Қазақстан 1941-1945 жж Ұлы Отан соғысы кезеңінде

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ФКГМА 1-8-22/02

МУ “Организация методической

работы в соответствии с ГОСО

2006 года” 4. 07. 2007г.

Қарағанды Мемлекеттік Медицина Академиясы .

Қазақстан тарихы және әлеуметтік-саяси пәндер кафедрасы.

Дәріс.

Тақырыбы: Қазақстан 1941-1945 жж Ұлы Отан соғысы кезеңінде.

Мамандығы: 051301 - «Жалпы медицина»

Пән: «Қазақстан тарихы»

Курс: 1

Уақыт (ұзақтығы) : 50 минут

Қарағанды - 2008ж

Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген

Хаттама № « ___» ___ 2008ж.

Кафедра меңгерушісі: О. К. Никитина

ТақырыбыҚазақстан 1941-1945 жж Ұлы Отан соғысы кезеңінде
Мақсаты:Қазақстанның Ұлы Отан соғысы жылдарындағы арсенал ретінде ролін көрсету. Ұлы Отан соғысына Қазақстанның қосқан үлесін түсіндіру. Отанды суюге тәрбиелеу.
Дәріс жоспары:

1. Ұлы Отан соғысы қарсаныңдағы Қазақстан.

2. Қазақстан Ұлы Отан соғысының түбегейлі бетбұрыс және аяқталу кезеніңде

3. Ұлы Отан соғысындағы Қазақстандық жауынгерлердің ерлігі

Дәріс тезистері.

1941 жылдың 22 маусым айында фашистік Германия әскерлері Со-веттер Одағының шекарасына басып кірді. ¥лы Отан соғысына Қазакстан біртұтас ел болып қатысты. Шайқасып жатқан армия қатарына 1196164 қазақстандықтар қосылды. Майданға және корғаныс внеркәсі-біне республикамыздың әрбір төртінші түрғыны жіберілді. Еліміздің экономикасы соғыс мақсатына жүмылдырылды. Өнеркәсіп орындарын көшіру және қабылдау, тылдағы қайта құрудың құрамдас бөлігіне айналда.

Қазакстанда 1941-1945 жылдарында 460 завыд, фабрика, рудник, шахта, жеке кәсіпорындар салынып іске қосылды. Олар соғыс қажетіне байланысты қару-жарақ, оқ-дәрі ұрыс техникасын жасап халық шаруашылығының сұранымына орай көптеген жаңа енімдерді шығаруды игерді.

Соғыс жылдарында өнеркәсіптік өндіріс 37 %-ға, олардың өнімдерін 2 %-ға өскен. Соғыс кимылдарының Алғашқы бес айы ішінде жау еліміздің 40% аумағын 68 % шойын, 58 % болат және алюминий, 65 % көмір, 40 % те-міржол жабдықтарын шығаратын аса маңызды аудандарын басып алды.

Соғыс нәтижесі ел экономикасының қалай тезірек жолға қойылуы-на байланысты екені түсінікті болды. Өнеркәсіп күштерін жаппай шы-ғыс аудандарына көшірмеске болмады. Оның көлемі әлемдік тарихта теңдессіз еді. Теміржол магистральдары аркылы жаудың басып алу қаупі төнген аудандардан 1, 5 млн. вагондар, немесе 30 мық жұк эшелондары жүріп етті.

Тыл аймақтарында 1941 жылдың маусым-желтоқсан айларында 1530 ірі кәсіпорын және цехтар жаңа жерге кешіріліп кайта құрылды. Олардың 200-ден астамы Қазақстанда орналастырылды. Алматыға Лу-ганск паравоз жасау заводының 3 цехы (оның негізінде: АЗТМ құрыл-ды), Запорожьядан Киров атындағы завод (қазіргі Алматы машина жасау заводы), көшірілді, ал Гурьевте Украина мұнай заводының құрал-жабдықтары құрастырылды.

Қазақстан майданға керек құрал-жабдықтардын орасан үлкен қоймасына айналды. Алғашқы айлардың өзінде республика кәсіпорындарыәскери жолға көшірілді. Бірақтар мөлшерде қамтамассыз етіп тұрған та-биғи ресурстардың қайнар көздері басқыншылардың қолында қалуына байланысты, бар шикізат коры толығымен пайдаланыдды. «Бүкілодақ-тың үшінші көмір ошаға» - Қарағанды көмір бассейні табысты жұмыс істеді. Мұнай өндіру жұмыстары Орал-Ембі кен орнында үш есеге кө-бейіп, электр энергияны өндіру екі есеге өсті, Текелі полиметал және Ақшатау молибден-вольфрам комибинаты, Шығыс-Қоңырат молибден, марганец және Дон хром рудниктері жауға тайтарыс беру үшін аянбай жүмыс жасады. Балқаш металлургтері мен Жезқазғанның жез балқыту-шылары, Шымкент пен Лениногорск корғасыншылоры майдан вахтасы-на екпінді еңбек етті.

Қазақстан одақтың өнімінің ішінде қорғасының 85 %-ін (жауга атылған әрбір 10 оқтың тоғызы қазақстан қорғасынынан жасалған), полиметалл рудасын өндіруде 70%-ын, висмут металын 65 %, мыс рудасын 50 %, қара жез 30 %, вольфрам 20 %, молибден 60 % бере бастады. Магнитогорск комбинатының марганец рудасына (сауыт жасауға арналған қоспалы болат шығаруда пайдаланатын ең негізгі қоспа) деген сұра-нысын Жеказған руднигі 50-60 %-ға қамтамассыз етті. Соғыс уақытын-да еліміздегі әрбір 100 т қазып шығарылған молибденнің 60 тоннасын Балхаш металлургтері беріп отырды. Қару-жарақ шығару өндірісінде ауадай қажет өнімді 1943 жылдың каңіарында Дон хромит руднигінің базасында жұмыс істеген Ақтөбе ферробалқыту заводы берді.

Соғыс тапсырмаларын орындауға жеңіл және жергілікті өнеркәсіптерде көшірілді. Солдаттардың жазғы киім-кешектері 487 дивизияны жабдықтауға, шинель - 70, пима - 67, мақта киім-кешектері - 59, қысқа тон - 25, заттай жабдықтар - 245 дивизияны жабдықтауға жеткілікті мөлшерде дайындалды.

Әскер мен халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуге шығыс аймақ-тар, соның ішінде Қазақстанда араласты. Республика жеңіс вахтасына жанкештік ерлікпен тұрды. Ауыл еңбекшілері соғыстың алғашқы күзін-де тек қана қамсыздандырудан 100 млн. пұт астықты (яғни 1940 жылға қарағанда 24 млн. артық) тапсырды.

1942 жылы Қазақстанда 450 мың гектарға тың және тыңайған жер игерілді. Егіс аудандары 17 %-ға артты. Республика елімізге 1941 жылға қарағанда астықты артығымен берді. 1943 жылды 1944 жылмен салыстырғанда 20, 6 млн. пұт астык артык тапсырылған.

Закавказья және Орта Азиямен қатар Қазақстан қызылша себудің басты ауданына айналды. Қант қызылшасын өсіруде бұл аудандардың үлес салмағы 1940 ж. 3, 6 %-дан, 1942 жылы 50 %-ға көтерілді. «¥лы өзгеріс» жылдары күйрелген МКБ малшаруашылык саласы шамадан тыс тырысуымен тапсырмаларын орындады. Соғысқа дейінгі үш жылға (1938-1940 жж. ) қарағанда 1941-1943 жылдары етпен қамсыздандыру 66, 5 %-ға, сүт - 18, 7 %, жүн - 38, 1 %-ға өсті. Соғыс жылдарында Қа-закстан ауыл еңбекшілері майданға соғыстан бүрынғы бес жылмен салыстырғанда астықты 30, 8 млн. пүт, етті - 15, 8 млн. пүт, картоп пен жемістерді - 14, 4 млн. пүт, жүнді - 17, 6 мың центнерге артық берді.

Қазақстан ғылымы соғыс жылдарында шапшаңдықпен алға жетіліп отырды. 1942 жылдың науырызында ғылымдар халық шаруашылыға мен қорғаныс куатын нығайтуға 150 тақырыпқа талдау мен ұсыныстар кіргізді. Әсіресе 150 кен орнын зерттеген ғалым-геологтар жемісті еңбек етті. Соғыс жылдары майданға 1 млн. 200 мың. қазакстандықтар шақы-рылған (1941 жылдың 1 қантарында республикада 6425 мың адам мекендеді) . Жүмыс қолының азайды, еңбек ресурстарының тепе-тендігін айтарлыктай бұзып жіберді. Әсіресе, бүл аграрлық өндіріске қатысты. Әскер қатарына тек кана ауыл тұрғындарының неғұрлым еңбекке жарамдылары ғана алынып қоймай, білікті, ысылған маман-механизаторлар, шаферлар т. б. шақырылды.

Республиканың ауыл шаруашылығында әйелдер мен баладары ең-бегін үлкен көлемде пайдаланды. Ауыл еңбек ресурстар қүрылымы осындай үйреншікті жағдайдағы айтарлықтай өзгеріске төзді.

1942 жылы колхоз өндірісіне тартылған халықтағы еңбекке жарам-ды еркектердің үлес салмағы 22 %-ды қүрады, және де сол уақытта 649 мың әйел, 255 мың жасеспірім еңбек етті.

1941 жылы 10 желтоқсанда барлық орта оқу орындарында ауылша-руашылық мамандығына оқытуға окушыларға қосымша сабақтар кіргі-зілген. Бүл, оқушыларды дала жұмысына тарту, бұкаралық-жоспар негізде қойылды. Сонымен бірге, энергиямен каруланудың таншылығы белгілі болуына байланысты, олардың орнын арасында қол еңбегі үлесімен толтырып отырды.

Тек қана жылдың ішінде (1941-1942 жж. ) колхоздағы еңбекке жарамды халыктың саны 1664 мың адамға кеміді (және техника да азайды) . Белгілеген жоспарға сәйкес, 508 мың гектар ауданға артық егін се-білді. ЕңбеКке жарамды бір адамға тағайындалған жүктеме (әйел, қарт және жасөспірімдерді қоса санағанда) 5 гектардан аса қүрайды (салыс-тыру үшін: РСФСР-да 1941 ж. бір жүмыс атына түсетін күш шамамен 3, 7 га егістік ауданын құраған) .

1944. жылы колхоздағы еңбекке жарамды халық санын (1056100 ам) 20 %-ын ерлер 58 %-ын әйелдер, және 22 %-ын жасөспірімдер қү-аған.

Соғыс жылдарында өз еркімен және врдайым арнап шығарған азық-түліктің ірі қайнар көзі - Қызыл Армия мең Қорғаныс қоры бол-ған. Мысалы: соғыстың бас кезіндегі Ақтөбе облысының «Красный ко-лос» колхозы езінің артель шаруашылығынан Қорғаныс қорына 12 мың пүт нан және 20 бас мал тапсырған. Осындай шараға барлық шаруашы-лыктар да патриоттық сезіммен қатысты. Мемлекеттік мөлшерден тыс «Қызыл армия қорына азық-түліктің бір бөлігін тапсыруды өздерінің моральдық міндетті емес деп санаған бірде-бір колхоз болған жоқ», - деп жазды М. Калинин.

1942 ж. 1 қантарына Қорғаныс корына республикамыздың еңбекші-лері 318 мың пүт астық, 78 мың пүттан аса ет және т. б. қосты. 1944 ж. Қызыл Армия Қорына қазақстан колхоздары 14 мың бас ірі қара, 94 мың қой, 2 мың шошқа тапсырды. Қызыл Армия және Қорғаныс Қорлорына колхозшылардың өз жеке меншік шаруашылығынан орасан мол өнімдер үздіксіз жіберіліп жатты.

Жоғарыдағы азық-түліктің жоғары көлемде дайындалуы мына жайды алға жаяды. Қазақстан халкы өздері аштықтың шегінде күн көрсе де жеңіс үшін деп соңғы түйір азығын берген. Қорқьныш пен ауыртпашылықта жүрген шаруалар Отанымыздың тағдыры үшін аса үлкен сүйіспеншілік пен жанкештілік көрсетті. Тіптен мынадай қауіпті кезеңнің өзінде тоталитарлық өкімет өз халқына сенген жоқ: вр түрлі жолмен көлемді түрде ауыл қорларын тез каркынмен көшіруі «әскери уакыт заңымен» кадағаланып отырды.

«Партия-саяси жүмысын соғыс мәнеріне сай қайта қүру» ауылдық ржерде жаңа директив беретін органдар қүруға және қосымша жазалау тәртіп сақтау норма актілерін қабылдауға жұмылдырылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.