Эпизоотияның даму тарихы. Індет ошағы

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Індет ошағының түрлері
2. Аурулардың табиғи ошақтылығы
III.Қорытынды
IV.Қолданылған әдебиет

Індет ошағы деп індет процесі өтетін, оның негізгі үш қозғаушы күштері: инфекция қоздырушысының бастауы, берілу тетігі және бейім жануарлардын өзара бір-біріне әсер ететін кеңістігі аталады. Екінші сөзбен айтқанда індет ошағы ауру қоздырушысы орын тепкен және нақтылы қалыптасқан жағдайда ауру қоздырушысының сау жануарларға берілу қаупі сақталған аймақ. Ошақ - казақ тіліндегі байырғы сөз, оның мағынасы от жағатын орын. Бұл ұғым халықтың індетті тілсіз жау - отпен (өртпен) салыстыруынан туған. Орыс тілінде індет ошағы "эпизоотический очаг" деп аталады. Ошақ сөзінің іс жүзінде ешбір өзгеріссіз орыс тіліне ауысуы Алтын Орда дәуірінде болса керек. Індет ошағы ретінде ауру не микроб алып жүруші жануар тұрған қора есептелінеді. Егер ол жануар қорада ғана қамалмай, бос жіберілетін аулаға шығатын болса, қорамен бірге сол аула да іңдет ошағы болып табылады. Ал енді ол жануар аулаға шыққанымен шектелмей, жайылымда жайылатын болса, ол жайылым да індет ошағының құрама бөлшегі болып табылады. Инфекция қоздырушысының бастауы болған жануар аталған жағдайлармен шектелмей алыс кашықтыққа, мысалы, алыстағы жайлауға айдалынатын болса, індет ошағы одан арман кеңіп, оған сол жануар жүріп өткен ластанған аймақтың барлығы қосылады.
Басқа бір мысал келтірейік. Айталық, делбемен ауырған жылқы қорада қамауда ұсталады делік. Егер қан сорғыш жәндіктердің (маса, сона, т.б.) кораға кіру мүмкіндіктері болса, онда індет ошағы қорадан тыс қансорғыш жәндіктердің ұшып жете алатын аумағы көлеміне ұлғая түседі. Сондықтан індет ошағына инфекция қоздырушысының бастауы орналасқан және осы бастаудан қоздырушыны тарататын берілу механизмі қамти алатын аймақты жатқызады. Аэрогендік жолмен ғана тарайтын аурулар кезіне індет ошағы ауру мал тұрған қорамен шектеледі. Ал трансмиссивтік инфекциялар кезінде оған қоздырушыны тасымалдаушылар белсенді әрекет ете алатын аймақ жатады. Малды қолда ұстағанда аурудың таралуы шектеледі де, жайылымда жайған кезде аурудың кең таралуына мүмкіндік жасалады.

1. ЖАНУАРЛАРДЫҢ ЖҰҚПАЛЫ ЖӘНЕ АСА ҚАУІПТІ АУРУЛАРЫ. Оқулық, 4-басылым./Сайдулдин Т.- Алматы:“Полиграфия сервис К”, 2013.
2. Интернет желісі

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Эпизоотияның даму тарихы.
Індет ошағы. Індет ошағының түрлері.
Жұқпалы арулардың табиғи ошақтылығы

Семей 2017
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Індет ошағының түрлері
2. Аурулардың табиғи ошақтылығы
III.Қорытынды
IV.Қолданылған әдебиет

Кіріспе

Індет ошағы деп індет процесі өтетін, оның негізгі үш қозғаушы күштері: инфекция қоздырушысының бастауы, берілу тетігі және бейім жануарлардын өзара бір-біріне әсер ететін кеңістігі аталады. Екінші сөзбен айтқанда індет ошағы ауру қоздырушысы орын тепкен және нақтылы қалыптасқан жағдайда ауру қоздырушысының сау жануарларға берілу қаупі сақталған аймақ. Ошақ - казақ тіліндегі байырғы сөз, оның мағынасы от жағатын орын. Бұл ұғым халықтың індетті тілсіз жау - отпен (өртпен) салыстыруынан туған. Орыс тілінде індет ошағы "эпизоотический очаг" деп аталады. Ошақ сөзінің іс жүзінде ешбір өзгеріссіз орыс тіліне ауысуы Алтын Орда дәуірінде болса керек. Індет ошағы ретінде ауру не микроб алып жүруші жануар тұрған қора есептелінеді. Егер ол жануар қорада ғана қамалмай, бос жіберілетін аулаға шығатын болса, қорамен бірге сол аула да іңдет ошағы болып табылады. Ал енді ол жануар аулаға шыққанымен шектелмей, жайылымда жайылатын болса, ол жайылым да індет ошағының құрама бөлшегі болып табылады. Инфекция қоздырушысының бастауы болған жануар аталған жағдайлармен шектелмей алыс кашықтыққа, мысалы, алыстағы жайлауға айдалынатын болса, індет ошағы одан арман кеңіп, оған сол жануар жүріп өткен ластанған аймақтың барлығы қосылады.
Басқа бір мысал келтірейік. Айталық, делбемен ауырған жылқы қорада қамауда ұсталады делік. Егер қан сорғыш жәндіктердің (маса, сона, т.б.) кораға кіру мүмкіндіктері болса, онда індет ошағы қорадан тыс қансорғыш жәндіктердің ұшып жете алатын аумағы көлеміне ұлғая түседі. Сондықтан індет ошағына инфекция қоздырушысының бастауы орналасқан және осы бастаудан қоздырушыны тарататын берілу механизмі қамти алатын аймақты жатқызады. Аэрогендік жолмен ғана тарайтын аурулар кезіне індет ошағы ауру мал тұрған қорамен шектеледі. Ал трансмиссивтік инфекциялар кезінде оған қоздырушыны тасымалдаушылар белсенді әрекет ете алатын аймақ жатады. Малды қолда ұстағанда аурудың таралуы шектеледі де, жайылымда жайған кезде аурудың кең таралуына мүмкіндік жасалады.
Аурудың індет ошағынан тысқары таралуы жаңа індет ошақтарының пайда болуына әкеліп соғады. Бұған байланысты бастапқы және туынды індет ошағы деген ұғымдар қалыптасқан.
"Індет ошағы" ұғымын инфекция ошағымен шатастырмау керек. Індет ошағы кеңістікке тән ұғым болса, инфекция ошағы организмде болады. Инфекция ошағы деп зардапты ауру қоздырушы микроб жайлаған, дертке шалдыққан дене мүшесі немесе ұлпаны атайды.
Індет ошағының әрекетті және әрекетсіз түрлері болуы мүмкін. Әрекетті індет ошағында аурудың одан ары таралу қаупі сақталады деп ссептелінеді. Іс жүзінде кез келген індет ошағын әрекетті деп санаған жөн.
Індет ошағын жою - жұқпалы аурулармен күресудің басты мақсаты және негізгі жолы. Індет ошағын жоюдың міндетті шарттары: инфекция қоздырушысының бастауын құрту және сыртқы орта объектілерін түбегейлі зарарсыздандыру. Бірақ, кей жағдайда зардапты микроб қалай да болмасын сыртқы ортада сақталып қалады. Мысалы, топалаңның қоздырушысы топырақта, әсіресе оның терең қабаттарында ұзақ уақыт тіршілігін жоймауы мүмкін. Мұндай кезде ерекше бір жағдай болғанға дейін, айталық жер қазу жұмыстары жүргізілгенше, микробтың ауруға бейім жануарларға жұғу мүмкіндігі болмайды да, індет ошағы белгілі бір уақытқа дейін әрекетсіз болып табылады.
Індет ошағының түрлері
Індет ошақтары жаңа, өше бастаған, тұрақты және табиғи болып бөлінеді.
Індет ошағы жуықта пайда болып, ауруға шалдыққан жануарлардың саны әлі де болса өсіп келе жатса, ол жаңа болып есептеледі. Мұндай ошақтан аурудың одан әрі тарап кету қаупі жоғары болады.
Өше бастаған ошақта жүргізілген іңдетке қарсы шаралардың нәтижесінде немесе ауру әбден жұғып болып, ауырған малдардың сауығуына байланысты індеттену бәсендей береді. Қоздырушының белсенді бастауларының азаюына байланысты аурудың одан әрі таралу қаупі де төмендейді.
Тұрақты деп аурудың тұтануы оқтын-оқтын белгілі уакыт аралығынан соң үнемі байқалып тұратын ошақты атайды. Нақтылы бір себептердің салдарынан мұндай ошақта аурудың біліну мүмкіндігі сақталады. Індет ошағының тұрақтануына жануарлардың арасында жасырын микроб алып жүрушілердің болуы, әр түрлі микроб тасымалдаушы кемірушілер және зардапты микробтың сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталуы себеп болады. Листериоздың індет ошағының тұрақтануы оның қоздырушысының сүрлемеде (силоста), кемірушілердің арасында сақталуынан болса, топалаңның індет ошағының ұзақ мерзімділігі қоздырушысының топырақта жылдар бойы өлмеуінің салдары. Егер ауру қоздырушысының бастауы болмай, қоздырушы микроб сыртқы ортада ұзақ сақталған жағдайда, оңдай жерді індет ошағы дегеннен гөрі зарарланған аймақ деп атаған жөн. Топалаңның қоздырушысы сақталған топырақ қоздырушының бастауына емес таратушы факторына жатады.
Табиғи індет ошағы деп белгілі бір жұқпалы ауруды қоздырушысының жабайы жануарлардың арасында айналымда болатын аймақты атайды. Құтырық, туляремия, листериоз, лептоспироз және т.б. аурулардың табиғи ошақтары болады.
Індет ошағынан баска аурудан сау емес пункт деген ұғым қалыптасқан. Аурудан сау емес пункт болып індет ошағы бар елді мекен, шаруашылық немесе әкімшілік аймақ есептеледі. Аурудан сау емес пункт деген ұғымның мағынасы онша нақтылы емес. Бұл негізінен әкімшілік аймаққа сәйкес ұғым және әрбір ауру кезінде оған деген көзқарас та әр түрлі. Мысалы бір үлкен шаруашылықтың 3 мал фермасы болып, онын біреуінде аусыл шыға калса, шаруашылық түгелдей аурудан сау емес деп есептелінеді. Ал топалаң байқала калған жағдайда, ауру шыққан ферма ғана сау емес деп саналады. Ең дұрысы аурудан сау емес пунктті есепке алғаннан гөрі індет ошағы бойынша есеп жүргізген дұрыс. Әсіресе, Қазақстан сияқты кең байтақ өлкеде бір әкімшілік террторияда індет ошағының бірнешеуі болуы жиі кездесетін жағдай.
Бір елді мекенде көптеген ұсақ шаруашылықтар немесе әрбір отбасында үй жанурлары болуы әдеттегі жағдай. Жұкпалы ауру шыға қалғанда елді мекен тұтасымен аурудан сау емес пункт, ал нақты ауру мал тұрған қора жайлар індет ошағы болып саналады. Елді мекеннің індет ошағынан тыс территориясы қатер төнген аймақ болып есептеледі. Себебі, ол жерде ауру шығу қаупі өте жоғары және ондағы жануарлардың аурудан сау екендігі дүдәмәл. Сонымен жұқпалы ауру байқалған елді мекен немесе әкімшілік территория аурудан сау емес пунктке жатқызылады да, онвң құрамында бір немесе бірнеше індет ошағы және оған қосымша қатер төнген аймақ болады. Жұғымталдығы жоғары инфекциялар кезінде ауру шыққан елді мекен тұтастай індет ошағы, ал онымен шекаралас елді мекендер қатер төнген аймақ бодып есептеледі.
Аурулардың табиғи ошақтылығы
Жұқпалы аурулардың белгілі бір географиялық ландшафта табиғи ошақ тудыру қасиетін табиғи ошақтылық деп атайды. Трансмассивтік инфекциялар мен паразиттік аурулардың ошақтылығы туралы ілімнің негізін академик Е.Н. Павловский (1884-1965) қалады. Адам мен үй жануарлары ауруларының қоздырушыларын алып жүрудегі жабайы жануарлардың маңызын анықтай келе, ол ауру қоздырушысын жануардан жануарға немесе жануардан адамға қан сорғыш буынаяқты жәндіктердің тасымалдайтыны жөнінде ғылыми тұжырым жасады. Иесі мен паразиттің арасындағы қатынас паразиттің тоғышарлық тіршілігімен шектелмей, олардың арасында ауру қоздырушы микробтың табиғаттағы айналымын да қамтамасыз етеді. Бұл құбылыс трансмассивтік аурулардың табиғи ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.