Ауыл шаруашлығындағы ұжымдастыру – Қазақстандағы шаруалар қасіреті

1. Ұжымдастыру жоспары
2. Қазақстандағы сол уақыттағы әлеуметтік. экономикалық жағдай.
3. Ұжымдастыру барысындағы асыра . сілтеу
4. Ұжымдастырудың зардаптары

Қазақстандағы тоталитарлық жүйенің орнауы 1925 жылы күзде өлкелік партия басшысы болып тағайындалған Ф.Голощекинмен тығыз байланысты. Ол Москвадан Қызылордаға келісіммен ауылдарда Кеңес үкіметі жоқ, тек бай үстемдігі бар деп жариялады. Аз уақыт өткен соң Голощекин өз идеясын жариялады: «Мен біздің ауылдардың «Кіші қазан революциясынан» өту қажеттігін қолдаймын. Ауылдағы экономикалық жағдайды өзгерту керек. Байға қарсы топтық күресте кедейге көмек керек, егер бұл азамат соғысы болса, біз оны қолдаймыз». «Кіші қазан» ресейлік орталықтың үкіметтің қазақ зиялы қауымын, қазақ халқын басып жаншып, қырып жою үшін жасаған саясаты деп тануға болады. Ал, Голощекин болса сол шовинистік саясаттың қанды қолшоқпары. Академик М.Қозыбаев Голощекиннің саяси портретін аша отырып, келесі жағдайды көрсетті:
1. «Қазақ ауылында революциялық қайта құру жоқ» деген ұғыммен Голощекин Қазақстанда сегіз жыл бойы «Кіші қазан» саясатын жүзеге асыруға күш салды.
2. Көшпелі малшы өмір салтының объективті заңдылықтарын белгілі бір шаралар көмегімен, қазақтардың тұрмыстық дағдысы ретінде тез арада ұмыттырып отырықшылыққа көшіруді негіздеуге ұмтылды.
3. Көшпелілерді отырықшылыққа өткізу үрдісі құрбандықсыз жүзеге аспайды деген теорияны негіздеді.
4. Экстенсивті мал шаруашылығын үстем елді жоғары дкңгейдегі қоғамдық дамуға өткізгенде мал басының қысқаруы объективті заңдылық болып табылады дегенді ойлап тапты.
5. Қазақстанның даму деңгейінің Одақ дамуынан ешбір айырмашылығы жоқ деген пікірді қалыптастыруға әрекеттенді, бұдан шығатын қорытынды Республикада социализм құру кезінде ескертуге қажетті ешбір ерекшелік жоқ. Мұндай теориялық база оған өлкеде жоғарғы қарқынды ұжымдастыруды қалыптастыру үшін қажет болды.
6. Голощекин қайта құру кезінде, әсіресе ауыл жағдайында жартылай феодалдық өндіріс қатынастарының күйреу уақытында «жоғары деңгейдегі таптық күрес болмай қоймайды» деген сталиндік теория пікірін ұстанды.
7. Қазақ коммунистерін ол үш топқа бөлді:
Біріншісі - ешбір тәрбиелік шараларға зеректік білдірмейтін, түзетілмейтін, сондықтан да жаңа қоғамды қалыптастыруда пайдалану үшін қажеті жоқ. Ұлтшыл - уклонистер.
Екіншісі – саяси жағдайға байланысты түр түсін өзгертіп отыратын хамелеондар.
Үшінші топ – барлық жіберілген қателіктердің жауапкершілігін тек қана Голощекинге артуға ұмтылатындар.
Сондықтан да олар ғасырлар бойы қалыптасқан шаруашылықты бұзуға қарсы шыққан қазақ коммунистерін, Сталин қолдауына сүйеніп, ұлтшылдар деп айыптап қудалады. 1926 жылы өзінде «ұлтшыл-уклонизм» айыбы С.Садуақасовқа, С.Қожановқа тағылды. С.Сейфуллин, М.Мырзағалиев, С.Меңдешев және т.б. қудалауға алынды. 1927-1929 жж. аралығында олардың көбі республикадан тыс жерлерге жер аударылды. 1928 ж. аяғында Ж.Султанов, С.Садуақасов, Ж..Мыңбаев қызметінен босатылды. 1928 жылдың ағында Голощекиннің саяси қарсыластарын қамауға алу басталды. Партиялық оппоненттерден кейін кезек ұлттық интеллигенцияға келді. Көрнекті қазақ әдебиетшісі, публицист, ағартушылары, елдің рухани көсемдері А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, М.Дулатов, Ж.Аймауытов т.б. қарсы қудалау әрекеттері басталды. Екі жыл өткен соң Т.Тынышбаев, Х.Досмұхамбетов, К.Досмұхамедов және т.б. қамауға алынды. Ұлттың рухани басшылары жойылды, құдайға сенушілер қудаланып, барлық мешіт, медреселер жабылып тасталды. Қазақстандағы оппозицияны түгелдей жойған Голощекин енді өзінің Кіші қазан идеясын жүзеге асыра бастады. 1926-1927 жж. егіншілік және жайылымдық жерлерді бөлу жүзеге асты. Келесі адым ірі байлар мүлігін тәркілеп, оларды жанұясымен бірге жер аудару болды. 1928 жылы 27 тамызда қазақ ОАК мен қазақ ХКК бірігіп «Бай шаруашылықтарын тәркілеу» жайлы шешім қабылданды. Осы жылдың 13 қыркүйегінде «тәркілеуге қарсы әрекеті үшін қылмыстың жауапкершілігі және ерекше бай және жартылай феодалдарды жер аудару» жайлы шешім қабылданды. 700 шаруашылықтың малы мен мүлкін тәркілеу бекітілді. Салықтық ауырпашылықты күшейте түсті. Айта кетер жай, бай шаруаларға қысым жасау саясаты тек қана Қазақстанға емес Кеңес үкіметінің республикаларына, барлық мемлекеттерге тән. Кеңес үкіметі өзінің ең басты мақсаты индустрияландыруды жүргізу деп санады. Бұған қаржылық экономиканың аграрлық саласы беру қажет болды. Жеке меншіктегі мал мен жерге сүйенген дәстүрлі шаруашылықтар қысқы уақытта қажетті қаржыны жинай алмады. Сондықтан да 20-жылдардың аяғында большевиктер ұжымдық шаруашылық жүйесін қалыптастыруға бағыт ұстады, өндіріс өнімі құралынан өндіріс өнімін бөлуден шаруа толық аластатылды. Жеке меншікке қарсы күрес Совет үкіметінің басты нысанасына айналды.

1.Абилев А.К., Евдокимов В.В. “Казахстан в древности”, Караганды 1991.
2.Учебное пособие по истории Казахстана А.1992
3.Аманжол Күзембайұлы. “История дореволюционного Казахстана”, А.1992.
4.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін.Төрт томдық, І том. А.1992.
5.Қазақстан тарихы.Очерк: А.1993.
6.Кляшторный С.Г.,Султанов Г.И. “Kaзахстан, летопись трех тысячилетий”,А.1992.