Қазақстан 1941-1945 жж Ұлы Отан соғысы кезеңінде

1. Ұлы Отан соғысы қарсаныңдағы Қазақстан.
2. Қазақстан Ұлы Отан соғысының түбегейлі бетбұрыс және аяқталу кезеніңде
3. Ұлы Отан соғысындағы Қазақстандық жауынгерлердің ерлігі

1941 жылдың 22 маусым айында фашистік Германия әскерлері Со-веттер Одағының шекарасына басып кірді. ¥лы Отан соғысына Қазакстан біртұтас ел болып қатысты. Шайқасып жатқан армия қатарына 1196164 қазақстандықтар қосылды. Майданға және корғаныс внеркәсі-біне республикамыздың әрбір төртінші түрғыны жіберілді. Еліміздің экономикасы соғыс мақсатына жүмылдырылды. Өнеркәсіп орындарын көшіру және қабылдау, тылдағы қайта құрудың құрамдас бөлігіне айналда.
Қазакстанда 1941-1945 жылдарында 460 завыд, фабрика, рудник, шахта, жеке кәсіпорындар салынып іске қосылды. Олар соғыс қажетіне байланысты қару-жарақ, оқ-дәрі ұрыс техникасын жасап халық шаруашылығының сұранымына орай көптеген жаңа енімдерді шығаруды игерді.
Соғыс жылдарында өнеркәсіптік өндіріс 37 %-ға, олардың өнімдерін 2 %-ға өскен.Соғыс кимылдарының Алғашқы бес айы ішінде жау еліміздің 40% аумағын 68 % шойын, 58 % болат және алюминий, 65 % көмір, 40 % те-міржол жабдықтарын шығаратын аса маңызды аудандарын басып алды.
Соғыс нәтижесі ел экономикасының қалай тезірек жолға қойылуы-на байланысты екені түсінікті болды. Өнеркәсіп күштерін жаппай шы-ғыс аудандарына көшірмеске болмады. Оның көлемі әлемдік тарихта теңдессіз еді. Теміржол магистральдары аркылы жаудың басып алу қаупі төнген аудандардан 1,5 млн. вагондар, немесе 30 мық жұк эшелондары жүріп етті.
Тыл аймақтарында 1941 жылдың маусым-желтоқсан айларында 1530 ірі кәсіпорын және цехтар жаңа жерге кешіріліп кайта құрылды. Олардың 200-ден астамы Қазақстанда орналастырылды. Алматыға Лу-ганск паравоз жасау заводының 3 цехы (оның негізінде: АЗТМ құрыл-ды), Запорожьядан Киров атындағы завод (қазіргі Алматы машина жасау заводы), көшірілді, ал Гурьевте Украина мұнай заводының құрал-жабдықтары құрастырылды.
Қазақстан майданға керек құрал-жабдықтардын орасан үлкен қоймасына айналды. Алғашқы айлардың өзінде республика кәсіпорындарыәскери жолға көшірілді. Бірақтар мөлшерде қамтамассыз етіп тұрған та-биғи ресурстардың қайнар көздері басқыншылардың қолында қалуына байланысты, бар шикізат коры толығымен пайдаланыдды. «Бүкілодақ-тың үшінші көмір ошаға» - Қарағанды көмір бассейні табысты жұмыс істеді. Мұнай өндіру жұмыстары Орал-Ембі кен орнында үш есеге кө-бейіп, электр энергияны өндіру екі есеге өсті, Текелі полиметал және Ақшатау молибден-вольфрам комибинаты, Шығыс-Қоңырат молибден, марганец және Дон хром рудниктері жауға тайтарыс беру үшін аянбай жүмыс жасады. Балқаш металлургтері мен Жезқазғанның жез балқыту-шылары, Шымкент пен Лениногорск корғасыншылоры майдан вахтасы-на екпінді еңбек етті.
Қазақстан одақтың өнімінің ішінде қорғасының 85 %-ін (жауга атылған әрбір 10 оқтың тоғызы қазақстан қорғасынынан жасалған), полиметалл рудасын өндіруде 70%-ын, висмут металын 65 %, мыс рудасын 50 %, қара жез 30 %, вольфрам 20 %, молибден 60 % бере бастады. Магнитогорск комбинатының марганец рудасына (сауыт жасауға арналған қоспалы болат шығаруда пайдаланатын ең негізгі қоспа) деген сұра-нысын Жеказған руднигі 50-60 %-ға қамтамассыз етті. Соғыс уақытын-да еліміздегі әрбір 100 т қазып шығарылған молибденнің 60 тоннасын Балхаш металлургтері беріп отырды. Қару-жарақ шығару өндірісінде ауадай қажет өнімді 1943 жылдың каңіарында Дон хромит руднигінің базасында жұмыс істеген Ақтөбе ферробалқыту заводы берді.

1.Абилев А.К., Евдокимов В.В. “Казахстан в древности”, Караганды 1991.
2.Учебное пособие по истории Казахстана А.1992
3.Аманжол Күзембайұлы. “История дореволюционного Казахстана”, А.1992.
4.Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін.Төрт томдық, І том. А.1992.
5.Қазақстан тарихы.Очерк: А.1993.
6.Кляшторный С.Г.,Султанов Г.И. “Kaзахстан, летопись трех тысячилетий”,А.1992.