Геодезиялық аспаптың параметрлерін есептеу

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 Геодезиялық аспаптар пәнінің мазмұны, мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... .5
1.1 Геодезиялық аспаптарға қойылатын негізгі талаптар ... ... .6
2 Аспаптың тұрпаттық есептеулері ... ... ... ... ... ... 7
2.1 Обьективтің диаметрін анықтау ... ... ... ... ... .7
2.2 Обьективтің оң және теріс компоненттерінің арасындағы қалыңдық пен эквиваленттік фокустық қашықтықты анықтау..7
2.3 Жіптік қашықты өлшеуіш есептеулері ... ... ... ... 8
2.4 Есеп алу құрылғысының есептеулері: Верньерлік құрылғы.8
3 Аспаптардың оптикалық бөліктері ... ... ... .12
3.1 Лупа ... ... ... ... ... ... ... 12
3.2 Микроскоп ... ... ... ... ... ... ... ..12
3.3Көру дүрбісінің үлкейтуін анықтау ... ... ... ... .13
4 Электронды тахеометр ... ... ... ... ... ... ..14
4.1 Аспап сипаттамасы. Leica TСR тахеометрі ... ..14
4.2 Техникалық жабдықтар бірлігі ... ... ... ...16
4.3 Вертикаль дөңгелектің нөлдік орнын тексеру ... ... ... .17
4.4 Горизонтальді есеп алу ... ... ... ... 18
5 Құралдың электрондық кұрылысы ... ... ... .19
5.1 Құрылғыны қосу ... ... ... ... ... ...19
5.3 Экранды тазарту ... ... ... ... ..19
5.4 Қайта іскке қосу ... ... ... ... ... ... ...19
5.5 Автоматты өшіру ... ... ... ... ...19
5.6 Питанияны сипаттамасы ... ... ... ... ..20
5.7 Батарея ... ... ... ... ..20
5.8 Қол жетпейтін обьекліредің биіктігін анықтау ... ... 20
5.9 Батареяны калибрлеу ... ... ... ... ... ... ..21
6 Лазерлік центритті тексеру және полярлық әдісі бойынша координатоларды өлшеу ... ... ... ... ... ... ... .21
6.1 Лазерлік центритті тексеру ... ... ... ... ... .21
6.2 Полярлық әдісі бойынша координаталарды өлшеу ... ... .22
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... .25

Қазіргі уақытта топография-геодезиялық жұмыстар жүргізу және бұлардың қажетті дәлдігі пен сапасын қатаң сақтау кезінде орындалу мерзіміне көп көңіл бөлінеді. Берілген жағдай жобалық-іздестіру, жер-кадастрлық және құрылысты кеңістік координаталарды өлшеудің жаңа құралдарын, әмбебап және ыңғайлы бағдарламалық қамту, жұмыстардың далалық және камералдық кезеңдерін автоматтандыруға және геодезиялық мәліметтерді ең оңай түрде жұмыстарды жобалаудың автоматтандырылған жүйесі (ары қарай ЖЖАЖ) және геоақпараттық жүйелерге (ары қарай – ГАЖ) интегралдауға мүмкіндік беретін кешендік технологияларды пайдалануды ынталандырады.
Құрылыс өнімінің сапасына талаптары тез өсетіні белгілі. Сонымен қатар құрылыс жұмыстарының жалпы техникалық деңгейі, құрылыс өндірісінің технологиялылығы, беріктілігі, төзімділігі мен көркемділігінің тұрақты дамуының қажеттілігі де артады.
Құрылыс, жер қазу, жол және геодезиялық жұмыстар жүргізген кезде техникалық нормативтерді сақтау және салынатын құрылыстардың жобалық құжаттамаларына сәйкестігі үшін нақты өлшеулер пен есептеулер қажет. Өлшеулердің серіктік түрлері мен жер үстілік лазерлі сканирлеу сияқты геодезияның жаңа салаларының қарқынды дамуына қарамастан дәстүрлі геодезиялық аспаптар қажетті есептеулерді орындау үшін әртүрлі геодезиялық жабдықтар қолданылады, солардың бірі болып - электронды тахеометрлер геодезиялық аспаптар арасында маңызды орын алады.
Электронды тахеометрлерді әртүрлі геодезиялық есептерді шешу үшін белсенді қолданады. Берілген жұмыста тахеометрлік түсірісті орындауға арналған электронды тахеометрлерді қолдану қарастырылған.

1 Ворошилов А.П. Спутниковые системы и электронные тахеометры в обеспечении строительных работ: Учебное пособие – Челябинск, 2007
2 Маслов А. В., Гордеев А. В., Батраков Ю. Г. Геодезия - М.: КолосС, 2006
3 Геодезия, картография, геоинформатика, кадастр: Энциклопедия. В 2-х т. / Под общ. Ред. А. В. Бородко, В. П. Савиных. – М.: Геоиздат, 2008 г
4 Хлебодаров М.Ю. Современные технологии традиционной геодезии // Геопрофи. – 2008. - №3.
5 Клюшин Е. Б., Михелев Д. Ш., Киселёв М.И., Фельдман В.Д. Инженерная геодезия.— М.: Высш. шк., 2000

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ГЕОДЕЗИЯЛЫҚ АСПАПТЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 Геодезиялық аспаптар пәнінің мазмұны, мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... .5
1.1 Геодезиялық аспаптарға қойылатын негізгі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2 Аспаптың тұрпаттық есептеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.1 Обьективтің диаметрін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.2 Обьективтің оң және теріс компоненттерінің арасындағы қалыңдық пен эквиваленттік фокустық қашықтықты анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2.3 Жіптік қашықты өлшеуіш есептеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.4 Есеп алу құрылғысының есептеулері: Верньерлік құрылғы ... ... ... ... ... 8
3 Аспаптардың оптикалық бөліктері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
3.1 Лупа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
3.2 Микроскоп ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
3.3Көру дүрбісінің үлкейтуін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
4 Электронды тахеометр ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
4.1 Аспап сипаттамасы. Leica TСR тахеометрі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .14
4.2 Техникалық жабдықтар бірлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
4.3 Вертикаль дөңгелектің нөлдік орнын тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
4.4 Горизонтальді есеп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
5 Құралдың электрондық кұрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
5.1 Құрылғыны қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5.3 Экранды тазарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
5.4 Қайта іскке қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5.5 Автоматты өшіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
5.6 Питанияны сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
5.7 Батарея ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
5.8 Қол жетпейтін обьекліредің биіктігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
5.9 Батареяны калибрлеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
6 Лазерлік центритті тексеру және полярлық әдісі бойынша координатоларды өлшеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
6.1 Лазерлік центритті тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
6.2 Полярлық әдісі бойынша координаталарды өлшеу ... ... ... ... ... ... ... .. ...22
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

Кіріспе

Қазіргі уақытта топография-геодезиялық жұмыстар жүргізу және бұлардың қажетті дәлдігі пен сапасын қатаң сақтау кезінде орындалу мерзіміне көп көңіл бөлінеді. Берілген жағдай жобалық-іздестіру, жер-кадастрлық және құрылысты кеңістік координаталарды өлшеудің жаңа құралдарын, әмбебап және ыңғайлы бағдарламалық қамту, жұмыстардың далалық және камералдық кезеңдерін автоматтандыруға және геодезиялық мәліметтерді ең оңай түрде жұмыстарды жобалаудың автоматтандырылған жүйесі (ары қарай ЖЖАЖ) және геоақпараттық жүйелерге (ары қарай - ГАЖ) интегралдауға мүмкіндік беретін кешендік технологияларды пайдалануды ынталандырады.
Құрылыс өнімінің сапасына талаптары тез өсетіні белгілі. Сонымен қатар құрылыс жұмыстарының жалпы техникалық деңгейі, құрылыс өндірісінің технологиялылығы, беріктілігі, төзімділігі мен көркемділігінің тұрақты дамуының қажеттілігі де артады.
Құрылыс, жер қазу, жол және геодезиялық жұмыстар жүргізген кезде техникалық нормативтерді сақтау және салынатын құрылыстардың жобалық құжаттамаларына сәйкестігі үшін нақты өлшеулер пен есептеулер қажет. Өлшеулердің серіктік түрлері мен жер үстілік лазерлі сканирлеу сияқты геодезияның жаңа салаларының қарқынды дамуына қарамастан дәстүрлі геодезиялық аспаптар қажетті есептеулерді орындау үшін әртүрлі геодезиялық жабдықтар қолданылады, солардың бірі болып - электронды тахеометрлер геодезиялық аспаптар арасында маңызды орын алады.
Электронды тахеометрлерді әртүрлі геодезиялық есептерді шешу үшін белсенді қолданады. Берілген жұмыста тахеометрлік түсірісті орындауға арналған электронды тахеометрлерді қолдану қарастырылған.

1. Геодезиялық аспаптар пәнінің мазмұны, мақсаты, міндеттері

Бірнеше километрге созылған обьектілерді өлшеуге, түсіруге қажет жабдықтарға - геодезиялық аспаптар жатады. Олар геодезиялық өлшеу жұмыстарын құрлықта, теңізде, ғарыштың әр түрлі жағдайларында жүргізуге арналған. Геодезиялық аспаптар: геодезиялық мемлекеттік тораптарды құрғанда және аймақтарды карталармен қамтамасыз еткенде; инженерлік зерттеулерде, құрылыстар салу мен пайдалануда; геологиялық жұмыстарды қамтамасыз етуде; жерге орналастыруда және орман шаруашылығында; заттық геометриялық параметрлері мен кеңістік бағыттарын тексеретін аспаптарды жасауда; ғылымның әр түрлі салаларында және мемлекетті қорғауда кеңінен қолданылады. Қазіргі заманғы геодезиялық аспаптар дәлдігі - жоғары оптикалық-механикалық және оптикалық-электрондық аспаптар болып келеді. Геодезиялық далалық және камералдық жұмыстарда атқаратын міндеттері мен құрамына қарай әр түрлі аспаптар қолданылады. Олардың көпшілігі өлшеу мен есептеудің күрделі процестерін автоматтандыратын есептеу механизмдері - электрондық, радио-техникалық құрылғылары бар дәл және дәлдігі жоғары оптикалық немесе оптикалық механикалық аспаптар. Сол себептен мұндай аспаптарды оқып-үйрету, игеру үшін олардың құрылымдарының теориялық және зерттеу әдістері туралы жан-жақты білім алу қажет. Геодезиялық аспаптар пәні Геодезия және картография, Жерге орналастыру, Кадастр мамандықтары студенттерінің негізгі пәні болып есептеледі. Сол себептен бұл оқу құралы осы мамандықтардың оқу бағдарламаларына сәйкес жазылған. Пәнді оқып-үйренудегі негізгі мақсат - студенттерді жер бетінде, жер астында, су астында, ғарыштан жүргізілетін барлық топографиялық түсірістер мен инженерлік-геодезиялық жұмыстарды жүргізуде әр түрлі аспаптарды қолданып, өз бетімен жұмыс істей білуге үйрету. Студенттердің бұл пәнді 2, 3-курстардан бастап оқуы, олардың болашақ мамандықтарына деген көзқарастарын қалыптастырумен қатар, кейінгі курстарда Геодезия, Инженерлік геодезия, Жоғарғы геодезия, Ғарыштық геодезия, Жерсеріктік навигациялық жүйелер және Геодезиялық өлшеу нәтижелерін математикалық өңдеу сияқты пәндерді жақсы игеру негізін қалайды. Пәнді меңгерудегі негізгі міндеттер:
- студенттерге геометриялық оптикадан аспаптар жасауға қажет теориялық және практикалық білім беру;
- студенттерді аспаптардың оптикалық-механикалық және оптикалық-электрондық бөліктерімен таныстыру;
- аспаптардың стандарттары, тексеру, зерттеу әдістері туралы біліммен қаруландыру;
- дәстүрлі және қазіргі заманғы геодезиялық аспаптармен жұмыс істеуге үйрету;
- өлшеу нәтижелерін өңдеу әдістерін меңгеру.
Сонымен, бұл пәнді игеру сатыларында студент геодезиялық аспаптардың құрылысымен танысады. Нәтижесінде әр түрлі жағдайда геодезиялық өлшеулер жүргізуге дағдыланады. Оқу құралы бір-бірімен байланысты бірнеше тараудан тұрады. Әрбір тараудың соңында өзіндік тексеру сұрақтары келтірілген. Геодезиялық аспаптардың негізі болып есептелетін оптикалық және механикалық бөліктері, сызба нұсқалары, есептеу формулалары және сынақ кестелерімен толықтырылған.

1.1. Геодезиялық аспаптарға қойылатын негізгі талаптар

Геодезиялық аспаптарға қойылатын жалпы техникалық талаптар Ресейдің жалпы техникалық талаптар атты 23543 - 79 стандарттар арқылы анықталады. Геодезиялық аспаптарды пайдалануға қажетті жағдайлар: қоршаған ортаның температурасы - 20 +- 50С; салыстырмалы ылғалдылық 60+-20%; атмосфералық қысым 760+-25 мм сын. бағ.; жұмыс кеңістігіндегі ауаның ең жоғары жылдамдығы 0,2 мсек, діріл жиілігі -30 Гц; діріл күшеюінің амплитудасы 0,2 мсек2 болуы керек. Геодезиялық аспаптарды пайдалануда негізгі жұмыс жағдайларының ауқымы (диапазоны) әрқилы. Дәлдігі жоғары геодезиялық аспаптармен - 250С-тан +500С-қа дейінгі температурада және 35%-ға дейінгі салыстырмалы ылғалдылықта жұмыс істеуге болады. Басқа көптеген аспаптар - 400С-тан +500С-қа дейінгі температура мен 98% ылғалдылықта пайдаланылады. Аспаптармен жұмыс - оларды штативке, геодезиялық белгіні, бағананы бекіту кезінде орындалуы мүмкін. Тек кейбір аспаптарға атмосфералық жауын-шашын мен Күн радиациясының тікелей әсерінен қорғайтын қалқаны (тент, шатыр) қолдану қажет. Геодезиялық өлшеу жүргізудің технологиялық жағдайлары әр түрлі геодезиялық аспаптар үшін тәулік бойы бірдей уақытта қарастырылады. Тек триангуляция мен дәл нивелирлеуде ғана таңғы және кешкі сағаттар қолданылады. Бірқатар аспаптар (топографиялық жарық қашықтық өлшеуіш, радиоқашықтық өлшеуіш), сондай-ақ кейбір түсіру аспаптары үшін бұл шектеулер едәуір қатал. Далалық жұмыс процестерінде сыртқы жағдайлардың өзгерісі маңызды болуы мүмкін. Ал механикалық әсерлер (сілку, діріл) аспаптарды тасымалдау, тасу кезінде болады; геодезиялық аспаптарды конструкциялаған оның далада дәлдеу (реттеу) мүмкіндігін қарастыру қажет.Жоғарыда айтылғандар негізінде, геодезиялық аспаптарға қойылатын жалпы мынадай негізгі талаптарды тұжырымдауға болады:
а) өлшеудің берілген дәлдігін қамтамасыз ету;
б) сыртқы ортаның әр түрлі жағдайында өлшеу нәтижелерінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін конструкция сенімділігі;
в) қарапайым және ыңғайлы қолдану;
г) конструкцияның шағындылығы, материалдың оңтайлы және энергия сыйымдылығы;
ғ) әр түрлі жағдайда пайдаланудағы аспаптың тасымалдылығы;
д) аспапты дайындаушы зауыт және жөндеу қызметі жағдайында ғана емес, оны далада бағалауда қалпына келтіру мүмкіндігін қамтамасыз ететін конструкцияның жөндеу жарамдылығы;

2.Аспаптың тұрпаттық есептеулері.

Тұрапаттық есептеулерімен техникалық тапсырманың мәліметтері бойынша есептелген, аспаптың негізгі өлшемдері мен сипаттамалары анықталады. Курстық жұмыста тұрпаттық есептеулер келесі есептеулермен шектелген.

2.1 Обьективтің диаметрін анықтау

Көру дүрбісінің обьектив өлшемдері көру дүрбісінің есептік рұқсат беруші қабілетін алу мақсатымен анықталады. Рұқсат беруші қабілеті бір жағынан. ұлғаю бойынша табылады:

r=60Г ( 1.1)

Мұндағы Г- көру дүрбісінің ұлғайуы. Басқа жағынан, дифракция ториясына сәйкес, ол тең болады:

r=140Д (1.2)

мұндағы Д- обьектив диаметрі, мм

бұдан:

Д=140*Г60(1.3)

2.2 Обьективтің оң және теріс компоненттерінің арасындағы қалыңдық пен эквиваленттік фокустық қашықтықты анықтау

Теодолит- тахиометр үшін көру дүрбісі ішкі фокустаумен былдананды. Көру дүрбісін көрініс анықтығын бағыттау яғни фокустау дүрбі арқылы обьектив пен тор арасында ерекше кремальерлік бұранданы немесе окуляр жанында көру дүрбісін қамтитін сақинаны айналдыру кезінде фокустаушы линза- көру шынысының көмегімен анықталады.Осындай көру дүрбісінің үзындығы фокустау кезінде өзгеріссіз болады, оны Обьектив мпоненттерінің арасындағы қашықтық келесі формула арқылы анықталады:

d=12a1+l-a1-la1-l+4f2 (1.4)

a1=-a1*f1-a1+f1(1.5)

a1 шексіздікке фокустау кезінде, f1=125.5 деп алынып:dinfinity=f1+1-N*f2мұнда: N-бірінші компоненттің фокустық ашықтығының барлық телеобьективтің фокустық қашықтығына қатынасы (N=0.5)d есептеулері infinity,20,10,5,1 ұзындықтары үшін орындалады. Обьективке дейінгі ашықтықты ең кем дегенде 1м деп алып d1-dinfinity айырымы бойынша есептейміз.Оң және теріс компоненттерінің фокустық кашықтығы және есептелген da мәндері бойынша қабылданған нысаналау қашықтықтары үшін f эквиваленттік фокустық қашықтық анықталады: мұнда:

f=f1*f2f1+f2-d (1.6)

2.3 Жіптік қашықты өлшеуіш есептеулері

Жіптік қашықты өлшеуіш есептеулері жіптер торында қащықтық өлшеуішті жіптер арасындағы қашықтықты және нысанаға қайта фокустау кезінде қашықтық өлшеуіш коэфицентінің өзгерулерін анықтаудан тұрады. Қашықтық өлшеуішті жіптер арасындағы қашықтық шексіздікке фокустау кезінде эквиваленттік фокустық қашықтық және қашықтық өлшеуіш коэффиценті бойынша анықталады:

m=finfinityK (1.7)
Қайта фокустау кезінде қашықтық өлшеуіш коэффицентінің өзгеруі коэффицент мәніне пайыздық қатынаста анықталады:

∆K=fn*f1finfinity*100% (1.8)

2.4 Есеп алу құрылғысының есептеулері: Верньерлік құрылғы

Есеп алу құрылғысы- верньер. Верньер лимб шкаласымен жанасатын шкала болып табылады. Верньер доғасы лимб (n-1) бөліктеріне сәйкес келетін n- бөліктерден келеді.Егер лимб бөләктерінің бағасынγал верньер бөліктерінің бағасын μ деп белгілесек,онда γ-μ айырымы верньер дәлдігі деп аталады.Есеп алудың берілген дәлдігі және лимб өлшемдері бойынша есеп алу құрылғысының лупасының ұлғайуы анықталады:

Г=α*250R*t (1.9)

Мұндағы α-штрихтардың сәйкес келмейтінін көзбен айыруға болатын ең кіші бұрыш, ол 20-30 тең деп алынады.
R=100- лимб радиусы ,ммt формуламен анықталады:

t=12t0(2)

Мұндағы:t0-30-есеп алу дәлдігі, сек. Яғни: Лупаның ұлғайуы бойынша лупаның фокустық қашықтығы анықталады:

f=250Г (2.1)

Есептің шешімі:

dinfinity=125,5+1-0.5*-49,8=100,6

Кесте 1:
a1м
f1мм
f2мм
l мм
a1мм
daмм
f
d1-dinfinity
infinity

123.3

-40

147,5
123,3
102
263.5
0
20

124.1
102.3
259.4
0.2
10

124.8
104
238.2
1.9
5

126.4
106.1
216.7
4
1

140.6
127.1
112.641
25.1

m=finfinityK=230,213100=2.6

∆K=finfinity-f1finfinity*100%=53%

f=250Г=25030=8.3

3Аспаптардың оптикалық бөліктері

3.1 Лупа

Лупа дегеніміз - жай немесе аберрациядан түзетілген қысқа фокустық линзадан тұратын ұсақ заттарды үлкейтіп көрсететін, аспаптардың ішіндегі ең қарапайымы. (1-суретте) лупаның оптикалық сызбанұсқасы берілген, онда
1-сурет. Лупа- көз жүйесіндегі сәлелердің сұлбасы

АВ заты лупаның алдыңғы фокальдық жазықтығында орналасқан. Лупа, заттың лупадан көрініп тұрған U' бұрышы тангенсінің жай көзбен қарағандағы көрінетін U бұрышы тангенсіне қатынасы арқылы, яғни көріну ұлғайтқышты Г-мен сипатталады. Адам көзі лупамен күрделі оптикалық жүйе құрады, онда диафрагма мен шығу қарашығы рөлін, көздің қарашығы атқарады. Ал кіру қарашығы, көз қарашығының жорамал бейнесі болып есептеледі. Лупамен қарағандағы көздің рұқсат етілген қабілеті мынадай формуламен анықталады.

w=w0Г (2.2)

мұндағы w0 - көздің рұқсат етілген қабілетінің бұрышы. Лупалар бір линзалы және бірнеше линзалы болып келеді. Бір линзадан тұратын лупалардың ұлғайтқыштығы Г=10х

3.2Микроскоп

Микроскоптың атқаратын міндеті де лупа сияқты. Ол объектив (1) пен окулярдан - (2) тұрады. Микроскоптық объективтің алдына АВ затын орналастырады, объектив заттың нағыз кері бейнесі А В окулярдың алдыңғы фокальды жазықтығында бейнеленеді. Ал окуляр сол бейнені үлкейтіп, көз жанарымызға жеткізеді. Микроскоптың оптикалық интервалы ∆ объектив пен окулярдың фокустық ара қашықтықтарынан бірнеше рет үлкен болғандықтан, микроскоп жүйесінің фокустық ара қашықтығы өте кішкентай:

f=f1*f2∆ (2.3)

2-сурет. Көру дүрбісінің көрінісі

Микроскоптың үлкейтуі, лупанікі сияқты мынадай формуламен анықталады:

Г=250f (2.4)

мұндағы'f - микроскоптың фокустық ара қашықтығы. Бұрышөлшеу аспаптарындағы санақ алу тетіктері үшін қажет микроскоптардың үлкейтуі, әдетте 50х-тен аспайды, мұнда объективтің үлкейтуі 3х деп айтады. Микроскоптың көз шалымы, заттың бейнелену жазықтығында орналасқан далалық диафрагмамен шектеледі. Кіру қарашығы - объект, ал шығу қарашығы - окулярдағы заттың бейнесі болып есептеледі. Затты микроскоп арқылы қараған кезде көздің қаршығы, шығу қарашығымен қабысады. Микроскоптың рұқсат етілген қабілеті бұрыштық шамамен емес, сызықтық өлшем арқылы беріліп, мынадай формуламен анықталады:

τ=γ2А (2.5)

γ - жарық толқынының ұзындығы
n - затты қарайтын ортаның сындыру көрсеткіші

3.3 Көру дүрбісінің үлкейтуін анықтау

Алыстағы заттарды көріп және нысаналау үшін аспаптар, дүрбілермен жабдықталады. Көру дүрбісі телескоптық жүйе болып есептеледі, ол объектив пен окулярдан тұрады. 4-суретте екі дүрбінің оптикалық сызбанұсқасы бейнеленген: қарапайымастрономиялы және телеобъективтік. (4-сурет)Объектив алыстағы АВ заттың кері бейнесін АВ өзінің артқы фокальды жазықтығында бейнелейді.Ал окуляр өзінің алдыңғы фокальды жазықтығында бейнеленген затты үлкейтіп, көз жанарына жеткізеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.