XIV -XV ғ.ғ ортағасырлық мемлекеттер

1. Көк Орда және Ақ Орда мемлекеттері
2. Моғолстан мемлекеті
3. Көшпелі өзбектер мемлекеті
4. Ноғай Ордасы
5. Сібір хандығы

Қазақстан тарихында ХIV-XV ғғ. айрықша орын алады: бұл кезде әр алуан түріктілді және монғол тілді этникалық топтардан қазақ халқының өзінің құрылу процесі аяқталып, оның мемлекеттігі жергілікті этникалық негізде қалпына келтіріледі. Монғол ұлыстары құрамына зорлықпен енгізілген халықтар мен елдердің, облыстардың дербес дамуы жолындағы күресі, олардың ішкі өміріндегі өзгерістер Алтын Орда мен Шағатай ұрпақтары мемлекетінің азып-тозып ыдырау процесін тездетеді, моғол өктемдігі орнағаннан кейін Қаақстан территориясы осынау екі мемлекет құрамына кірген еді. Монғол жаулаушылығының тым ауыр эканомикалық зардабы бірте-бірте жойылып, жөнделе бастайды. Қазақстанның оңтүстігіндегі егіншілік кәсібі, қалда өмірі, қолөнер өндірісі, оңтүстік-шығыстағы жер өндеп, егін салу қайтй туып, өркен жаяды, мал саны көбейеді. Орталық Қаақстан мен Жетісу далалық аудандарының Қазақстан оңтүстігі мен Орта Азияның көгалды аймақтарымен жүргізетін сауда байланыстары қалпына келтіріледі. Қоғамдық қарым-қатынастар дамуында да бірсыпыра алға басушылық байқалады
Манғол дәуірінен соң осы аймақ халқының саяси өмірінің дамуы жергілікті этникалық негізде пайда болған бірнеше мемлекеттік құрылымның оңашалануы арқылы өтеді: олар Ақ орда, Моғолстан, Әбілхайыр хандығы, Ноғай Ордасы, Ақсақ Темір мемлекеті.
Ақ Орданың кемеліне келіп толысқан шағы XIVғ. екінші жартысы, бірақ оның территорисы Алтын Ордаға тәуелділігі әлсіреуіне орай, бірте-бірте кеңейіп қалыптасады. Орда Ежен ұлысына әуелгі кезде Жетісудің солтүстік-шығыс бөлігі, Ертіс өңірі, Ұлытау мен Кентауға дейінгі дала кіреді. XIVғ. Орда Ежен ұрапғы билеушілерінің өкімі Шайбани ұлысына да яғни қазіргі Қазақстанның күллі жеріне жүрген, оған тек Шағатай мемлекетінде, сосын Моғолстан құрамында болған Жетісу ғана енбеген.Енді Ақ Орда саяси орталығы Қазақстанның оңтүстігіне көшеді де, Сығанақ қаласы астана болады. Осы оқиғаға байланысты мемлекеттің аты өзгерген ұқсайды: бірқатар зерттеушілер Қазақстан жеріндегі осы бір мемлекетті Көк Орда деп атайды. Тегі, Орда Ежен иелігінің аты бастапқы кезде Көк Орда, ал Шайбани ұлысы –Ақ Орда деп аталады.XIVғ.соңынан бастап Ақ Орда жері, сол сияқты Өзбек ұлысы деп аталады.
Ақ Орданың отырықшы аудандарында жерді шартты түрде иелену мен жеке меншіктің түрлері толығынан анықтады.Көшпелі аудандарда мал жеке меншік деп саналып және сол қыруар мал дала алпауыттарының қолында жинақталып тұрған жағдайда, жайылымдық жер қауымдық иелігінде деп қанша айтылған мен өріс-қонысты еркін билеуге хұқы бар текті бай бағландар сол жердің нағыз қожасына айналды. Деректерде Ақ Орда елінде ақсүйектер жер иеленушілігінің инджу, милк, сойтұрғал сияқты түрлері болғаны және тарзандық сый-тарту да белгілі болғаны айтылады.Қатардағы көшпелілер мен жер иеленушілерді қанау түрлерінің кейбірі дерек беттеріне де түсіріледі ,мәселен,Ақ Орданың еңбекші халқы хандар мен ақсүйектер пайдасына күпшір, зекет, тағар тәрізді салықтар төлеп, әр-түрлі парыз-қарыздарды да өтеп тұрған. Соғыстар мен қырқыстар халық бұқарасының хал-ақуалын қиындата түседі. Мемлекетті Орда Ежен ұрпағынан шыққан хан басқарады.
Ақ Орданың саяси тарихы бірінші кезеңде Шығыс Дешті Қыпшақ жерін Алтын Орданың билігінен азат ету жолындағы ұзақ күреспен өтеді ,кейінірек Ақ Орда хандары Алтын Орда ісіне араласып кетеді,ал өз тарихының соңғы түйінді кезінде Мәуереннахр билеушісі Әмір Темір мен Темір ұрпақтарының басқыншылығына қарсы күреседі.Алтын Ордаға сырттай тәуелді болудан бұлар XIVғ. орта кезінде Ерзен хан мен Мүбәрак қожа (1320-1344жж.) тұсында ғағн біржолата құтылады. Ақ Орда XIVғ.60-70жж.билік құрған Орыс хан кезінде кәдімгідей нығаяды. Темір жаулаушылығына қарсы күрестің негізгі ауыр салмағы соған түседі.
XIVғ.соңғы ширегінде және XVғ. бас кезінде, көрші Моғолстан мемлекеті сияқты, Ақ Орда да Әмір Темір әскерінің шапқыншылығына әлденеше рет ұшырайды.