұсынды. Бұрыңғы кеңес кеңістігінде
экономикалық беделі жоғары Қазақстан мемлекеті Еуразиялық Экономикалық
Қауымдастыққа мүше жетекші мемлекет болып табылады. Аталмыш Ұйымға
Қазақстаннан басқа ТМД-ның бес мемлекеті мүше. Олар Ресей, Өзбекстан,
Қырғызстан, Беларусь және Тәжікстан. Біздің республикамыздың экономикалық
мүмкіндіктері мен белсенділігі бұл ұйымның даму қарқынына айтарлықтай
септік етуде.
[өңдеу]
Халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық
Халықаралық коғамдастықтағы еліміздің позитивті образының қалыптасуы және
оның халықаралык мәртебеге ие болуы сыртқы саясатты жүргізудегі республика
басшылығының көрегендік шешімдерімен мүмкін болды. Бұл тұрғыда ядролық
қаруды таратпау, діни экстремизмге қарсы тұру, әлем діндері арасында
толерантты қарым-қатынас құру мәселелерін атап өтуге болады. Осының
негізінде еліміз аймақтык, және ғаламдық қауіпсіздік мүддесі турасында
халықаралық аренаға өз бастамаларымен шығуға мүмкіндік алды. Мысал ретінде
Қазақстанның Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымына (ЕКЫҰ)
бұрынгы кеңес кеңістігіндегі елдердің көшбасшысы ретінде төрағалық етуге
2003 жылы өз кандидатурасын ұсынуын атап өтуге болады. Соңғы жылдары
Қазақстан осы мақсатқа қол жеткізуде тиянақтылық пен қажырлық танытты.
Төрағалыққа ұсынылған біздің мемлекетіміздің кандидатурасын Қазақстанның
халықаралық қауіпсіздік турасында сіңірген еңбегін бағалаған көптеген
мемлекеттер қолдады. Қазақстанның ЕҚЫҰ-да төрағалық етуге өз кандидатурасын
ұсынуының бір ceбeбі біздің мемлекетіміздің аталмыш ұйымды қазіргі таңда
оның кеңестігінде пайда болған әpi көбейіп келе жатқан түрлі қауіпке төтеп
бере алатын күшті, әpi тиімді ұйым ету болып табылады. Қазақстанның ЕКЫҰ
төрағалық етуге ұмтылысының қортындысы 2007 жылдың қараша айында Мадрид
қаласында өткен ЕКЫҰ-на мүше мемлекеттердің Сыртқы icтep министрлері
Кеңесінің қабылдаған шешімі болды. Бұл шешімнің нәтижесінде Қазақстан 2010
жылы ЕКЫҰ төраға болуда. Мадрид құрылтайының шешімі халықаралық
қоғамдастықтың Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде соңгы 18 жылда қол
жеткізген жетістіктерінің маңыздылығын мойындағанының бірден бір дәлелі
болып табылады. Бұл ретте Қазақстанның аталмыш халықаралық ұйымның төрағасы
ретінде халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған өзекті
мәселелерді шешу турасында бірталай ұсыныс жасай алатындығын айтып кету
керек. Қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі Қазақстанның салмақты тәжірибесі
халықаралық деңгейде үлкен қызығушылыққа ие болып келеді және де ЕКЫҰ
дамуына жағымды серпіліс беретіндігі анық. Өйткені ЕКЫҰ-на төрағалық ету -
бұл Қазақстанның Еуропа қауіпсіздігі аймақтық жүйесіне интеграциялануының,
ұйымның бас мүшелерімен жалпы еуропалық өзекті мәселелерді шешу турасындағы
тең құқықты сұхбатты жалғастыру мүмкіндігі болып табылады. Қазақстан
дипломатиясының ipi жетістіктерінің бipi Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары
жөніндегі Кеңесті (АӨСШК) жию идеясының жүзеге асқаны болып табылады.
Аталмыш идеяның Қазақстан басшысы 1992 жылдың қазанында айтқан болатын. Бұл
кезден бepi Қазақстан АӨСШК мүше мемлекеттер басшыларының саммитін 2002
және 2006 жылдары екі мәрте өткізіп үлгерді. Бұл басқосулар халықаралық
деңгейде үлкен бағаға ие болды. 2006 жылдың 17 маусымында Алматы қаласында
өткен АӨСШК II саммитінде Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік негізгі
мәселелерін форум қатысушылары біріге шешетіндігі сипатталған декларация
және де аталмыш ұйымның хатшылығы жайлы келісімге қол қойылды. Қазіргі
кезде АӨСШК-не азиялық 20 мемлекет мүше, 7 мемлекет және 3 халықаралық ұйым
бақылаушы дәрежесіне ие. Аталмыш форумның жұмысы Азиядағы тұрақтылық пен
қауіпсіздікті нығайтуға бағытталған, бұл ұйым бейбіт сұхбат және Азия
кұрлығындағы күрделі геосаясаттық мәселелерді шешу алаңына айналды. ЭСКАТО-
ға мүше 62 мемлекеттен 400-ден астам делегат қатысқан Алматы қаласында
өткен Азия мен Тынық мұхиты мемлекеттерінің Экономикалық және әлеуметтік
комиссиясының (БҰҰ ЭСКАТО) 63-i сессиясы Қазақстан мен бүкіл Орталық Азия
үшін маңызды шараға айналды. Бұндай дәрежедегі шара Орталық Азияда тұңғыш
рет өткенін атап өту қажет. Қалыптасып келе жатқан халықаралық жағдайда
халықаралық және аймактық ұйымдармен қарым-қатынасты орнату ерекше маңызға
ие болып келеді. Олардың басты қызметі қауіпсіздік саласымен байланысты.
Осындай ұйымдардың бipi Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы болып табылады (ШЫҰ).
2001 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын (ШЫҰ)
құру бастамасына ат салысты және де дәл осы ұйым аясындағы қызметі сыртқы
саясаттағы негізгі бағыттардың біріне айналды. Қазіргі кезде ШЫҰ Қазақстан,
Қырғызстан, ҚХР, Ресей, Тәжікстан және Өзбекстанның басын қосып отыр, ал
бұл ұйымдағы бақылаушы мемлекеттерге Моңғолия, Иран, Үндістан және Пәкістан
кіреді. ШЫҰ шеңберіндегі диалогарқасында Қазақстан саяси, сауда-
экономикалық және гуманитарлық салалар бойынша көптеген мәселелерді шешуге
бағытталған сындарлы сұхбат жүргізу мүмкіндігіне ие және де бұл ұйым
аясында терроризм, экстремизм және сепаратизммен күресуде күш жұмылдыру
мәселелері талқыланады. ШЫҰ саяси тұрақтылық және қауіпсіздік қамтамасыз
етудегі маңызды рөлі оны халыкаралық деңгейдегі беделді ұйымға айналуына
септік етті.
Жоғарыда айтып кеткен фактілер Қазақстанның тәуелсіздік жылдар ішінде
сыртқы саясатын белсенді жүргізетін нығайған, сенімді мемлекетке
айналғандығын көрсетіп отыр. Бұл мемлекет басшылығының сыртқы саясатты
дұрыс және тиімді жүргізуіне байланысты мүмкін болып отырғанын атап кету
керек. Экономикалық жетістіктеріміз де осыны анғартады. Тәуелсіздік
жылдарында республикаға $50 млрд. көлемінде тікелей шетелдік инвестиция
құйылған. Мемлекеттің алтынвалюта қоры тұрақты көбеюде. 1995 жылдан 2005
жылға дейін алтынвалюта қорының көлемі 9 есеге көбейіп, ҚР Статистика
жөніндегі Агенттіктің мәліметі бойынша $15 085 млн. құраған. 2002 жылдың
наурызында АҚШ Қазақстанға нарықты экономикалы мемлекет деген дәрежені
берді. Бұл республика жүргізген нарықтық реформалар жемісінің белгісі.
Бүкіләлемдік экономикалық форум жария еткен 2006-2007 жж. әлемдік
бәсекелестік индексіне сәйкес Қазақстан Ресей, Түркия мемлекеттерін озып 56
орынды иемденді. Бұл тізім бойынша ҚР Орталық-Азия мемлекеттері арасында
көшбасшы. Кеңейген экономикалық мүмкіндіктер республика алдында жаңа
сыртқысаяси мақсаттар қойып отыр. Сарапшылар көз-қарасы бойынша
Қазақстанның қарқынды дамып жатқан экономикасы тұрақтылық экспортері
ретінде бүкіл аймақ экономикасының дамуының катализаторы болуы мумкін. Бұл
ретте қазақстандықтардың зияткерлік мүмккіндігі мен мемлекеттің табиғи
байлыкқары негіз бола алады. Мұнай мен газдың үлкен қорлары бар республика
болашақта қалыптасып келе жатқан галамдық энергетикалық қауіпсіздік
жүйесінде маңызды рөл атқаратын әлемдік нарыққа көмірсутегін жеткізетін
жетекші мемлекетке айналуы әбден мүмкін.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Біз ТМД-ға аймақтық ұйым мәртебесін беру туралы концепциясын қолдаймыз
және Достастықпеносындай ұйым ретінде ынтымақтасатын боламыз. Қазақстан ТМД-
ы іс әрекетке қабілетті құрылым деп есептейді. Бұған едәуір мөлшерде
Президенттің бастамасы бойынша Мәскеуде Мемлекетаралық экономикалық
комитеттің құрылуы өз жәрдемін тигізді.
Екі жақты қатынастар деңгейінде қазіргі кезде Украина, Беларусь, Кавказ
сырқты елдерімен, сондай-ақ Балтық мемлекеттерімен ынтымақтастықты
күшейтуге күш-жігер жұмсауымыз керек. Орта Азиялық әріптестерімізбен өзара
қарым-қатынасымызды үнемі назарда ұстауға тиіспіз.Мұның барлығы Орталық
аппарат пен елшіліктердің өзара іс-әрекеттерін тығыз қажет етеді. Жаңаша
жолдар іздестіру қажет, әйтсе де бұрын қол жеткізген уағдаластықтарды
жүзеге асыру үшін барлық нәрсені жасау керек.Осы мәселенің екінші бөлігіне
қатысты айтсақ, онда бұл арада екі тарап та да: орталық ақпаратта да,
елшіліктерге де үлкен кемшіліктердің орын алғанын мойындауға тиіспіз.З 7-
бет
АҚШ - пен ынтымақтастық біз үшін жоғары дәрежедегі үлкен маңыздылығын
сақтап қала береді. Біз бұл Державамен өзара қарым-қатынасымызды, қол
жеткізген жетістіктерімізді бағалай білуге тиіспіз. ҚР Президентінің
жұмсаған күш жігерінің арқасында Қазақстан Орталық Азия аймағындағы АҚШ -
пен әріптестік деңгейіне көтерілген бірден-бір елге айналды. АҚШ-пен қол
жеткізілген уағдаластықтар мен келісімдерді тізіп шығудың қажеті жоқ қой
деп ойлаймын. Тек қана Қазақстанның сыртқы саясатында американ бағыты да
басымдылыққа ие болуға тиіс екенін атап өткім келеді. Бұл державамен
ынтымақтастық болмаса, біздің сыртқы саясатымыздың теңдестірілген сипаты
туралы айтудың ешқандай да мәні жоқ. Американ бағытындағы практикалық
жұмысты үнемі үдете түсуіміз қажет Қол қойылған келісімдерді орындау
процесін жете бақылап отыруымыз керек. 48бет
Сыртқы ісминінің ұзақа мерзімдік функционалдық міндетінің бірі Каспий
проблемасы болып табылады. Жұмыс белсенді түрде жүргізілуде. Ресей,
Әзірбайжан, Иран мен кеңесулер жүргізілуде. Жағдай барынша ойланарлық
күйде, өйткені біздің Каспиден айрылып қалу қаупі туып отыр. Бұл міндеттің
ұзақ мерзімдік екенін ескере отырып, Қазақстан айқындамасын халықаралық —
құқықтық негіздеуге күш-жігерімізді жұмылдыруымыз қажет. Ресей, Иран,
Әзірбайжандағы елшіліктеріміз өз жоспарларына осы бағыттағы жұмыстарды
енгізуге тиісті. Бұл жақта, Орталықта, Каспий проблемалары жөніндегі сектор
немесе топ құрған дұрыс.
Өйткені жарты жыл Қазақстанның Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа
қосылғаннан кейін оның халықаралық беделінің нығаюымен ерекшеленеді.
Қазақстанның бұл құжатты мерзімсіз кезеңге және сөзсіз түрде ұзарту
пайдасына айтқан пікірі көптеген мемлекеттердің пікірімен үйлеспей қалған
жоқ. Біз Ядролық Державалар тарапынан бізді қауіпсіздіктің сенімді кепілін
алуға жеткізген ядролық қарусыздану жолына бекем бел будық.
Орталық аппаратпен оның шет елдердегі мекемелерінің өзара бірлескен іс-
әрекеті туралы бір-екі ауыз айта кетейін. Бул — актуальды мәселе. Бұл
проблемалар жөнінде министрдің орынбасарлары, елшілер, Сыртқыісмині ортылқ
аппаратының нақты бағыттарының басшылары өз ойларын білдіре жатар.59бет
Тұтастай алғанда ортальіқ пен елшіліктердің өзара іс-әрекеті
қанағаттанарлық деңгейге жеті деп айта аламын. Бұларсыз Президенттің сыртқы
саяси бағытын жүзеге асыру мүмкіндігі туралы айтуда мүмкін болмас еді.
Әйтсе де әрбір іс-әрекеттегі сияқты мұнда да кемшілік болмай тұрмайды. Ол
тиісті түрде елшіліктердің ақпаратына көбінесе көңіл бөлмейтін орталық
аппараттың кінәсінен де, сондай-ақ белгілі қытай мақалында айтылғандай,
терең құдықтың ішінде отырып аспанның көлемі туралы ойлайтын жергілікті
проблемалар мен ғана шектеліп, кейде қазіргі талаптарға ілесе алмайтын
елшіліктердің кінәсінен де болып жатады.
Сондықтан да алдымьізға елшіліктер мен орталық аппарат арасындағы өзара
іскерлік әрекеттерді одан әрі қарай ньіғайту міндетін қойып отырамын.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі негізінен
протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саясат мәселелерін ол үшін орталық
шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып, өзінің тәуелсіздігін
алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық- мемлекеттік мүддесіне сай
жүргізе бастады. Ол Дүниежүзілік қауымдастыққа дербес субъект ретінде
белсене кірісуді. Мұның жарқын дәлелі - Қазақстан Республикасының БҰҰ толық
құқылы мүшесі болуы. Елімізідің Хельсинки келісіміне қосылуы, СШҚ-1
Шартына, Лиссабон хаттамасына қол қоюы және Ядролық қаруды таратпау туралы
шартқа енуі оның халықаралық еделін нығайтып, егемендігін, қауіпсіздігін
және шекараларының мызғымастығын баянды етті. Бұған АҚШ-пен "Демократиялық
серіктестік туралы партияға" қол қоюы, НАТО-ның "Бейбітшілік мүддесіндегі
серіктестік" бағдарламасына қосылуы, АҚШ, Ресей, Ұлыбритания, Франция және
Қытай сияқты ядролы державалардың Қазақстанға берген қауіпсіздік белгілері
жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына — Халықаралық валюта
қорына, бүкіл дүниежүзілік банкіге еуропалық қайта құру және даму банкісіне
енуінің маңызы зор. Сондай-ақ Еурорпалық одақпен серіктестік және
ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Еліміз Азияның он елін
біріктіретін Экономикалық ынтымақтастық ұйымына белсенді түрде жұмыс
істеуде. 610 бет
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірінші кезекте ЮНЕСКО-мен
қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байланыс жасап отыр. Оның аймағы -
ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойы көптеген елдерде ЮНЕСКО - ның демеуімен
аталып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекеті таниды, олардың 105-і мен
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Шетелдерде 26 елшілік ашылып, Алматыда
40 елшілік пен миссия, халықаральқ және ұлттық ұйымдардың 16 өкілдігі жұмыс
істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізінде өзінің қауіпсіздігін, егемендігі
мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін, мемлекетімізідің
дүниежүзілік қауымдастықка енуіне, республика ішіндегі реформаларды жузеге
асыруға, оның тиімді және өсімді экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға, барлық республика халқының құқығы мен бостандықтарын
қорғауға қолайлы жағдайлар жасау мүдделері жатыр. Ол өзінің қауіпсіздігін
қамтамасыз етуде әскери құралдарды емес, парасатты, салмақты дипломатияға
суйене отырып, саяси құралдарды пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол
халықаралық байланыстарының негізінде таяу және алыс шетелдердің бәрімен
өзара тиімді саяси-әлеуметтік, мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай мемлекеттер
ықылас білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өткен тақырыпта
айтылғандай, қызуар қазба байлықтарымыз. 1,5 млрд. тоннадан астам пайдалы
қазбалар игеріледі.
Мен орынбасарларыма бұл жұмысқа елшіліктерді тарту жолымен сыртқы
саясатының жекелеген бағыттарына жетекшілік жасаудың күшейтілуін тапсырдым.
711 бет
Дипломатиялық ұжымдарда іскерлік жағдайын нығайтудың маңыздылығын атап
өтуді қажет деп санаймын. Біз түкке тұрмайтын, ойдан шығарылған мәселелерге
назар әударуға, өзара қырқысуға және өсек аяңдарға жол беруге Үзілді-
кесілді қарсымыз, бұл мәселеде министрлік аппаратының басшыларына және
елшілерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Өзім ешқашан да шегінбейтін менің
ұстанған мұратым — ол басшылықтағы демократиялық пен талап қоюшылықты нәзік
түрде үйлестіре білу. Сыртқы ісмині - бұл осы мекемеде таяқпен орнататын,
адамның жеке басын езіп - жаншитын тәртіп болуы мүмкін емес ерекше ұйым.
Мен бас ал десе, шаш алатын, қабырғасын қақыратып, омыртқасын опыратын
тәртіпке мүлде қарсымын.
Талап қоюшылықты — диктаторлықпен ал тәртіптілікті - басшылық алдындағы
жағымпаздықпен шатастыруға болмайды. Дипломатиялық қызмет жүйесіндегі
басшылық орындарда отырғандардың барлығынан тап осындай жол ұстануын сұрар
едім.812бет
ЭЫҰ қызметінің нақты (жұмысындағы) мәселелерін министрдің орынбасарларының
біріне жүктеуді есте ұстап отырмыз. Тиісті тапсырмалар мен бейімделу іс
бағыттарын негізгі атқарушы ретінде ирандағы елшілік тағайындалады.
Азия елдерімен екі жақты қатынастарға келсек, бұл жерде Президенттің
тапсырмаларын орындау мақсатында салмақты жұмыстар жасалған. Ең алдымен
әңгіме Оңтүстік Кореямен, Индонезия, Түркиямен ең жоғары деңгейде
кездесулер ұйымдастыру туралы болып отыр. Индиямен, Пакистанмен байланыстар
күшейді. Президенттің Қытайға сапары табысты аяқталды. Пакистанның лидері
Беназир Бухутонның Қазақстанға сапарының маңызы зор болды.
Қазақстанның таяу Шығыстық саясаты үшін Израильдің сыртқы саясат
ведомсвасының басшысы, бейбітшілікті нығайту ісі үшін Нобель сыйлығына ие
болған Шимон Перестің саперы маңызы аса зор оқиға болып табылды.
Тұтасымен алғанда, таяу шығыстық бағыт белсенділікті қажет етеді. Бұл
Қазақстанның осы аймақтағы жеткіліксіз түрде танымал болғанына байланысты
сияқты. Египеттегі елшілік Қазақстан үшін Таяу Шығыстағы қазіргі бар
мүмкінділіктерге анық сәйкес жауап емес. Ақшалай қаражаттардың жжет
Орталық Азиядағы қазақстан республикасының сыртқы саясаты
К содержанию номера журнала: Вестник КАСУ №3 - 2008
Автор: Абдрахманова А.К.
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың тоғысуы – өзінің беделі мен қуатының арқасында
бүкіл әлемді өзіне қаратып дүрліктірген Кеңес Одағы ғұмырының тәмәмдануына
байланысты Орталық Азия территориясында бұрынғы кеңестік республикалардың
орнына бес егеменді мемлекеттер пайда болды – Қазақстан, Қырғызстан,
Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан. Сондықтан Орталық Азия салыстырмалы
түрде айтатын болсақ жуық арада ғана қалыптасқан халықаралық аймақ. Орталық
Азия мемлекеттері көптеген әр-түрлі аймақтық халықаралық ұйымдарымен тығыз
ықпалдастық қарым-қатынаста:
- Ресей және посткеңестік кеңістік (ТМД, Ұжымдық қауіпсіздік келісімінің
ұйымы, ЕврАзЭС);
- Еуропа (ЕҚЫҰ, ЕО);
- Мұсылман әлемі (ЭКО, ИКҰ);
- Қытай және Шығыс Азия мемлекеттері;
- Осылайша Орталық Азиядағы күштердің ара салмағын параллелограмм
бейнесінде көрсетуге болады: бірінші жағын Ресей құраса, екінші жағы Қытай,
үшіншісі Мұсылман әлемі, ал төртінші жағы Батыс еншісіне тиеді.
Орталық Азия - әлденеше уақыт алдында саяси және экономикалық
тұрақсыздықтың тұғырында тұрған аймаққа, бүгінгі таңда ірі державалардың
мемлекеттік құрылымдарының және ірі кәсіпкерлерінің қызығушылықтары артып
қана қоймай, әлемдік экономикада өзінің ерекше беделіне ие болуға елеулі
қадамдар жасап, талпыныстар білдіруде. Сонымен қатар Орталық Азияны
геосаяси тұрғысынан алып қарастырғанда, бұл аймақ еуразиялық көлік жол
тораптарының қиылысында орналасқан және кең көлемдегі көлік-коммуникация
жүйесіне ие болып отыр.
Біздің тарихи еліміз Қазақстан өзінің ұлттық тәуелсіздігін жариялағаннан
кейін тарихи Отанымыздың жерінде қазақи мемлекеттілікті дамытуға бет
алды. Қазақ ұлты қай уақыттада салыстырғанда мемлекеттікке лайық екендігін
тарих пайымдауы анық дәлелдейді. Осы орайда Қазақстан Республикасының ел
басы Н.Ә. Назарбаевтың нақыл сөзін келтіргім келеді: Ғасырлап күтіп, әзер
қол жеткен азаттықтан айырылып қалмау үшін ішкі татулықты да, сыртқы
татулықты да көздің қарашығындай сақтай білу керек деген еді [2, 75].
Әсіресе халықаралық қауымдастығының басқа алып мемлекеттерінің алдында
өзімізді тәуелсіз, егеменді терезесі тең мемлекет ретінде көрсету
қажеттілігі туындады. Біздің еліміз Еуразия аймағындағы тоғыз жолдың
түйіскен торабында орналасқан геосаяси жағынан өте маңызды территорияда
орналасқан. Бұл жағдай қазақ халқына көптеген жеңілдіктермен қатар бір
қатар жауапкершіліктерді де мойнына асады. Орталық Азия құрлығында
бейбітшілік пен тату көршілік және өзара сенім қарым-қатынастарын орнықтыру
– табысты дамудың қажетті шарты, тіпті кепілі десе де болады. Сондықтан
аймақтық сыртқы саясаттың дұрыс оңды стратегиялық жолын таңдау – бірінші
кезекте тұрған маңызды мәселелердің бірі.
Көптеген мамандардың пікірі бойынша осы Азия қақпасының кілті ретінде
Қазақстан Республикасын қарастыруға болады. Қазақстан Рес-публикасының
Орталық Азиядағы ұстанып отырған сыртқы саясатының тиімділігінің көрсеткіші
ретінде Шанхай бестігі, ЕврАзЭс, Ұжымдық қауіпсіздік келісімінің ұйымы
(ОДКБ) сияқты аймақтың ірі халықаралық ұйымдарының қызметі Қазақстанның
қатысуынсыз жүзеге аспайтынын айтуға болады.
Қазақстанның жетістіктерін халық-аралық қауымдастық қолдап, мойындап отыр.
Standart & Poor’s компаниясы елімізге оңды инвестициялық рейтингте ВВВ-ны
тағайындады [1]. Бұл дегеніміз Қазақстанның экономикасына дамыған елдер
инвестицияларының құйылуына зор мүмкіндіктер жолын ашады. Ал Еуропалық Одақ
пен Америка Құрама Штаттары Қазақстанды нарықтық экономика деп танып,
Дүние жүзілік Сауда Ұйымына мүше болуға барлық мүмкіншілігі бар деп баға
берді.
Бұл өңірдің мемлекеттері арасында әлемдік ықпалдастық үрдістеріне бай-
ланысты ең алғашқы болып өз көз-қарастары мен даму нысандарын ұсынған
Қазақстан Республикасы болып табылады. ХХ ғасырдың 90 жылдарынан бастап
Орталық Азия аймағында болып жатқан интеграциялық үрдістердің көш-басшысы
ретінде өзінің абыройын қалыптастырып алған еді. Оған дәлел келтірсек:
1) Қазақстан Рсепубликасы халық-аралық қатынастарды екі жақты ұста-нымды
негізге алып отыр, яғни қазақ елі өзінің ұлттық рухының ерекшеліктерімен,
діни нанымдарымен және тарихи түп тамырымен мұсылман әлемінің түркітілдес
халықтарына тікелей туыстық қатысы бола тұра, сонымен қатар Қазақстан демо-
графиялық сипаты, сыртқы қатынастардағы ұстанған саяси бағыттарымен және
мемлекетті құру қағидаларымен Батысқа да қатысы барын көрсетеді.
2) Қазақстанның ішкі өнімінің жалпы мөлшері бойынша аймақтың басқа мем-
лекеттерінің осы көрсеткіштерін бірақ қо-сып алғандағы мөлшерінен екі есе
асып түседі.
3) Стихиялы түрде ғұмырын тоқ-татқан Кеңес Одағының қамқорысыз қалған
мемлекеттерге Тәуелсіз Мем-лекеттер Достастығын құру идеясын құт-қару
шеңбері ретінде ұсынуда Қазақстан Рсепубликасының идеяларының бірі еді.
4) Сонымен қатар 1994 жылы Орталық Азия аймағында Шығыстың философиясы мен
батыстың прагмматизмі ұштасқан жаңа заман адамын тәрбиелеу мақсатымен
Еуразиялық Одағын құру идеясы да Қазақстан тарапынан ұсынылып, жүзеге
асырылуда [3, 319].
5) Еліміздің халықаралық қауым-дастық алдында беделінің артуының маңызды
себебі ретінде Қазақстан Респуб-ликасы аймақта бірінші болып ядролық
қарудан бас тартты.
6) Назарбаевтың Азиядағы өзара іс-әрекет және сенім шаралары жөніндегі
Кеңесін (СВМДА) шақыру жөніндегі бастамасының жүзеге асырылуы да ауыз
толтырып айтатын жағдай.
Кеңесті шақыру жөніндегі идеяны алғаш рет ҚР Президенті Назарбаев 1992 жылы
қазанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 47 сессиясында ұсынды [4,30].
1990 жылдың басында бұл идея жаңа үн алды. Қазақстанның осы бастамасының
негізгі мазмұны оның кез келген қаты-сушыларын қорғау шарасында
қауіпсіздігін әскери қауіп-қатерлер деңгейінің шынайы төмендеуіне
бағытталған халықаралық құқықтық сипаттағы бірқатар шаралар кешенімен
кепілдік берілетін Азиядағы қауіпсіздік жүйесін құруынан тұрады.
СВМДА идеясы бірқатар азиялық мемлекеттер мен халықаралық ұйым-дардың
қолдауын тапты. Бірнеше жылдар бойы СВМДА үрдісіне Оңтүстік-Азия елдері мен
араб мемлекеттерін қоспағанда Азия мемлекеттерінің көптеген елдері
тартылды.
Қазақстан Республикасының аймақ-тық сыртқы саясаттағы ұстанған қағи-далары
бойынша Орталық Азия ең алдымен өркениетті және экономикалық түсінік
ретінде қалыптасуы тиіс. Қазақстан басты назарын аймақтық интеграция
үрдістерінің жан-жақты дамуына аудара отырып, оны жақтаушы және қолдаушы
ретінде танылады. Еліміздің ұстанған көз-қарасы бойынша аймақ мемлекеттері
көкейде мазалап жүрген мәселелерді шешуіне және еркін сауда аймағы мен
ортақ рынокты құруына бағытталған біркелкі бағыттар ұстануы қажет.
Жалпы қарастырғанда аймақтағы жағдай тұрақты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz