Қазақстандағы қайта құру саясаты. (1985 – 1991 жж)

1. «Қайта құру » саясаты, кезеңдері олардың сипаттамасы.
2. 1986 ж желтоқсан оқиғасы
3. Жүйелі дағдарыстың шиеленісуі

80-жылдардың соңы мен 90-жылдардың басында КСРО-да саяси-идеологиялық бірлік пен біртұтастық жойыла бастады. Оның көрінісі тамыз төңкерісінен анық байқалды.
1991 жылғы 19 тамыз - КСРО Президенті М.С.Горбачевтің денсаулығының нашарлауына байланысты Президенттің өкілеттігі КСРО-ның вице-президенті Г.И.Янаевтың колына кошетіндігі туралы мәлімдеме жарияланды. Елді басқару мен төтенше жағдайды жүзеге асыру үшін төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комитет (ТЖМК) құрылды.
Оның құрамы:
1. Г.И.Янаев - КСРО вице-президенті.
2. В.С.Павлов - КСРО премьер-министрі.
3. Д.Т.Язов - КСРО Қорғаныс министрі.
4. Б.К.Пуго - КСРО Ішкі істер министрі.
5. В.А.Крючков - КСРО МХК-нің торағасы.
6. О.Д.Бакланов - КСРО Қорғаныс министрі торағасының бірінші орынбасары.
7. В.Стародубцев одағының терағасы.
8. А.Тизяков - КСРО-ның байланыс,қүрылыс, обьектілері және КСРО Шаруалар транспорт, енеркэсіптік мемлекеттік кэсіпорындары Ассоциациясының президенті.
ТЖМК мақсаты: КСРО-дағы ауыр экономикалық және саяси жағдайды пайдаланып, билікті қолдарына алу. ТЖМК-ның әрекетіне әлем жүртшылығынын козқарасы әртүрлі болды. Қазақстан халқы Мәскеудегі тамыз төңкерісіне түрліше көзқараста болды. «Азат», «Желтоқсан», «Қазақстаннын Социал-Демократиялық партиясы» және баска да коғамдық саяси қозғалыстар ТЖМК-ны қабылдамай, халықты оны мойындамауға шақырды.
Қазақ КСР-і Президенті, Қазакстан Компартиясы Орталык Комитетінің бірінші хатшысы Н.Ә.Назарбаев жағдайлы талқылау мақсатында мәжіліс өтпзш. Казакстан Компартиясы Орталык Комнтетінін екінші хатшысы В.Г.Ануфриев бұл мэселеге аса сақтықпен карауды және ТЖМК-ны айыптамауды талап етті.
Н.Ә.Назарбаев қазақ теледидарынан сөз сөйлеп, халыкгы тыыыппык пен сабыр сақтауға шакырды. Онын талаптары:
- Республика егемендігін нығайту:
- Демократия ұстанымдарын қолдау:
- КСРО-нын біртұтастығын сақтау:
- Қазакстан территориясына төтенше жағдайды енгізбеу саясатын колдау.
ТЖМК-нын КСРО халыктары арасында қолдау табуға деген талпынысы жүзеге асқан жоқ.
21 тамыз - М.С.Горбачев Ресей үкіметі жіберген ұшакпен Мәскеуге қайтып оралып, ел басшылығын колына алды. КСРО Бас прокуроры ТЖМК мүшелері үстінен қылмысты іс козғады.
Мемлекеттік төңкеріс нәтижесі:
- КСРО-ның күйреу процесін тездетті.
- 20-тамызда жасалуға тиісті Одактык келісім-шарт біржола жойылды.
Украина, Әзірбайжан республикалары өз эскерлерін жасақтайтыны жөнінде мәлімдеді.
Қазакстан Президенті «Қазақ КСР-інің Қауіпсіздік Кеңесін құру жөнінде» жарлық шығарды.
Семей ядролық сынағын өткізу полигоны жабылды.
Бұл шаралар одақтык ведомстволардың өктемдік саясатына тоқтау салғанымен, республиканың шынайы егемендігі толық орнамады.
Мемлекеттік төңкерістің сэтсіз аяқталуы Кеңес Одағы Коммунистік партиясының беделін түсірді:1991 жылғы 23 тамыз - Қазакстан Президенті Н.Ә.Назарбаев КОКП ОК-нің Бюро мүшелігі қатарынан шықты.
1991 жылғы 7 кыркүйек - Қазақстан Ком-партиясы таратылды.
Жаңадан Қазақстан Социалистік партиясы күрылды.
Елдегі болып жаткан саяси процестер жастар үйымына да әсер етіп. комсомол ұйымының беделі кұлдырай бастады:
1987 жылдан 1990 жылға дейін комсомол қатарының азаюы үздіксіз жүріп отырды.
1991 жылғы казан - Қазакстан Ленин Комсомолының кезектен тыс XVIII съезі өткізіліп, Жастар Одағы кайта кұрылды.
Республика комсомол ұйымы Қазақстаннын Жастар Одағы деп аталды.
Көптеген ұйымдар өздеріп тарату жөнінде шешім қабылдады:
- Пионер ұйымы таратылды.
- Кәсіподактар жекелеген тәуелсіз ұйымдарға ыдырады.
Саяси жүйенін дағдарысы ел өмірінде осылайша коғамдық-саяси және демократиялық өзгерістер туғызды.
КСРО-нын ыдырауы. Қазақстаннын тәуелсіздік алуы.
1991 жылғы тамыз төңкерісінен кейін КСРО-ның ыдырау процесі тез карқынмен жүзеге аса бастады
1991 жылғы 8 желтоқсан - Минскідегі Беловеж келісімі. (Беларусь, РКФСР, Украина республикаларының басшылары) Қаралған мәселе:
- 1922 жылғы КСРО-ны құру туралы келісім-шартты жою.
- Тэуелсіз Мемлекеттер Достастығын (ТМД) кұру туралы келісімге келу.
1991 жылғы 13 желтоқсан - Ашхабад келісімі. (Орта Азия мен Қазакстан басшылары).
Қаралған мәселе:
- Беловеж кездесуінде қабылданған шешімді қолдау.
- Алматы кездесуін жоспарлау.
1991 жылғы 21 желтоксан - Алматы келісімі. Қатысушы елдер: Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тэжікстан, Түркіменстан, РКФСР, Украина, Беларусь, Молдава, Әзірбайжан, Армения Барлығы 11 республика. Грузия бакылаушы есебінде қатысты. КСРО Президенті М.С.Горбачев шақырылған жок.
Қаралған мәселелер:
- КСРО іс жүзінде өмір сүруін токтатты.
- Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы құрылды.
- Ядролық қаруы бар мемлекеттер (Қазақстан, РКФСР, Украина, Беларусь) ТМД-ға енетін барлық республикалардың ұжымдык кауіпсіздігін қамтамасыз етуге келісті.
Осы оқиғалардан кейінгі іс-шаралар:
• 1991 жылғы 25 желтоксан - М.С. Горбачев КСРО Президенті қызметінен босатылды.
• 1991 жылғы 26 желтоқсан - КСРО-ның өмір сүруін тоқтатқандығы туралы Декларация жарияланды.

1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. IV томдық. Алматы; 1996, 1999,
2002ж
2. Қазақстан тарихы. Очерк. Алматы; 1993 ж.
3. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Астана; 2000 ж.
4. Абдакимов А. Қазақстан тарихы. Алматы; 1993 ж.
5. Кузембайулы А. Абиль А. История РК. Астана; 2001 г.