Индустрияландыру: жүргізілуі, қарқыны, аумағы

1. Индустрияландыруға бағыт алудағы қиыншылықтар.
2. Индустрияландыруды жүзеге асыру.
3. Индустрияландыру саясаттындағы кемшіліктер.
4. Индустрияландырудың Қазақстандағы ерекшелігі.

Қазақстанды индустрияландыру жөнінде сөз еткенде оның Ресей тарихымен етене байланысын айту керек. Бірінші бесжылдықта Қазақстанда негізінен екі сала: тау кен және ауылшаруашылығы. Әсіресе, мал өнімдерін еңдеу өндірісі дамыды. Шикізатты тасымалдау үшін темір жол желілері салына бастады.
Қазақстанда елді индустрияландыру қарсаңында реснубликада әлеуметтік-экономикалық жағдай өте ауыр жағдайда болған. 307 мемлекет мүлкіне айналдырылған кәсіпорынның 250-і жүмыс істемейді. Егістік жердін көлемі кысқарады. Мал басы 29,9 миллионнап 16,3 миллионға кемиді. Соғыс қимылдарынан әсіресе өндіріс орындары зиян шекті. Ірі өндіріс орындарынан жалмы өнімі 1920 жылы 1913 жылмен салыстырғанда 2 есе азайды. Өндіріс орнындағы өндіріс құралдары, мұнай өндіру 4 есе қысқарды. Көптеген кен шығаратын жер және көмір шахталарын су басқан еді немесс олар электр энергаясының бұзылуынан және құрал-жабдықтарының жетіспеуінен жұмыс істемеді. Жол қатынастары (транспорт) әсіресе темір жол қатынасы өте қиын жағдайда еді. Паравоздардын жартысынан көбісі күрделі жөндеуді қажет етті, жүздеген көпірлер қираған еді.
1920-1921 жылдары шаруашылықтың күйреуі жұтпен (мал шығыны) және 1921 жылдын кұрғақшылығымен жалғасты. Осының барлығы ашаршылыққа әкеп соқтырды.
ВКП(б) XIV съезі (1925 жыл, желтоқсан) елімізді Социалистік индустриялаулы іске асыру міндетін белгіледі. Бұл жоспар бойынша Қазақстанды индустризациялаудың алғашқы кезінде көмірдің, мүнайдың, түсті металдың басқа да пайдалы қазбалардың бай кені жаңадан зерттеле бастаған еді. Сондықтан да жаңа өндіріс орындары темір жол құрылыстары көп жағдайда дайындықсыз жүргізілді. Бұл кезде экономикалық және геологиялық зерттеулер әлі қорытындыланбай тұрған кез еді. Жаңа құрылыстарға мамандалған жүмыс күші қүрылыс материалдары, техникалар және механизмдер ақша қоры т.б. жетіспеді. Осыдардың бәрі индустриализацияның қарқынын төмендетті және оны іске асыруды қиындатты. Қазақстанның индустриялық дамуының бірнеше ерекшеліктері болды. Әсіресе. мынадай қазып шығарушы салалары: мүнай шығару, көмір өндіру, түсті металдар шығару республикаға индустриясының ұзақ уақыттардағы көрінісін белгіледі.
Жұмысшылардың басым көпшілігі орыстар мен украиндар болатын, жергілікті тұрғындар, негізінен, көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтын сақтады. Рулық қауымдастық әлеуметтік жіктелуге қатты кедергі жасады. Қазақ еңбекшілерінің жаңа қоғамға өтуі біраз уақытты талап етті. Алайда большевиктердің "революциялық-демократиялық" бағытта жүргізген: ауылды кеңестендіру, жер-су реформасы, жерді қайта бөлу, бай мен жартылай феодалдардың мал-мүлкін тәркілеу сияқты шаралары қазақ қауымдастығының дәстүрлі өмір-салтын бұзып, өлкедегі таптық жіктелуді күшейтті. Әсіресе, рулық қатынастар мен патриархарлыққа қатты соққы берілді. Аталған жәйттерді күшпен жүргізу ұлттық апатқа айналды.
Жаңа экономикалық саясаттан ауытқу, ауылшаруашылығын ұйымдастырудағы жіберілген орескел қателер мен асыра сілтеулер қазақ ауылына қатты әсерін тигізді, аштық тудырды, өлкенің жергілікті түрғындарының миграциялық процесін күшейтті. Егер 1926 жылы өлке түрғындарының құрамында қала халқы 8,6 процент болса, отызыншы жылдардың аяғында олардың үлесі 29,8 процентке жетті. Алғашқы жылы қаладағы қазақ саны 77,6 мың болса, 1939 жылы олардың саны бес есе өсті.

1. Қодыбаев М. «Қазақстан тарихы». Очерктер. Аматы-1994
2.Учебное пособие по истории Казахстана А.1992
3. Абдакимов А. «История Казахстана» Алматы-2003
4. Қазақстан тарихы.Очерк: А.1993.